Фармакокинетика параметрі

Вопросы по дисциплине «Клиническая фармакология» для 5 курса

«Общая медицина» на 2018-2019 учебный год

1. Формулярная система. Казахстанский национальный лекарственный формуляр. Определения. Функции формулярной системы.

Формулярлық жү йенің мақ сатытиімді, қ ауіпсіз, экономикалық тұ рғ ыдан тиімді дә рілік заттармен қ амтамасыз ету; клиникалық жә не экономикалық тұ рғ ыдан тиімді де қ ауіпсіз болып табылатын дә рілік заттар немесе емдеу протоколдарын (стандарттарын), мемлекеттік формулярды (анық тамалық ), жергілікті формулярларды қ ұ растырып енгізу; медициналық тә жірибеде дә рілік заттардың жанама ә серлерін алдын алу мақ сатында дә рілік заттарды қ олдануды бағ алау мониторингтау; мамандармен дә рілік заттарды дұ рыс қ олдану туралы шаралар жү ргізу.

Формулярлық жү йенің негізгі міндеттері: науқ астарды сапалы еммен қ амтамасыз ету; кең таралғ ан аурулардың ұ тымды фармациялық терапиясы бойынша мә селенің нә тижелі шешімін табуғ а бағ ытталғ ан ә дістерді анық тау; клиникалық жә не экономикалық тұ рғ ыдан тиімді ә рі қ ауіпсіз дә рілік заттарды анық тау; препараттарды орынды қ олдану, сондай-ақ қ олдану барысында кеткен қ ателіктерді тү зету; денсаулық сақ тау ү рдісіне қ атысты барлық мамандар арасында шынайы, ғ ылымғ а негізделген медициналық -фармацевтикалық ақ паратты кең інен тарату; жү йелі кә сіби білім беру.

Медициналық мекемедегі формулярлық жү йенің негізгі қ ұ рама бө ліктеріне: Формулярлық комиссия, Дә рілік формуляр (шектелген тізім), Формулярлық анық тамалық, Фармациялық терапия стандарттары жә не клиникалық хаттамалар, дә рілік заттардың жанама ә серлерін бағ алау, мониторинг жү ргізу жү йесі жатады.

Формулярлық комиссия ү ш дең гейден тұ рады:

Мемлекеттік дең гейдегі Республикалық формулярлық комиссия.

Аумақ тық дең гейдегі Облыстық формулярлық комиссия.

Жергілікті дең гейдегі медициналық мекемелердің формулярлық комиссиясы.

Формулярлық жү йенің басты қ ағ идаты - «тө меннен жоғ арығ а» жү йесі, яғ ни, Республикалық дә рілік формуляр аумақ тық формулярдың негізінде, ал аумақ тық формуляр жергілікті дең гейдегі медициналық мекемелердің формуляры негізінде қ ұ растырылады.

Дә рілік формуляр – уә кілетті денсаулық сақ тау органымен келісіліп, денсаулық сақ тау мекемесінің басшысымен бекітілген, мекеменің салалық бағ ытын ескере отырып, кепілдендірілген тегін медициналық кө мек кө лемі аумағ ында медициналық мекемелер қ ажетті мө лшерде қ амтамасыз етілетін дә рілік заттардың тізімі («Халық денсаулығ ы жә не денсаулық сақ тау жү йесі» Қ азақ стан Республикасының Кодексі №193-IV 18.09.2009ж. Президент жарлығ ы).

Формулярлық комиссия сияқ ты дә рілік формуляр да ү ш дең гейден тұ рады:

Республикалық Дә рілік Формуляр – ұ сыныс сипатындағ ы барлық аумақ тық (облыстық ) дә рілік формулярдың жиынтығ ы.

Аумақ тық (облыстық ) Дә рілік Формуляр – аймақ тағ ы медициналық мекемелердің дә рілік формулярларының жиынтығ ы.

Медициналық мекеменің Дә рілік Формуляры – медициналық мекеменің бюджетін жоспарлауғ а негіз болатын, жылына кем дегенде бір рет қ ұ растырылып, қ айта қ арастырылатын, шектеулі сипаттағ ы, 70% Республикалық Дә рілік Формулярғ а сә йкес, ал қ алғ ан 30% медициналық мекеменің клиникалық қ ажеттілігіне сай қ ұ растырылатын дә рілік заттардың тізімі.

Формулярлы жү йе дә рігердің клиникалық жә не экономикалық тұ рғ ыдан тиімді де қ ауіпсіз болып табылатын дә рілік заттарды қ олдануын қ амтамасыз етеді. Формуляр дә рігердің жеке ө з тә жірибесін немесе белгілі бір ғ алымның ұ станғ ан тә жірибесін қ олдануды шектейтіні кү мә нсіз. Бір қ арағ анда кө ріненетін «шығ армашылық жолдан» алыстау медициналық тә жірибеде дә рігердің ой жү йесін белгілі бір тә ртіпке келтіріп, барлық мамандардың ә р науқ асқ а тексеру жү ргізген кезде диагностикалық жә не терапиялық мә селелерді біліп, оларды объективті бақ ылауғ а мү мкіндік береді. Формулярлы жү йе медициналық кө мек кө рсету кезінде клиницистің ойлау жү йесі мен ә рекеттерін шектемейді керісінше, тә жірибеге жаң а жә не тиімді емдеу ә дістерінің енуіне жағ дай жасайды. Клиникалық жағ дайда, ағ заның физиологиялық ерекшеліктері мен қ осалқ ы ауруларын ескере отырып, емдеу стандарттарын дұ рыс қ олдану дә рігердің клиникалық ойлау жү йесін дамытуды қ ажет ететін міндеттердің бірі болып табылады.

2. Клиническая фармакокинетика. Определение и основные понятия фармакокинетики

Клиникалық фармакокинетика. Фармакокинетика анық тамасы мен негізгі ұ ғ ымы.Клиникалық фармакокинетика– ДЗ ағ зағ а енгізілуі, сің ірілуі, таралуы, байланысуы, биотрансформациясы жә не ағ задан шығ арылуын зерттейтін клиникалық фармакологияның бір саласы.

Фармакокинетические параметры (биодоступность, период полувыведения, клиренс, макс.концентрация). Определения. Их клиническое значение. Примеры

Фармакокинетика параметрі

Биожеткіліктілік (F ә рпімен белгіленеді)

Ө згермеген дә рілік заттың қ анайналымғ а енгізілген дозалық кө лемімен анық талады. Тамыр ішіне енгізілген дә рінің биожетк. 100 % болып табылады. Егер дә л осы дә рі басқ а жолмен енгізілсе биожетк.тө мендеп толық емес сорылу мен метаболизмге ұ шырайды. Биожетк.сонымен қ атар фармакокинетиканың ең негізгі параметрлерінің бірі болып табылады. Дә рінің биожетк. Анық тау арқ ылы қ анайналымғ а тү сіп, ә сер еткен активті заттың терапевтік белсенділігін кө рсете аламыз.

2 тү рі бар:

Абсолютті биожетк.

Биожетк.-ң нақ ты бір тү рдегі ауданының қ иғ аш «уақ ыт концентрациясына» қ атынасы, яғ ни активті заттың қ айнайналым жү йесінде парентеральді жә не басқ а да енгізу жолдарымен тү скен (перораль, ректаль, теріасты) кездегі айырмашылығ ы. Былайша айтқ анда Тамыр арқ ылы тү спеген дә рілік заттың сорылғ ан мө лшері тамыр арқ ылы тү скен сол дә рілік заттың белгілі бір бө лігі ғ ана болып табылады.Тамыр арқ ылы тү скен дә рілік зат биожетк. 1ге тең (F=1), ал басқ а жолмен енген дә рі абсолютті биожетк. 1-ден тө мен болады. ППК(площади под кривой- не понял в общем как перевести)Қ атыстық биожетк.

анық талғ ан дә рілік заттың стандартты қ абылданғ ан немесе басқ а жолмен енгізілген сол дә рілік заттың басқ а рецептуралық формасымен салыстырғ андағ ы айырмашылығ ы. Егер дә рілік зат стандартты тү рде қ абылданғ анда тамыр арқ ылы енгізілсе онда бұ л биожетк.абсолютті тү рге ауысып кетеді. Қ атыстық биожетк.анық тау ү шін дә ріілк затытң қ андағ ы мө лшері мен зә рдегі экскрециясы да қ олданыла алады.

Дә рілік заттардың ағ задан шығ арылуы

Негізгі шығ у жолдары (экскреция)- Бү йрек- АІЖ- Ө кпе- Бездермен: сілекей, тер, асқ азан, ішек, кө з жасы- сү тпен.Шығ арылу (элиминация) – ДЗ биотрансформация немесе метаболизм салдарынан бейтараптанып, ағ задан шығ арылу ү рдісі.Шығ арылу (элиминация) кө рсеткіштері: Элиминация жылдамдығ ының константасы (Kel) – биотрансформация жә не экскреция жолдарымен препараттың ағ задан шығ арылу жылдамдығ ы.Жартылай шығ арылу периоды (Т½ ) – қ ан плазмасында ДЗ концентрациясының екі есе азаюына қ ажетті уақ ыт мө лшері, ол элимимнация жылдамдығ ының константасына тә уелді (Т1/2= 0, 639/Кel).Дә рілік заттың жалпы клиренсі (Сlt) – бү йрек, бауыр арқ ылы, уақ ыт бірлігінде қ ан плазмасының препараттан тазару кө лемі (мл/мин).Жалпы клиренс бү йрек жә не бауыр клиренсінің жалпы қ осындысынан тұ рады.Бү йректік клиренс (Clr) – ДЗ зә рмен шығ арылуы.Бү йрек сыртылық клиренс (Cler) – ДЗ басқ а жолдармен (ө тпен) шығ арылуы.

Клиренс- Қ ан плазмасына енгізілген тү рлі сү зілетін заттардан тазалану коэффициентін анық тайтын ә діс - клиренс тә сілі. Тазартылу коэффициентін немесе клиренс деп бү йректегі сү зілу ү дерісі кезінде белгілі бір уақ ыт ішінде қ анғ а енгізілген заттан тазартылғ ан плазма мө лшерін айтады. Клиренс ә дісімен бү йректің сү зілу дә режесін анық тайды.

Макс.концентрация- ДЗ қ андағ ы максимумды концентрациясы (Сmax) – парентеральды немесе пероральды енгізген соң дамығ ан қ ан айналым жү йесіндегі препараттың максимальды концентрациясы.

Фармакокинетические параметры (клиренс, макс. концентрация). Определения. Их клиническое значение. Примеры

Негізгі фармакокинетикалық ө лшемдер.

CL (Сlearance) – жалпы клиренс (тазалану).

T½ – жартылай шығ у мезгілі.

Vт– таралу кө лемі.

Cтт – тепе-тең шоғ ырымы.

AUC (area under curve) - фармакокинетикалық иін - мезгіл алаң ы.

CL жалпы клиренс – қ ан сары су немесе қ анның препараттан толық босағ ан уақ ыт саны.

Таралу кө лемі (V½ ) – бұ л дә рінің таралуын кө рсететін жорамалданғ ан сұ йық тық кө лемі.

Жартылай шығ у мезгілі (Т1/2) – элиминация жү рісі арқ ылы қ ан ішіндегі шоғ ырымды 50% кеміту ү шін керекті мезгіл.

Таратылу кө лемі (VD) –барлық енгізілген шоғ ырымдағ ы дә рі-дә рмек мө лшерінің біркелкі таралуы ү шін қ ажетті сұ йық тық кө лемі.

Тепе-тең дік шоғ ырымы (CSS)– дә рі-дә рмектің тү суі мен шығ арылу жылдамдығ ын бірдей сипаттайтын жағ дай.

Жалпы клиренс - белгілі бір уақ ыт ішінде дә рілік заттан тазаратын қ ан сарысуының жә не қ анның шартты кө лемі

Дә рілік заттың жалпы клиренсі (Сlt) –бү йрек, бауыр арқ ылы, уақ ыт бірлігінде қ ан плазмасының препараттан тазару кө лемі (мл/мин). Жалпы клиренс бү йрек жә не бауырклиренсінің жалпы қ осындысынан тұ рады.

Cmax -Қ олданудан кейін барынша кө п молшерде плазма немесе сарысу концентрациясында анық талуы /бақ ылануы

Классификация побочных реакций по типу. Примеры.

Дә рілерді емдік, диагностикалық жә не алдын алу шаралары ретінде қ олданғ анда кездесетін денедегі қ атерлі ө згерістерді жә не жанама ө згерістедің кез келген реакциясын, жанама ә серлер деп айтады.

Жанама ә серлерді болжаулы жә не болжаусыз (бұ ғ ан дә рілердің қ атынасы жоқ –ауа райының, климаттың, науқ астың физикалық жә не психикалық жағ дайлары) деп екі тү рге бө леді.

• А типті (дозағ а тә уелді)

- артық емдік ә сері (мысалы, инсулин немесе ауызша гипогликемиялық препараттармен емдеу гипогликемия тудыруы мү мкін);

- екіншілік жанама ә серлер, дә рілік заттардың ә сері салдарынан туындағ ан реакциялар (мысалы, антибиотиктер қ алыпты ішек микрофлорасының ө суін тежеуі мү мкін; ГКС екіншілік инфекцияның дамуыны ә келуі мү мкін; СЕҚ Қ П - ульцерогенді ә сері).

• B тү рі (дозағ а тә уелсіз)

Кө бінесе олар иммундық -аллергиялық реакциялар (мысалы, анафилактикалық шок, Стивенс-Джонсон синдромы), сондай-ақ кейбір генетикалық детерминирленген реакциялар; сирек кездеседі, дә рінің дозасымен байланысты емес, жиі ауыр, оларды болжау қ иын (кү тпеген, болжауғ а мү мкін емес), олар жоғ ары ө ліммен сипатталады (барлық тіркелгендердің 25% қ ұ райды). Дә рі-дә рмектерді енгізудің барлық жолдарында анық талғ ан, организмнің сезімталдығ ы болғ ан жағ дайда, тіпті ө те тө мен дозада препаратты қ олданғ ан кезде де жағ ымсыз реакциялар пайда болады.

- иммуноаллергиялық генездегі реакциялар (крапивница, ангионевротический отек (отек Квинке), анафилактический шок, синдром Стивенса — Джонсона);

- генетикалық детерминирленген реакциялар (мысалы, сульфаниламидтер, ацетилсалицил қ ышқ ылын қ олданғ анда болатын: дефицит глюкозо-6- фосфат-дегидрогеназы, эритроциттер гемолизин шақ ыруы мү мкін. Прокаин, сульфаниламиды, примахин қ олданғ анда: дефицит метгемоглобинредуктазы, метгемоглобинемия дамуы мү мкін).

• C типі (ұ зақ мерзімді ә сер, синдром отмены)

Ұ зақ мерзімді терапиядан кейін (ұ зақ қ а созылғ ан емдеу жә не қ абылданғ ан дә рілердің дозасы, сондай-ақ осы факторлардың бірінің нә тижесінде) болады; жиі елеулі болып есептеледі жә не олардың табиғ аты бойынша олар анық талғ ан кезінде жиі қ айтымсыз болады; зерттеу жә не анық тау қ иын, ө йткені емдеудің басталуы мен олардың дамуы арасындағ ы уақ ыт аралығ ы ә рқ ашан нақ ты;

С тү ріндегі жағ ымсыз реакциялар:

- тө зімділік/ толеранттылық (нитраттар, а-адренорецепторлардың орталық агонистері);

- Шығ ару синдромы/синдром отмены (ГКС, p-адренорецепторлар блокаторы);

- дә рілік тә уелділік (кейбір психотропты препараттар, есірткіге тә уелді анальгетиктер);

- кумулятивтік ә сер (жү рек гликозидтері, МАО ингибиторлары);

- Гормондардың (ГКС) ө ндірісін басу ә сері.

• D типі (кешіктірілген ә серлер, тератогендік)

Олар канцерогенді, мутагендік, тератогенді ә серлерді, репродуктивтік жү йенің ақ ауларын жә не емдеуден кейін бірнеше айдан кейін пайда болуы мү мкін реакциялар.

Клиническая фармакодинамика. Определение. Основные понятия.

Фармакодинамика — раздел клинической фармакологии, изучающий механизмы действия, характер, силу и длительность фармакологических эффектов ЛС у человека.
Действие ЛС может осуществляться за счет следующих механизмов:
1) влияние на специфические рецепторы (например, стимуляция или блокада α - или β -адренорецепторов). ЛС в этом случае, как правило, имеет структурное сходство с эндогенным медиатором.

Если условно принять эффект медиатора, связывающегося с рецептором, за единицу, ЛС можно подразделить на следующие группы:

• Агонисты — ЛС, связывающиеся с рецепторами эндогенных медиаторов

и вызывающие эффект, равный или превышающий единицу.

(Все медиаторы — агонисты своих рецепторов.)

• Антагонисты — ЛС, связывающиеся с рецепторами эндогенных медиаторов

и вызывающие эффект, равный нулю.

• Частичные агонисты, или агонисты-антагонисты, — ЛС, связывающиеся

с рецепторами эндогенных медиаторов и вызывающие эффект

больше нуля, но меньше единицы.

• Суперантагонисты — ЛС, связывающиеся с рецепторами эндогенных

медиаторов и вызывающие ≪ отрицательный≫ эффект, т.е. эффект,

противоположный ≪ естественному≫.;
2) повышение или угнетение активности мембранных или внутриклеточ-
ных ферментов (для многих ЛС характерно влияние на аценилатциклазную
систему через изменение активности аденилатциклазы или фосфодиэстеразы,
регулирующих уровень внутриклеточного цАМФ);
3) физико-химическое действие на мембраны клеток (изменение транс-
мембранного электрического потенциала за счет влияния на трансмембранный
ионный транспорт, что имеет существенное значение для нервной и мышечной
систем и наблюдается при использовании ААП, противосудорожных средств,
средств для наркоза);
4) прямое химическое взаимодействие (например, взаимодействие некото-
рых антибиотиков с внутриклеточными структурами, или внеклеточные реак-
ции – нейтрализация соляной кислоты антацидами).

Побочные реакции типа А. Механизм возникновения. Примеры. Методы коррекции.

А-типтіЖДР-дың ДДСҰ бойынша жіктелуі: 1. А-типі ДЗ-тың фармакодинамикасымен немесе оның токсикалық ә серімен байланысты ЖДР.Бұ л-болжауғ а болатын ә серлер.-Біріншілік –токсикалық реакциялар н/е ДЗ дозасы артық болғ анда(мысалы, парацетамол жоғ ары дозада қ олданғ андағ ы бауыр жеткіліксіздігі)-Меншікті жанама ә серлері н/е кешіктірілген реакциялар(мыс, антигистаминдік ДЗ-ң седативті ә серлері)-Екіншілік ә серлер(мыс, диарея кезінде тағ айындалғ ан антибиотиктердің ішек флорасын басып тастағ анда болатын ЖӘ )-Дә рілік ө зара ә рекеттесу(мыс, теофилинмен улануы егер эритромицинмен бір уақ ытта қ абылдаса)А-типін дозаны азайту ж/е дозаны тө мендететін ДЗ тағ айындау арқ ылы жә не басқ а фармакокинетикалық қ асиеттері бар ДЗ таң дау арқ ылы жең еміз.

Побочные реакции типа В. Механизм возникновения. Примеры. Методы

профилактики и коррекции.

В-типті реакциялар ДЗ мө лшеріне жә не фармакологиялық белсенділігіне байланысты емес (ДЗ жақ пауынан басқ асы). Оның негізінде ағ заның жеке дара ерекшеліктері - аллергия немесе ферментативті жү йелердің генетикалық негізделген бұ зылыстары.

-Индивиуальды ДЗ-ты кө тере алмау ы – ДЗ терапевтік жә не субтерапевтік мө лшерде қ олданғ анда дамитын, фармакологиялық қ асиеттерімен байланысты жағ ымсыз реакциялар. Мұ ндай реакция кез келген препаратқ а дамуы мү мкін. (мыс, аспирин қ абылдағ анда қ ұ лақ та шудың болуы) -«Идиосинкразия» - деп белгілі бір препаратқ а дамығ ан, генетикалық негізделген патологиялық реакция. Идиосинкразияның негізінде ферментативтік жү йелердің тұ қ ым қ уалайтын ақ аулары жатыр.

-Жалғ ан аллергиялық реакциялар – даму механизімі иммунологиялық емес, бірақ клиникалық кө рінісі аллергиялық реакцияларғ а ұ қ сас жағ ымсыз ә серлер. (мыс, рентгенконтрасты затқ а иммунологиялық емес реакциялар )

-Гиперсезімталдылық немесе аллергия- І-ші типті аллергиялық реакцияларды имитирлеуі мү мкін (анафилактоидтық реакциялар). ІІ-ші типті аллергиялық реакцияларды имитирлеп, (цитотоксикалық реакциялар) гемолиз тудыруы да мү мкін. Кейбір препараттар ІІІ-ші типті аллергиялық реакцияларды имитирлейді. (мыс, пенициллинді қ абылдағ анда иммундық механизмге байланысты анафилаксияның дамуы )

В-типін алдын алу ү шін міндетті тү рде фармакологиялық анамнез, оның ішінде аллергологиялық сұ рауымыз жә не атопиялық аурулар кезінде иммунологиялық ДЗ қ олдану.Бұ л типте ДЗ қ абылдауды тоқ тату қ ажет.

СЕҚ Қ Д-ің ә сер ету механизмінің басты элементіне – арахидон қ ышқ ылының метаболизміне қ атысатын негізгі фермент - циклооксигеназа (ЦОГ) белсенділігінің тежеуімен байланысты болатын, простогландин синтезінің басылуы жатады.Арахидон қ ышқ ылы фосфолипаза А2 қ атысуымен мембраналық фосфолипазадан тү зеледі (бұ л ағ заның физиологиялық ү рдістеріне қ атысатын қ абыну медиаторының, сол сияқ ты бір қ атар ББЗ кө зі – қ анды сұ йылтатын простациклин, тромбоксан А2 қ анның ұ юын жоғ арылататын, гастропротективті простагландиндер жә не т.б.).Арахидон қ ышқ ылының метаболизмі екі жолмен жү реді: • ЦОГ қ атысуымен жү ретін (простагландиндердің, простациклиннің, тромбоксан А2) циклооксигеназды; • липооксигеназды (лейкотриендердің тү зілуіне = интерлейкиндер липооксигеназаның қ атысуы кезінде).Простагландиндер қ абынудың басты медиаторы деп саналады, себебі олар ноцицепторларды қ абыну медиаторларына сенсибилизирлейді (гистаминге жә не брадикининге), сонымен қ атар гистаминге жә не серотонинге тамыр қ абырғ аларының сезімталдығ ын жоғ арылатады, сезімталдық шегін азайтады, ол жергілікті тамырлардың кең еюіне ә келеді (терінің қ ызаруы, тамыр ө ткізгіштігінің жоғ арлауы → ісіну). Сонымен қ атар, простагландиндер микроорганизмдер мен олардың токсиндерінің ә серінен синтезделінетін екіншілік пирогенді заттардың ә серіне жылуды реттеу гипоталамиялық орталық тардың сезімталдығ ын жоғ арылатады (мысалы, интерлейкин 1)ЦОГ− 1 мен ЦОГ− 2 бар: ЦОГ− 1 − кө птеген жасушаларда ү немі болатын (тек эритроциттерде ғ ана жоқ ) қ ұ рылымды фермент. Жасушалардың қ алыпты белсенділік қ ызметін қ амтамасыз етуіне қ атысатын простагландин ө німін реттейді (гатропротекция, тромбоциттердің агрегациясы, бү йрек қ ан айналымының жағ дайы, жатыр тонусы, сперматогенез ж.т.б.).ЦОГ-2- қ абынудың алдында простагландин синтезіне қ атысады.Кө птеген СЕҚ Қ Д тең дә режеде ЦОГ-1 мен ЦОГ-2-ні баяулатады, ол біріншіден – қ абыну ү рдісін тежесе, ал екіншіден қ орғ аныстық простагландин ө німдерін тө мендетіп, шырышты тосқ ауылды бұ зады, оның негізі асқ азанда гастропатияның туындататын репаративтік ү рдістерге жатады. Демек СЕҚ Қ Д негізгі ә сер ету механизмі де жанама ә серлері де жатады, нақ ты айтқ анда оларды қ абынуғ а қ арсы дә рілер ретінде қ олданылу мақ сатында қ алаусыз болып келеді.Қ абынуғ а қ арсы ық палы. СЕҚ Қ Д белгілі мө лшерде экссудация фазасын тежейді. Ең кү шті препараттар − индометацин, диклофенак, фенилбутазон сол сияқ ты – пролиферация фазасына да ә сер етеді (коллаген синтезін азайтады жә не тіндердің склероздануы осығ ан байланысты), бірақ экссудативті фазағ а ә лсіз ә серін тигізеді. СЕҚ Қ Д альтерация фазасына мү лдем ә сер етпейді. Қ абынуғ а қ арсы ә сері бойынша фосфолипаза А2 ферментін баяулату арқ ылы фосфолипидтердің метаболизмін тежейтін жә не простагландиндер мен сол сияқ ты, қ абынудың маң ызды медиаторы болып келетін лейкотриендердің тү зілуін бұ затын барлық СЕҚ Қ Д белсенділігі глюкокортикоидтардан тө мен.Анальгетикалық ық палы.Кө п дә режеде бұ лшық еттерде, буындарда, сің ірлерде, жү йке бағ андарында, сонымен қ атар бас жә не тіс орналасқ ан қ арқ ындылығ ы ә лсіз жә не орташа ауыру кездерінде қ олданылады. Кө п жағ дайларда ө те кү шті висцеральді ауырсынуларда СЕҚ Қ Д ә сері тө мендеу жә не кө рсететін анальгетикалық кү ші морфин тобының препараттарына қ арағ анда (наркотикалық анальгетиктерге) ә лсіз. Сонымен қ атар, бір қ атар бақ ыланғ ан зерттеулердің кө рсеткіштері бойынша диклофенак, кеторолак, кетопрофен, метамизол препараттарының анальгетикалық белсенділігі шаншулар жә не операциядан кейінгі ауырсынулар кезінде анағ ұ рлым жоғ ары екендігі кө рсетілген. СЕҚ Қ Д несеп жолдарындағ ы тас ауруларынан болатын бү йрек шаншуларында тиімділігі, кө бінесе бү йректе ПГ− Е2 ө німінің тежелуімен, бү йрек қ ан айналымының тө мендеуімен жә не несептің тү зілуімен байланысты.Бұ л бү йрек табақ шаларында жә не несеп ағ ардың бітелген жерінен жоғ ары орналасқ ан жерде қ ысымды азайтады жә не ұ зақ ауырсынуды басатын ық палды қ амтамасыз етеді. Наркотикалық анальгетиктерге қ арағ анда СЕҚ Қ Д-дің артық шылығ ы олар тыныс алу орталығ ын тежемейді, дә ріге тә уелділік жә не эйфория тудырмайды, оғ ан қ оса ұ стама кезінде спазмогендік ә сер кө рсетеді.Қ ызуды

басатын ә сері. СЕҚ Қ Д тек қ ызба кездерінде ғ ана ә сер етеді. Қ ызуды басатын механизмі бас миындағ ы простагландинсинтетаза белсенділігін тежеумен байланысты, нә тижесінде гипоталамустағ ы жылуды реттеу орталығ ындағ ы Е1 (пирогенді фактор) простагландиннің ә серін басады (10.1 суретті қ ара).Қ алыпты дене қ ызуына ә сер етпейді, ол гипертермиялық заттардан (хлорпромазин) айырмашылығ ына жатады.Антиагрегаттық ық палы.Тромбоциттердегі ЦОГ-1 баяулату нә тижесінде ондағ ы эндогендік проагрегантты тромбоксан синтезін тежейді. Аса кү шті жә не антиагрециалық белсенділікке аспирин ие, ол тромбоциттің ө мір сү ру уақ ытына қ арай (7 кү н) агрегациясын қ айтымсыз тежеуі мү мкін. Ал ө зге СЕҚ Қ Д антиагрегациялық ә сері ә лсіз жә не қ айтымды. Талдамды ЦОГ-2 баяулатқ ыштар тромбоциттердің агрегациясына ә сер етпейді. СЕҚ Қ Д негізінен ревматологияда қ олданылады.Кез келген СЕҚ Қ Д бір реттік қ олданылуы тек анальгетикалық ық пал береді. Препараттардың қ абынуғ а қ арсы ә сері ү немі қ абылдағ аннан кейін 7− 10 кү ннен барып байқ алады. Қ абынуғ а қ арсы ық палын бақ ылауды клиникалық (ісінудің тө мендеуімен, ауырудың басылуымен) жә не зертханалық мә ліметтермен жү зеге асырады. 10 кү н барысында ық палы болмағ ан жағ дайда препаратты басқ а СЕҚ Қ Д топтарына ауыстырады. Жергілікті қ абыну ү рдістерінде (миозит, бурсит, энтезит, айқ ындылығ ы шамалы моноартритте) емді жергілікті ә сер ететін дә рілік тү рлерден бастайды (май, гель) жә не тек ық палы болмағ ан кезде ғ ана жү йелік ә сер ететін емге кө шеді (пероральды,, балауыз, парентеральды). Жедел артритпен ауыратын науқ астарғ а (мысалы, подаграда) − препараттарды парентеральды енгізу кө рсетілген. Клиникалық айқ ын созылмалы артрит кездерінде тиімді жә не кө тере алатын препаратты эмпириялық талдаумен жү зеге асыру арқ ылы СЕҚ Қ Д жү йелік емін тағ айындайды. Барлық СЕҚ Қ Д салыстырмалы тү рде қ абынуғ а қ арсы ық палғ а ие, шамамен аспирин ық палына тең. СЕҚ Қ Д топтық айырмашылық ә серімен байланысты емес, тек жанама ә серлерімен ерекшелінеді. Барлық СЕҚ Қ Д ұ шін жалпы жанама ә серлеріне, СЕҚ Қ Д туғ ызатын − асқ азанның антральды бө лігін зақ ымдайтын гастропатиялық (шырышты қ абаттың эритемасы, қ анталауы, эрозиясы, ойық жаралары) ә сері жатады; асқ азаннан қ ан кетулері мү мкін. Басқ а да асқ азан ішектердегі жанама ә серлер кө ріністеріне іштің ө туі жә не іштің қ атуы суреттелген. Бү йрек циклооксигеназа тежелуінің клиникалық кө рінісі сұ йық тың ұ сталуымен (кейде артериалды гипертензиямен жә не жү рек жеткіліксіздігімен), жедел немесе ү демелі жү ретін бү йрек жеткіліксіздігі, гиперкалиемиямен байқ алады. Тромбоциттердің агрегациясын азайтумен, СЕҚ Қ Д қ ан кетулерге ә келуі мү мкін, сонымен қ атар асқ азан ішек жолдарынан жә не СЕҚ Қ Д − гастропатия барысын ауырлатады. СЕҚ Қ Д басқ а да жанама ә серлеріне тері (қ ышыну, бө ртпелер), ОЖЖ жағ ынан − бастың ауыруы (жиі индометацинді қ олданғ анда), бастың айналуы, қ ұ лақ тың шулауы, кө ру бұ зылыстары, кейде психикалық бұ зылыстар (елестер, естің шатасуы, депрессия), сонымен қ атар препаратқ а жоғ ары сезімталдық қ а байланысты жанама ә серлері (бронх тарылуы, есекжем, Квинке ісінуі) болуы мү мкін. СЕҚ Қ Д кері кө рсеткіштеріне: 1 жасқ а дейінгі балалар (жеке препараттарғ а − 12 жасқ а дейін); «аспиринді» демікпе; асқ азан мен он екі елі ішектің ойық жаралары; бү йрек немесе бауыр жеткіліксіздігі, ісінулер; жоғ ары қ ан кетулер, алдағ ы операцияларда, анамнезенде СЕҚ Қ Д жеке кө тере алмау (демікпе ұ стамалары, ринит, есекжем), жү ктіліктің соң ғ ы ү ш айында, емшекпен емізу кезінде (10.1 кесте).Қ абынуғ а қ арсы дә рілер ретінде қ абыну ү рдісіне ә сер ете алатын қ абілеті бар басқ а механизмді, «базисті» ревматизмге қ арсы препараттарды алтын тұ здарын ж.т.б. қ олдану мү мкін.Қ абынуғ а қ арсы дә рілерді келесі топтарғ а бө луге болады:

Побочные реакции типа С. Механизм возникновения. Примеры. Методы

профилактики и коррекции

С Типті жанама ә сер.Пайда болу меxанизмі.Мысалдар.Алдын алу мен тү зету ә дістері

С Типі ұ зақ уақ ыт қ олданылғ ан кезде “xимиялық ” реакциялар-дә рілік тә уелділік, ”жою “синдромы ю.Стационарда ө те жиі ЖДР тудыратын ДЗ олар: антиобитиктер(барлық жанама ә серлерден 25-30%дейін ), xимиотерапевтикалық заттар, анальгетиктер, псиxиотропты заттар, жү рек гликозидтері, зә р айдайтын заттар, диабетикке қ арсы ДЗ, калий препараттары.Жанама ә сер сонымен қ атар дә рілік заттардың алғ ашқ ы мү шелермен функционалды байланыстағ ы ө зге мү шелердің жасушаларына ә сер етуі.Мысалдары: жү рек гликозидтері зә р айдаушы ә сер кө рсетеді.

Побочные реакции типа С проявляются в виде:

- толерантности (нитраты, центральные агонисты а-адренорецепторов);

- синдрома отмены (ГКС, блокаторы р-адренорецепторов);

- лекарственной зависимости (некоторые психотропные лекарственные средства, наркотические анальгетики);

- кумулятивного эффекта (сердечные гликозиды, ингибиторы МАО);

- эффекта подавления выработки гормонов (ГКС).

Побочные реакции типа D. Механизм возникновения. Примеры. Методы

профилактики и коррекции

D типі кейін байқ алатын (алыстатылғ ан) реакциялар (тератогенді, репродуктивті қ ызметтің бұ зылысы жә не канцерогенді реакциялар).Мысалы: жү ктілік кезінде диэтильбэстрол қ абылдағ ан ә йелдің қ ызында қ ынап аденокарциномасы болуы; трансплантациядан кейін ұ зақ уақ ыт иммуносупрессивті жағ дайдан соң лимфома болуы.

27. Фармакокинетическое взаимодействие на уровне всасывания. Приведите примеры такого вида взаимодействия.

ДЗ сің ірілу толық тығ ының ү лкен маң ызы бар, ө йткені, ол

препараттың енгізілген мө лшері мен оның қ андағ ы концентрациясы

арасындағ ы қ атынасына ә сер етеді.

• АІТ ДЗ сің ірілуі басқ а препараттардың ә серінен ө згереді, егер олар:

• онымен химиялық ө зара ә серлесуге тү ссе;

• асқ азан мен ішектердің қ ышқ ылдығ ын ө згертсе;

• АІТ астың жү ру уақ ытына ә сер етсе;

• АІТ микрофлорасына ә сер етсе.

Асқ азан мен ішектердің қ ышқ ылдығ ының жоғ арлауы немесе тө мендеуі ДЗ молекуласының ионизациясының жә не олардың липидтерде еру қ абілетінің ө згеруіне ә келеді, оның салдарынан олардың сің ірілуі де ө згереді. Ішек қ абырғ асындағ ы липидті мембраналар арқ ылы иондалмағ ан, майда жақ сы еритін заттар жақ сы ө теді. Мысалы: антацидтер асқ азан рН ортасын жоғ арлатып, қ ышқ ылды ДЗ ионизациялану дә режесін арттыра отырып, олардың липидтерде еруін тө мендетіп, сің ірілу ү рдісін баяулатады.

Антацидтер тікелей емес антикоагулянттардың, кейбір сульфаниламидтердің нитрофурантоиннің, салицилаттардың, фенилбутазонның сің ірілуін тежейді

Рецепты:

1.Выписать рецепт больному 65 лет, весом 70 кг с целью первичной профилактики ССО при ИБС: стенокардия напряжения 2 ФК в форме таблеток - Ацетилсалициловая кислота.

Rp.: Acidi Asetylsalicyci 0, 5

D.t.d. N 10 in tab.

S.: По 1/4 табл 1 раз в день 2 недели как профилактика ИБС

2.Выписать больной 45 лет, весом 86 кг с СД 1 типа – раствор Инсулина «Новорапид» (инсулин аспарт).

3. Выписать рецепт больному для местной анестезии – раствор Лидокаина.

Rp: Sol. Lidocaini 10 % 2 ml

D.t.d: N. 10 in ampull.

S: инфильтрациялық анестезяғ а арналғ ан (1000 мл артық емес); для проводниковой анестезии (1 % ерітінді, 25-50 мл)жергілікті жансыздандыру ү шін

4.Выписать рецепт больной 35 лет, весом 60 кг с ЖДА средней степени - таблетки Гидроксид железа.

Rр.: Tab. FERRUM LEK № 30

D.S: по 1 таб 2 раза в день.

Rp.: " Ferrum lek" pro inject 2ml

D.t.d. №10

S. Вводить в.м по 2 мл через день.

Железа III гидроксид-декстрановый комплекс 312, 5 мг (50 мг железа) Ампулы 2, 0 парентеральное введение – в/в капельно разводится в 0, 9% растворе натрия хлорида или в 5% растворе глюкозы. Доза 100–200 мг железа (2–4 мл препарата) разводится в 100 мл растворителя. В/в медленно (0, 2 мл/мин) в дозе 100–200 мг железа (2–4 мл), предпочтительно разведенного в 10–20 мл 0, 9% раствора натрия хлорида или 5% раствора глюкозы. Начальная доза препарата составляет 25 мг железа или 0, 5 мл раствора, которая вводится в/в медленно в течение 1–2 мин

5. Выписать рецепт больному 70 лет, весом 87 кг с ХСН 2 ФК – таблетки Спиронолактона

6.Выписать рецепт больному 59 лет, весом 78 кг с острым приступом подагрического артрита – Диклофенак.

7. Выписать рецепт больной 48 лет, весом 70 кг с приступом БА – аэрозоль Сальбутамол.

Rp.: Aer. «Salbutamol» 15ml
D.t.d. №1
S: При приступе удушья 1-2 вдоха

8. Выписать рецепт больному 57 лет весом 80 кг с тромбозом глубоких вен – раствор Эноксапарин

Rp: Sol.Klexani 10%-1ml (1ml-100000ME)
D.t.d: №1
S: Вводить подкожно в переднелатеральную область брюшной стенки 4 раза в день.

9. Выписать рецепт больной 47 лет, весом 87 кг с гиперлипидемией 2 Б типа – Розувастатин

Rp.: Tab. Rosuvastatini 0, 02 №60

D.S.: По 1 таблетке 1 раз в сутки

10. Выписать рецепт больной 40 лет весом 59 кг с обострением ревматоидного артрита - Нимесулид.

Rp.Nimesulidi 0.1

D.t.d.№10 in tab

S.По 1 таб 2 р\в день

11. Выписать рецепт больному 50 лет, весом 67 кг с АГ 3 степени - Гидрохлортиазид

Rp: Hydrochlorothiazidi 0, 05
D.t.d: №20 in tab.
S: 1 таблеткадан кү ніне 1 рет таң ертең аш қ арынғ а ішке қ абылдауғ а.

12. Выписать рецепт больному 24 года весом 50 кг с ЯБЖ и ДП кишки – Пантопразол

Rp.: Pantoprazoli 0, 04

D.t.d: №28 in tab.
S: 1 таблеткадан кү ніне 2 рет ішке қ абылдауғ а.

13. Выписать рецепт больному 40 лет, весом 60 кг с ГЭРБ – Фамотидин

Rp.: Tab. Famotidini 0, 02 №20

D.S. по 1 таб. 2 р/д.

14. Выписать рецепт больному 40 лет весом 76 кг с обострением хронического бронхита – Амброксол.

Rp: Tab. Аmbroxoli 0, 3 №50

D.S. По 1 таб. 3 р/д после еды

15. Выписать рецепт больному 67 лет весом 89 кг с ХСН 3 ФК – Фуросемид

Rp: Furosemidi 0, 04

D.t.d: №50 in tabul.

S: Внутрь по 1 тaблетке утром за 20 минут до еды

16. Выписать рецепт больному 22 лет весом 54 кг с острым гнойным отитом - Амоксициллин.

Rp: Tab. Amoxicillini 0, 5

D.t.d: №20 in tab.

S: По 1 таб. 3 р/д