Архитектура Аудит Военная наука Иностранные языки Медицина Металлургия Метрология
Образование Политология Производство Психология Стандартизация Технологии


Б. Ми функциясын стимулдайтын заттар



Б. Ми функциясын стимулдайтын заттар

•      Кокаин

•      Амфитамин қатарындағы психостимуляторлар

•      Кофеин және ксантин туындылары

В. Галлюциногендер (психомиметиктер, психодизлептиктер)

•      Диэтиламид лизергин қышқылы

•      Мескалин

•      Псилоцибин

•      Фенциклидин

Г. Каннабиодтар

•      Тетрагидроканнабинол

•      Каннабигерол

•      Каннабидиол

Д. Никотин

Наркогенділік дәрежесіне қарай:

•      Жоғары (героин, метадон, кокаин)

•      Орташа (алкоголь, тетрагидроканнабинол, кодеин, алпразолам)

•      Төмен (оксазепам, никотин, кофеин)

Наркомания (нашақорлық) синдромы

Наркомания дегеніміз адамдардың психикасына әсер ететін заттарға тәуелділігі. Наркомания (грек тілінен- меңіреу, естен айырылу, құштарлық)- белгілі наркотикалық заттарды қабылдау нәтижесінде туындайтын созылмалы ауру .

Наркоманияда (нашақорлық) комплексті психикалық, неврологиялық, вегето-соматикалық бұзылыстар және жеке тұлғаның терең өзгерістері болады.

Наркомания (нашақорлық) патогенезі

Наркомания дамуында 3-кезеңді ажыратады:

1. Бастапқы кезең (адаптация кезеңі). Бұл кезеңде ұйқы бұзылуы, тез шаршағыштық, тітіркенгіштік, гиперестезия түрінде сезімталдықтың бұзылуы т.б. байқалады. Бірінші кезеңде екі синдром анықталады:

•      Ағза реактивтілігінің өзгерген синдромы. Ол кезде наркотикалық заттарға қорғаныс реакциялары (жүрек айну, құсу) жоғалады.

•      Психикалық тәуелділік синдромы. Бұл кезде наркотикалық заттар көңіл-күйді көтереді.

2. Физикалық тәуелділік кезеңі. Бұл кезең наркотикалық затқа толеранттылық жоғарлаудан пайда болады.

•      Физикалық тәуелділік синдромы.Осы жағдайда науқаста артерияльды гипертензия,тахикардия,көп сөйлегіштік,қозғалғыштық,бозару байқалады.

•      Абстиненция синдромы. Психикалық,неврологиялық,вегетосоматикалық бұзылыстар болады.

3. Жүдеу кезеңі. Бұл наркомания дамуының соңғы кезеңі болып табылады. Организм сезімталдығының , реактивтіліктің төмендеуімен, ОЖЖ және перифериялық жүйке жүйесінің және ішкі органдар бұзылысымен сипатталады

Полинаркомания — бір уақытта екі немесе одан көп ескірткілік заттарды (наркотикалық) қабылдау

Алкогольды паранойд

Маскүнемдік— жүйелі түрде спиртті сусындарды қабылдаумен шақырылатын алкогольге патологиялық құмарлықтың пайда болуымен , психикалық ,физикалық бұзылыстармен сипатталатын созылмалы психикалық ауру.

Маскүнемдік (алкоголизм) — спиртті ішімдіктерге салынушылық.

Маскүнемдік – медициналық тұрғыдан қарағанда, спиртті ішімдіктерді жиі, шектен тыс қабылдаудан және оларға өте әуес болудан туындайтын созылмалы ауруӘлеуметтік тұрғыдан қарағанда, маскүнемдік -денсаулыққа, еңбекке, қоғам өміріне кері әсерін тигізетін спиртті сусындарды көп мөлшерде қолдану.

Маскүнемдік параноид — клиникалық көрінісінде нақты мазмұны бар, қарапайым сандырақпен өтетін галлюцинаторлы- параноидты синдром басты көрініс беретін және анық сана кезінде айқындылық дәрежесі төмен вербальды галлюцинациялармен жүретін алкоголді психоз.Абстиненті синдром фонында немесе қобалжу, сенімсіздік түрінде ұзақ емес продромальді периодттан кейін пайда болады. Клиникалық көрінісінде айқын қорқыныш фонында аңду, физикалық жою, нақты уақытта иллюзорлы қабылдау сандырағы пайда болады. Іс-қимылдарда, айтылған сөздерде өзіне, өміріне қауіп көреді. Әректтерде импульсивті, қашып кету, транспорттан секіру, заң қорғау органдарынан көмек сұрау, туыстарынан көмек сұрау, өз денесіне жарақат салу, сирек жағдайда дұшпандарына қарсы шығу байқалады.

           7. Наркологияық диспансердің негізгі міндеттері:

1.    Біріншлік, екіншілік, үшіншілік алдын алу;

2.    Алкоголизм мен наркомания, токсикоманиямен, ауыратын адамдарды ерте анықтау,емдеу және есепке тұрғызу.

3.    Динамикалық диспансерлік бақылау.

4.    Тұрғындар арасында ауыршандықты зерттеу

5.    Емдік- профилактикалық көмектін эфективтілігінің анализі.

6.    Әлеуметтік- тұрмыстық көмек.

7.    Психологиялық және психопрофилактикалық жұмыс.

8.    Баска ұйымдармен жұмыс істеу.

9.    Лабороториялары бар диагностикалық бөлім

10.  Күндізгі стационар

11.  Емдік-еңбектік шебрханалар.

12.  Емдеудің белсенді тәсілдерінің кабинеттері: процедуралық, физиотерапиялық, психотерапия және гипнозға арнлаған

13.  Ұйымдастыру- методикалық бөлім.

Наркологиялық диспансер миндеттері

1. Жалпы ережелер

1. Наркологиялық ұйымдар (ауруханалар, диспансерлер) (бұдан әрі - наркологиялық ұйымдар) профилактикалық жұмысты жүзеге асыратын және мамандандырылған медициналық көмек көрсететін, сондай-ақ алкоголь және (немесе) психоактивті заттарды (есірткі, психотропты заттар, психостимуляторлар, галлюциногендер, ұшпа ерітінділер, темекі) (бұдан әрі – ПАЗ) зиянды салдарымен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) психоактивті заттарға тәуелді науқастарға медициналық-әлеуметтік оңалтуды жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдары болып табылады.

2. Наркологиялық ұйымдар дөңгелек мөрі мен өзінің толық атауы белгіленген мөртабаны бар заңды тұлға болып табылады.

3. Наркологиялық ұйымдардың штаттары денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган бекіткен үлгі штаттарға және штат нормативтеріне сәйкес белгіленеді.

4. Наркологиялық ұйымдар өзінің қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын, Қазақстан Республикасының заңдарын, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерін және осы Ережені басшылыққа алады.

2. Наркологиялық ұйымдардың негізгі

міндеттері мен функциялары

5. Наркологиялық ұйымдардың негізгі міндеттері мыналар болып табылады:

1) алкогольді және (немесе) басқа да ПАЗ-ды зиянды салдарымен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастарға сапалы наркологиялық көмек көрсету;

2) республика халқының арасында алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-дың зиянды салдарымен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастардың таралу үрдісінің дамуын тиімді тежеу және бетін қайтару;

3) ұзақ және тұрақты оңалуға қол жеткізе отырып, алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелділерді медициналық-әлеуметтік оңалту;

4) алкогольден орташа деңгейдегі мас болу жағдайындағы (уыттанған) пациенттерді уақытша бейімдеу және детоксикациялау;

5) алкогольді және (немесе) басқа да ПАЗ-ды зиянды салдарымен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастарды есепке алу, профилактикалық бақылау.

6. Қойылған міндеттерге сәйкес наркологиялық ұйымдар мынадай қызметтерді жүзеге асырады:

1) алкогольді және (немесе) басқа да ПАЗ-ды зиянды салдарымен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастар сұраныстарына сәйкес наркологиялық көмек көрсетуді (ұсынылатын қызметтердің қауіпсіздігі, қол жетімділігі, көлемі мен сапалық сипаттамалары бойынша) қамтамасыз ету;

2) халықтың әртүрлі топтарының арасында алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелділікке құмартушылықтың тиімді түрдегі алғашқы профилактикасы (алькогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға құмарлықтың қауіптілігі жоғары топтарына диагностика және қауіптілігі асқынған түріне тиімді түзету жасауды бірге қоса);

3) халықтың әртүрлі топтарының арасында алкогольді және (немесе) басқа да ПАЗ-ды зиянды салдармен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастар ауруларының алғашқы білінуі мен кең таралған клиникалық сипатына диагностика жүргізу, наркологиялық көмек бағдарламасына қатысуға уәждемелеу;

4) алкогольді және (немесе) басқа да ПАЗ-ды зиянды салдарымен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастарды медициналық-әлеуметтік оңалту уәждемесімен қоса, алғашқы наркологиялық көмек бағдарламаларымен толыққанды қамтуға қол жеткізу;

5) ішкі істер органдары қызметкерлері тарапынан жеткізілген пациенттерді емдеуге жатқызу қажеттігі немесе жатқызуға қарсылық білдіру мәселесін шешу мақсатында алкоголь және (немесе) басқа да ПАЗ-дан мас болу (уыттану) деңгейіне диагностика жасау;

6) ұзақ әрі тұрақты ремиссияға және рецидивке қарсы әрі қолдаушы терапия уәждемесіне қол жеткізе отырып, амбулаториялық және стационарлық жағдайда алкогольді және (немесе) басқа да ПАЗ-ды зиянды салдарымен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастарды тиімді түрде емдеу және медициналық-әлеуметтік оңалту;

7) наркологиялық көмектің соңғы кезеңіндегі ремиссия жағдайында тұрған алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастар арасында рецидивтердің тиімді профилактикасы (рецидивке қарсы және қолдаушы терапия);

8) алкогольді және (немесе) басқа да ПАЗ-ды үнемі пайдаланудың мейлінше ауыр асқынулары мен салдарын тиімді профилактикалау (медициналық-коморбидті патологияның дамуы, АИТВ-ны қоса алғанда, мерзімінен бұрын мүгедектену, өлім-жітімділік, әлеуметтік тәртіп нысандарына қарсы әлеуметтік тәртіп үлгісі, қылмыстық белсенділік, күшпен басып алулар, аутоагрессиялар);

9) наркологиялық ұйымның қызмет көрсету аумағындағы алкогольді және (немесе) басқа да ПАЗ-ды зиянды салдарымен тұтынатын әрі алкогольге және (немесе) басқа да ПАЗ-ға тәуелді науқастарға наркологиялық көмек көрсету жағдайына талдау жүргізу және медициналық көмек сапасының индикаторларына сәйкес денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органмен бекітілген есептік және өзге де құжаттардың статистикалық өңделуінің негізінде баға беру;

10) наркологиялық көмекті ұйымдастыру мәселесі бойынша консультациялық және ұйымдастырушылық-әдістемелік көмек көрсету;

11) апиындық есірткілерден тәуелді адамдарға алмастырушы қолдаушы терапия түріндегі есірткіге тәуелділікті емдеуді ұсыну.

 

 

                               

Алкогольдік делирий

Белая горячка, delirium tremens – алкогольді психоздардың ішінде ең жиі кездесетін формасы, 80% жағдайда кездеседі. Ішуді тоқтатқаннан кейін 2-4 кунде басталады. Кешке уақытта симптомдар күшейе түседі. Иллюзарлы-галлюцинаторлы сананың бұлыңғырлануымен сахна тәрізді шынайы галлюцинация және парэйдолиямен жүреді. Екіншілік сандырақ, айқын қорқыныш сезімі, психомоторлы қозу, уақыт пен орынға ориентировканың бұзылуы да байқалуы мүмкін

Ұйқының бұзылысы

Түнде қорқынышты түстер көреді,

Жиі оянады

Иллюзиялар

Елестеу галлюцинациялары

Аффект бұзылыстары

Вербальды галлюцинациялар т.б

Продромалды кезең – бірнеше сағаттан екі күнге дейін созылады. Тремор, тері жабындыларының гиперемиясы, ұйқысының бұзылуы байқалады. Науқастар көп сөйлейді және көңіл-күйі тұрақсыз болып келеді.

Инициальді кезең – парэйдолиялық (фантастикалық) иллюзия, назар аударудың төмендеуі, қорқыныш, дереализация болады.

Делириозды симптоматиканың гүлдену кезеңі – өте көп көру сирек есту галлюцинациялары пайда болады. Науқастар жануарларды да көреді: жылан, кесіртке, ит және т.б. Өздерінің ориентировкаларанын жоғалту арқылы көзге көрінетін дүкенге, цех заводтарға, қаладан тыс дачаларға, милиция бөлімшесіне тап болады. Осындай жағдай бірнеше тәулік бойы сақталады, науқастар мүлдем ұйықтамайды. Рейхардт, Ашаффенбург симптомдары байқалуы мүмкін.

Делирийдің тоқтауы – 2-5 күннен кейін науқас терең ұйқыға кетеді. Ұзақ уақыт тыныққаннан кейін қайта оянады. Есте сақтауы ұзаққа дейін сақталады және айқын галлюцинацияларды айта алады. Психоздан кейін бірнеше күннен соң астениялық симптоматика қосылады.

Ауырлығына байланысты:

Жеңіл дәрежесі – науқас қайда екенін біледі, айналасындағы адамдармен әңгіме құра алады. Иллюзия, оянар алдында байқалатын, жарықты жаққан кезде жойылатын түнгі қорқынышпен байланысты тұрақсыз галлюцинация болады. «делирий без делирий» Ем қабылдамай өз бетімен қайтады және асқынулар болмайды.

Орташа дәрежесі – жоғарыда айтылған клиникалық көріністер тән. Терапиялық емдік-шараларды толғымыен орындаса және қосалқы соматикалық аурулары болмаса ем нәтижелі және толығымен сауығуға мүмкіндік бар.

Ауыр дәрежелі – науқастың өміріне қауіпті. Өлімділік 20 % -ға дейін. Адекватты емдеу нәтижесінде де көптеген науқастарда созылмалы энйефалопатия (корсаков психозы, деменция, неврологиялық бұзылыстар) дамиды.

Ауыр дәрежелі делирийдің көріністері:

физикалық әлсіздік, төсектен тұра алмайды;

Гомеостаздың айқын бұзылысы (гипертермия 40 С жоғары, сусыздану, аритмия, АҚ төмендеуі, айқын ентігу немесе тыныс алудың баяулауы, олигоурия,тері астылық гематома);

Неврологиялық симптоматика (атаксия, гиперкинез, бұлшықет ригидтілігі немесе атония, стереотипті қозғалыстар, патологиялық рефлекстер, эпилептоформды ұстамалар, зәр мен нәжісті ұстай алмаушылық);

Сананың терең бұлыңғырлануы, ориентировканы толығымен жоғалту;

Ойлаудың бұзылуы, ойлаудың байланыссыздығы, маңайындағылардың сөйлеуін түсіне алмайды.

Кәсіптік делирий – өзінің кәсібіне қатысты күнделікті орындалатын жұмысты жасауы.

Мусситирленген делирий (бет – әлпеті сөйлеумен сипатталатын делирий, әлсіз сандырақпен сипатталатын делирий)- бұл делирийде науқас төсектен тұрмай біртекті координацияланбаған күшейген қозғалыстар жасайды,

13.  Маскүнемдікті көрсетіңіз.

Маскүнемдік— жүйелі түрде спиртті сусындарды қабылдаумен шақырылатын алкогольге патологиялық құмарлықтың пайда болуымен , психикалық ,физикалық бұзылыстармен сипатталатын созылмалы психикалық ауру.

Алкоголизм диагностикалық критерилері (МКБ-10):

•      Диагноз қойылу үшін келесі 3 немесе одан артық белгілердің жыл көлемінде дамуы қажет: Алкогольді қолдануға бағынбайтын құштарлық Алкоголь қабылдау көлемін бақылай алмауы, ретсіз қабылдау Болдырмау жағдайы(абстинентті синдром)

Созылмалы алкоголизм жіктелуі

•      1-кезең — невротикалық

•      Психикалық тәуелділік

•      Толеранттылықтың артуы

•      Палимпсест

•      Масаюдың паталогиялық формалары

•      2-кезең — наркоманиялық:

•      Физикалық тәуелділік (абстинентті синдром)

•      Толерантылық платосы

•      Салынып ішу психоздар

•      Маскүнемдіктің даму сатылары:

•      Бірінші сатысы 1ден 4жылға дейін созылуы мүмкін.Бұл кезде адам көп ішкенді көтере алады,артық ішсе де құспайды,ұдайы ішкісі келіп тұрады;

•      Екінші сатысында (5-15ж) ішімдікті көп және күнделікті іше бастайды.ол ішу көңіл-күйінің қобалжуын баспай керісінше қоздырады, жадында сақтау қабілеті жоғалады,ішпеген жағдайда ойлау әрекеттері бұзылады. Есіл дерті ішімдік ішуге ғана ауып тұрады, жұмысқа деген қабілеті жоғалады.

•      Үшінші сатысы (5-10ж) кезінде ішімділікке төзімділік азаяды.Болар-болмас ішкеннің өзінен қатты масаяды.Ішімдіктің денені сергітетін әсері жоғалады,ол тек адамның жалпы жағдайын ұстап тұруға ғана жарайды.Әрбір ішкеннен кейін істегенін ұмытып қалады.Ұдайы ішуге деген ұмтылыс адамның өмірінің мәніне айналады. Ішімділікке организм төзімділігінің аздығынан, өзінің шамасын дұрыс бағалай алмаудан науқас адам жиі өлімге ұшырайды.

 

14-Нашақорлықты көрсетіңіз.

    Нашақорлық-наркомания (грек тілінен narke – мелшию және manіa – ессіздік, құтырыну) – есірткі заттарға патологиялық дағдыланудың нәтижесінде пайда болатын созылмалы ауру.

    Наркомания – үнемі наркотиктерді қолданылғандықтан және реактивностің өзгеруімен, психикалық және физикалық тәуелділікпен өтетін синдром.

    Наркомания дамуында 3-кезеңді ажыратады:

    1. Бастапқы кезең (адаптация кезеңі). Бұл кезеңде ұйқы бұзылуы, тез шаршағыштық, тітіркенгіштік, гиперестезия түрінде сезімталдықтың бұзылуы т.б. байқалады. Бірінші кезеңде екі синдром анықталады: Ағза реактивтілігінің өзгерген синдромы. Ол кезде наркотикалық заттарға қорғаныс реакциялары (жүрек айну, құсу) жоғалады. Психикалық тәуелділік синдромы. Бұл кезде наркотикалық заттар көңіл-күйді көтереді.

    2. Физикалық тәуелділік кезеңі. Бұл кезең наркотикалық затқа толеранттылық жоғарлаудан пайда болады. Физикалық тәуелділік синдромы.Осы жағдайда науқаста артерияльды гипертензия,тахикардия,көп сөйлегіштік,қозғалғыштық,бозару байқалады. Абстиненция синдромы. Психикалық,неврологиялық,вегетосоматикалық бұзылыстар болады.

    3. Жүдеу кезеңі. Бұл наркомания дамуының соңғы кезеңі болып табылады. Организм сезімталдығының , реактивтіліктің төмендеуімен, ОЖЖ және перифериялық жүйке жүйесінің және ішкі органдар бұзылысымен сипатталады

15.Токсикоманияны көрсетіңіз.

Токсикомания-наркотикалық заттар тізіміне кірмейтін заттарды немесе дәрілік препараттарды шектен тыс қолдану нәтижесінде туындайтын ауру.

Токсикалық әсер беретін заттар:

Морфин, опий

   

- Кокаин және оның туындылары

 

- конопли өсімдігінен дайындалған заттар (гашиш, анаша )

 

- Ұйықтататын дәрілер (барбитураттар, бромурал)

 

- Стимуляторлар (кофеин, допинги)

 

- Транквилизаторлар

 

- Атропин (астматол, белладонна).

 

- Наркотикалық емес анальгетиктер (анальгин, амидопирин)

 

- Органикалық ерітінділер және тұрмыстық химия өнімдері

 

- Никотин.

Токсикалық мастану фазалары

1-фаза.Алкогольді мастану сияқты болады.Көңіл-күйдің көтерілуі,баста жағымды дыбыстар пайда болады.Дененің барлық бөлімдерінде жылулық және еркіндік сезімі байқалады.Егер демалуды жалғастырса,2-фазадағы мастануға ауысады.

2-фаза Таусылмайтын жеңілдік және өте жоғары көңіл-күймен сипатталады.Күлу,өлең айту т.с.с

3-фаза Көру және есту галлюцинациялары (мультиктер).Бұл фазадағы мастану 2 сағатқа созылады.Тыныс алуды тоқтатқаннан кейін қатты шаршағыштық және психикалық функциялардың төмендеуі,артық мөлшерде лоқсу,құсу пайда болады.

Жоғары дозадағы тырысулар пайда болады,ол науқастың комаға түсуіне немесе өлуіне дейін апарады.

Токсикоманияның салдары:

Психикалық тәуелділік- қабылдамаса,қатты депрессия,агрессия,ашушаңдық,ті-тітіркенгіштік болады,өздерін қадағалай алмайды.

Фихикалық тәуелділік -Психоактивті заттарды қабылдауды тоқтатқаннан кейін психикалық және вегетативті нерв жүйесінің бұзылыстарымен көрінеді.

Реактивтіліктің өзгеру синдромы- Бұл ,физикалық жағдайда заттардың биотрансформациясының интоксикацияға жауабы ретінде жүреді.Затты әдеттегі дозада қабылдағанда эффект болмайды.Тәуліктік дозасын жоғарылату күнделікті интоксикацияға және интоксикациядан кейінгі жағдайларға алып келеді.

Қолданған кездегі көрсеткіштер:

Токсикоманияның әсерінен бұлшық ет аурулары,

 жүріс-тұрыс бәсеңдеуі, салмақ жоғалту, бауыр мен бүйрек қызметінің бұзылуы, бас миының және жүйке жүйесінің бұзылуы, еске сақтау, ойлау қабілеттерінің әлсіреуі сияқты ауруларға, ал әрі қарай

асфиксияға (дем алудың қиындауы), естен тануға,комаға және кенеттен қайтыс болуға әкеліп соғады.Дәрігермен сөйлескенде,ұстамсыз ,сұрақтарға адекватсыз жауап береді.

16.Маскүнемдік сандырақты көрсетіңіз.

Сандырақты алкогольді психоз

Алкогольді параноид және жұбайлық сенбеушілік сандырағы жатады.

Алкогольді параноид –бұл жедел сандырақты психоз, аффективті қорқынышпен қосарлану арқылы жүреді.

Этиологиясы: созылмалы алкоголизм.

Клиникасы:

Алкогольді параноидты шизофрениядан ажыратамыз.

Абортивті,жедел,созылыңқы түрлері бар.

Абортивті алкоголді параноид ішімдікті шамадан көп қолданғанда,масайғанда дамиды. Бұл психоздың ұзақтығы бірнеше сағатқа созылады. Жедел алкоголді параноид кезінде продромальді кезең 3-5 күнге созылады. Науқастарда абстинентті жағдай дамиды,көңіл күйінің түсуі,ұйқы ж\е тәбеттің бұзылысы, вегетативті бұзылыс-тремор,жүрек соғысы,кешкі ж\е түнгі уақыттарда күшейеді. Созылыңқы алкоголді параноид сандырақ ж\е қорқыныш аффектісімен жүреді. Күдіктенушілік,сенбеушілік болады. Бұл психоздың ұзақтығы бірнеше айға созылады.

Алкогольді қызғану сандырағы –алкогольді сандырақты психоздың созылмалы түрі.Ер адамдарда көп кездеседі.

Этиология: ұзақ алкогольге тәуелділік.

Клиникасы: психоздың дамуы біртіндеп, сатытәрізді болады.Алғашқыда психикалық бұзылыстарға байланысты эмоциональды жағдайлар, сенбеушілік әсерінен қызғаныш сезімі туындайды. Жалпы соматикалық және неврологиялық өзгерістер жоғарылайды, жыныс қызметі төмендейді,жоғары тітіркенгіштік ж\е күдіктенушілік болады. Эмоционалды өзгерістер мына түрде болады: тревога,жоғары қозғыштық,аффективті бұзылыстың дамуына байланысты қызғаныш пайда болады. .

2,1. І жұп - иіс сезу нерві және иіс сезу жүйесі, зақымдану симптомы мен синдромы.

Иіс сезу анализаторы 3 невроннан тұрады. 1ші неврон мұрын шырышты қабықшасында орналасқан клеткалардан басталады да бассүйек қуысына кіріп иіс сезіну жуашықтарында аяқталады. 2ші неврон иіс сезі жуашықтарында орналасқан, аксондары ми қыртысы астындағы иіс сезу орталықтарына келіп жетеді. 3ші неврон клеткалары алдыңғы тесіктелген зат пен мөлдір аралықтағы иіс сезу бұрышында орналасқан. Зақымдану симптомдары: аносмия (иісті мүлде сезінбеу), гипосмия (иісті толық сезінбеу), гиперосмия (шамадан тыс сезіну), дизосмия (иістің сипатын айқындай алмау), иіс елесі (жоқ иісті сезіну).

2,2. ІІ жұп – көру нерві және көру жүйесі, түрлі деңгейдегі көру жүйесінің зақымдалу симптомдары.

Көру анализаторы 4 невроннан тұрады. 1ші неврон – көздің торлы қабықшасындағы таяқшалар мен сауытшалар. 2ші неврон – көздің торлы қабықшасындағы биполярлы клеткалар. 3ші неврон – көздің торлы қабықшасындағы ганглинозды клеткалар. Көру нерві көру тесігі арқылы көз қуысынан бас сүйек қуысына өтеді де түрік ері төмпешігінің алдында жартылай айқасып, көру нервінің айқасуын құрайды. Одан әрі көру нерві жолы болып, ми қыртысасты орталықтарында аяқталады. 4ші неврон – клеткалары сыртқы иінді денеде орналасқан. Көру жолы ішкі капсуланың артқы сирағының артқы бөлігі арқылы өтіп, шүйде бөлігінің іш жағына келіп тоқтайды. Осы аймақта заттың пішіні, шамасы, бояуы, орналасуы айқындалады. Зақымдалу симптомдары. Көру аясының тарылуы, жоғалуы (скотома), жартылай тарылу (гемианопсия). Хиазманың ішкі айқасқан бөлігі зақымданса көру аясының сыртқы жақтары жоғалады- битемпоралды гемианопсия, сыртқы жағы зақымданып көру аясының ішкі жартысы жойылады – биназальды гемианопсия болады. Ішкі капсуланың артқы саны зақымданғанда қарама – ққарсы жағындағы үштік гемисиндром пайда болады: гемиплегия, гемианестезия, гемианопсия. Ахроматопсия – түсті ажырата алмау, дисхроматопсия – 2 түсті ажырата алмау.

2.3. ІІІ жұп – көз қозғалтқыш нерві, зақымдану симптомы.

 Көз қозғалтқыш нервісінің 5 ядросы бар. Олар: екі ірі соматикалық, үш ұсақ клеткалы парасимпатикалық ядролар. Ми аяқшасы мен варолий көпірінен өтіп, бассүйек қуысынан шығады. Бес бұлшық етін (көздің жоғарғы қабағын көтеретін жоғарғы, төменгі, ішкі түзу, төменгі қиғаш бұлшықеттері) және көздің бірыңғай салалы еттерін нервтендіреді. Зақымдану симптомдары. Үстіңгі қабақтың сал болуы – птоз, көздің ішкі тік бұлшықетінің қызметінің бұзылуынан көз екі жақ сыртына және төменірек қылиланады, диплопия пайда болады. Қарашықтың бұлшық еті әлсіресе – мидриаз болады. Үш тік бұлшықеттері күшінің бірден жойылуынан экзофтальм пайда болады. Көз қозғайтын нервтер ми бағаны тұсында зақымданса қарама – қарсылық синдромдар пайда болады: Вебер, Бенедикт, Фовилл синдромдары. Төрт төмпешік тұсында зақымданса Парино синдромы пайда болады.

ІV жұп – шығыршық нерві, зақымдану симптомдары.

Шығыршық нерві. Оның ядросы ортаңғы мидың қақпағында төрт төмпешіктің төменгі төмпешігі маңайында орналасқан. Нерв сильвий су жолын айналып өтіп, ортаңғы мидың қақпағы тұсынан мидың ішінен шығады. Мидың алдыңғы желкенінде екі жағынан айқасып ми аяқшаларының сыртымен үлкен мидың астына түседі де, алға қарай қуыстанған қойнауды қабырғалай өтіп, көз шарасының жоғарғыы саңылауы арқылы бассүйек қуысынан шығады да көз алмасының жоғарғы қиғаш етін нервтендіреді.

Зақымдануы. Көз алмасының жоғарғы қисық бұлшық етінің күшін жояды. Бұл жағдай тек төмен қарағанда ғана білінеді. Сырқат аяғының астына қарағанда онда қосарлана көрінуі (диплегия) байқалады.

VІ жұп - әкетуші нерві, зақымдану симптомдары.

Ядросы варолий көпірдің қақппағында ромбы тәрізді шұңқырдың түбіндегі бет нерві ілмегінің ішінде орналасқан. Варолий көпірі мен сопақша мидың пирамидасы аралығында ми бетіне келеді де қуыстанғанн қойнаудың алдымен көз шарасының жоғары саңылауы арқылы бассүйек қуысынан шығып, көз алмасының сыртқы түзу бұлшықетін нервтендіреді.

Зақымдануы. Көз алмасының сыртқы тік бұлшықетінің күшін жояды. Қызметі бұзылмаған көз алмасының ішкі тік бұлшықеті оны көз аясының ішіне қарай әкетеді. Егер де зақымдану қуыстану қойнауының маңайында немесе жоғары көз саңылауы тұсында болса барлық көз қозғайтын нервтердің қызметі бұзылады да көз алмасы қозғалмай қалады (офталмоплегия), көздің қарашығы кеңиді (мидриаз), қарашық жарыққа, аккомадацияға және конвергенцияға әсер етпейді, көзі бақыраяды (экзофтальм).

2.4. V жұп – үшкіл нерві, зақымдану симптомдары.

Үшкіл аралас нерв, құрамында сезгіш және қимылдатқыш талшықтар бар. Сезгіш бөлігінің 3 невроны, қимылдатқыш бөлігінің екі невроны бар. Үшкіл нерв тармақтары – көздік нерв, жоғарғы және төменгі жақ нервтері. Олар бассүйек қуыстарынан тиісті тесіктер арқылы: 1-сі жоғарғы көз саңылауынан, 2-сі дөңгелек тесіктен, 3-сі сына сүйектің сопақша тесігінен шығады. 1ші, 2ші тармақтары беттің терісін, тілдің алдыңғы 2/3 бөлігін, жақ пен тісті, мұрынның қосалқы қуысын, ми қабықтарын нервтендіреді. 3ші тармағы тілдің алдыңғы 2/3 бөлігінің дәм сезуін қамтамасыз етеді.

Үшкіл нервтің түбірі немесе тармақтары зақымданса беттің сол зақымданған жақтағы жартысында ұстамалы ауырсыну, нерв тармақтарының бетке шығатын тұстарын басып байқағанда ауырсыну, бет терісінде сезімділік өзгерістері (гиперестезия, гипестезия немесе анестезия) пайда болады. Гассер түйіні зақымданса бетте ауырсыну мен қоса қабыршақ тәрізді күлдіреу пайда болады. Шайнау нерві зақымданса зақымданған аймақта шайнау бұлшықеттері сал болып қалады.

 

2.5, VII жұп – бет нерві, зақымдану симптомдары.

Бет нерві мимикалық бұлшықеттерді нервтендіреді. 2 невроннан түзіледі. Орталық неврон прецентралды ирелеңінде орналасқан, сыртқы неврон бет нервісінде орналасқан. Бет нервісі жоғарғы қабақты көтеретін бұлшықеттен басқа барлық бет бұлшықеттерін нервтендіреді.

Бет нервісінің сыртқы невроны зақымданса, беттің зақымданған жағындағы бұлшықеттер сал болып қалады. Қоянның көзі тәрізді белгі, Белл симптомы, Шарко леп белгісі пайда болады. Бұлардан бөлек Мийяр-гублер айқасушы синдромы көрінеді (зақымданған бұлшық ет сал болып, қарсы жағында сіреспелі гемиплегия немесе гемипарез болады) және көпір-мишық бұрышының зақымдануы көрінеді.

 

2.6, VIII жұп – кіреберіс ұлу нерві, есту және вестибулярлы жүйесі, зақымдану симптомдары.

VIII жұп есту және кіреберіс нервтерінен түзіледі, екеуі де сезгіш нервтер. Есту анализаторының құрылымы. 1ші неврон ұлу иірімінде жатыр, аксондары бассүйек қуысына ішкі есту тесігі арқылы өтіп, ми бағанындағы алдыңғы және арқа ядроларына келеді. Бұл ядрода екінші неврон бар. Ішкі иін мен төрт төмпешіктің артқы томпақтарында 3-ші неврон орналасқан. 3ші неврон аксондары жоғары көтеріліп, ми қыртысының самай бөлігінің жоғарғы жағындағы Гешль ирелеңіне келіп тоқтайды.

Зақымдану белгілері. Есту нерві жартылай зақымданса есту қабілеті төмендейді (гипакузия) немесе саңырау болып қалады (анакузия). Есту анализаторының ми қыртысына тоғысатын ұшы зақымданса, жалған дыбыстар естіледі.

 

2,7. ІХ жұп – тіл-жұтқыншақ нерві, зақымдану симптомдары.

Аралас нервке жатады. Құрамында қимылдатқыш, сезгіш, және вегетативтік талшықтар бар. Ядросы сопақша мидың қақпағында орналасқан. Артқы бассүйектегі мойындырық тесігінен шығады. Соматикалық және вегетативтік қызметтерді үйлестіреді. Соматикалық функциясы:жұмсақ таңдай, жұтқыншақ және көмей бұлшықеттерінің жиырылуын, жұтыну және дыбыс шығару актісін үйлестіреді. Тіл түбірі, жұтқыншақ көмей, ортаңғы құлақ сезімділігін қамтамасыз етеді. Вегетативтік функциясы – шықшыт безінен сілекей шығуын реттейді. Зақымдануы: маңқалап сөйлеу (назолалия), дыбысы шықпай қалу (афония), жұтынудың қиындауы (дисфагия), таңдайдың салбырап кетуі, тіл түбірінде дәм сезу баяуулайды – гипогейзия немесе мүлде сезбейді – агейзия. 

Х жұп – кезбе нерві, зақымдану симптомдары.

Nervus vagus, кезбе нерв-төртінші және одан кейінгі келесі желбезек доғаларынан дамыған кең таралағандықтан осылай деп аталады. Бұл бассүйек нервтерінің ішіндегі ең ұзыны. Кезбе нерв тармақтары арқылы тынысалу ағзаларын, асқорыту жолының едәуір бөлігін сигматәрізді ток ішекке дейін нервтендіреді, сондай-ақ ол жүрекке оның соғуын баяулататын тармақтар береді. N.vagus құрамында үш түрлі талшықтар бар: Аталған ішкі ағзалар мен тамырлардың рецепторларынан, сондай-ақ мидың қатты қабығының кейбір бөлігін және құлақ қалқанын қоса сыртқы есту жолынан сезімтал ядроға nucleus solitaries-ке келетін афферентті талшықтар Жұтқыншақ, жұмсақ таңдай мен көмейдің еріткі бұлшықеттеріне баратын эфферентті талшықтар және осы бұлшықеттер рецепторыларынан шығатын талшықтар. Бұл бұлшықеттер талшықтарды қозғалыс ядросынан nucleus ambiguus-тен алады. Вегетативті ядродан, nucleus dorsalis n.vagi-ден шығатын эфферентті талшықтар. Олар жүрек миокардына және тамырлардың бұлшықет қабықшасына келеді. Сонымен қатар кезбе нервтің жүрек тармақтарына n.depressor енеді, ол жүректің бастапқы бөлігі үшін сезімтал нерв және қан қысымын рефлекстік жолмен реттеуді басқарады. Кезбе нервтің парасимпатикалқ бөлігі өте үлкен, сондықтан ол негізінен вегетативті организмнің өмірлік қызметтері үшін маңызды нерв болып есептеледі. Кезбе нервтің негізгі үш ядросымен байланысты талшықтардың барлық түрлері сопақша мидан, оның sulcus lateralis posterior-ынан, тіл-жұтқыншақ нервінен төмендеу, 10-15 түбіршек түрінде шығып, жуан сабау түзеді. Ол тіл-жұтқыншақ және қосалқы нервтермен бірге foramen jugulare арқылы бассүйектен шығады.

Перифериялық немесе ортаңғы нейроны зақымданса дисфагия және дисфония пайда болады. Дауыс байламдары зақымданса афония дамиды. 

2.8 ХІ жұп – қосымша нерв, зақымдану симптомдары.

Таза бірыңғай қимылдатқыш жұлын нерві. Оның ядросы жұлынның біріншіден жетінші мойын сегменттеріне дейінгі алдыңғы мүйізінде орналасқан, ядроның алдыңғы бөлігі сопақша миға кіреді. Нерв көптеген түбіршіктерімен жұлынның түбір бетіне шығады да бір нерв бағанына бірігіп, шүйденің үлкен тесігі арқылы бассүйек қуысына кіреді де одан мойындырықтық тесігі арқыла қайта қайтады. Қосымша нерв екі төс-бұғана –емізіктік және трапеция тәрізді бұлшықеттерді нервтендіреді. Олар басты оңға және солға бұрады, алға қарай еңкейтеді, шынтақты көтереді, жауырынды ортаға қарай қозғайды.

Зақымдануы. Ядросы бір жағынан зақымданса, басты немесе мойынды сау жағына қарай қимылдату, бұру қиындайды. Зақымданған жағындағы жауырын төмен түсіп, иығы салбырап қалады. Қосымша нервтің орталық невроны тітіркенсе, бас зақымданған жаққа бұрылып дірілдейді, мойны қисаяды, басы изеңдейді.

 

2,9. ХІІ жұп – тіласты нерві, зақымдану симптомдары.

Таза қимылдатқыш нерв. Тіласты нервінің ядролары сопақша ми қақпағындағы ромб тәрізді шұңқыр түбінің ортасына таяу орналасқан. Тіл бұлшықеттерін нервтендіреді.

Зақымдануы. Тіласты нервінің немесе оның ми бағанындағы ядросы зақымданса, зақымданған жаққа сәйкес тілдің бөлігі солып, әлсіреп немесе қимылдамай қалады (глоссоплегия), тілін шығарғанда әлсіреген жағына қисаяды. Егер де ядро зақымданса мұнымен қоса тіл бұлшықеттерінің талшықтары жыбырлап дірілдейді, сөйлеу қабілеті қиындайды (дизартрия). Тіласты нерві ядролары екі жағынан зақымданса, тіл қозғалмай қалады (глоссоплегия), сөйлеу мүмкіндігі жойылады (анартрия).

2.10 Кома – бұл сыртқы тітіркендіргіштергереакциялары болмайтын ессіз жағдай.ОЖЖ-ңкоординациялық қызметінің бұзылысымен, тұтас ағза деңгейінде өздігінен реттелуге және гомеостазды ұстап тұруға мүмкіншілігін жоғалтқан жеке жүйелердің автономды қызмет етуімен сипатталатын ОЖЖ-ң жеткіліксіздік жағдайы; естің тануымен, қозғалыс, сезімтал және соматикалық, оның ішінде өмірлік маңызды қызметтердің бұзылысымен көрінеді.Этиология: Біріншілік:бас ми жарақаты(соққы алу, бас ішілік гематома) цереброваскулярлы аурулар(ми ішілік, субарахноидальды қан құйылу, ми инфаркті) , ОНЖ инфекциялары (менингит,энцефалит), ісіктер, қояншық ұстамалар. Екіншілік: метаболикалық бұзылыс(гипогликемиялық диабеттік кетоацидоз, кетоздық емес гипергликемиялық жағдай, уремия, бауыр жетіспеушілігі) гипоксия(өкпе аурулары,анемия,шок,Моргани-Адамс-Стокс синдромы,миокард инфаркті)

Деструктивті кома мидың милық затының бұзылысы. Қан құйылулар,жарақат,кең зонлы инфаркт, қабыну процессі және ісіктер салдарынан пайда болады.

Метаболитикалық кома метаболизм бұзылысына негізделген (гипоксия, гипо- или гипергликемия, гипер- и гипоосмолярностьплазмы,уремия, сепсис, печеночная недостаточность, ацидоз, алкалоз, гипокалиемия, гипераммониемия, недостаточность витамина В1, витамина РР, и т.д.). Коматозды жағдай экзогенді интоксикация наркотикалық,седативті тырысуға қарсы препараттардың,алкоголді пайдаланғанда пайда болуы мүмкін.

3.1 Ми қабықтары. Ми – жұлын сұйықтығы. Ми – жұлын сұйықтығын зерттеу.

Ми қабығы — ми мен жұлынды қаптап жатқан қабық. Ми қабығы — қатты, торлы және жұмсақ қабықтар болып үш қабатқа бөлінеді. Сыртқы қатты қабық тығыз дәнекер ұлпасынан құралған қалың қабық. Ми сауыты сүйектерімен және омыртқа өзегімен байламдар мен қатпарлар арқьшы байланысады. Мидың қатты қабығы бас сүйектің ішкі бетіндегі сүйекқаппен бірігіп кетеді. Жұлын өзегіндегі қатты қабық пен омыртқа бағанасы арасындағы эпидуральды (қаттыүсті) кеңістікте борпылдақ дәнекер ұлпасы мен май ұлпасы орналасады. Қатты қабықтың ішкі беті эндотелиймен астарланған. Ортаңғы өрмелі қабық — борпылдақ дәнекер ұлпасынан түзілген жұқа тамырсыз қабық. Қабықтың екі беті де эндотелиймен қапталған. Ол қатты қабықтан субдуральды (қаттыасты), ал ішкі жұмсақ қабықтан — субарахноидальды (өрмеліасты) кеңістіктер арқылы бөлінген. Бұл кеңістіктерде ми-жұлын сұйығы болады.

Торлы қабық пен жұмсақ қабықтары арасындағы кеңістіктің ішінде ми-жұлын сұйықтығы болады. Негізінен ми қарыншаларындағы қантамыры өрімдерінде өндіріледі. Тәулігіне 500мл ми-жұлын сұйықтығы шығарылады. Ересек адамда сұйықтық орташа мөлшері 110-1145мл, оның 20-30 мл бүйір қарыншаларында, 5мл үшінші қарыншада, 30мл бас миы торлы қабыршақ асты кеңістігінде, 70-90мл жұлынның торлы қабыршақ асты кеңістігінде. Балаларда мөлшері ересектермен салыстырғанда аз, ал қартая келе мидың семуіне байланысты көбейе береді. Ми-жұлын сұйықтығы – мидың қорғаныш жүйесінің құрамдас бөлігі. Сыртқы әсерлерден қорғап, нерв элементтерін, о смотикалық қысымды реттеп отырады. 

 

Дислокациялық синдром бұл бас ми тінінің қозғалуынан жұмсақ қабатының қатты түзілістерге өтуі. Ол өз кезегінде ми ішілік кеңістіктің шектеліп,бөлінуіне алып келеді.

Ми ішілік қысымының жоғарылауына алып келетін жағдайлар:абсцессы,ісіктер,ми ісіну,гематома

Дислокациялық синдром 3стадиясы бар: Томпиып шығуы, жабысуы,қысылып қалуы

Дислокациялық синдром түрлері:

А)бүйірлік дислокация

Б)аксиальды дислокация

 

 

3,3.Бас миы жеке бөліктерінің зақымдалу симптомдары

Маңдай бөлік симптомдары

•      Контралатеральды қол немесе аяқтың орталық параличі немесе тіл бұлшықетінің (орталық алды иірім зақымдалған кезде)

•      Қарсы жаққа қараудың парезі (орталық маңдай иірімнің артқы бөлігі)

•      Паркинсонизм, сирек гиперкинездер

•      Янишевский-Бехтеревтің ұстап алу феномені

•      Маринеску-Родовичи рефлексі Хоботковый рефлексі

•      Маңдай атаксиясы (астазия-абазия)

•      Моторлы афазия (Брок зонасы)

•      «Жекеленген» аграфия (ортаңғы 2-ші маңдай иірімінің артқы бөлігі)

•      Апатико-абулиялық синдром, маңдай юморы (мория) эйфория

Маңдай бөлігі – тітіркені синдромдары

•      Джексонның тартылу ұстамалары – тонико-клоникалық (алдыңғы орталық иірім)

•      Оперкулярлы ұстама– ( төменгі маңдай иірімнің жабатын бөлігі)

•      Адверсивті ұстамалар – (ортаңғы маңдай иірімінің артқы бөлігі )

•      Маңдай автоматизм ұстамасы – күрделі пароксизмді психикалық бұзылыстар, тәртібінің бұзылуы, бұл кезде науқастар қоршаған ортаға қайшы келетін қимыл қозғалыстар жасайды (өртеу, өлім).

•      Кіші эпилепсиялық ұстамалар – лезде, бірнеше секунд ішінде науқас сөзі тоқтап, қолынан заттары құлап, көрініс беретін ұстама.

Төбе бөлік симптомдары

•      Анестезия

•      Астереогноз

•      Апраксия (доминантты жартышарда) – идеаторлы немесе конструктивті

•      Аутотопагнозия – науқас өзінің дене бөліктерін танымау немесе бұрмалап қабылдау, сол мен оңды айыра алмау

•      Төменгіквадратты гемианопсия – төбе бөлігінің тереңінде

•      Псевдополимелия

•      Анозогнозия

Төбе бөлік – тітіркену симптомдары: Соматосенсорлы джексон ұстамасы

Самай бөлік симптомдары

•      Есту агнозиясы

•      Жүйелі бас айналу ұстамасы

•      Контралатеральды астазия-абазия

•      Жоғарыквадратты гемианопсия – самай бөлік тереңінде

•      Сенсорлы афазия

•      Амнестикалық афазия

Самай бөлік – тітіркену симптомдары

•      Галлюцинациялар және үлкен генерализденген ұстамалар әр түрлі аурамен бірге:

•      Иіс сезу (Гешле иірімі)

•      Дәм сезу (аралша бөлігі)

•      есту (жоғарғы самай иірімі)

•      вестибулярлы (самай, шүйде және төбе бөліктерінің түйіскен жері

•      висцеральды (медиобазальды бөлім)

•      Түс көрген тәрізді жағдай– ешқашан көрмеген, ешқашан естімеген

•      Самай автоматизмі – ориентировканың бұзылуы – өз үйін танымайды, мақсатсыз қимылдар жасайды

•      Кейде кіші ұстамалар қимыл қозғалыс бұзылуынсыз болуы мүмкін.

Шүйде бөлік симптомдары

•      Жоғарыквадратты гомонимді контрлатеральды гемианопсия (тіл иірімі, ішкі бөлігі)

•      Төменгіквадратты гомонимді контролатеральды гемианопсия (клин)

•      Көру агнозия (сыртқы бөлімі)

•      Алексия (жазуды түсінбеу) шүйде және төбе бөлік шекарасында

•      Акалькулия (санаудың бұзылу)

•      Контралатеральды атаксия

•      Метаморфоксия (көрген заттарды бұрмалап қабылдау– микропсия, макропсия)

Шүйде бөлік тітіркену синдромы

•      Фотомдар – шүйде бөліктің ішкі беткейінің тітіркенуі

•      Кинофильмдер, мультиктер, кадрлар – шүйде бөліктің сыртқы беткейінің тітіркенуі кезінде

Гнозис және оның бұзылыстары

Гнозис (греч. gnosis — білу, білім) — бұл заттарды сезім мүшелері арқылы қабылдап, тану. Оның бұзылысы– агнозия деп аталады. Көбінесе, екіншілік зоналар деңгейіндегі қандайда бір анализатордың зақымдалуы кезінде пайда болады.

Көру агнозиясы шүйде бөлігінің сыртқы аймақтары зақымдалған кезде пайда болады. Науқас заттарды танымайды, тек олардың кейбір қасиеттерін ғана көреді, соған байланысты сол зат туралы мағлумат жинайды. Жиі науқастар «білмеймін», «көрмеймін» деп жауап береді, бірақ заттарға соғылмай айналып өтеді.

Есту агнозиясы заттарды көрмеу, оларға тән дыбыстар арқылы заттарды ажырата алмау. Бұл кезде есте анализаторы зақымдалмаған. Есту агнозиясы доминатты жарты шардағы самай бөлігіндегі екіншілік зоналар зақымдалған кезде дамиды.

Сенситивті агнозия (астереогноз) – көзді жауып тұрып заттарды ұстау арқылы ажырата білу. Орталық артқы иірімнен кейнгі төбе бөлігіндегі екінші зона зақымдалған кезде пайда болады.

 Иіс және дәм сезу агнозиясы сирек кездеседі жәнеде көбіне аносмиямен агевзиядан айыру өте қиын.

Праксис және оның бұзылыстары

Праксис ( греч. praxis — қимыл) – жоспар бойынша рет-ретімен мақсатты қимыл қозғалыс.

Идеаторлы апраксия жоспар жоқтығынан күрделі қимыл қозғалыстарды жасай алмау, бұл кезде қимылдардың реттілігі бұзылады (Мысалы, науқасқа темекіні тұтатып көрсетуді сұраған кезде, ол темекімен сіріңке қорабын тұтатады, сондан кейін сіріңкені алып аузына салады). Доминантты жарты шардағы (оңанақайларда сол жақ) төбе бөлігіндегі қыр үсті иірім ( gyrus supramarginalis) зақымдалған кезде дамиды және әрдайым екіжақты болады.

Конструктивті апраксия кезінде қимылдың бағыты бұзылады, науқастар бөліктерден бір бүтін нәрсе шығара алмайды. Мысалы: сіріңкелерден геометриялық фигураларды құрастыру (ромб, квадрат, үшбұрыш). Бұл кезде зақымдалу доминантты жарты шардың төбе бөлігінің бұрышты иірімінде (gyrus angularis) орналасады. Апраксиялық бұзылыстар әрдайым екіжақты.

Моторлы апраксия бұл кезде қимылдың тек қана аяқасты еріксіз қозғалысы ғана емес, сонымен қоса бұйрықты орындаумен қайталауы бұзылады. Көбінесе біржақты (мысалы, сүйелді дене зақымдалған кезде тек қана сол жақ қолда).

Бас миы жеке бөліктерінің зақымдану симптомдары

Маңдай бөлігінің жойылу симптомдары

•      Контралатеральды қол немесе аяқтың орталық параличі немесе тіл бұлшықетінің (орталық алды иірім зақымдалған кезде)

•      Қарсы жаққа қараудың парезі (орталық маңдай иірімнің артқы бөлігі)

•      Паркинсонизм, сирек гиперкинездер

•      Янишевский-Бехтеревтің ұстап алу феномені

•      Маринеску-Родовичи рефлексі Хоботковый рефлексі

•      Маңдай атаксиясы (астазия-абазия)

•      Моторлы афазия (Брок зонасы)

•      «Жекеленген» аграфия (ортаңғы 2-ші маңдай иірімінің артқы бөлігі)

•      Апатико-абулиялық синдром, маңдай юморы (мория) эйфория

Маңдай бөлігінің тітіркену синдромдары

•      Джексонның тартылу ұстамалары – тонико-клоникалық (алдыңғы орталық иірім)

•      Оперкулярлы ұстама– ( төменгі маңдай иірімнің жабатын бөлігі)

•      Адверсивті ұстамалар – (ортаңғы маңдай иірімінің артқы бөлігі )

Маңдай автоматизм ұстамасы – күрделі пароксизмді психикалық бұзылыстар, тәртібінің бұзылуы, бұл кезде науқастар қоршаған ортаға қайшы келетін қимыл қозғалыстар жасайды (өртеу, өлтіру).

Кіші эпилепсиялық ұстамалар – тез, бірнеше секунд ішінде науқас сөзі тоқтап, қолынан заттары құлап, тұрып қалатын көрініс беретін ұстама.

Төбе бөлігінің жойылу симптомдары:

•      Анестезия

•      Астереогноз

•      Апраксия (доминантты жартышарда) – идеаторлы немесе конструктивті

•      Аутотопагнозия – науқас өзінің дене бөліктерін танымау немесе бұрмалап қабылдау, сол мен оңды айыра алмау

•      Төменгі квадратты гемианопсия – төбе бөлігінің тереңінде

•      Псевдополимелия

•      Анозогнозия

Төбе бөлігінің тітіркену симптомдары:

•      Соматосенсорлы джексон ұстамасы

Самай бөлігінің жойылу симптомдары:

•      Есту агнозиясы

•      Жүйелі бас айналу ұстамасы

•      Контралатеральды астазия-абазия

•      Жоғары квадратты гемианопсия – самай бөлік тереңінде

•      Сенсорлы афазия

•      Амнестикалық афазия

Самай бөлігінің тітіркену симптомдары:

•      Галлюцинациялар және үлкен генерализденген ұстамалар әр түрлі аурамен бірге сипатталады:

•      Иіс сезу (Гешле иірімі)

•      Дәм сезу (аралша бөлігі)

•      Есту (жоғарғы самай иірімі)

•      Вестибулярлы (самай, шүйде және төбе бөліктерінің түйіскен жері

•      Висцеральды (медиобазальды бөлім)

•      Түс көрген тәрізді жағдай– «ешқашан көрмеген», немесе « бұрын көрген» феномендері кездеседі

•      Самай автоматизмі – ориентировканың бұзылуы – өз үйін танымайды, мақсатсыз қимылдар жасайды

•      Кейде кіші ұстамалар қимыл қозғалыс бұзылуынсыз болуы мүмкін.

Шүйде бөлігінің жойылу симптомдары:

•      Жоғары квадратты гомонимді контрлатеральды гемианопсия (тіл иірімі, ішкі бөлігі)

•      Төменгі квадратты гомонимді контролатеральды гемианопсия (клин)

•      Көру агнозия ( шүйде бөлігінің сыртқы бөлімі)

•      Алексия (жазуды түсінбеу) шүйде және төбе бөлік шекарасында

•      Акалькулия (санаудың бұзылу)

•      Контралатеральды атаксия

•      Метаморфоксия (көрген заттарды бұрмалап қабылдау– микропсия, макропсия)

Шүйде бөлігінің тітіркену синдромдары:

Фотомдар – шүйде бөлігінің ішкі беткейінің тітіркенуі кезінде шүйде бөліктің сыртқы беткейінің тітіркенуі кезінде — кинофильмдер, мультиктер, кадрлар көрінісі болады.

3,4.Бас миының қанмен қамтамасыз етілуі,Жеке тамыр бассейндерінің зақымдану семиотикасы

Бас ми қан айналысы

Қазіргі уақытта бас ми тамырларының аурулары үлкен маңызға ие. Бұл тұрғындар арасындағы қарт және егде жастағы адамдардың жоғарылауымен, сонымен қатар экономикасы дамыған елдердегі урбанизация факторларының кері әсер етуімен байланысты. Ми қан тамырлары зақымдануының клиникалық белгілерін түсіну үшін мидың қанмен қамтамасыз етілу ерекшеліктерін білудің маңызы зор. Ми қан айналысы екі артериялық жүйе: ішкі ұйқы және омыртқа артерияларымен қамтамасыз етіледі.

Бас – ми қан айналысы екі артериялық жүйе: ішкі ұйқы (aa. Carotis internes) және омыртқа артериясымен (a.vertebralis) қамтамасыз етіледі. Ішкі ұйқы артериясы – жалпы ұйқы артериясының тармағы, ол сол жақта – тікелей аортадан (қолқадан), ал оң жақта – оң бұғана асты артериясынан шығады. Аталмыш артерия бас сүйек қуысына үлкен шүйде тесігі арқылы кіріп, одан түрік ершігінің және көру нервтері қиылысының екі жағынан шығады. Ішкі ұйқы артериясының тікелей жалғасы – орталық ми артериясы мидың төбе, маңдай және самай бөліктерінің арасында сильвиев қыртысы бойымен жүреді. Ішкі ұйқы артериясы ми астында алға қарай тік бұрыш жасап, алдыңғы ми артериясына ұласады. Екі алдыңғы ми артериясы алдыңғы біріктіруші артерия (a.communicans anterior) арқылы анастомоз жасайды. Екі артериялық жүйенің (каротидтік пен вертебралдық) байланысы виллизиев артериялық шеңбері арқылы іске асады. Виллизиев шеңбері: негізгі артерия, артқы ми артериясы, артқы біріктіруші, ішкі ұйқы, алдыңғы ми, алдыңғы біріктіруші артериядан пайда болады. Виллизиев шеңберлерінің тармақтары ми ішіне кірмей, оның сыртына жайылады да, тік бұрыш жасап шығатын көптеген жіңішке бұтақшаларға біртіндеп бөлінеді. Олар үлкен жарты шарлар сыртында қан ағымының біркелкі таралуын қамтамасыз етіп, ми қыртысын қан тамырлармен қамтуға қолайлы жағдай жасайды.

Алдыңғы ми артериясы бассейнінде қан айналысының бұзылуы.

Алдыңғы ми артериясы маңдай және төбе бөліктерінің іш жағынан алдыңғы және артқы орталық қатпарлардың үстіңгі бөліктерін, сүйелді денені, иіс сезу даңғылын және иіс сезу миын, құйрықты ядроның басы мен сыртқы бөлігін, ішкі капсуланың алдыңғы санын қанмен қамтамасыз етіледі. Ми қыртысы тармақтары жарты шарлардың сыртынан төмен түсе орталық ми артериясымен анастомоз жасайды. Сөйтіп, алдыңғы және артқы орталық қатпарлардың ортаңғы бөлігі қанмен екі бассейн арқылы қамтамасыз етіледі.

Алдыңғы ми артериясында қан айналысының бұзылу симптомдары:

•      Патологиялық ошаққа қарама – қарсы жақта әркелкі гемипарез бен гемигипестезия және аяқтар жағында парез басымырақ болып, қол парездері тез жойылып кетуі;

•      Бет бұлшық еттері мен тілдің орталықтан парезге ұшырауы;

•      Сүйелді дененің зақымдануынан сол жақтан апраксия болуы;

•      Тепе – теңдігі бұзылуынан патологиялық ошаққа қарама – қарсы жақта гемиатаксияның болуы;

•      Парацентральдік бөліктің жұмсарып кетуіне байланысты зәр тоқтамауы;

•      Психиканың өзгеруі;

•      Бозғылт шардың зақымдануынан бұлшық еттердің ширығып қатаюы;

•      Иіс сезудің бұзылуы;

Ортаңғы ми артериясы бассейнінде қан айналысының бұзылуы

Ортаңғы ми артериясы үлкен жарты шарлардың сыртқы бетінің көптеген бөлігіне орналасқан ми қыртысы мен қыртыс асты ақ заттарын қанмен қамтамасыз етеді. Оның ми табанында ішкі капсуланың тізесі мен артқы санының алдыңғы 2/3 бөлігі құйрықты және вентикулярлық ядролардың жартысын, көру төмпешігін, Грациоле шоғырын, самай бөлігіндегі Вернике орталығын қанмен жабдықтайтын терең орналасқан тармақтары бар.

Алдыңғы ми артериясының айырмашылығы – ортаңғы ми артериясы ми қыртысын ғана емес, ақ заттың бірталай бөлігін, оның ішінде алдыңғы ми артериясының бассейніндегі ми қыртысы астыңдағы орталық бөліктің жоғарғы жағын да қанмен қамтамасыз етеді. Сондықтан ортаңғы ми артериясының тереңдегі орталық тармағының бітелуінен бетті де, қолдарды да, аяқтарды да қамтитын біркелкі гемиплегия, ал орталық алды тармағының бұзылуынан бет пен қолда айқынырақ білінетін бұлшық еттердің әр деңгейдегі гемипарезі пайда болады.

Ортаңғы ми артериясы бассейнінде қан айналысының бұзылу симптомдары:

1.    Патологиялық ошаққа қарама – қарсы жақта гемиплегияның болуы

2.    Патологиялық ошаққа контралатералды гемигипестезия немесе гемианестезия;

3.    Патологиялық ошаққа қарай бастың бұрылуы мен жүз аударылуы;

4.    Маңдай бөлігіндегі Брок орталығының зақымдануынан моторлық афазияның пайда болуы;

5.    Самай бөлігіндегі Вернике орталығы зақымдануына байланысты сенсорлық афазия немесе сөйлеу қабілетінің мүлде бұзылуы;

6.    Төбе бөлігінің сол жақ төменгі полюсі зақымдануынан екі жақты апраксияның болуы;

7.    Төбе бөлігінің жоғарғы зақымдануынан астереогноз, анозогнозия, дене үлгісінің бұзылуы;

8.    Самай бөлігіндегі Грациоле шоғырының зақымдануынан контралатералдық гемианопсия;

9.    Алдыңғы түкті артерия бітелуінен гемиплегия, гемианестезия, гемианопсия, таламустық ауырсыну, қол – аяғы ісінуімен қатар, өрескел вазомоторлық бұзылымдар түріндегі клиникалық синдромның пайда болуы;

Артқы ми артериясы бассейнінде қан айналысының бұзылуы

Артқы ми артериясы ми қыртысы мен шүйде бөлігіндегі субкортикалдық ( қыртыс астындағы) ақ затты, төбе бөлігінің арт жағын, самай бөлігінің төменгі және артқы жақтарын қанмен қамтамасыз етеді. Артқы ми артериясы негізгі артериядан  (a. basillaris) шығатын тұсында көру төмпешігінің артқы бөлімдерін, гипоталамусты, сүйелді денені, құйрықты ядроны, жартылай Грациоле шоғырын, Льюис денесін қанмен қамтамасыз ететін бірнеше терең тармақшаларға бөлінеді. Артқы ми артериясы сонымен қатар төрт төмпешік пен ми аяқшаларына қан келтіруге қатысады. Артқы ми артериясы бассейнінде қан айналысының бұзылуының белгілері:

•      Сол жақ шүйде бөлігінің сырты зақымдануына байланысты көру агнозиясы;

•      Патологиялық ошаққа қарама – қарсы жақта көру агнозиясы

•      Төбе, самай және сол жақ шүйде бөліктерінің көршілес аймақтарының зақымдануынан амнестикалық афазия;

•      Хореатетоз;

•      Орталық ми зақымдауына байланысты альтернативтік синдромдар;

Көру трактыларының артқы бөлімдері зақымдануына байланысты патологиялық ошаққа қарама – қарсы жақта толық, жартылай гомонизмдік гемианопсияның болуы және көз торының көрмейтін бөлігінен көз қарашығы реакциясының білінбеуі.

ОМЫРТҚА АРТЕРИЯСЫ

Бұғана асты артериясынан басталып,мойын омыртқасы көлденең өсіндінің каналына кіреді де , бірінші омыртқа деңгейінде одан шығады. Соңынан үлкен шүйде тесігі арқылы бас сүйек қуысына кіріп, сопақша ми астына орналасады.Сопақша ми мен варолиев көпірі аралығында негізгі артерияның жалпы бағанасымен қосылады.

Әрбір омыртқа артериясынан екі тармақ шығып, төмен қарай жұлынға бағытталады.Олар бірігіп алдыңғы жұлын артериясын құрайды. Сонымен сопақша ми астында “Захарченконың артериялық шеңберінің ромбысы” қалыптасады; оның жоғарғы бұрышы негізгі артерияның, ал төменгісі алдыңғы жұлын артериясының басталған тұсы.

Омыртқа артерия бассейінде қан айналыс бұзылысы

Омыртқа артериясы сопақша миды, мишықтың артқы төменгі жақтарын және жұлынның жоғарғы сегменттерін қамтамасыз етеді.

Омыртқа артерия бассейінде қан айналым бұзылысының симтомдары:

1.    Патологиялық ошаққа қарама қарсы жақта гемиплегия мен гемигипестездің болуы

2.    Патологиялық ошақ жағындағы беттегі үстірт сезімнің бұзылысы және бас сүйек ми нервтерінің бульбар тобының зақымдану белгілері

3.    Захарченко Валленбергтің альтернациялық синдромның даму мүмкіндігі

4.    Статика мен тепе теңдік бұзылысы.

Артқы төменгі мишық артериясы — сопақша мидың жоғарғы бүйір бөлімдерін (жіп тәрізді дене, вестибулярлық ядролар, жұлын көру төмпешігі жолының бағаны) және мишықтың арт жағындағы төменгі бөлігін қанмен жабдықтайды. Аталмыш артерия зақымдалғанда Захарченко Валленгберг синдром байқалады. Патологиялық ошақ жақта бетте үстірт сезімнің бұзылысы, жұмсақ таңдай мен дабыл шектерінің әлсіреуі, көздегі симпатикалық нервтің бұзылысына байланысты Горнер синдромы пайда болады.

Базиллярлық артерия бассейнінде қан айналысының бұзылуы.

Базиллярлық артерия варолиев көпірі мен мишықты қанмен қамтамасыз етеді. Мишық қан айналысы үш жұпты мишық артериялары арқылы іске асады, оның екеуі — негізгі (базиллярлық) артерияның (жоғарғы және алдыңғы төмен), ал біреуі (артқы төмен) — омыртқа артериясының тармақтары. Базиллярлық артерия бітелуінің белгілері:

•      Қол мен аяқтың салдануы;

•      Бір немесе екі жақтан сезімділіктің бұзылуы;

•      Бет, тіл, көз қозғалтқыш, көру бас сүйек ми нервтерінің қосарлана зақымдануынан көбінесе альтерниялық ми бағандық синдромдардың пайда болуы;

•      Бұлшық ет тонусының өзгеруі;

3.Ми қанайналым бұзылыстары. Цереброваскулярлы аурулар

•      Жыл сайын ДДСҰ мәліметтері бойынша 15 млн фатальды және 15 млн фатальды емес инсульттар тіркеледі.

•      Әлімде қазіргі таңда инсультты басынан өткерген 50 миллионнан астам науқас тіркелген.

•      Жыл бойындғы инсульттар жиілігі 1000 тұрғынға есепегенде 1,5-нан 7,4-ке дейін құрайды. (ДДСҰ)

•      Цереброваскулярлы аурулар Қазақсатн мен Ресейде өлімділік себебіне байланысты жүректің ишемиялық ауруларынан кейінгі екінші орын алады.

•      Науқастардың 1/3-і алғашқы 30 күнде, ал 1 жыл ішінде – жартысына дейін өмірден өтеді.

•      Ми инсультына ұшыраған науқастрдың жартысынан көбі – еңбекке жарамды жаста болып келеді. Аман қалған науқастрдың 80 %-ы мүгедек болып қалады.

•      Инсультты басынан өткерген науқастрыдң 31%-ы үнемі күтімді қажет етеді, ал 20% өз бетімен үре алмайды.

Ми қан айналымының бұзылыстары формаларының жіктелуі

А. ми қан айналымынң жеткіліксіздігінің алғашқы көрінсітері.

Б. ми қанайналымынң өткінші бұзылыстары

1.    Транзиторлы ишемиялық шабуыл

2.    Гипертониялық церебральды криз

3.    Жедел гипертониялық энцефалопатия

В. Инсульттер

1. Геморрагиялық инсульт (20-25%):

•      а) субарахноидты қанқұйылу

•      б) миішілік қанқұйылу

•      в) вентрикулярлы қанқұйылу

•      г) аралас қанқұйылу

2. Ишемиялық инсульт (75-80%):

•      а) атеротромбоздық

•      б) кардиоэмболиялық

•      в) гемодинамиялық

•      г) лакунарлы

•      д)гемореологиялық микрооклюзия типі бойынша

Кіші инсульт

4. Бұрын өткен инсульт салдыры (1 жылдан астам)

Г. Ми қан айналымының өрбуші бұзылыстары

1. Сүлелі субдуральды гематома

Инсульт

Инсульт – бір тәуліктен артық уақыт сақталатын жалпы милық және тұрақты ошақты белгілермен көрінетін жедел ми қанайналым бұзылысы.

Кіші инсульт – ошақты неврологиялық симптоматика 3 апта ішінде толығымен жойылатын жедел ми қан айналым бұзылысы.

Ми инсультына ұшырау қауіп-қатер факторлары

1.    Артериальды гипертензия (140/90 мм сын.бағ.-нан жоғары)

Темекі шегу

3.    Жыпылық аритмиясы және басқа да жүрек аурулары

Кенеттен басталу

4.    Жасы – көбінесе 25-50 жас аралығы

5.    Қарқынды бас ауруы (85-100%)

6.    Құсу

7.    Психомоторлы қозу

8.    Ес бұзылыстары – сопор не кома

9.    Орында, уақытта және өз басына деген дезориентация

10.  Эпилепсиялық ұстамалар (10%)

11.  Менингеальды симптомдар – алғашқы 3-12 сағат ішінде

12.  Терең және беткей рефлекстердің тежелуі

13.  Бассүйек нервтернің түбіршектернің шектелген зақымданулары

14.  Болуы мүмкін – табан патологиялық рефлекстері

15.  Жалпы милық белгілердің ошақтық белгілерден басым болуы

16.  Ликворда қаның болуы

17.  КТ – 95% жағдайда субарахноидальды кеңістікте қанның болуы

Инсульт диагностикасы

•      Көп жағдайда қиындық туғызбайды.

•      Ауруханаға жатқызуға дейінгі кезеңдңгі инсульт түрін анықтаудағы қателік әртүрлі авторлар бойынша 30% дан 60%-ға дейін құрайды.

•      Тіпті неврологиялық стационар жағдайында нейровизуализациясыз (бас миы компьютерлік және/немесе магниттік-резонансты томография) 20-30% жағдайда инсульт түрін анықтауға мүмкіндік болмайды.

Ауруханаға дейінгі шаралардың негізгі міндеттері

Инсульт диагностикасы

2.    Шұғыл түрде емдік шаралар комплексін жүргізу

3.    Шұғыл түрде науқасты госпитализацциялау

Госпитальды этаптағы (ауруханадағы) емдік шаралар

•      Адекватты оксигенацияны қамтамассыз ету (жоғарғы тыныс жолдарын тазалау, ауа өткізу, жасанды тынысалдыру аппартатарын қолдану)

•      Жүйелі түрде артериальды қан қысымының оптимальды деңгейінде ұстау (АҚҚ тек 220/120 мм.сын.бағ асқан жағдайда ғана төмендету)

•      Тырысу ұстамаларын басу

•      Психомоторлы қозу ды басу

•      Гипертермияны басу (аспизол, физикалық әдістер)

•      Үдемелі құсу мен ықылықты басу

•      Ми құрылымдарындағы метаболизм бұзылыстарын коррекциялау

•      Ауруханаға дейінгі кезеңде қателік кету қаупі жоғары болуына байланысты дифференцирленген терапияны жүргізбеген дұрыс

 Инсультті анықтауда FAST тесті қолданылады

Инсультті анықтайтын 4 қадам бар:

-адамнан күлуін өтініңіз (ол айтқанды орындай алмайды);

-қарапайым сөйлемді айтуын сұраңыз (сөйлеген сөзі түсініксіз);

-екі қолын көтеруді сұраңыз (қолдарын көтере алмайды болмаса жартылай ғана көтереді);

-тілін шығаруды өтініңіз (егер тілі қисайған немесе қайырылған болса, ол да инсульттің белгісі).

Диагностикалық тексерулер және процедуралар

•      Мидың компьютерлік томографиясы (КТ)

•      Мидың компьютерлік томографиясы (КТ) – рентген сәулелерінің көмегімен мидың айқын, толық суретін алуға мүмкіндік беретін, ауырсынусыз тексеріс. Тексерудің бұл түрі, көбінесе, инсульт болғаннан кейін бірден өткізіледі.

•      КТ инсульт кезіндегі қан кетуін немесе ми жасушаларының зақымдануын көрсетеді. Сондай-ақ, тексеру симптомдардың себебін құрайтын басқа да мидың ауруларын анықтауға мүмкіндік береді.

•      Мидың магниттік-резонанстық томографиясы (МРТ)

•      Ағзалар мен дененің құрылымының айқын суретін алу үшін МРТ кезінде радиотолқындар және магниттер қолданылады. Бұл тексеріс кезінде ми тінінің өзгерістері және ми жасушаларының зақымдануы анықталуы мүмкін.

•      МРТ тексерісі КТорнына немесе оған қосымша түрде тағайындалуы мүмкін.

•      Компьютерлік томографиялық ангиография және магниттік-резонанстық ангиография

•      КТ-ангиографияда (КТА) және магниттік-резонанстық ангиографияда (МРА) мидағы ірі қан тамырларын көруге болады. Бұл тексерулер дәрігерге тромбының орналасуы және мидағы қан ағымы туралы ақпарат береді.

•      Каротидтік сонография

•      Каротидтік сонография – ауырсынусыз және зиянсыз тексеру, бұл кезде ұйқы артериясының қабырғасын ішінен тексеру үшін ультрадыбыс қолданылады. Бұл артериялар миға оттегімен қаныққан қанды жеткізеді.

•      Каротидтік сонографияда ұйқы артериясындағы атеросклероздық түйіндақтар және тарылулар болуын көруге болады.

•      Бұл тексеруге ультрадыбыстық допплерография жатады. Ультрадыбыстық допплерография – арнайы тест, ол арқылы тамырлардағы қан ағымының жылдамдығы мен бағыты туралы айтуға болады.

•      Каротидтік ангиография

•      Каротидтік ангиография – бұл ұйқы артериясын көрнекі ету үшін бояғыш және арнайы рентген сәулелері қолданылатын әдіс.

•      Бұл тексерудің барысында катетер аталатын түтік шаптың аумағында (жамбастың жоғары тұсында) орналасқан артерияға орнатылады. Осыдан кейін түтік жоғары қарай ұйқы артериясының біреуіне жылжиды. Дәрігер контрастылық заттекті осы арқылы ұйқы артериясына енгізеді.

•      Бояғыш артерияларды рентген суреттерінде көрінетіндей етуге көмектеседі.

Ми қанайналымынң жедел бұзылыстары кезіндегі базисты терапия принциптері

1. Ауыр халдегі науқасты қарауға жатады:

•      әрбір 2 сағат сайын бир қырынан екінші қырына ауыстырып жатқызу;

•      әр 12 сағат сайын науұас денесін камфор спиртынмен сүрту;

•      клизмалар;

•      тәулігіне 1 кг дене массасына 30-35 мл есебімен сұйықтық енгізу;

•      әрбір 2-4 сағат сайын ауыз және мұрын-жұтқыншақты тазалау;

•      калориялығы жағынан теңдестірілген тамақтану, жұтыну мүмкін болмаған жағдайда – 2 тәуліктен кеш емес зондпен тамақтандыру;

•      кеуде торына вибрациялық массаж;

•      іш киімді күнделікті ауыстыру;

•      зәр қуықты катетеризациялау (қажет жағдайда);

•      аяқтарын серпімді бинттермен таңу

2. Тыныс алу және жүрек-қантамыр қызметінің бұзылыстарны коррекциялау

3. Қышқылды –негіздік және осмостық гомеостазды қалыптандыру

4. су-электролиттік балансты қалыптандыру

5. Ми ісінуі мен жоғарлаған басүйек ішілік қысымды емдеу мен алдын алу

6. Вегетативті-трофикалық бұзылыстар мен инсульттын соматикалық асқынуларын емдеу және олардың алдын алу

мидағы ишемиялық инсульт аймағы

«Ишемиялық каскад» кезеңдері

•      1. кезең – ми қан айналымының баяулауы

•      2. кезең – глутаматты “эксайтуыттылық”

•      3. кезең – жасушаішілік кальцийдың жинақталуы

•      4. кезең – жасушаішілік ферменттердің белсенділенуі

•      5. кезең – NO синтезінің жоғарлауы және оксидантты стресс дамуы

•      6. кезең – ерте жауап қайтару гендерінің экспрессиясы

•      7. ишемияның “жекеленген” салдары (жергілікті қабыну реакциялары, микроваскулярлы бұзылыстар)

•      8 этап — апоптоз

Ишемиялық инсульттің патогенетикалық терепиясы

1.    Реперфузия — ишемия маңындағы қанағысының қалпына келуі

2.    Нейропротекция — ми тінінің метоболизімін ұстап тұру және құрылысының бұзылуын қорғау

Терапевттік реперфузия

1.Тромболизис (атеротромботикалық и кардиоэмболиялық инсульттерде): плазминогеннің рекомбинантты тіндік активаторын алғашқы 3 сағатта инсульт дамығаннан кейін (rtPA, урокиназа, проурокиназа)

2. Антикоагулянттар:

тура (бірінші 2-5 күндері):

•      гепарин (фракционирленген емес)

•      фраксипарин немесе клексан (ұсақмолекулярлы гепариндер)

тура емес:

•      варфарин

3. Гемодилюция: ұсақмолекулярлы декстран, көбінесе гематокриттің 40% жоғарлауында: реополиглюкин, реомакродекс. Гемодилюцияның негізгі критерийі гематокриттің 33-35% ке төмендеуінің тиімділігі болып табылады.

Біріншілік нейропротекция.

•      Мақсаты– глутамат-кальций каскаданың реакциясының механизмін жедел үзу.

•      Терапияның басталуы – ишемияның бірінші минутында

•      Жалғасы – бірінші 3-5 кунде

•      Магний сульфаты, магне В6, магвит В6, глицин

Екіншілік нейропротекция

•      Мақсаты – ишемияның ауыр зардаптарының айқындылығын азайту, трофиканы қамтамасыз етуді күшейту, апоптозды үзу.

•      Басталуы – дамығаннан кейін 3-6 сағат өткен соң.

•      Жалғасы – 7 күн ішінде

Антиоксиданттар

•      цитофлавин

•      мексидол

•      тиоктацид (альфа — тиоктовая кислота)

•      альфа-токоферол

Жасы — 45-65 жас

3.    Кенеттен басталу, көбінесе күндіз, психомоторлы қозу кезінде

4.    Кенеттен пайда болатын қарқынды бас ауру

5.    Құсу

6.    Сананың бұзылысы – сопор және кома

7.    Өрескел ошақтық симптомдардың дамуы (гемиплегия)

8.    Терінің гиперемиясы және қызғылт-көкшіл түске енуі

Пульс толымды, сирек

Тынысы шулы, сырылды

Менингеальды симптомдар

12.  Қан қысымы 200 мм.сын.бағ астам (систолалық)

13.  Горметониялық тырысулар

14.  Көз алмасының жүзбелі қозғалстары

15.  Дене температурасы 37,7° С және одан жоғары

16.  Ликворда қанның болуы

17.  Бас миы компьтерлі томографиясы – 100% жағдайда жоғары тығыздықты ошақтың анықталуы

                       Патогенез

  Геморрагиялық инсульттің даму механизмі екі жағдайға байланысты. Олардың біріншісі- тамырлардың қоректенуін бұзатын ангиоспазм,

ал екіншісі – ми тамырларының иннерварциясы бұзылуы мен қан қысымының кенеттен көтеріліуіне байланысты оттегіні тасымалдау жеткіліксіз болғандықтан оларда дистрофиялық өзгерістердің пайда болуы.

Осы өзгерістердің салдарынан қан қысымы күрт көтеріледі де, миға қанның ақырын сіңуі немесе тамыр жарылуына байланысты құйылуы байқалады. Геморрагиялық инсульттің пайда болуына осы факторлардың екеуі де ықпал етуі мүмкін.

ПАТАЛОГИЯЛЫҚ АНАТОМИЯСЫ, Қан құйылған ми жарты шары біршама үлкейген. Аурудың шұғыл кезеңінде ми кесіндісі мен ми қыртысы астындағы түйіндерден ұйыған қан көрінеді. Ми ісінген, ондағы сұр және ақ зат арасы әрең ажыратылады, кейде тіпті байқалмайды. Бүйірлік қарыншалар кеңейген, ал үшінші қарынша бір жағына ауытқыған.

  Гистологиялық тексеріс көмегімен жаңадан қан құйылған ошақтарда өзгерген эритроциттерді, шіріген ми ткані мен тамыр жобаларын ұшыратуға болады. Ми тканіне жайылған қан ішке қарай периваскулярлық кеңістіктерге кіреді де, оны қабат – қабатқа бөледі. Қан құйылған қуыс қопсыған ми тканімен қоршалған. Онда қан құйылғаннан 24 сағат өткенде жеке шарлар пайда болады. Қан құйылған ошақтарда екі және одан көп аптадан кейін сілтіленген эритроциттер байқалады.

                                 КЛИНИКАСЫ

•      Көбінесе күндіз көңіл – күйі тынышсызданады, қатты шаршағанда ешбір себепсіз сырқат кейде есінен танып қалады. Сырқат кома жағдайында болады, онымен тілдесу мүмкін емес.

•      Сырқат құлаған жерінде қимылсыз жатады. Беті қызарған, қан қысымы көтерілген, тамырының соғуы баяу, тынысы тарылған. Науқаста зәр мен нәжіс өздігінен шығып кету жиі кездеседі. Дене қызуы аздап көтерілуі мүмкін.

•      Бас сүйек – ми нервтерін тексергенде көз қарашығының кеңуі мен екі қарашықтың біркелкі еместігі, оның жарыққа әсерінің азайғандығы, көз алмасының патологиялыө ошаққа қарай бұрылуы (көз қарасының салдануы) , өздігінен нистагм, бет бұлшықеттерінің парезі байқалады.

Қалыпқа келу кезеңі Инсульт басталғаннан 1 – 3 күн өткенде сырқат комалық жағдайдан шығуы мүмкін. Оның есі кіріп, тамақ жұтып, салданбаған қол – аяғын қимылдата бастайды. Нәжіс пен зәр шығару қалыптасады.

12-15 күннен соң бұлшық ет атониясы гипертонияға ауысады, сырқатта Вернике – Манн кейіпі қалыптасады, жүрісі гемипарездік. Салданған жағында қолында бүгетін бұлшық еттердің тонусы, ал аяғында жазатын бұлшық еттер тонусы артады. Патологиялық рефлекстер мен гемигипестезия пайда болады.

Зерттеу әдістері

Инсульттің сипатын анықтауда қан мен ми – жұлын сұйығындағы өзгерістер жөнінде

•      Электроэнцефалография- геморрагиялық инсульттің жедел кезеңінде ми қыртысының барлық аймақтарында биоэлектрлік белсенділік өрескел өзгерістерге ұшырайды.

•      Эхоэнцефалография – қарыншалар кеңейеді. (3 тен 6-7 мм-ге дейін)

•      Допплерография

•      Реоэнцефалография

•      Ангиография-инсульттің сипатын барлық жағдайда анықтауға көмектеседі.

•      Компьютерлік томография- миға қан қүйылу мен ондағы ишемия ошақтарын ажырататын бірден бір аспап.

•      Магнитті – резонанстық томография- көлемі аса кіші қан құйылу ошақтарын, инсультке ұқсас басқа да ауруларды анқтайды.

Осы аспаптар арқылы алынған деректердің маңызы өте зор

                                                         Емі

Геморрагиялық инсультті емдеу үшін коагулянттар: венаға 10% - 10 мл хлорлы кальций, 10% - дық 2,0 мг викасол;

Бұлшық етке 10%-дық 10 мл кальций глюконаты, тәулігіне 2 рет 1 мл рутамин, 0,02 мл рутин апта бойы күніне 2-3 рет.

Антифибринолиздік препараттар: 20-30млн бірлік контрикал тамшы түрінде 2-4 сағ бойы,

100 мың бірлік тразилол 4-10кун бойы 12 сағ сайын.

Азепрамин 3-6 сағ аралығында тәулігіне 3 рет,

250 мг дицинон венаға немесе 250-500 мг бұлшық етке жиберіледі. Тәуліктің доза – 500-1000мг

Синтетикалық ингибиторлар ми тамырларының аневризмі жарылуынан тор қабық асты кеңістігіне кеп қан құйылған жағдайда қажет болады.

Миға қан құйылуларды емдеу

•      Базисті терапияның принциптері ишемиялық инсулттікіндей

•      Миға қан құйылулар кезіндегі гипотензивті терапияның қауіптілігі төмендеу – егер АҚ 170/100 мм с.б. жоғары болмаса оны қолданбайды

•      Ми ісінуін емдеу

•      Антиоксиданттар және нейротрофиктер

•      Дәстүрлі гемостатиктерді енгізудің мәні жоқ. Аурудың алғашқы сағаттарында гемофилияны емдеуде қолданатын(зерттеу жалғасуда) рекомбинантнты гемостатикалық VIIa факторын жергілікті енгізуге болады

•      Хирургиялық ем (гематоманы жою) – алдын ала тромболитиктерді енгізіп, жарты шарлар гематомаларының көлемі 40 мл-ден асқан кезде, және мишық гематомалары 3 см3 –тан үлкен болса

•      Вентрикулярлы тромболизис – қарыншаларға плазминогеннің тіндік активаторын енгізу

1.    Созылмалы бас ми қан айналым бұзылысы. Тамырлы деменция. Альцгеймер дифференциалды диагностика.

Хроническое нарушение мозгового кровообращения – дисциркуляторная энцефалопатия – это медленно прогрессирующая цереброваскулярная недостаточность, недостаточность кровообращения головного мозга, приводящая к развитию множества мелкоочаговых некрозов мозговой ткани и нарушениям функций мозга.

Если на начальных стадиях хронической недостаточности кровообращения ведущим является церебростенический синдром – повышенная утомляемость, эмоциональная неустойчивость,рассеянность, нарушения сна, головные боли, головокружение, снижение памяти на текущие (непрофессиональные) события, то при прогрессировании заболевания возникают двигательные нарушения, резкое ослабление памяти, появляются церебральные кризы – от преходящих транзиторных атак до инсультов.

При второй стадии хронической недостаточности мозгового кровообращения прогрессивно ухудшаются все виды памяти, происходят личностные изменения – появляется неуверенность, раздражительность, тревога, депрессия, снижение интеллекта, снижается объем восприятия информации, истощается внимание, снижается критика к своему состоянию, появляется дневная сонливость, учащается головная боль, усиливается головокружение и шаткость при ходьбе, появляется шум в голове. При осмотре невролог заметит бедность мимических реакций – гипомимию, симптомы орального автоматизма, симптомы пирамидной и экстрапирамидной недостаточности. Существенно снижается трудоспособность и социальная адаптация человека.

При прогрессировании болезни (третья стадия) возможно развитие деменции (слабоумия), синдрома экстрапирамидной недостаточности (паркинсонического синдрома), псевдобульбарного синдрома, вестибуло – атактического синдрома, грубых очаговых поражений, приводящих к инвалидизации больных.

Нарушения психики характеризуются интеллектуально-мнестическими расстройствами – у больных снижается критика к своему состоянию, снижается память – могут заблудиться, выйдя из дома на улицу, не узнают родственников, плохо ориентируются или не ориентируются в месте и времени, текущих событиях, изменяется поведение и вся личность человека - это деменция.

Созылмалы бас миының ишемиялық ауруы – егде жастағы адамдар арасында деменцияны тудыратын бірден – бір себеп (20%) болып табылады. Европалық зерттеулердің ішінде тамырлы деменцияның таралуы 65 жастағы адамдардың ішінде шамамен 1,6% құраған [1]. Сондықтанда тамырлы деменцияның таралуы және ауырлығы жасқа байланысты өсу тұрақтылығының тенденциясына әкеледі.

Көбіне созылмалы бас миының ишемиялық ауруы артериальды гипертензия және бас миы тамырларының атеросклеротикалық зақымдану фонында дамиды. Созылмалы бас миының ишемиялық ауруы және тамырлы деменция дамуының қауіп факторларына қант диабеті, артериальды гипертензия, шылым шегу және т.б. жатады [2,3]. Бұл тамырлы қауіп факторлары қан айналым тамырлары және тамырлы функциясына тікелей әсер етеді. Тамырлы деменция дамуының қауіп факторларын игеру, кейбір зерттеулерде (шылым шегу, гипертония, қант диабеті) олардағы когнитивті функцияның төмендеуі бойынша ауруханаға жатқызудағы қауіп ретінде тығыз байланысты; әсіресе орта жастағы науқастар арасында да байқалған [3]. Ұсақ тамырлардың зақымдануы (көбіне капиллярлар) деменция патогенезінде үлкен маңызға ие. Түрлі авторлардың мәліметтері бойынша, осы мәліметтер Альцгеймер ауруымен ірі қан тамырларының атеросклерозы зақымдануында жиі кездеседі. Нейровизуализация кезінде мидың ақ затында гиперинтенсивті аймақтар және бас миының лакунарлы инфарктылары анықталады. Көбіне осы аталған патологиядан қан тамырларының қауіп факторларын анықтауға болады: анамнезінде инсульт алған, қант диабеті, қауіп фактор ретінде саналатын қанның құрамындағы глюкоза деңгейінің көтерілуі – нейровизуализация кезінде мидың ақ затында анықталған гиперинтенсивті сигнал аймағының болуы бар науқастарда кездеседі [4]. Жынысы ер адамдар, артериальды гипертензия, анамнезінде инсульт алған, семіздік, триглициридтер деңгейінің қан құрамында жоғары болуы – жаңа лакунарлы инфаркттардың түзілуімен қауіп тудырады. Ірі қан тамырларының атеросклерозы зақымдануы кезінде бас миында ірі инфарктылары дамиды. Бас миы аймағында кездесетін дара инфаркттар, көптеген екі жақты, лакунарлы инфарктар танымдық функцияның бұзылысына әкеледі, яғни ол түрлі когнитивті бұзылыстарының ауырлық дәрежесі бойынша айқын клиникалық белгілерінің болуымен сипатталады.

Бас миының нейровизуализациясы тамырлық деменциясы диагнозын қоюда үлкен рольге ие. Бірақта, нейровизуализациялық тексеру тәсілдері кезінде бас миы зақымдануының ауырлық дәрежесі және когнитивті функцияның төмендеуінің арасында нақты түзетулер болмайтындығы ескерілген.

Созылмалы бас миының ишемиялық ауруына байланысты танымдық функциясының бұзылысы «орталықтық» жетіспеушіліктен (афазия, визуальды агнозия тәрізді немесе неврологиялық ақауларды байқамау) деменция айналасындағы когнитивті функцияның бұзылысына (субклиникалық ағымынан дөрекі бұзылыстарға дейін) әкелуі мүмкін. Нейродегенеративті аурулардан ерекшелігі, мысалы Альцгеймер ауруы, тамырлық деменцияны сипаттайтын танымдық функция бұзылысында біріктірілген маман жоқ. Тамырлы деменцияның жайылған көріністерінде когнитивті қызметі төмендейді, яғни мнестикалық бұзылыстың болуы байқалады [5]. Мида дара орналасқан инфаркттар, яғни олар гиппокамп, таламус, құйрықты ядро және мидың оң жақ төбе бөлімінде орналасса, едәуір көлемді когнитивті жетіспеушілікке әкеледі [6,7]. Мидың оң жақ төбе бөлімінде орналасқан инфаркттар жедел делирияға, кейін көңіл бөлу концентрациясының төмендеуі және кеңістікке ориентациясының бұзылуы, терең түрдегі апатияның сипатталуы когнитивті функцияның төмендеуіне әкеліп соқтырады [5]. Когнитивті бұзылыстары бар науқастарда апатия, орындаушы функцияның төмендеуі және психомоторлы тежелу байқалады. Егде жастағы адамдарда клиникалық жасырынды лакунарлы инфаркттар анықталуы мүмкін, олардың саны жасқа байланысты өсіп отырады. Деменциясы жоқ адамдарда жасырынды лакунарлы инфаркттардың болуы, деменция және когнитивті функциясы төмендеуінің даму қаупі жоғарлауымен байланысты [4]. Бас миының ақ затындағы көлемді гиперинтенсивті ошақтың болуы маңызды, бірақта когнитивті функцияның төмендеуі үнемі болмайды. Сондықтан арнайы клиникалық белгілері байқалмайды, бірақта нейровизуализация кезінде ақ заттағы өзгерістер айқын көрінеді [8].

Науқастардағы когнитивті функцияның төмендеуіне күдіктенгенде, негізгі екі критерий анықталады:

1.    Инсульттан кейін танымдық функциясының төмендеуі немесе бірденнен басталуы (3 ай көлемінде).

2.    Нейровизуализация кезінде бас миының маңдай, самай немесе төбе қыртысындағы ақ және сұр затында, базальды ганглийлер немесе таламуста екі жақты инфарктардың болуы.

Осы критерийлер тамырлы деменция диагнозын қою үшін негізгі диагностикалық критерийлер болып саналады [9].

Егер науқаста осы критерийдің біреуі болса, онда тамырлы деменциясы бар науқастар санатына жатқызуға болады.

Казіргі таңда ангионеврологтарда медикаментозды дәрілік заттардың толық топтамасы иеленген. Бірақта, олар толық түрде инсульттерді емдеп шығармайды, тек олардағы процессті тежейді, кей жағдайларда қайталамалы түрде ми қан айналымының бұзылысын емдейді. Соңғы жылдары нақты түрде жағдайларды шешуге бағытталған мүмкіндіктер берілген, себебі инсульттың диагностикасы, этапты түрде емі, реабилитациясын игеру арқылы артериальды гипертонияның алдын алу жүйесі дұрыс бағытталған.

Ишемиялық инсульттің профилактикасына цереброваскулярлы аурулардың түрлері және ауырлығы жатады да, аурудың 45-50 % азайғанын көрсетеді, сондықтан, басты қауіп факторлары жойылады. Бұған әлеуметтік мәселе ретінде тұрғындар арасында «инсульт» деген не деген сұраққа дұрыс мәлімет бермеу болып табылады.

Инсульттің профилактикасына қатысты сұрақтарға Оңтүстік Қазақстан неврологтар Ассоциациясы және ОҚМФА неврология кафедрасының қызметкерлері қала аймағында денсаулық мектебін құрды және облыстық аймақтарда олармен жұмыс жасалуда. Мектептерді ұйымдастыру негізінде әдістемелік құралдар дайындалды, инсульттің алғашқы күнінен бастап, оларға оңалту шараларын білікті жүргізу үшін мастер класстармен семинар – тренингтер өткізілді.

Альцгеймер ауруы

Бұл патология егде жастағы адамдарда дамиды және бұл кәрілік демецияның прогрессивті түріне жатады. Салдары когнитивтік зақымдануға әкеледі.

Себептері

Альцгеймер ауруы — мидың емделмейтін ауруы. Интеллектінің төмендеуі, психикалық реакциялар мен мінездің өзгеруі байқалады. Алғаш рет ауруға 1906 жылы Алоис Альцгеймер клиникалық сипаттама жасады.

Нейродегенаративті Альцгеймер ауруы бастың самай және мидың гиппокамп бөлігінде протеиннің жиналуынан дамиды.

Негізгі себепші факторлар – тұқымқуалаушылық, кәрілік, адамдардың ақыл-ой белсенділігінің төмендігі.

Клиникалық сипаттамасы және симптомдары:

Ауру ретімен төрт кезеңде дамиды.

I кезең – деменция алды

Симптомдары

•      Қысқа мерзімді есте сақтау қабілетінің бұзылуы. Қысқа уақыт бұрынғы ақпаратты еске түсірудың қиындауы.

•      Жаңа ақпаратты қабылдаудың қиындауы

•      Назар салудың қиындауы

•      Бұрын білетін сөздің немесе сөйлемнің мағынасын түсіндіре алмау, еске түспей қалу

•      Абстрактілі ойлаудың қиындауы

•      Көңіл-күйдің түсуі, апатия

II кезең – бастапқы деменция

Бұл кезеңде есте сақтау қабілетінің бұзылуы күшейеді. Ұзақ мерзімге есте сақтау қабілеті жайында, ал қысқа мерзімді есте сақтау толықтай бұзылады. Агнозия (көру, сезу, естудің бұзылуы) пайда болады. Сөйлеу қабілеті бұзылады. Сөздік қор азаяды. Жазу қабілеті де төмендейді. Бұл кезеңде науқасты қараусыз қалдыруа болмайды.

III кезең – қалыпты деменция

Бұл кезеңде парафразия пайда болады (сөздерді шатастырып алу). Оқу және жазу мүмкіндігі жоғалады. Координацияның шұғыл бұзылыуынан, науқас киіну, есікті кілтпен ашу және т.б. сияқты күнделікті істерді атқара алмай қалады. Науқас өз туыстарын танымайды, өйткені ұзақ мерзімге есте сақтау қабілеті бұзылады. Ол бұрын есінде жақсы сақталған жастық шағын ұмытып қалады.

Психикалық-эмоциялық өзгерістер анық байқалады. Науқас қаңғыбастылыққа салынады, эмоциялық тұрақсыздық пайда болады. Ашушаң, ренжігіш, жылауық келеді, себепсіз агрессивті күй кешеді. Науқаста сандырақтау байқалады. Кейбір науқастарда несеп ұстай алмаушылық болады, алайда бұл оларды мазаламайды. Өйткені оларда гигиена сақтау қабілеті толықтай жоғалады.

IV кезең – ауыр деменция

Альцгеймер ауруының бұл кезеңінде науқастар толықтай көмекке зәру, оларға күтім қажет етіледі. Сөйлеу қабілеті толықтай жоғалады, кейде қысқа сөйлемдер мен сөздер сақталады.

Эмоциялық өзгерістерден агрессиялық күй кейде қайталанып тұрады, бірақ әдетте апатия мен эмоциялық әлсіреу басыңқы келеді. Науқастың қимыл-қозғалысы азаяды, салдарынан бұлшықеттер атрофияға ұшырайды. Науқастар тіпті төсектен тұра алмайды. Мұның салдары басқа өмірге қауіпті аурулардың асқынуына әкеледі.

2.Жұлынның қанмен қамтамасыз етілуі. Жұлын қан айналымының бұзылыстарына баға беріңіз.

Қанмен қамтамасыз етілуі

Жұлынды артериялық қан мен омыртқалық,

Қабырға аралық, белдік, құйымшақтық артериялардың

Жұлындық тармақтары және жалпы ұйқылық артериядан таралатын жұлындық артерия қамтамасыз етеді. Аталған тамырлар жұлындық жүйкелердің бойымен жұлынға өтіп, үш магистральдік артериялар түзеді. Олар: тақ жұлындық вентральдік артерия – a. Spinalisventralis және жұп оң және сол жұлындық дорсальдік артериялар – aa. Spinales dorsalis dextra et sinistra. Аталған артериялар тармақтары жұлынның әрбір сегменттерін де бір-бірімен жалғасып, тамырлық тәж – nasacorona – түзеді. Жұлынның вена тамырлары бір-бірімен қосылып, ішкі веналық омыртқалық торап – flexusvertebralisinternus түзеді. Бұл торап эпидуральдік кеңістікте орналасып сыртқы омыртқалық тораппен flexus vertebralis externus - жалғасады. Сыртқы омыртқалық тораптан дорсальдік омыртқалық веналар – vv. vertebralesdorsale – түзіледі.

Жұлын қанайналымының бұзылыстары

Жұлын қанайналымының жедел және созылмалы бұзылыстары ишемиялық түрде, 50 жастан асқан адамдарда болады.Олар көп жағдайда жұлын қантамырларының атеросклероздық бұзылыстарынан, омыртқа жотасының деструктивті – зат алмасу бұзылысынан (остеохондроз, деформацияланған спондилез). Жұлынның жедел бұзылыстарының этиологиялық факторы қантамырлар стенозы мен атеросклероз кезіндегібітелу, жалпы гемодинамиканың бұзылысы, аорта патологиясы (аневризма,коарктация), ісікпен артерияның басылып қалуы,омыртқааралық диск грыжасы, омыртқа остеохондрозы ,васкулиттер, қан аурулары жәнеж арақаттар әсерінен болуы мүмкін

Жұлын қанайналымы

Жұлын қанайналымы екіге бөлінеді: Бытыраңқы және Магистральды.

Бытыраңқы типінде қан– алдыңғы жұлын артериясы жүйесіне көптеген түбірлі-жұлындық артериялардан келеді. Бірақ адамдарға магистральдық типі тән. Мұндай жағдайда түбірлік-жұлындық артериялар қызыметін жұлын нервтерімен қатар өтетін артериялар атқарады. Жұлында бірнеше дербес артериялық бассейндер бар. Артқыжұлын артерияларының бассейні алдыңғы жұлын артериялары бассейнінен анағұрлым оқшауланған. Сондықтан олардың біреуінде қанағысы төмендесе, оның орнытолмайды. Себебі олардың арасында анастамоздар жеткіліксіз. Артериялар бассейндерінің бірінде қанағысының төмендеуіне байланысты созылмалы немесе жедел түрде жұлын қан айналысының бұзылысына әкеледі.

3. Перифериялық жүйке жүйесі ауруларының жіктелуі. Мононевропатия және полиневропатия. Этиология, патогенез, клиника, еміне баға беріңіз.

Перифериялық нерв жүйесі — бас миыжәнежұлыннантыснервтіструктураларжатады: оларжұлынныңартқыжәнеалдыңғытүбірлері, түйіндер, өрімдер, ганглилер. Бұл нерв өнімдеріимпульстыорталық нерв жүйесінен, жұмысшымүшелерге – бұлшықетжәнепериферияғажеткізеді. Перифериялық нерв жүйесінде ОЖЖ сияқты, қорғанышқасиетіболмайды, сондықтанолтоксиндерәсерінежәнемеханикалықзақымдануларғасезімталболады. Олардыңзақымдаусебептерітоксиндер, инфекция, авитаминоз, қанайналымбұзылыстары, жарақаттарболуымүмкін.

Перифериялықнерв жүйесіауруларыныңжіктелуі:

1.    Топография-анатомиялық принцип бойынша:радикулит

Фуникулит

Плексит

Мооневрит

Полиневрит

Дисциркуляторлы

Идиопатикалық және тұқым қуалайтын

Жеке перифериялық нервтердің компрессионды ишемиялық зақымдалуы

Вертеброгенді зақымдалу

3. Патогенез жәнепатоморфологиясыбойынша:неврит

Невропатия

Невралгия

Полиневропатия

Нейропатия

Полирадикулопатия

Полинейрорадикулопатия

Плесопатия

Мононейропатия

Полинейропатия

Мултинейропатия

Жұлын түірінің зақымдалуы

полиневропатия (невропатия) тобыперифериялық нерв жүйесініңтамырлық, аллергиялық, токсикалық, метаболикалық, соныменқосаәртүріфизикалықфакторлар –механикалық, температуралық, радиациялықзақымдануларәсеріненболады.

Нейропатия – нерв жасушасыныңденесініңзақымдануы. Бұлжекеқозғалтқышнемесежекесезімталдықтыңбұзылуыменсиппаталады.

Полирадикулопатия – ми жұлыннервітерініңтүбіршелерініңбірмезгілдебірнешедеңгейдезақымдалуы, көбінесеісінупроцесстеріндекездеседі.

Полирадикулонейропатия – бұлкездебірмезгілдебірнешедеңгейдетүбіршелерғанаемеснервтердіңөздері де зақымданады.

Плексопатия – иықнемесе бел сегізкөзөрімдерініңзақымдануы.

Мононейропатия – бірғанаперифериялықнервтіңзақымдануы, көбінеселокалдітравмаданкейінпайдаболады.

Полинейропатия – симметриялыбірнешеперифериялықнервтердіңзақымдануы. Патологиялықпроцесстіңбасталуыаяқтардыңұшынанбасталыпқолдардыңбасынадейінтаралуы.

Мультинейропатия – бірнешеперифериялықнервтердіңизоляцияланғанзақымдануы. Бұлзақымданутүріваскулиттердекездеседі.

Мононевропатия-жеке перифериялық нерв жүйесінің зақымдануы.

Этиология : жарақаттар, жоғары температура, радиация, салқын температура , инфекциялар, уланулар.

Симптомдары: ауырсыну, зақымданған нерв аймағында парестезиялар, сезімталдық бұзылыстары, ассиметрия, бұлшықеттер атрофиясы, қозғалыс бұзылыстары.

Диагностика: клиникалық көрінісі, шағымы, нейрофизиологиялық тексерулер, электромиография, рентген, томография.

Емі: симптоматикалық: ҚҚСП, В тобының витаминдері, анальгетиктер, физиотерапия.

Полиневропатия

Полиневропатиялар (полиневриттер) — баяу (босаңқы) салданулар немесе парездер мен сезімділік, вегетативтік және трофикалық бұзылыстардың аяқ-қолдың төменгі бөлшектерінде басым байқалуымен сипатталатын шеткі нервтердін көптеп зақымдануы.

Этиологиясы. Полиневропатиялар біріншілік және екіншілік инфекциялар (тұмау, эпидемиялық паротит, аденовирустық инфекциялар, ботулизм, дифтерия, дизентерия, т.б.), уыттанулар (алкоголь, мышьяк препараттары, қорғасын, сынап, ортокреозилфосфат, марганец, көміртегі тотығы, т.б.), бауыр мен бүйректің созылмалы аурулары, коллагеноздар, генетикалық ферменттік ақаулар (порфирия), т.б. зат алмасу бұзылымдары әсерінен пайда болады.

Эметин, висмут, алтын тұздары, сульфаниламидтер, изониазид, антибиотиктер, т.б. дөрі-дәрмектердіәр түрлі патологиялық өзгерістерді емдеу үшін ұзақ уақыт пайдалану медикаментоздық полиневропатияньщ пайда болуьша себеп болады.

Полиневритгер мен полиневропатиялардың пайда болуына иммундық және аллергиялық реакциялар ықпалын тигізеді. Бұл реакциялар инфекциялар, вакциндер және организмге кіргізілетін бөтен белоктардьщ әсерінен болатындығы белгілі.

Клиникасы. Біріншілік және екіншілік инфекциялық полиневриттер дене қызуы 38—40°-қа шұғыл көтерілуімен басталады. Бүкіл денеде, аяқ-қолда ауырсыну, бас ауыруы, ұлтабар-ішек бұзылымдары пайда болады. Ауру басталғаннан кейін 2 немесе 3-ші күні қол мен аяқтың төменгі бөліктерінде парестезиялар байқальш, соңынан оларға сіңірлік және периостальдық рефлекстердің көмескіленуі немесе жойылуымен қабаттасатын қол мен аяқ парездері қосылады. Сонымен қатар үстірт және терең сезімділік бұзылыстары білінеді. Кейде патологиялық үрдіске III, VII және X жұп бас сүйек-ми нервтері және диафрагмалық нерв ілігеді (дифтериялық полиневрит, ботулизм).

Уыттанудан, авитаминоздан және аутинтоксикациялардан пайда болатын екіншілік полиневрит созылыңқы немесе созылмалы түрде өтеді. Аяқ пен қол ұштарындағы ауырсынулар мен парестезиялар және осыған тән қимыл мен сезімділік бұзылыстары ұзақ уақыт бойы (бірнеше айға дейін) үдей түседі.

Полинейропатиялардың бәріне қол мен аяқ ұшындағы бұлшық еттердің семуі, вегетативті-трофикалық және сезімділік бұзылыстары тән. Кәсіби жұмысына байланысты немесе уыттанудан болатын

полиневриттер көбінесе перифериялық парездің белгілерінсіз-ақ (вегетативтік-сенсорлық полиневропатиялар) бола беруі мүмкін.

Полиневропатияның жеңіл түрлері сауығып кетумен аяқталады. Аса ауыр жағдайларда парез, контрактура және сезімділік бұзылуы түрлерінде тұрақты қалып қоятын құбылыстар байқалуы мүмкін.

Емдеу..

Алкогольдік полиневропатиямен ауыратындарға тиаминның жоғарғы дозасы (3—5 мл В( витаминнің 5 % ерітіндісі) және поливитаминдер ұсынылады.

Полиневропатиялардьщ барлық түрлерінде, олардың пайда болуына әсер ететін факторларға қарамастан, "В" тобыңдағы витаминдер, аскорбин қышқылы тағайындалады. Аса айқын білінетін ауырсынуларда новокаин электрофорезі, ҮЖЖ, индуктотермия, ультрадыбыс қолданылады. Бірінші күннен бастап дибазол беріледі, ал антихолинэстераздық препараттар (прозерик, галантамин, т.б.) тек неврологиялық симптомдардың үдеуі тоқтаған кезде тағайындалады. 4 бөлімді ванналар да пайдалы.

Резидуалдық кезеңде родондық, күкірт-сутегілік ванналар, біртіндеп жоғарылатылатын мөлшерде пирогенал, прозерин, жылулық ем шаралары (лай немесе озекерит аппликациясы, нафталанмен фонофорез) тиімді

4. Бет жүйкесінің невропатиясы. Үшкіл жүйкесінің невралгиясы. Этиолгия, патогенез, клиника, диагностика, еміне баға беріңіз

Бет нервісініңневропатиясы

Бет нервісініңневропатиясы

 VII ЖҰП НЕРВІСІНІҢ ЗАҚЫМДАЛУЫ КЕЗІНДЕ, МИМИКАЛЫҚ БҰЛШЫҚЕТТЕРДІҢ БІР ЖАҚТЫ САЛДАНУЫ.

Этиологиясы мен патогенезі

Ер адамдар мен әйеладамдарда ауру жиілігібірдейкездеседі, себептерівирустыжәнет.б. инфекциялар, суықтию, артериалді гипертензия, қантдиабеті, отиттер, паротиттер, көпір-мишықбұрышыныңісіктері,кейде бас-ми жарақаттары.

Клиникалықкөрінісі

бұлшықетпарезініңсалдарынаннауқасзақымдалғанжақтақабағынкөтереалмайды, көзіжұмылмайды, жұмұғатырысқандакөзалмасыжоғарығақарайдыбұл-Белл феноменідепаталады, қабақтарыжабылмағаннанкөзалмасындаақжолақкөрініптұрадыбұл- лагофтальмдепаталады. тістерінақситқандаауызқуысысаужаққақарайтартылады, сұйықтағамішкендеауызынансыртқаағыпкетеді.

 Бет нервісініңневропатиясы

Бет нервісініңневропатисы

Клиникалықкөріністері бет нервісініңзақымдалуощағынабайланысты

Бет нервісініңядросызақымдалса :прозопоплегиязақымданғанжақтаболады.

Көпір-мишықбұрышындаішкіестутесігінекіреберісіндетүбіршелердіңзақымдануыболса : прозопоплегия,естуқабілетініңтөмендеуі, тілдіңбұлшықетпарезініңсалдарынаннауқасзақымдалғанжақтақабағынкөтереалмайды, көзіжұмылмайды, жұмұғатырысқандакөзалмасыжоғарығақарайдыбұл -Белл феноменідепаталады, қабақтарыжабылмағаннанкөзалмасындаақжолақкөрініптұрадыбұл- лагофтальмдепаталады. тістерінақситқандаауызқуысысаужаққақарайтартылады, сұйықтағамішкендеауызынансыртқаағыпкетеді. алдыңғы 2/3 бөлігіндедәмсезудіңбұзылуы, көздіңқұрғауы.

Нерв беттіңканалындазақымдалса: прозопоплегия, көздіңқұрғауы, гиперакузия, дәмсезу мен сілекейбөлінуібұзылады.

Емдеуі

Жеделкезеңі:

преднизолон қысқа курс, 1мг/кг салмағына, алмагел, верошпирон, калий препараттарыменбірге, пентоксифиллин, массаж, дегидротация

Ертеқалпынакелукезеңі : 11 -шікүнненбастап

Диагностикасы

Үшкіл нерв невралгиясынаәкелетінсебептерді КТ, МРТ арқылыанықтауғаболады, әсіресе МР-ангиография нервтіңтүбіршесінжаншыптұрғананомалдіқантамырдыанықтайалады.

Үшкіл нерв невралгиясыныңемі:

Тырысқаққақарсыпрепараттар

Антидепрессанттар

Жергіліктіанестетиктер

Бірішіфазасында: новокаиндіжәнегидрокортизондыблокадалар.

Екіншіфазасында: блокадаларменқосымшаганглиоблокаторларменанальгетиктер.

Үшіншіфазасында: карбамазепин, нейромидин.

Төртіншіфазасында: Физиопроцедуралар.

1.Жүйке жүйесінің вертеброгенді зақымдануы. Омыртқа остеохондрозының жіктелуі, этиология, патогенез, кезеңдері клиника, диагностика, емі.

Остеохондроз латынның «остеон» - сүйек, «хондрос» - шеміршек деген мағынаны беретін сөздерінен құралған, демек ол омыртқааралық шеміршек шеңберлерінің (диск) сүйектік ұлпаға айналуы. Омыртқа дискілерінің қоректенуі төмендеп, қан айналымы өзгеріп, олардың созылғыштығы әлсіреп сызаттар түседі, кейінірек сүйектік ұлпаға айналады. Яғни омыртқа аралық шеміршектің, буындардың, сіңір мен сүйектің өзгеруінен пайда болған ауру- остеохондроз деп аталады.

Қауіп қатерлі факторлар:

Омыртқа аномалиясы;

- Люмбализация немесе сакрализация;

- Омыртқааралық буындар қуыстарының асимметриялы орналасуы;

- Омыртқалық каналдың туа біткен тарлығы;

- Спондилогенді соматикалық жəне бұлшықеттік ауыру;

- Физикалық зорығу;

- Жарақат;

- Вибрация, мысалы, транспорт жүргізу кезінде;

- Психоэмоционалдық факторлар;

- Аз қозғалысты өмір салты;

- Темекі тарту;

- Семіздік

Остеохондроздың клиникалық көрінісі

Ол омыртқаның зақымданған деңгейімен анықталады. Омыртқа остеохондрозының негізгі түріне мойын және бел- сегізкөз бөлігінің зақымдануы болып табылады. Мойын омыртқасының остеохондрозы-ағзаның анатомо-физиологиялық ерекшелігіне байланысты клиникалық көріністері және полиморфизммен айқындалады. . Клиникасы көптеген: цервикалгия, кардиалгия, жұлындық, түбіршекті, омыртқа артериялары, алдыңғы сатылы бұлшықеттер, иық-жауырын периартрит, эпикондилит, білек сүйегінің стилоиды және т.б. әртүрлі комбинациялық синдромдарды құрайды. Жас келе түбіршекті синдром жиілейді.

Диагностика критерилері:

Ауыру.

2. Тартылудың оң симптомдары.

3. Қозғалыстық жəне сезімталдылық бұзылулары.

Мануальді тестілеу .

5. екі проекциядағы рентгенография .

6. КТ жəне /немесе МРТ

Спинография

Клиникасы

Остеохондроздың неврологиялық көріністері көбінесе төменгі белдік деңгейде білінеді де, нерв жүйесі зақымдануынан болатын уақытша еңбекке жарамсыздықтың 70 %-ға жуығын құрайды.

Бел-сегізкөз остеохондрозыньщ неврологиялық көріністері

Рефлекторлық синдромдар. Аурудың басталуы шұғыл, кейде баяу болуы да мүмкін. Әдетте бел тұсында ауыру (люмбаго, люмбалгия), көбінесе екі жақтан бірдей болғанымен, бір жағында басым білінеді, ал кейінгі асқынуларында шонданай нерві бойымен таралуы ықтимал (люмбоишиалгия). Ауырсыну жөтелгенде, түшкіргенде, күшенгенде, белсенді қимылдар жасауға әрекеттенгенде, аласа орындыққа отырғанда, ұзақ уақыт түрегеп түрғанда, суық және ылғалды бөлмелерде болғанда күшейеді.

Бірінші бел түбіршегінің қысылуы шап аймағында ауырсыну мен сезімділік білінбеуі, кремастерлік рефлекстің көмескіленуі немесе жойылуы, ал екінші бел тубіршегінің қысылуы санның алдығы жоғарғы үштен бірі мен іш жағында сезімділік білінбеуі, тізе рефлексінің төмендеуі немесе жойылуы және алға қарай еңкею мүмкіндігінің қиындауы арқылы сипатталады.

Үшінші бел түбіршегі қысылғанда санның алдыңғы сырт жағына таралатын омыртқа жотасының бел тұсында ауырсыну, осы аймақ пен сирақтың іш жағының жоғарғы үштен бірінде гипестезия, тізе рефлексінің көмескіленуі және еңкею қиындығы пайда болады.

Төртінші бел үбіршегі қысылғанда бел аймағынан санның алдыңғы сырт жағына, сирақтың алдыңғы ішкі жиегіне және аяқ ұшының ішкі жағына дейін таралатын ауырсыну синдромы, осы аймақта үстірт сезімділік білінбеуі, саңды бұру қиыңдығы, тізе рефлексінің төмендеуі, сан бұлшық еттерінің семе бастауы мен әлсізденуі білінеді.

Бесінші бел түбіршегі қысылғанда бөксенің жоғарғы бөлігінде, санның сыртында, сирақтың алдыңғы сыртында, аяқ ұшының үстінде, ал кейде I немесе I—IV бақайлар маңында сезімділік білінбейді, үлкен бақай жазылмайды.

Бірінші сегізкөз түбіршегі қысылғанда ауырсыну аяқтың барлық бойында басым білінеді, ал табанда, сирақтың артында сезімділік білінбейді. Сонымен қатар өкше рефлексінің жойылуы мен аяқ ұшының салбырап қалуы (тырпылдата жүру) байқалады.

Екінші сегізкөз түбіршегінің қысылуына байланысты сан мен сирақтың артқы ішкі жағында ауырсыну айқын білінеді, санның артқы жағында сезімділік білінбейді және сирақ қиын жазылып-бүгіледі.

Магнитті-резонанстық томография (МРТ) жұлын мен ат құйрығы қысылуын анықтауда аса құнды мәліметтер береді, бірақ оның құндылығы түбіршік компрессиясын анықтауда, компьютерлік томографияға қарағанда, әлдеқайда төмен.

Мойын остеохондрозының неврологиялық көріністері

Мойын остеохондрозының алғашқы кезеңдеріндегі клиникалық көріністері төменде баяндалатын рефлексті-тонустық синдромдармен сипатталады.

1. Цервикалгия — басты шұғыл қимылдатқанда, жөтелгенде, түшкіргенде міндетті түрде мойын мен иық бұлшық еттерінің ширығуымен қарбалас мойын тұсында білінетін тұрақты ауырсыну.

2. Алдыңғы сатылық бұлшық ет синдромы (скаленус синдромы) — алдыңғы және ортаңғы сатылық бұлшық еттердің рефлекстік ширығуы.

3. Иық-жауырын периартриті (мұздаған иық синдромы) — иық бұлшық еттерінің рефлекстік нейротрофикалық бұзылыстары. Оған иық буынының ауырсынуы мен қимыл-әрекеттерінің шектелуі тән.

Түбіршіктік синдром. Артқы бойлық байламаның орта тұсы омыртқа жотасының мойын бөлігінде, бел бөлігіне қарағанда, әлсіздеу. Сондықтан дискінің жарықшасы қырындай артқа қарай шығып кетуі мүмкін.

Ш мойын түбіршігі қысылғанда ауырсыну сиңдромы мойын тұсында білінеді, тіл домбығып, ауыздағы тамақты жұту үшін қозғалту қиындайды, ал ІУ мойын түбіршігінің қысылуына байланысты ауырсыну иық аймағының жоғарғы жағында байқалады және мойынның артқы , бұлшық еттсрі семіп қалады.

VI мойын тубіршігінің қысылуы иық үстінен иық пен білектің сыртымен I—II саусақтарға тарайтын ауырсыну және осы аймақтардағы гипестезия түрінде байқалады.

УІІ мойын түбіршегін қамтығанда ауырсыну мен гапестезия иық пен білектің сыртқы және артқы жақтары арқылы III саусаққа дейін тарайды. VI--VII Эрб үсті нүктелерінің басқанда. ауырсынуы, үш басты бұлшық еттің семуі жене оның рефлексінің төмендегендігі анықталады.

С7~ТҺ, дискінің жарықшақтанып ауытқуынан болатын УІІІ мойын түбіршегінің қысылуына байланысты ауырсыну иық, білек және қол үшының ішкі жағында байқалып, IV және V саусаққа тарайды.

Кеуде остеохондрозының неврологиялық көріністері

Невропатологтардың тәжірибесінде омыртқа жотасының кеуде бөлігі остеохондрозына байланысты шеткі нерв жүйесінің зақымдануы сирек кездеседі.

ОМЫРТҚАНЫҢ КЕУДЕ БӨЛІМІ ЖАРЫҚШАЛАРЫ. барлық омыртқааралық дискілер жарықшаларының 1%-дан кем мөлшерін құрайды, төменгі кеуде омыртқалары деңгейінде (әсіресе Th1-Th12-де) өте жиі байқалады.

Емдеу шаралары

Аурудың шұғыл кезеңінде кенеттен ауырсыну пайда болса, барлық емдік шаралар ауырсыну синдромының қарқынын азайтуға немесе оны жоюға бағытталады.

Аналгетикалық әсерлі препараттардың арасында ең кең қолданылатындары — салицилаттер (аспирин), пиразолон туындылары (анти-пирин, анальгин, бутадион), қабынуға қарсы стероидсыз препараттар (индометацин, вольтарен, бруфен), сонымен қатар пенталган, парацетамол, реопирин, баралгин.

Аурудың шұғыл кезеңінде тұрақты аса қарқынды ауырсыну синдромы болған жағдайда құрамьша аналгезиялық препаратгар, ганглио-блокаторлар, стероидтық гормондар, транквилизаторлар кіретін қоспаларды венаға тамшылатып жіберген жөн. Олар:

1) Антонов-Недзведь қоспасы (4 мл анальгиннің 50 % ерітіндісі, 1000 мкг В)2 витамині, 2 мл но-шпа);

2) 1 мл анальгиннің 50 % ерітіндісі, 40 % мл новокаинның 0,25 % ерітіндісі, 150 мл хлорлы натрийдің изотониялық ерітіндісі;

3) 10 мл эуфилиннің 2,4 % ерітіндісі, 2 мл лазикс, 2 мл гидро-кортизон, хлорлы натрийдің изотониялық ерітіндісі;

4) 200-250 мл новокаиннің 0,25 % ерітіңцісі, 25-30 мг аминазин немесе седуксен, немесе сибазон, 2—4 мл лазикс;5) 10 мл эуфиллинің 2,4 % ерітіндісі, 10 мл баралгин, 10 мл натрий оксибугираты, 2 мл гидрокортизон, 50 мл хлорлы натрийдің изотониялық ерітіндісі.

Аналгетиктердің әсері төмендеген жағдайда ауырсынуды психикалық-эмоционалдық реттеуге ықпалын тигізетін лимбия-ретикулярлық және қыртыстық құрылымдарға бағытталатын психотроптық препараттар тағайындау тиімді. Осы мақсатпен 25 г-нан тәулігіне 2—3 рет имипрамин, 0,5 мг-нан 1 мг-ға дейін тәулігіне 2—3 рет галаперидол тағайындалады. Аса қатты ауырсынуларда морфий мен промедолдың ерітінділері қолданылады.

Аса қарқынды ауырсынатын нүктелерге 10—40 мл новокаинның 0,25 % ерітіндісі жіберіледі. Блокадалар әдетте 2-ден 5—7-ге дейін жасалады.

Айқын рефлексті-тонустық реакциялары бар науқастарға бұлшық етті жұмсартатын препараттарды (меликтин, мидокалм, скутамил Ц және т.б.) қолданған жөн. Ол үшін соңғы кездерде бүкіл шұғыл кезең бойы сирдалуд 6,0-дан 8,0 мг-ға дейін (10 күн бойы) қолданылады.

Ауырсыну синдромын емдеуде физикалық факторлардың ішінде ең тиімділері — өрісті күлгін сәуле (3—5 биодоза 3—5 рет), диадинамикалық және синусоидалды өзгертілген токтар.

Ауырсыну синдромын емдеу үшін акупунктура мен оның баламалары - күйдіру, электропунктура, лазеропунктура кеңінен қолданылады.Барлык сырқаттанғандарда денеге жағатын әр түрлі дәрі-дәрмектер (финалгон, жыланның немесе араның уы, ббұрыштанған бұласыр, т.б.), сонымен қатар В тобындағы витаминдер тағайындалады.

2. Іріңді менингит-этиология, патогенез, клиника, диагностика, емі.

Іріңді менингиттің анықтамасы

Екіншілік ірінді менингитгер созылмалы ірінді отит, бетке шыққан шиқан (фурункул), бронхоэктазия ауруы, іріңді пневмония, сепсистік эндокардит, ашық бас сүйек-ми жарақаттары, т.б. асқынуына байланысты пайда болады.

Екіншілік іріңді менингиттер клиникалық белгілері мен ми-жұлын сұйығындағы өзгерістер жөнінен менингококктық менингиттен айыр-машылығы болмайды. Ми-жұлын сұйығын бактериялық зерттеу кезінде қоздырғыштарды (стрептококк, стафилококк, пневмококк немесе басқа да бактериалдық қоздырғыштарды) анықтауға болады.

Екіншілік ірінді менингитгерді емдеу үшін антибакгериалдық емдік шаралармен қатар, іріңдік үрдістің алғашқы ошағьша ерекше мән берген жөн. Мысалы, созылмалы іріңді отитті операция көмегімен емдеу керек.

іріңнің мидың белгілі бір бөлігіне жиналуы. Олар әрқашан екіншілік сипатта болады, сирек кездеседі, көбінесе ірінді отитке байланысты пайда болады.

Этиологиясы мен патогенезі. Абсцестің қоздырғыштарына көбінесе патогендік кокктар (стафилококктар, стрептококктар және менинго-кокктар) жатады.

Этиологиясы мен даму механизміне байланысты ми абсцестері үш топқа бөлінеді:

1) таяу ошақтан (ортаңғы қүлақтан, мүрынның қосалқы қуыстарынан, көз шарасынан, остеомиелит болған жағдайда бас сүйектерінен, т.б.) басталатьш инфекция қоздырғыштарының таралуына байланысты дамитын жанасулық (түйісулік) абсцестер;

2) аулақ орналасқан іріңді жақтардан (өкпе аурулары — пневмония, бронхоэктаздар, іріндіктер, эмпиемалар, флегмоналар, фурункулдар, карбункулдар, ішкі ағзалар абсцестері, сепсистік эндокардит, остео-миелит) инфекцияны қан арқылы миға жеткізетін метастаздық абсцестер. Олар 25—30 % шамасында болады да, әдетте ми ақ заттарының түпкірінде орналасады;

 Емі. Профилактикасы. менингит және менингоэнцефалитте Міндетті түрде ауруханаға жатқызылады.тәртіп және диета (клиникалық формаға байланысты) -этиотропты ем,-патогенетикалық, дезинтоксикациялық,дегидратациялық (менингит және менингоэнцефалитте), гормонотерапия (көрсеткіш бойынша),-симптоматикалық ем,-оксигенотерапия.Этиотропты ем (негізгі) барлықнауқастарғаміндеттітүрдежүргізіледі. Таңдаулыпрепараттары: Пенициллин (300-500 мг ЕД(кг/тәул) 4-8 күнішінде. Ампициллин (200/300 мг/кг тәуг) Левомицетин (50-100 мг/кг тәул)Роцефин (50 мг/кг тәулігінебірақ 4 таблеткаданкөпемес 10 күнішінде) жәнебасқаантибиотиктермонотерапиятүрінде.

Профилактикасы 1)Науқастарды уақытында анықтау және изоляциялау, ошақта басқа да эпидемияға қарсы шаралар өткізу 2)Вакцинациялау (эпидемиологиялық көрсеткіштер бойынша).

 

Б. Ми функциясын стимулдайтын заттар

•      Кокаин

•      Амфитамин қатарындағы психостимуляторлар

•      Кофеин және ксантин туындылары


Поделиться:



Последнее изменение этой страницы: 2019-04-01; Просмотров: 574; Нарушение авторского права страницы


lektsia.com 2007 - 2024 год. Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав! (1.313 с.)
Главная | Случайная страница | Обратная связь