Архитектура Аудит Военная наука Иностранные языки Медицина Металлургия Метрология
Образование Политология Производство Психология Стандартизация Технологии


Устойчивые словосочетания, идиомы. L. bununla beraber вместе с тем. L. bununla beraber вместе с тем



l. bununla beraber вместе с тем

2. ç ok hallerde сплошь и рядом, часто

3. (benim iç in)hepsi bir (мне) все равно

4. eskisi gibi по-старому, по-прежнему

5. yok değ ildir нельзя сказать, что нет...

6. yerine getirmek (-i) выполнить, осуществить 7. yola koyulmak отправиться в путь

8. her zamanki gibi как всегда

9. az kaldı (kalsı n)... yordu он чуть-было не...

10. iki gö zü m (мой) милый, (мой) дорогой

Примечания:

1. Глагол doymak в утвердительной форме чаще управляет исходным
падежом (bundan doydu — он насладился (пресытился) этим), в отрица­
тельной —дательным (sesine doymadı k—мы не нарадуемся его голосу).

2. В сочетании ç ift sü rmek «пахать» имя ç ift является прямым допол­
нением («погонять пару (волов)»); поэтому, когда говорящий хочет упот­
ребить дополнение toprak (« пахать землю» ) слово ç ift должно быть от­
брошено (toprağ ı sü rmek).

3. Esas, mü essese — слова одного корня (mü essese — нечто осно­
ванное,
учрежденное, введенное в обиход; институт).

4. Междометие hay выражает в более сильной степени, чем hey (см.
ур. 7), как положительные, так и отрицательные эмоции человека на изме­
нение ситуации.

Ср.:     Hey, Allahı m, bu ne gü zellik!

— Боже, что за красота! Hay Allah senden razı olsun!

— Вот спасибо-то!


Hey akı lsı z ç ocuk ne yaparsı n?

— О, глупое дитя, что ты делаешь! Hay akı lsı z hay!

— Ах, (несчастный) глупец!

5. Глагол kokmak управляет дополнением в основном падеже (так наз. предикативное дополнение ): Elbisesi balı k kokuyor. —От его одежды пахнет рыбой. Ortalı ğ ı balı k kokutuyor. — От него пахнет рыбой (досл.: он все вокруг заставляет пахнуть... ).










СЛОВООБРАЗОВАТЕЛЬНЫЙ АФФИКС - СА

Аффикс -са, -се, (- ç а, - ç е) — имеет несколько значений.

1. Присоединяясь к прилагательным, он несколько ослаб­
ляет или усиливает обозначаемое ими качество.

ПРИМЕРЫ: gü zelce — довольно красивый, весьма красивый; uzunca bir kalem — довольно длинная ручка.

2. В сочетании с прилагательными и существительными
аффикс -са образует качественные наречия.

ПРИМЕРЫ: gü zelce yazdı — он превосходно написал; aç ı kç a sö yledi — он откровенно сказал; ç ocukç a hareket ediyor

— он действует по - детски (как ребенок); tü rkç e okuyor — он читает по-турецки.

Слова типа ç ocukca, tü rkç e — употребляются также в по­зиции определения (tü rkç e kitap — турецкая книга, книга по-турецки) и, субстантивируясь, могут превращаться в име­на существительные (Tü rkç e — турецкий язык).

3. В сочетании с местоимениями и некоторыми существи­
тельными аффикс -са образует наречия с отсылочно-сопо-
ставительным значением (ср. русский предлог «по» и т. п. ),
а иногда приближается в значении к служебному имени
tarafı ndan «со стороны».

ПРИМЕРЫ: bence — по-моему,

onca (о + n + са) — по его (мнению), isteğ ince (istek + i+ n +се)

— по его желанию,


aile-ce — (всей) семьей, hü kü metç e (hü kü met tarafı ndan)

правительством,

herkesç e malû m (biliniyor)—всем известно, dü nyaca meş hur (ü nlü ) — всемирно известный.

Ç ALIŞ TIRMALAR

13. Aş ağ ı daki tü mceleri Tü rkç e'den Rusç a'ya ç eviriniz:

1. Ne yazı k! Bu adam Tü rkç e konuş mı yor. 2. Siz kadı nca bunu benden iyi anlatı rsı nı z. 3. Sizce ahbabı nı z haklı mı ydı? 4. Elime kalı nca bir kitap verdi. 5. Yarı n ailece bir kı r gezintisine gideceğ iz. 6. Ç ocukç a sualler soruyorsunuz. 7. O benden yaş ç a bü yü ktü r. 8. Bu gerç ek herkesç e malû mdur (= biliniyor). 9. Size aç ı kç a sö ylü yorum: bu iş te haksı zsı nı z. 10. Bana neden bu kadar sertç e bakı yorsunuz? 11. Biribirimize ç ok arkadaş ç a bakı yoruz. 12. Bü yü kç e bir salona giriyoruz. 13. Sessizce İ ç eri girdiler.

14. Doğ ruca mü dü rü n yanı na ç ı ktı m. 15. Onunla saatlerce
konuş tuk. 16. Bende ingilizce bir kitap yoktur. 17. Bunca saat
bekledik. Hep boş una! 18. Dikkat ettim, ş u gü zelce kı z buraya
sı kç a gelir.

14. Переведите на турецкий язык:

l. Всемирно известный человек. 2. Они отдыхают всей семь­ей. 3. Его трудолюбие всем известно. 4. Это решение приня­то правительством неделю тому назад. 5. Он не читает ни по-английски, ни по-турецки. 6. По-моему, вы не правы. 7. Он по возрасту меньше (младше) вас. 8. По желанию клиентов мы откроем мастерскую на полчаса раньше. 9. Мы вошли в довольно просторную комнату. 10. Как женщина (по-женски) она знает это лучше нас. 11. Пусть скажет откровенно: чего он хочет? 12. Они глядели друг на друга очень по-братски (по-товарищески).

15. На закрепление ключевых слов 13 урока:

1. Otomobil uzmanı (mü tehassı sı ) 2. Aman, ne karı n ağ rı sı! 3. Yan aç yarı tok, mü essesesine gitti. 4. Doydum, baş ka bir ş ey


istemem. 5. Bu ü lke esaslı bir geliş meye muhtaç tı r. 6. Ben esasen bunu ö nceden biliyordum. 7. Ş u cifte bakı n. Ortalı ğ a nası l da ş enlik katı yorlar! 8. Bu ö neriyi ö ne (ileri) sü ren ben değ ilim. 9. Buraya sı rf can sı kı ntı sı nı dağ ı tmak iç in geldi. 10. Bak, nası l sü rü yor atı nı.

11. Bu iş iki saat sü rer. 12. Esas Ö devimiz bunları n hepsini
(karı nları nı ) iyice doyurmaktı r. 13. Tü rk Dil Kurumu. 14. Burası
bir kurum mu? — Hayı r, bir iş yeri. 15. Senin iç in hepsi bir mi?
16. Meğ er bize ç ok kı zmı ş.

l. Теперь он лишен всего. 2. Спасибо, я не голоден (я сыт). 3. Основу этого предложения вы, несомненно, знаете. 4. В этих статистических данных мы не нуждаемся. 5. Велите раз­дать всем по чашке мясного бульона. 6. Оказывается, в после­дние годы эта страна очень прогрессировала. 7. Ветер разве­ял облака.

1. Koyun sü rü p yetiş tirmek bir ç obanı n ö devidir. 2. Yirminci yü zyı lda (ası rda) toprak bö yle mi iş lenir? Nitekim geç en yı l hiç ü rü n (mahsul) kaldı rmamı ş lar. 3. Kı t akı llı adam. Armudun biri yani. 4. Haber birkaç gü nde tü m (bü tü n) mü esseseye yayı lmı ş. Binaenaleyh yayanlar da var. 5. Bu gü nden itibaren sı rf asri aletleri kullanmak niyetindeyiz.

l. Табаководство здесь не распространено. 2. У меня нет та­кого намерения. Впрочем, наше предприятие в такого рода инструментах не нуждается. 3. Какой скудный урожай! 4. Вы поспели как раз вовремя. 5. Хватит и этого. 6. Все продают виноград. Следовательно (значит), он здесь растет.

1. Bardağ ı n ağ zı. 2. İ kinci lokmayı tam ağ zı na gö tü rü yordu, birdenbire kapı ç alı ndı. 3. Hay Allah! Mü ş teriler geldi de sofra kurulmuş değ ildir. 4. Bu benim iş ime elvermez, baş ka tekliflerden yararlanmak niyetindeyim. 5. Ş u etli sebzenin tadı m nası l buldunuz? 6. Bu helvanı n tadı az. 7. Dikkat et, oğ lanı n ağ zı tü tü n kokuyor. 8. Hiç iş tahı m yok! 9. Bu nevi sebzenin tadı na doyulur mu hiç? 10. Bir takı m sı nav verdi. 11. Takı mı mı z iyi formdadı r.

12. Ne lezzetli armut!

1. Пресная вода. 2. Мы поговорили в свое удовольствие. 3. В списке вашей фамилии нет. 4. Принесите письменный при-


бор. — У нас есть только столовые приборы. 5. Одного кус­ка недостаточно. Дайте еще (и еще). — С удовольствием. 6. В зале пахнет цветами. Клиенты будут довольны.

1. Ne pahalı mal. Ben bö ylesini ı smarlamadı m. 2. İ steğ inizi memnunlukla yerine getirmeğ e hazı rı m. 3. Rasgele cevap verdim. Beğ enmedi. Az kalsı n kı rı k (fena) not alı yordum. 4. Her zamanki gibi bugü n de dargı n gö rü nü yordu. 5. Taze haber ç ok. Aç ı klatı n. 6. Gü r saç lı adam: «Kendimizi Allaha ı smarlayalı m da duraksamayı p bu zor yola koyulalı m». 7. Ne gü zel konuş ur! Neden not tutmuyorsun? 8. Lokantada hesabı mı z beş lira tuttu. 1. У него счет в банке. 2. Я хочу рассчитаться. Я съел суп и биточки. 3 Я заколебался (приостановился): брать или не брать? 4. Ну и дороговизна! Отметьте: бутылка вина—... лир. 5. Как всегда, я заказал немного творога. 6. О боже! Чуть не упал.

TÜ RKİ YE'DE KÖ Y HAYATI

Tü rkiye bir tarı m ü lkesidir. İ statistikler gö steriyor ki Tü rkiye nü fusunun %82 si kö ylü, %18-i kentlidir. Bu nü fusun yü zde seksen kadarı tarı m iş leriyle geç inir. Bununla beraber sı rf sanayi değ il, bu ü lkenin ziraatı da esaslı bir geliş meye muhtaç tı r. Tü rk kö ylü sü ne iş yapar, neyle geç inir?

Ü lkenin doğ u bö lgelerinde kö ylü ler en ç ok hayvan yetiş tirirler. Nitekim ü lke toprakları nı n %50, 2 sini ç ayı rlar teş kil eder. Bununla beraber bü yü k miktarda hayvan sahibi vatandaş lar azdı r. Mü him bir kı sı m kö ylü ler (sı ğ ı rtmaç ve) ç oban olarak ç alı ş ı rlar. Ç obanlar kendi koyun ve malları nı ve ç ok hallerde (ç ok defa) her hangi bir ağ anı n hayvanları nı sü rerler.

Tü rk kö ylü sü nü n ç oğ u toprak iş leriyle uğ raş ı r. Gerç i sü rü len veya ekilen topraklar memleket toprakları nı n ancak % 16, 6 sı ra teş kil eden (Toprakları n kalan kı smı ormanlar (% 15, 3), mahsul getirmeyen topraklar (%14, 8), sebze ve meyva bahç eleri, bağ lar (% l, 8), nihayet gö ller (ve bataklı klar1) (% l, 3) dü r). Ekilen toprakları n %70 kadarı birkaç bin toprak beyinin elinde. Bü yü k toprak sahipleri faldı; topraksı z

1 batak(lı k) — болото


veya az topraklı kö ylü ye toprak dağ ı tmak niyetinde değ ildirler, bu ç eş it kö ylü yü kendi ç iftliklerinde, kendi tarlaları nda ç alı ş tı rmayı yeğ lerler. Bundan dolayı da ü lkede ş imdiye dek esaslı bir toprak kanunu kabul edilmemiş tir. Tü rk ç iftç ilerinin ö nemli bir kı smı eskisi gibi topraktan yoksundur.

Fakir, az topraklı kö ylü nü n elindeki toprak ufak parç alar halinde olup ç ift sü rme iş inde eski aletler kullanı lı r. (Ö rneğ in karasapan1). At, ö kü z hatta inek gibi canlı aletler de doğ alca ç ok ç alı ş tı rı lı r. Toplanan ü rü n de ç okluk kı t olur. Gerç i Tü rkiye'de asri tarı m makinaları yok değ ildir, amma bunlar kural olarak toprak ağ aları nı n elindedir. Kö ylü nü n ç oğ u paradan ve binaenaleyh zirai teknikten mahrumdur.

Uzmanlar aç ı klı yor ki ü lkede en ç ok ekilen nebatları n baş ı nda buğ day, arpa ve mı sı r gelir. Bunlar her yerde iyi yetiş ir. Karadeniz sahillerinde yetiş tirilen tü tü nler dü nyaca meş hurdur.

Kö ylü lerin bir kı smı bağ cı lı kla meş guldü r. Tü rkiye'nin iklimi ve toprağ ı bağ cı lı ğ a ç ok elveriş lidir (mü saittir). Bundan dolayı bağ lı klarla meyva bahç eleri her tarafa yayı lmı ş tı r. Burada ü zü m, armut, elma gibi her nevi meyva yetiş tirilir.

















LOKANTA

Ahmet Baksana, spor sarayı nda yeni bir sergi aç ı lmı ş. Bu pazar gü nü nden faydalanarak (yararlanarak) gitsek olmaz mı?

Bedri: «Tok acı n halinden anlamaz» derler. Galiba aç da tokun halinden anlamadan (anlamaktan) yoksundur.

A: Ne demek istiyorsun yani?

B: Hiç sö z anlamaz mı sı n sen? Demek istiyorum ki acı m. «Aç » demedim mi? Sabahtanberi ağ zı ma bir lokma ekmek bile almadı m.

A: Sabahtanberi mi? Gerç ekten de ç ok acı kmı ş sı ndı r. Ama bunun bir ç aresi var. Yani demek istiyorum ki İ steğ ini memnunlukla yerine getirmeğ e hazı rı m. Yolda bir

1 karasapan— соха


lokantaya uğ rar, gü zel bir yemek yeriz.

B.: Bilmem ki... Yanı mdaki para elverir mi gü zel yemek yemeğ e?

A.: Aman, bu hususu hiç dü ş ü nme, benimki var ya, para! (İ ki ahbap yola koyuldu. İ ş te... caddesindeki bir lokantanı n ö nü nden geç iyorlar).

A.: Buraya uğ rasak? Ne dersin? Bence fena bir lokanta

sayı lmaz.

B.: Hay hay. Benim iç in hepsi bir. Ben rasgele bir lokantaya razı yı m. Sı rf bir parç a bir ş ey yesem.

(İ ç eri girip biraz duraksadı lar. Salon hemen hemen boş tu. Hangi masaya otursalar? )

B.: Ş u tarafa gidelim. Hem pencereye yakı n, hem de yemek kokulan gelmiyor. İ ş tahı m yeter derecede aç ı lmı ş, daha da aç mak niyetim yok (... aç mak niyetinde değ ilim).

A.: Sen bilirsin, itirazı m yok. En eyisi ş uraya otur ki aç ı k pencere karş ı nda olsun, ben de soluna oturayı m.

(Oturdular. Masadaki sofra takı mı tamamdı. Her zamanki gibi

her mü ş terinin ö nü nde birbirinin ü stü nde iki tabak var, bunun

sağ ma bir kaş ı kla bir bı ç ak, soluna da bir ç atal konulmuş tur.

Garson, elinde bir yemek listesi, derhal yanları na gitti. )

A. (garsona): Bakar mı sı n? Ç erez namı na sizde ne var?

Garson: Peynir, sucuk, tereyağ ı, yumurta, bö rek, soğ uk balı k, her ç eş it salata... Daha ne istersiniz? İ ş te liste, bakı n.

A.: Bir bakayı m... Ha, bana bir etli sebze. İ ster misin, Bedri? Mü kemmel! İ ki sebze ö yleyse. Tereyağ ı, sonra peynir de getir.

G.: Tamam, efendim. Baş ka?

A.: (Bedri 'ye): Ç orba iç mek istiyor musun? Benden paso (= ben

istemem).


В.: Bir ç orba, hiç olmazsa bir et suyu iç mek fena olmaz, sanı rı m. İ ki kap yemeğ i yemek sağ lı ğ a her halde zarar vermez, fayda verir. (Garsona) Ama yumurtalı olsun et suyu! İ kinci yemek olarak da ya bir kö fte seç elim, ya da...

A.: Birer kebap alsak? Ne gibi kebaplar var sizde?

G.: Dö ner kebap, ş iş kebabı, ç ayı r kebabı filâ n... 1

A.: En iyilerinden getir bize iki tane. Ö yle ki tadı na varalı m.

G.: Baş ü stü ne, efendim.

A.: Ş arap ı smarlayacak mı yı z?

B.: İ stemez. Ama gene sen bilirsin.

A.: Ö yleyse iyilerden bir ş iş e kı rmı zı ş arap. Bir tanesi kaç a olacak?

G.:... lira.

B.: Hay Allah! Ş u pahalı lı ğ a bak.

G.: İ nanı n ki baş ka yerlerden ucuz satı yoruz. Hem de ş arapları mı z enfes... 2

A.: Olur olur, uzatma. Ş ey... Sonra elma suyu olacak sizde. Bir kabı nı getir. Bir susadı m ki (= o kadar su iç mek istiyorum ki... ). İ ş te hepsi bu kadar. Ha, az kalsı n unutuyordum. Yemeklerden sonra İ ki tane kahve. (B. 'ye) Sü tlü mü istersin, sade mi olsun?

B.: Erkek denen sü tlü kahve iç mez.

A.: Ö yle deme, ö yle deme. Ben aslanı mı za tatlı lardan da birş eyler getirtmek istiyorum. Hiç olmazsa ü zü m armut getirsin.

B.: Sonra ekmeğ i de değ iş tirt. Masadaki taze değ il. G.: Anladı k beyim, tamam.

1 Dö ner kebap, ş iş kebabı filâ n kebaplar ç eş itlen. 2 enfes = pek nefis, pek gü zel, pek tatlı.


(Garson uzaklaş ı r, bir sü re sonra birer birer yemekleri

getirmeğ e baş lar, iki ahbap ağ ı z tadı yle yer, iç er, karnı nı

doyurur. Nihayet Ahmet Bey hesap gö rü r, gitmeğ e

hazı rlanı yorlar).

A.: İ ş te ş imdi her ş ey yerinde, değ il mi? Kamı mı z tok. Ş iş kebabı ç ok lezzetliydi enfesti, değ il mi? Vallahi, tadı na doyulmaz. Fakat saate bak. Beş e gelmiş. Ç abuk olalı m.

B.: Nedir bu acele? Nereye?

A.: Nası l, sergiye gitmeyecek miyiz?

B.: Bana mü saade. Biraz dinlenmek ihtiyacı ndayı m.

A.: Sergi de bir nevi dinlenme değ il mi? Ası l gayemiz bu değ il miydi?

B.: Doğ al, doğ al, fakat... Bir parç a baş ı mı dinlendirmek istiyorum. Sergiye yarı n gitsek olmaz mı? Not et, yarı n gideriz.

A.: Sen bilirsin. (Ahmet Bedri'ye biraz dargı n olarak dı ş arı

ç ı kar).

Ç ALIŞ TIRMALAR

1 6. Aş ağ ı daki sorulan cevaplandı rı n:

1. Tü rkiye ne ü lkesidir? İ statistikler ne gö steriyor? 2. Sü rü lü p ekilen topraklar Tü rkiye toprakları nı n kaç ta kaç ı nı teş kil eder? 3. Bu topraklan sü rü p ekmek isini kim yapar? 4. Bu toprakları n %70 kadarı kimin elinde? 5. Geç en yı l memlekette ne kadar buğ day yetiş tirilmiş tir? Bu hususta bilginiz var mı? 6. Ahmet ile Bedri İ ki arkadaş. Hangisi acı kmı ş tı r? (Hangisinin karnı aç tı? ) 7. Lokantada Ahmet Bedri'yi hangi masaya hem de nası l oturttu? Nedeni neydi? 8. Ahmet ç erez namı na garsona ne getirtti? 9. Bedri istiyordu ki et suyu nası l olsun? 10. Kaç ar fincan kahve ı smarladı lar? 11. Garson iki ahbabı neye inandı rmağ a ç alı ş ı yordu? 12. Masadaki ekmeğ i değ iş tirten kim oldu? 13. Ahmet neden Bedri'ye biraz dargı n olarak lokantadan dı ş arı ç ı ktı?


17. Aş ağ ı daki tü mceleri (cü mleleri) Rusç a'ya ç evirin:

1. «Gö rü rsü n, gö rü rsü n sen... Sana sordurturum akş ama.
Sordurturum sana beybabama»(O. K) 2. Bu tarlanı n toprağ ı
buğ day yetiş tirmeğ e elveriş li değ ildir. Bunun sonucu olarak
buradan toplanan buğ day ü rü nü kı t olur. 3. Her ş eyi ona
yaptı rmağ a baş ladı. Ama herş eyi... geceleri dü kkâ nı baş tan aş ağ ı
yı katı yor,... suyunu ona taş ı tı yor, her iş i, her iş ini ona
gö rdü rü yordu. (Ö. S. ) 4. Pazar gü nü bü tü n yartta havalar
soğ umağ a baş lamı ş, soğ uk dü n kendini adamakı llı (= epeyce)
hisettirerek bü tü n Ankaralı lar paltoları nı, (eldivenlerini) giymek
mecburiyetinde kalmı ş lardı r. (gaz. ) 5. Palto benimdir. On beş gü n
ö nce bir lokantada... ç aldı rdı m (gaz). 6. Teş ekkü r ederim,
ö ğ rencilerinizi iyi yetiş tirmiş siniz... dedi. (A, N. ) 7.... kö ş kü n
(konağ ı n) balkonuna ç ı kmı ş, sesini tatlı laş tı rarak onlara demiş ki
... (S. A. ) 8. Kendi param yok ki vereyim. (S. A. ) 9. Nâ zı mı
belki on defadan fazla sahneye ç ı karttı lar. (Z. S. ) 10. Bu yı l
toplanan mahsul o kadar kı t olmamı ş tı r ki kö ylü ler ş imdiden
itibaren yarı aç yarı tok olsunlar (karı nları nı doyurması nlar).

11. Mü essesemiz (kurumumuz) bunun gibi bir mü tehassı sı n
(uzmanı n) yardı mı na muhtaç değ ildir ki konuş mamı zı uzatalı m.

18. Aş ağ ı daki parç aları Rusç a'dan Tü rkç e'ye ç evirin:

1. Турция — сельскохозяйственная страна. Здесь свыше 26 миллионов человек занимается земледелием и скотовод­ством. Значительная часть обрабатываемой земли находится в руках богатых крестьян, которые обрабатывают ее тракто­рами и другими современными сельскохозяйственными ма­шинами, покупаемыми в Америке. Однако большую часть зем­ледельцев составляют малоземельные и даже вовсе безземель­ные крестьяне. У бедных крестьян и середняков машин нет, и, чтобы распахать и засеять свое поле, они, как правило, ис­пользуют лошадей, быков и даже коров. В Турции хорошо ра­стут ячмень, пшеница, кукуруза и другие культуры. Турецкий табак имеет мировую известность. На виноградниках и в фрук­товых садах выращиваются различные сорта винограда, яб­локи, груши и другие фрукты.


2. Мы встретились в центре города, и мой товарищ познако­
мил меня с С. Я хотел, чтобы С. подробно рассказал мне о
своем отце, который умер около десяти лет назад. Он еще в
прошлые времена на скудной земле получал высокие урожаи
и был всем известен; потом он лишился работы и угодил в
тюрьму. Разговаривать на улице было, конечно, неудобно. Я
пригласил товарищей в ресторан «Джетысу», что на улице
Гоголя. Днем здесь не бывает много посетителей, и мы заня­
ли один из столиков на четыре персоны в конце зала. Подо­
шедший к нам официант принес меню. Чего только там не
было! Различные супы, мясные блюда, рыба, пирожки, сала­
ты из овощей, фрукты, вино. Мы выбрали и заказали блюда и
попросили официанта побыстрее принести яблочного сока,
так как было очень жарко. Все выпили по два-три стакана.
После того, как С. закончил свой рассказ, я рассчитался с офи­
циантом, и мы вышли. В этот час находящийся поблизости
Центральный государственный музей Казахстана был еще
открыт, и мы пошли туда. Я хотел, чтобы мой новый знако­
мый сам давал пояснения. Его познания в области истории
Казахстана были весьма обширны. Нельзя было ими не вос-
пользоваться.

19. Aş ağ ı daki cü mle ve cü mlecikleri ağ ı zdan Tü rkç e'ye ç evirin:

1. Я вынужден поставить вам оценку. 2. Отметьте это себе.

3. Почему вы не конспектируете (не ведете записи)? 4. Мы вош-
ли в первую попавшуюся столовую. 5. Этого условия они не  
выполнили. 6. Он, как всегда, весел; впрочем, и здоровье у него
по-прежнему в порядке. 7. Мы лишились покоя. 8. Он тотчас
отправился в путь, но, как назло, едва не упал. 9. Творог очень
вкусен, но салат не возбуждает у меня аппетита. 10. Нельзя ска­
зать, чтобы у них не было потребности в посуде, только цена
не была дешевой. 11. Мы не можем не испытывать удовлетво­
рения. 12. Ежедневно этот зал заполняется люби гелями музы-
ки всех возрастов (от мала до велика). 13. Я очень рассержен
на вашего друга, а следовательно, и на вас. — Но он мне не
друг; лишь знакомый. 14. Оказывается, он не выдвигал такого


предложения. 15. Вот спасибо-то! 16. Я пресытился этими пирожками. 17. Скажи, чтобы накрыл на стол (убрал со стола).

20. Расскажите о посещении вами: а) какой-либо выставки или кон­
церта; б) столовой, кафе и т. п.; совместно с товарищем (товарища­
ми) подготовьте соответствующий диалог.

21. Aş ağ ı daki atasö zlerini ezberlemeye bakı n:

 

1. Aç doymam tok acı kmam sanı r.

2. Ali iç in Veliyi asmazlar.

3. Armut ağ acı elma vermez.

4. Armut ağ acı ndan uzak dü ş mez.

5. Balı k baş tan kokar.

6. Bir fincan kahvenin kı rk yı l hatı rı var.

7. Her ç iç eğ in bir kokusu var.

8. Her yumurta beyaz değ ildir.

9. Kuş sü tü nden baş ka her ş ey(i) var.

 

10. Nerede bö rek ben orada gerek.

11. Ne yer ne yedirir.

12. Para adama akı l ö ğ retir.

13. Peynir ekmek hazı r yemek.

14. Sağ lı k hastalı k hepimiz iç in.

15. Yalancı nı n evi yanmı ş kimse inanmamı ş.

16. Yemeğ ini komş udan bekleyen ç ok vakit aç kalı r.


14 ЧЕТЫРНАДЦАТЫЙ УРОК  D Ö RD Ü NC Ü DERS

ИМЕНА ДЕЙСТВИЯ НА - DIKИ - АСАК

(-dı k/-acak yapı lı belirtme ortaç ları )

Имена действия на -dı k и -acak обладают свойствами времен изъявительного наклонения: форма на -dı k обозна­чает действие, происходившее в прошлом или происходя­щее в настоящем; форма на -acak обозначает действие, ко- торое произойдет в будущем. В отличие от времен изъяви­тельного наклонения, формы на-dı k и -acak обычно высту- пают в функции сказуемого придаточного предложения1 (определительного, дополнительного, временного, причин­ного и т. д. ).

Имена действия, как правило, присоединяют к себе аф­фиксы, обозначающие лицо субъекта. Однако показателями лица являются здесь не личные аффиксы (первой или вто- рой группы), а аффиксы принадлежности -im, in, -i, -imiz, -iniz, -leri (и их варианты)2.

ПРИМЕР: yaptı ğ ı m (yap + tı k + ı m)                   (который) я (с)делал

(что)       делаю.

Во многих видах придаточных предложений, где исполь­зуются формы на-dı k и-acak, формальная связь между под­лежащим и сказуемым осуществляется с помощью изафета

1 Согласно другим взглядам, здесь видят не придаточное предложение, а развер­нутый оборот простого предложения.

2 Эта способность формы на -dı k и -acak присоединять аффиксы принадлежно- сти, а также (как это будет видно дальше) изменяться по падежам дает формальное основание называть их глагольно-нменными формами {именами действия).


принадлежности (,.. nin... i). Следовательно, в роли подле­ жащего здесь выступают либо притяжательные местоиме­ния (benim, senin, onun и т. д. )1, либо имена существитель­ные в родительном падеже.

Образец спряжения имен действия в утвердительной и отрицательной формах (глагол almak — брать).

 


Поделиться:



Последнее изменение этой страницы: 2019-04-09; Просмотров: 331; Нарушение авторского права страницы


lektsia.com 2007 - 2024 год. Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав! (0.071 с.)
Главная | Случайная страница | Обратная связь