Ушем мут дене кылдалтше икгай членан ойлончышто чарналтыш палым шындымаш

⇐ ПредыдущаяСтр 2 из 3Следующая ⇒

30. Ваштарешле а, но, да ( но ыҥ ан), туге гынат ушем мут-влак ончылан запятой шындалтеш: Пуш шеҥ гелне шинчышет айдеме огыл, а маска улмаш (К. В.). Йӱ штӧ, но яндар памашан Морко посёлкыш пеледше Украина гыч шокшо-шокшо шомакан серыш толын (М. С.). Шошо пагыт эн мотор, да лӱ дыкшӧ (В. И.). Кеҥ еж кече кас велыш тайнен, туге гынат сайын ырыкта (М. С.).

31. Веле огыл... -ат, гына огыл... -ат ушем мут шотан частице дене кылдалтше икгай член-влак годым запятой веле огыл, гына огыл почеш шындалтеш: Э-э, тыште рвезе кашак веле огыл, пондашанжат уло (С. Ч.). Пӧ ръеҥ ын веле огыл, ӱ дырамашынат ӱ штыштыжӧ талве кӱ зӧ кеча (К. В. ). Ты ойым Амина шке гына огыл, Орванчыжат йодын шогышо гай коеш (Я. Я.). – Мый тыйын олмыштет шагат-кокыт гына огыл, сутка, арня дене тудлан жапем ом чамане ыле, – агроном кынел шинче да туныктен каласыш (Й. Я.).

32. Ушем мут шотан -ат частице дене кылдалтше икгай член-влак годым запятой -ат почеш шындалтеш: Шӱ вырат, гармонят кугу организатор да пеш тале агитатор лийын кертыт (Ш. О.). Теле кече рывыж семын ончалешат, адак пыл шеҥ гек шылеш (Н. Я.). Пӧ ртыштат, пашаштат, мӧ ҥ гыштат, пошкудыштат Эрвикан пылышыш эртак Ямет нерген ойлымо гына пура (Д. О.). Пайрем кечынат, тыглай годымат Кождемырын кидше гыч той шӱ выржӧ ок мучышто (К. В.). Корий кугыза толын пурышат, йошкар тулупшым шӧ лдыравал кашташке пыштыш (Д. О.).

33. Ик гана каласалтше ушышо да, ден, ойырышо ала, але, то, я ушем мут-влак дене кылдалтше икгай член-влак коклаш запятой ок шындалт: Чачи, кылтам нумалшыжла да шарем шарышыжла, ик ӱ дыр дене пеш келшыш (С. Ч.). Унавийын лӱ ҥ гымыжӧ да Сергейын мурымыжо мужыр оҥ гыр гай йоҥ га (Д. О.). Землемер ден Григорий Петрович уремышке пырля лектыч (С. Ч.). Черке ден кӱ кшӱ кӱ сурт леведышым лапкан ончышо кече волгалтара (Д. О.). Мустай Озаҥ ыште ала Москошто орлана (С. Ч.). Эҥ ер але ер – кажне еҥ ын йӧ ратыме верже (г.). Борисын аважын уло капше ырен кая то йӱ кша (В. И.). Лишыл йолташ дене коктын ик котелок гыч пучымышым я пареҥ гым шке шолтен кочкын ончаш могай сай! (Д. О.).

34. Ушышо але ойырышо ушем мут-влак пачаш-пачаш каласалтме годым кокымшо да моло ушем мут ончылан запятой шындалтеш: Ни мланде, ни кава огеш кой (Д. О.). Сонарзе марий ны куржын, ны верже гыч тарванен ок керт (К. В.). Элнан чыла лукыш эре колтена кагазым да киндым, да ямде пӧ ртлам (М. М.). Чурийыш эр кече, чаманыде, волгыдо сескемым кышка. Сескемже я шинчам йымыктара, я тунамак шудо вуйыш тӧ ршта да тушан чинче тулым ылыжта (К. В.). Ала пеш эрат, ала адак иктаж-могай амал дене элеватор воктен калык огешат кой (А. Э.). Тунам Лашманов але кас кочкышым ямдылаш тӱ ҥ алеш, але, окна воктен миен шогалын, уремыш онча (В.Ю.)

35. Ик ыҥ ан кок тӱ рлӧ ушем мут дене кылдалтме годым икгай член-влак запятой дене огыт ойыралт: Ик каныш кечын Микуш ден Сакар да Нургалий имньым кычкеныт да ломыж погаш лектыныт (Н. Л.). Суртла гыч я ушкал, я каза але шорык, ломыжал-ломыжал, уремыш лектытат, Вӱ рзым эҥ ер велке волат (В. Ю.). Палыдыме йӱ к теве иземеш, теве талышна, коклан пирыла урмыжал колта я черле айдемыла кечкыжеш але изи аза гай васаралеш (З. К.). Тиде чодыра гыч ме, сузым але кӱ дырым я мызым лӱ йыде, нигунамат пӧ ртылын онал (А. М.-А.). (Родион Артемьевичын) Шинчажлан пошкудо-влак, родо-тукымжо ден лишыл палымыже-влак, ял воктенысе ер ден ужар олык я кугу Юл эҥ ер кончат (А. М.-А.). Озак ден ӱ дыр-влакышт, тӱ шкан погынен, гармонь але ковыж да кӱ сле почеш куштен-мурен коштыт (А. М.-А.).

36. Ушышо ден, да ушем мут-шамыч дене кылдалтше икгай член-влакын мужырышт коклаш запятой шындалтеш: Кужу укшеран кожер ден одар куэ, кугу тумо ден ваштар кӱ эмалтше гай шыпке шогат (Д. О.). Руш ден чуваш, марий ден татар, ик ешышке ушнен, татун илат (Ч. В.). Йошкарге да ужарге, кандалге да кына тӱ сан шовыч-влак чевер олык пеледышым ушештарат (Н. Л.). Лаж вес могырышто да Виче тӱ рыштӧ, Пося велыште да Нольо воктен вуеш шушо ӱ дыр-влак, шыже годым тӱ гӧ лектын, ӱ чаш-ӱ чаш шыже пучым пуалтеныт (Д. О.).

Икгай да икгай огыл рашемдыкан (определениян) ойлончышто чарналтыш палым шындымаш

37. Ушем мут деч посна кылдалтше икгай рашемдык (определений), ешартыклӱ м (приложений) коклаш запятой шындалтеш: Жапын-жапын йошкар, ужар, нарынчалге ракете-влак нӧ лталтыт (Е. Я.). Канде, волгыдо каваште кече шыргыжын йолга (С.В.). Шопкеран, нӧ лперан корем воктене корно сай (К. В.). Кажне чодыраште руымо, пӱ чмӧ, перкалыме, кычкырлыме йӱ к-йӱ ан шога (Д. О.). Ола шындерыште (паркыште) кас еда калык лӱ шка. Тушко тӱ рлӧ калык погына: рок гае шеме, пор гай ошо, лишыл верысе, мӱ ндырч толшо, кужу, лапка, кӱ жгӧ, лопка... (Д. О.). Тунам кафедрыште технике шанче доктор, профессор И.Д. Смирнов ден технике шанче кандидат, доцент Г.И. Кугергина пашам ыштеныт (г.).

38. Икгай огыл рашемдык, ешартыклӱ м коклаш запятой ок шындалт: Ер гай лопка ош шун пулашкаште пелтыме ӱ й йошкаргын-тойын йылгыжеш (К. В.). Изи ший оҥ гыр гай яндар аза йӱ к кочаж ден ачажын пылышыштым кушкедеш (Д. О.). Изи капан ош ӱ дыр Маринам пел кидше дене ӧ ндале (Ш. О.). Кагазыште возымо йымалне кафедр вуйлатыше профессор С.П. Романовын кидпалыже ыле (Онч.). Икмыняр жап шонен коштмек, Стапан йоча годсо йолташыже кызыт ынде кугу завод директор Петровлан серышым возаш лийын (г.).

Икгай членан ойлончышто иктешлыше мут лийме годым чарналтыш палым шындымаш

39. Иктешлыше мут икгай член-влак деч ончыч шога гын, тудын почеш кокточко шындалтеш: Илышлан кӱ леш ӱ згар чыла уло: пӱ кен-влак, ӱ стел, кровать, чурийончыш да сӱ рет, патефон, приёмникет, тулеч моло арверет (Ш. О.). Эр годсек Матра коҥ га ончылно тошкеште: шӱ рашан мелнам кӱ эште, салмамуным шындыш, подеш чыве шӱ рым сакыш (И. И.). Ынде чыла денат чеверласаш логалеш: ватем денат, шочшем денат, шочмо суртем денат, шочмо-кушмо мландем денат, ялем денат, пошкудо-влакем денат (Н. Л.).

40. Иктешлыше мут икгай член-влак деч вара шога гын, тудын ончылан тире шындалтеш: Завод ма фабрике, кочшаш киндат – чыла ышталтын шемер айдемын вийже дене (С. Н.). Шудышырчык-влакын йӱ кышт, памашын йогымыжо, телеграф меҥ гын мурымыжо, чодыран гӱ жлымыжӧ – вигежат иктеш ушна, пылышлан сылнын шокта (Я. Я.). Почын шындыме пӧ рт омса гыч лекше команмелна пушымат, салмавондо кылдыртатымымат, аважын шке семынже мутланымыжымат – нимомат тудо (Галя) ынеж кол, ынеж шиж (П. К.). Ӱ стелтӧ рыштат, олымбалнат, кӱ вар ӱ мбалнат – чыла вереат ужар шинелян салтак-шамыч нерен шинчат (Онч.).

41. Икгай член-влак деч вара шогышо иктешлыше мут ончылно пуртымо мут лиеш гын, пуртымо мут ончылан тире да почешыже запятой шындалтеш: Танила куралын, ӱ ден, кылтам пуртен, телым пум руэн, шупшыктен – чынжым манаш, чыла ыштен (Н. Л.). Куралше, тырмалыше, ӱ дышӧ -влак – икманаш, чыланат ик верыш чумырген шинчыныт (М. Ш.).

42. Иктешлыше мут деч вара шогышо икгай член-влак дене ойлончо огеш пыте гын, иктешлыше мут почеш кокточко, икгай член-влак деч вара тире шындалтеш: Кужу теле гоч лум йымалне илен эртарыше кушкыл-влак: комбышоган, сандалвуй, кечыйолшудо, ӱ йвуйшудо да шуко молат – икте почеш весе рӱ жге ылыжыт, вершӧ рнам сылне тӱ сышт дене сӧ растарат (г.). Кум рвезе: Мосолов ден Гужавин да Микал – сурт гыч суртыш вонча (В. Ю.). Кеч-могай калыкыштат тӱ рлӧ еҥ: сай кумыланжат, ий гай йӱ штӧ шӱ манжат, кагыр-кугыр койышанжат – уло (К. В.). Пылышемлан кечывалвел гыч шочмо-кушмо верлашкышт пӧ ртылшӧ кайык-влакын: кӱ седыкын, тагырлян, турня ден моло кайыкын – куан мурышт йоҥ га (А. М.-А.).

43. Иктешлыше мут икгай член-влак ончылнат, нунын деч варат кучылталтын гын, икгай член-влак ончылно кокточко, нунын почеш тире шындалтеш: Шолем нимомат ок чамане: шӱ льым, уржам, пакчагӧ ргым – чылажымат лупшен кода (Н. Л.). Модшо-влак: рвезыже, ӱ дыржӧ – чыланат Йываным йыр авырен кучат, мурен-мурен пӧ рдыктат (С. Ч.). Ӱ стел коклаште сурт озан верже кызыт пуста, нигӧ лан шинчаш ок лий: шкаланат, пошкудыланат, родо-тукымланат, эн вучымо уналанат – нигӧ лан (А. Ав.). Пӧ ртыштӧ Султаным нимат: ни ару пӧ рткӧ ргӧ, ни кугу ужар пучан граммофон, ни лопка мӱ шкыран ший самовар, ни янда омсан шкаф – нимат ӧ рыктарен огыл (В. Ю.).

Ойыралтше членан ойлончышто чарналтыш палым шындымаш

Ойыралтше рашемдык

44. Рашемдык палемдыме мут ончылно, пеленжак, шога гын, огеш ойыралт: Ший лупс дене леведалтше, тӱ зланалше мландем чиен ал ӱ жара дене тӱ рлымӧ тувырым. Тыныс кава гыч нӧ лталтше кече мыланем шарныкта коҥ га гыч лукмо кинде сукырым (Вас. О.). Южо еҥ чынже денак пиалан: ший гай яндар эҥ ер воктене, ямле южан кожлаште, сывынлалтше изолык пелен шочын кушкын (В. К.). Тамле пушан пеледыш дене сӧ расыше ломбо ден марий ӱ дырла ош шовырым чиен шогалше куэже шоҥ гыеҥ ын ийготым мондыктат, рвезыеҥ ын кумылжым нӧ лтат (Онч.).

Палемдымаш. Ешартыш умландарыше ыҥ ан рашемдык запятой дене ойыралтеш: Кечыгут чот ырыкталын нойышо, кече курык шойык волыш каналташ (А. З.). Шуко йӧ сым чытыше, ачам чыла умыла.

45. Палемдыме мут деч вара шогышо рашемдык ик могырым (ойлончо мучаште) але кок могырымат (ойлончо кӧ ргыштӧ ) запятой дене ойыралтеш: Шошым модын лекте лышташ, у (Э. А.). Толеш сай омо, шулдыран (Ю. Г.). Эртыш кече, тегыт гане чылт шемалге (О. И.). Йога ава шинчавӱ д, эн яндар, эн неле, эн кочо, эн шерге (Д. О.). Чулым санитарке сумка гыч бинтым, мучашдымым, луктеш (Э. А.). Ӱ стембаке кочкышым, ӱ яным, тый погенат уна-влакым сийлаш (М. М.). Шоҥ го Урал, шем чодыра дене леведалтше, торашке шарлен возын (А. М.). Нунын (мурызо-влакын) йӱ кышт, паша дене тӱ заҥ ше, пеҥ гыдемше, кумылым рашемдара, почылтара (М. Ш.). Корем тайыл дене латкок ияш йоча, вичкыж, лывырге кап-кылан, чолга шинчаончалтышан, пеш вашка (К. В.).

46. Лицам ончыктышо, рашемдарыше (определительный) олмештыш мутым палемдыше рашемдык эре (палемдыме мут ончылнат, почешат) запятой дене ойыралтеш: Мӧ ҥ гышкӧ толаш лекше, мый кок километрлан ӧ рдыжкӧ соптыртатенам (М. Ш.). Ынде эрык кечым ончалше, ме волгыдо корным муына (Ш. О.). Молан тудо, шкежат кукшо формулыжо гаяк кошкен пытыше, минус олмеш плюс знакым гына возымылан уло класс ончылан тыге вожылтарыш? (Ш. О.). Кӱ дырчӧ гай патыр, виян, волгенче гай писе, тудо (Йошкар Патыр) тушман ваштареш кушкын шогалын (М. Ш.). Сай кашакыште, пашаче еҥ коклаште кушшо, шкежат пашачак лиеш (Ш.О.).

47. Рашемдык ден палемдыме мут коклаште вес шомак уло гын, рашемдык запятой дене ойыралтеш: Мӱ й пушан, мӱ й таман, эртен кайыш кеҥ еж. Толын шыже адак, у чиян, у тӱ сан (М. М.). А корно кадыргыл кия, ошман, луман, вӱ дан (Э. А.). Шӱ млан лишыл, шонымашлан поро, пырдыж лукышто кӱ сле кеча (А. М.). Ушышкем ачам толын пурыш, икмарда капан, поро шинчаончалтышан, мутланаш йӧ ратыше (Г. О.). Мый шошым ужым шинчаштет, сылным (С. Э.). Шандал ӱ мбаке кӱ ртньӧ возын, тулан, чевер да лазыра (Э. А.).

Палемдымаш. Рашемдык ден палемдыме мут кокласе вес шомак икгай огыл рашемдык лиеш гын, рашемдык запятой дене ок ойыралт: Ӱ яҥ дыме мландыш вочшо таза пырче вожым вашкерак колта (к.). Ала-мом келгын шонышо шоптыр шинчаже торашке-торашке онча (Г. А.). Мийыза чевер шыжым йорга куэн шӧ ртньыж дене вакшылтше нӧ рӧ корно дене (Д. О.). Шонанпылла койшо порсын урвалтышт мардежеш лойга (Онч.).

48. Рашемдыкын каласалтде кодшо палемдыме мутшым контекст гыч палаш лиеш гын, рашемдык запятой дене ойыралтеш: Уш гычем врач ӱ дыр ок лек. Тугаяк шара шинчан, пеледыш платян, мыйын ончылнем шога (А. В.). Улына ме корныш коштшо, корно дене ошкылына. Йӧ сӧ корным эртен толшо, ончык сайым вучена (Ш. О.).

Ойыралтше ешартыклӱ м

49. Ешартыклӱ м палемдыме мут ончылно, пеленжак, шога гын, огеш ойыралт: Изаже Иван Петрович – чодыра инженер, Шупашкарыште пашам ышта (Онч.). Кызыт Монар, Чорай, Октябрь яллаште у школ чоҥ алтеш (г.). Радиокомитетыште весела пашаеҥ -влак лийыныт, председательна Семен Егорович кажне дене эплын кутырен (И.О.). «Тунеммыж годым хорыштем пеш сайын мурен», – Россий да Марий Эл искусствын заслуженный деятельже композитор А.И. Искандаров шке тунемшыжым порын шарналта (Онч.).

50. Палемдыме мут деч вара шогышо ешартыклӱ м ик могырым (ойлончо мучаште) але кок могырымат (ойлончо кӧ ргыштӧ ) запятой але тире дене ойыралтеш: Кузе йӧ ратен Кожлаерым уста Тойдемар, сай кӱ слезе (В. О.-Я.). Маяковскийым, титаным, ужам вигак (В. Р.-Г.). Вӧ дыр Йыванын куваже, Матрана, коҥ га ончылно мелнам кӱ эшт шога ыле (А. В.). Овопын первый шочшыжо, Клавий лӱ ман ӱ дыржӧ, кум ийымат темен, курчак дене модашат шуын (Д. О.). Марина, Корий кугызан мотор ӱ дыржӧ, тений латшым ийышке веле тошкалын (Ш. О.). Кӧ гӧ рченже, тыныс кайык, чоҥ ешталын, кӱ ш кӱ за (В. П.). А мыйым кызыт шочмо велемын эн ямле верже – нур – ӱ жеш (К. Г.). Марий калык шке чонжын, кумылжын, уш-акылжын тӱ ҥ эҥ ертышыжым – йылмыжым – арален коден (г.). Киндым – илыш вийым – акле тый, шоляш (В. Р.-Г.). Тыге ик теле эрдене Прокоп Васлий – иктаж витле вич ияш, каҥ гатарак, пеш ош пондашан кугыза – коҥ гамбалне ойлен шинча (Ш. О.).

51. Лицам ончыктышо, рашемдарыше (определительный) олмештыш мутым палемдыше ешартыклӱ м эре (палемдыме мут ончылнат, почешат) запятой дене ойыралтеш: Ме лекна, йоча-влак, пеш мӱ ндыр походыш, геройым кычал, шочмо ялыш кондаш (В. Р.-Г.). Ме, ик еш гай студент йолташ-шамыч, мурена, иквереш погынен (М. Я.). Тунам мый, самырык сонарзе, ял воктен пасу йыр чодырам шеҥ ын пытаренам да тӱ рлӧ янлык, кайыквусо кушто, мыняр улмым палем ыле. Мемнамат, самырык-влакым, сонарлаш туныктеныт. Шкешт, пычалан-влакет, мемнам коден кайышт (А. М.-А.).

52. Ойлончо мучаште шогышо шкет але шуко мутан ешартыклӱ м лӱ м ден палемдыме мут коклаште вес шомак уке гын, ешартыклӱ м ончылно тире шындалтеш: Мыланем эн поро, эн мотор лач икте – Шернуремже (В. Б.). Ила чодыраште моткоч оҥ ай койышан кайык – роҥ гыж (В. К.). Трактор чолган савырале кашым – шем кудыр согам (Э. А.). Тушто у оза, тушто чын оза – пашазе калык (М. Ш.). Илен ик ялыште шкет ӱ дырамаш – Кыстынчий вате (В. Ю.).

53. Ойлончо мучаште шогышо ешартыклӱ м ден палемдыме мут коклаште вес шомак уло гын, ешартыклӱ м запятой але тире дене ойыралтеш: Мый Москваште каем, тӧ р праван у айдеме! (М. К.). Мый пиалан улам, марий айдеме, марий чодыра лоҥ гаште кушшо еҥ (С. В.). Школышкына инспектор толын пурыш, лопкарак капан, чалемаш тӱ ҥ алше кужу ӧ рышан, нӱ жымӧ чара оҥ ылашан, кугу мӱ шкыран кӱ жгӧ айдеме (Т. О.). Анисан ачажын илышыже такыр корно дене каен огыл. Илышыштыже тудым икте веле куандарен – Аниса (Н. Т.). Ида вашталте мылам шӱ мым, ида вашталте, сӧ рвалем. Вет тудо икте мылам пуымо – ойгем, чапем да пиалем (Г. М.). Тыште йӱ ксӧ гай ӱ дыр ила – мыйын шонымем, пиалем, ончыкылык илышем! (А. В.).

Ойыралтше умландарыше член

⇐ Предыдущая 123 Следующая ⇒