INDIVIDUALS OF DISABILITY GROUPS IN RESIDENTS THAT HAVE TRANSFERED ENDOPROSTHESIS ON THE TANGED JOINT

The article says that 20.9% of patients recognized as disabled have higher education, 43.1% have secondary vocational education, and 36% have secondary education. 83.5% of patients recognized as disabled for the pathology of the hip joint, previously worked in jobs associated with heavy physical labor.

To find out the further fate of patients who underwent endoprosthetics, we used official data compiled by specialists. Patients newly recognized as disabled have been transferred to other work. It was revealed that 34% of patients who became invalids changed their main profession. Most of them were engaged in heavy physical work before getting a disability, 22.4% worked as drivers of motor vehicles, 19.7% worked in agriculture, 12.7% grazed livestock and the rest worked as machine operators. Ө з жұ мысын ары қ арай жалғ астырғ анардың ішінде кө бнесе engineering techniciansқ қ змет істейтіндер жә не ә кімшілік қ зметкерлер болып шық ты.

Key words: endoprosthesis, disability, pathology of the hip joint, working conditions, physical appearance, types of heavy physical labor.

ОӘ Ж: 614.2: 314.48

«Ә РТҮ РЛІ ЖАСТАҒ Ы ТҰ РҒ ЫНДАРДЫҢ Ө ЛІМІН МЕДИЦИНАЛЫҚ -ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ТҰ РҒ ЫДА БАҒ АЛАУ

Булешов М.А., м.ғ.д.., профессор, Мурат М.М., магистрант, Оразымбетова К.А., магистрант, Затыбекова М.О. магистрант

Оң тү стік Қ азақ стан мемлекеттік медицина академиясы, Қ азақ стан Республикасы, Шымкент қ аласы.

ТҮ ЙІН

Оң тү стік Қ азақ стан облысы тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткіші динамикалық тұ рғ ыда кө пжылдық бағ алау жасалынды. Ә р тү рлі жастағ ы тұ рғ ындардың арасындағ ы ө лімге алып келетін негізгі қ атерлі себептері анық талып, олардың айырмашылығ ы нақ ты нә тижелермен сипатталды. Алынғ ан ғ ылыми нә тижелердің кө мегімен тұ рғ ындардың денсаулығ ын жақ сартуғ а бағ ытталғ ан ә леуметтік-гигиеналық мониторинг жү йесі жасалынды.

Ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының ө ліміне себеп болатын негізгі патологиялар мен қ атерлі себептердің анық талуы емдік профилактикалық мекемелердің жү зеге асыратын денсаулық бағ дарламасын жоспарлауғ а жә не негізгі профилактикалық шараларды анық тауғ а кө мектесті. Тиімді профилактикалық шаралардың жү йесін жү зеге асыру, тұ рғ ындардың ө лім кө рсеткішіне дұ рыс ә серін тигізіп, оның даму бағ ытын жә не дең гейін дұ рыс бағ ытта қ алыптастыруғ а кө мектесті.

Кілт сө здер: Оң тү стік Қ азақ стан облысы, ә р тү рлі жастық топ, ауыл, қ ала, ө лім кө рсеткіші, тұ рғ ындар денсаулығ ы, профилактика, емдік шаралар, мониторинг, денсаулық бағ дарламасы.  

Еліміздің тұ рғ ындарының орташа ө мір сү ру ұ зақ тығ ының тө мен болуы ең бек ету жасындағ ы тұ рғ ындардың арасындағ ы ә леуметтік маң ызы ү лкен аурулардан туындайтын ө лім оқ иғ аларының жоғ ары болуына байланысты. Ө лім кө рсеткіштерінің дең гейі ә ртү рлі жастық топтағ ы ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының арасында экономикасы дамығ ан Европа елдері тұ рғ ындарының арасындағ ы кө рсеткіштерінен 4-7 есеге жоғ ары.

Ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының сырқ аттылық жә не ө лім кө рсеткіштернің жоғ ары болу себебі, еліміздегі ә леуметтік-экономикалық тоқ ыраудың, жұ мыссыздық тың, тұ рмыстық жағ дайдың нашарлығ ының жоғ ары болуына байланысты туындап отыр. Дамығ ан елдердің кө пжылдық тә жірибесіне қ арағ анда бейэпидемиялық ауруларды ғ ылыми тұ рғ ыда негізделген профилактикалық жә не емдік шаралардың кө мегімен 15-20 жылдың ішінде тө мендетуге болатындығ ын кө рсетті.

Біздің республикадағ ы қ ұ растырылғ ан осындай бағ дарламалардың негізгі мақ саты тұ рғ ындардың денсаулығ ын сақ тау жә не негізгі ә леуметтік маң ызы ү лкен аурулардың алдын алуғ а бағ ытталғ ан. Қ азіргі таң да біздің Республикада денсаулық атты ұ лттық бағ дарламаның жү зеге асырылып жатқ андығ ы белгілі. Осы бағ дарламада денсаулық сақ тау саласындағ ы туындағ ан мә селелерді шешудің жолдары анық талғ ан. Мемлекеттік денсаулық бағ дарламасын жү зеге асыру ү шін ә рбір аймақ та мақ сатты жоспарлар мен бағ дарламалар жасалынғ ан.

Осы бағ дарламаларда жергілікті жердің климаттық -географиялық, ә леуметтік-гигиеналық, экологиялық, тұ рмыстық -экономикалық жағ дайларды есепке ала отырып, жоспарланғ ан бағ дарламалар қ ұ растырылғ ан. Олардың ең маң ызды бағ ыты тұ рғ ындардың аурушаң дығ ымен олардың ө лімін туғ ызатын негізгі ә леуметтік маң ызы ү лкен аурулардың алдын алып, емдеу шаралардың сапасын арттыру жә не белсенді реабилитациялық жү зеге асыру деп кө рсетілген.

Ә леуметтік маң ызы ү лкен аурулардың ішінде жү рек инфактысы, онкологиялық аурулар, тыныс жү йесінің патологиялары, қ ан жасау органдарының аурулары, қ ант диабеті, туберкулез ауруларының маң ызы ө те ү лкен. Айта кететін жағ дай жоғ арыда аталғ ан бейэпидемиялық аурулардың динамикасы соң ғ ы 5 жылда нақ ты ө сім беріп отыр.

Осыдан тұ рғ ындардың арасындағ ы ө лім оқ иғ аларының дең гейі динамикалық ө сім беру ү стінде. Сондық тан, жергілікті тұ рғ ындардың арасында қ алыптасқ ан ө лім оқ иғ аларының болжамды болашағ ы міндетті тү рде ә леуметтік-гигиеналық тұ рғ ыда бақ ылауғ а алуды қ ажет етеді. Сонымен қ атар ә кімшілік аудандар мен қ ала тұ рғ ындарының ө лімін туындататын негізгі қ атерлі себептерін анық тап, оларды мониторлау жү йесін жасаудың маң ыздылығ ы ө те жоғ ары.

Зерттеу мақ саты: Ә ртү рлі жастық топтағ ы ОҚ О- ның ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткішінің климаттық -географиялық, медициналық -демографиялық жә не ә леуметтік-гигиеналық ерекшеліктерін анық тау.

Зерттеу материалдары мен ә дістері. Зерттеу мақ саты мен міндеттеріне қ арай арнайы бағ дарлама мен тексеру нысандарының реті анық талды. Негізгі зерттеу нысаны ретінде ә ртү рлі жастық топтағ ы ОҚ О ауыл жә не қ ала тұ рғ ындары арасындағ ы ө лім оқ иғ алары алынды. Зерттеу материалдары ретінде ОҚ О медициналық, информациялық сараптамалық орталығ ының 2010-2017 жылдар аралығ ындағ ы (ОҚ О тұ рғ ындарының денсаулығ ы жә не денсаулық сақ тау ұ йымдарының қ ызметі туралы статисттикалық жиынтық ты қ олдандық. Сонымен қ атар облыстық денсаулық сақ тау департаментінің жыл сайынғ ы облыс тұ рғ ындарының денсаулығ ы туралы есебі қ олданылды. Зерттеудің 1 кезең інде ОҚ О ауыл жә не қ ала тұ рғ ындары ө лімінің ә леуметтік-экономикалық қ ырлары қ арастырылды.

Осы кезең ді жү зеге асыру ү шін библиографиялық жә не сараптамалық ә дістер қ олданылды. Бұ л кезең де зерттеу нысандары ретінде отандық жә не шет елдік авторлардың ауыл жә не қ ала тұ рғ ындары ө лімінің ә леуметтік жә не гигиеналық мә селелеріне арналғ ан 80 ғ ылыми ең бекке шолу жасалынды.

Оның барысында ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткіштерінің қ алыптасу заң дылық тары жан-жақ ты сарапталды. Тұ рғ ындардың ө ліміне алып келетін негізгі қ атерлі себептердің қ атері анық талып, олардың қ ауіптілік қ уатына бағ а берілді. Зерттеудің 2 кезең інде ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткішінің 2010-2016 жылдардағ ы салыстырмалы динамикасы анық талды. Зерттеуге қ олданылғ ан ә дістер медициналық -статистикалық қ ұ жаттар жү йесі, оның динамикасы жә не қ ұ рамы мен дең гейі деп қ арастырылды.

Оның барысында ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткіші бойынша қ алыптасқ ан. 2010 – 2017 жылдардағ ы кө рсеткіштің динамикасы мен қ ұ рамдық ерекшеліктері сарапталды. Зерттеудің 3 кезең інде ауыл мен қ ала тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткіші бойынша 2018-2020 жылдар аралығ ындағ ы болжамды дең гейі анық талды.

Зерттеуге ә леуметтік-гигиеналық, медициналық -статитстикалық ә дістер қ олданылды. Осының арқ асында ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарынының ө лім кө рсеткіштерінң болжамды қ ысқ а мерзімді дең гейі анық талып, оның қ алыптасу динамикасындағ ы жә не қ ұ рамдық жә не дең гейлік заң дылық тарындағ ы даму бағ ыты анық талды.

4 кезең де қ ала мен ауыл тұ рғ ындарының ө ліміне алып келетін негізгі қ атерлі себептер бағ аланды. Кө рсеткіштер мен қ атерлі себептердің арасындағ ы байланысты анық тау корреляциялық сараптама арқ ылы жү зеге асырылды. Зерттеудің 5 кезең інде ауыл мен қ ала тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткішінің азайтуғ а бағ ытталғ ан профилактикалық бағ дарламаның ә леуметтік-гигиеналық мониторлау жү йесі жасалынды. Бұ л кезең де қ олданылғ ан негізгі ә дістерге медициналық -статистикалық жә не ә леуметтік-гигиеналық ә дістер жатқ ызылды. Зерттеу барысында салыстырмалы жә не орта шамалар қ ұ растырылып, олардың кө п жылдық динамикасы жасалынды.

Оң тү стік Қ азақ стан облысындағ ы демографиялық жағ дай кө бнесе ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткішінің қ алыптасуына тікелей байланысты деп айтуғ а болады. Бұ л кө рсеткіштің динамикасы тұ рғ ындардың табиғ и ө сіміне жә не орташа ө мір сү ру ұ зақ тығ ына тікелей ә серін тигізеді. Ә сіресе тұ рғ ындардың орташа ө мір сү ру ұ зақ тығ ы ө лім кө рсеткішінің қ ұ рамы мен оның даму бағ ытына тікелей тә уелді деп айтуғ а болады.

Негізгі зерттеу нә тижелері. 2010-2017 жылдардағ ы ОҚ О тұ ғ ындарының ө лім-жітім кө рсеткіштерін бағ алау, ауыл тұ рғ ындарының жалпы ө лім кө рсеткішінің дең гейі қ ала тұ рғ ындарының кө рсеткішінен айтарлық тай жоғ ары екендігін кө рсетті.

2010-2017 жылдардағ ы қ алыптасқ анкө рсенткіштер айырмашылығ ы орташа дең гейлері 2, 5 пайызғ а дейін жетті (6, 48‰ жә не 6, 32‰).

Аудандық тұ рғ ындар ішінде ө лім кө рсеткішінің ең жоғ ары дең гейі Тө леби (7, 46±0, 16‰) жә не Сайрам ауданында (6, 96±0, 17‰) қ алыптасқ ан болып шық ты. Ал кө рсеткіштің ең тө менгі дең гейі Шардара ауданында орын алғ ан (5, 68±0, 19‰). Қ алалардың арасында ө лім кө рсеткішінің ең жоғ ары дең гейі Кентау қ аласында (7, 23±0, 15‰), ал тө менгі дең гейі Тү ркістан қ аласында қ алыптасқ аны (5, 87±00, 8‰) анық талды.

Ауыл тұ рғ ындарының арасындағ ы ересек жастағ ы жә не қ артайғ ан тұ лғ алардың кө беюі жә не жастардың қ алағ а қ арай миграциясы ө лім кө рсеткішінің динамикасына жайсыз ә серін тигізуде деп есептеуге болады. Ә сіресе, ең бе ету жасындағ ы тұ рғ ындардың ө лім кө рсеткіші ауылдық жерде ө те жоғ ары дең гейде қ алыптасып отыр жә не 1000 адамғ а балап есептегенде ер кісілердің арасында 11, 2 ‰, ә йелдердің арасында 9, 7‰ дейін жетеді.

Айта кететін жағ дай 2010-2016 жылғ а дейінгі бұ л кө рсеткіштің динамикасы ер кісілердің арасында 5, 96 пайызғ а, ал ә йелдердің арасында 3, 9 пайызғ а артқ андығ ын кө рсетеді. Ө лім кө рсеткішінің негізгі себептерін зерттеу қ ала тұ рғ ындардың арасында негізінен қ ауіпті себептердің арасында жү рек-қ ан айналу жү йесі аурулары, жарақ аттар мен уланулар, ас қ орыту жү йесі жә не тыныс жү йесі патологиялары болып шық ты. Олардың жалпы ө лім кө рсеткіші себептерінің қ ұ рамындағ ы дең гейі 32, 9, 16, 2 15, 8 жә не 12, 4 пайыз екендігі анық талды. 

Ауыл тұ рғ ындарының арасындағ ы ө лімге алып келетін негізнгі себептер осығ ан ұ қ сас болғ анмен, олардың ү лес салмағ ы біршама ө згерістерге ұ шырағ ан. Жү рек қ ан айналу жү йесінің патологиялары қ ала тұ рғ ындарының ө лім себептерінің ішінде 34, 5 пайызғ а жетсе, улану мен жарақ аттар олардың ө лімінің 15, 4 пайызын қ ұ райды екен. Ал тыныс жү йесі патологиялары 12, 3 пайызғ а дейін жетеді. Осығ ан қ арай тұ рғ ындардың орташа ө мір сү ру ұ зақ тығ ы да қ ала жә не ауыл тұ рғ ындарының арасында ә ртү рлі дең гейде қ алыптасқ ан болып шық ты.

Сонымен зерттеу барысында қ ала жә не ауыл тұ рғ ындарының ө ліміне алып келетін негізгі себептердің бірі болып жү рек қ ан айналу жү йесі патологиялары болып шық ты. Осы ө лім кө рсеткішінің даму бағ ытын сараптау ү шін біз арнайы зерттеу жұ мысын жү ргіздік. Бұ л аурудың негізгі нозологиялық тү рлеріне жү рек ишемиясы мен цереброваскулярлық аурулар алады екен. Бұ л аурулардың динамикасын зерттеу ауыл тұ рғ ындарының арасында оның дең гейінің айтарлық тай жоғ ары кө терілгенін кө рсеттеді. Оғ анр бірнеше себеп бар. 1- ші ден ауыл тұ рғ ындарының арасында жү рек-қ ан айналым ауруларын туғ ызатын қ ауіпті себептердің дең гейі арта тү суде. 2 –ші ден бұ л аурулардың диагностикасының жақ саруы мен жә не оларды анық тау оқ иғ аларының артуы артып келеді. 

Бұ л аурулардан туындайтын ө лім кө рсеткіші 2015 жылы ауыл тұ рғ ындарының арасында 664, 5‰-ді қ ұ раса, оның жалпы ө лім кө рсеткішінің қ ұ рамындағ ы ү лес салмағ ы 34, 5 пайызғ а дейін жетті. Ал 2016 жылы осы аурудан туындайтын ө лім кө рсеткішінің дең гейі 662, 7‰ қ ұ рады.

Кала тұ рғ ындарының арасындағ ы жү рек-қ ан айналым жү йесінің аурулары бойынша ө лім кө рсетішінің дең гейі 651, 8‰ қ ұ рап, олардың жалпы ө лім кө рсеткішінің қ ұ рамындағ ы ү лес салмағ ы 32, 9% -ғ а дейін жетіп отыр. Айта кететін жағ дай, жү рек-қ ан айналу жү йесінен туындайтын ө лім кө рсеткішінің дең гейі ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының арасында аса алшақ емес. Айта кететін жағ дай қ ала тұ рғ ындарының арасында қ ан айналу жү йесі ауруына жататын жү рек ишемиясы мен миокард инфактісі соң ғ ы 6 жылда айтарлық тай тө мендеді.

Ең бек ету жасындағ ы тұ рғ ындардың арасындағ ы жү рек-қ ан айналым аурулары бойынша ө лім кө рсеткіші қ ала жә не ауыл тұ рғ ындарының арасында ү лкен айырмашылық бере қ ойғ ан жоқ. Орта есепен алғ анда 2010-2016 жылдары қ алалық ең бек ету жасындағ ы тұ рғ ындардың осы аурулардан туындайтын ө лім кө рсеткіші 435, 7± 32, 4‰ болса, ауылдық жердегі ең бек ету жасындағ ы тұ рғ ындардың ө лім кө рсеткішінің дең гейі 437, 1±31, 4‰ болып шық ты.. 

Біздің зерттеу жұ мысымыз алынғ ан кө рсеткіштердің болжамды болашағ ын жасауғ а кө мектесті. 

Ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының сырқ аттану заң дылық тарына байланысты аурушаң дық кө рсеткіштерінің ө згерістері 1 – ші кезекте жү рек-қ ан айналу жү йесін қ амтыды. Тұ рғ ындардың денсаулығ ының жақ саруына байланысты олардың ө мір сү ру ұ зақ тығ ы арта тү суде. Алайда олардың ө лімге алып келетін негізгі себептерінің ішінде жү рек-қ ан айналу жү йесі аурулары ө зінің ү лесін арттыра тү суде.

Ө лімге ұ шырайтындардың арасында кө бнесе жасы ұ лғ айғ ан адамдардың ү лес салмағ ы басым болса, соң ғ ы жылдары оның қ ұ рамында ең бек ету жасындағ ы тұ рғ ындардың ү лес салмағ ы айтарлық тай жоғ арлады. Сонымен қ атар, жү рек-қ ан айналу жү йесі ауруларынан туындайтын ө лім оқ иғ аларының ү лес салмағ ы барлық жастық топтарда ұ лғ айып отыр. Ә сіресе, 30-49 жас аралығ ындағ ы тұ рғ ындардың ө лімге ұ шырау себептерінің ішінде жү рек-қ ан айналу жү йесі ауруларының ү лес салмағ ы соң ғ ы 10 жылда 32, 4 пайыздан 34, 3 пайызғ а дейін жоғ арлағ ан.

 Жеке авторлардың зерттеу нә тижелеріне қ арағ анда, осы жастағ ы қ айтыс болғ ан тұ рғ ындардың 12, 3 пайызы гипертониялық аурумен жү рек ишемиясы ауруынан қ айтыс болғ ан екен. Оның ішінде ер кісілердің арасындағ ы ө лімінің осы аурулардан туындайтын ү лес салмағ ы 20, 8 пайызғ а жетсе, ә йелдердің арасында 5, 7 пайызды қ ұ рағ ан. Біздің зерттеуімізге қ арағ анда қ ала тұ рғ ындары арасындағ ы ө лім кө рсеткішінің жү рек-қ ан айналу жү йесі ауруларынан туындайтын дең гейі 20-29 жастағ ылардың арасында 7 пайызды қ ұ раса, 30-39 жастағ ылардың арасында 16, 4 пайызды қ ұ рады. 40-49 жастағ ылардың арасында 30, 4 пайызды қ ұ раса, 50-59 жастағ ылардың арасында 42, 0 пайызды қ ұ рады. 60 жастан асқ андардың арасында 46, 7 пайызды қ ұ рады.

Зерттелген жү рек-қ ан айналу жү йесі ауруларының динамикасы бір-бірінен ө згеше болып қ алыптасқ ан. Ревматизмге байланысты туындайтын ө лім кө рсеткішінің дең гейі 2015 жылы 2010 жылғ а қ арағ анда қ алалық ер кісілердің арасында 91, 2 пайызғ а дейін тө мендесе, ауылдық ер кісілердің арасында 98, 1 пайызғ а дейін тө мендепті.

 Ә йелдердің арасында ревматизмнен туындайтын ө лімнің дең гейі 2015 жылы 2010 жылғ а қ арағ анда ер кісілердің кө рсеткішінен едә уір тө мен. Осылайша ә йелдердің арасындағ ы ревматизмнен туындағ ана ө лім кө рсеткішінің дең гейі қ алалық ә йелдердің арасында 86, 9 пайызғ а дейін. Ал ауыл ә йелдредің арасында 81, 4 пайызғ а дейін кеміген. Дә л осындай жағ дай гипертония ауруына да байланысты.

 Ер кісілердің арасындағ ы осы аурудан туындайтын ө лім кө рсеткішінің дең гейі қ алалық тар арасында 91, 7 пайызды қ ұ раса, ауылдық ер кісілерде 2010 жылғ а қ арағ анда 92, 8 пайызғ а дейін азайғ ан. Қ алалық ә йелдердің арасында гипертония ауруынан туындағ ан 2015 жылғ ы ө лім кө рсеткіші 2010 жылғ ы кө рсеткішпен салыстырғ анда 74, 5 пайызғ а дейін азайса, ауылдық ә йелдердің арасында 76, 3 пайызғ а дейін тө мендеп отыр. Ө лім оқ иғ аларын туындататын себептердің ішінде жү рек ишемиясы ерекше орын алады. Осы аурудан туындайтын ө лімнің дең гейі жылдан жылғ а арта тү суде.

Қ алалық ер кісілердлің арасында 2015 жылғ ы қ алыптасқ ан жү рек ишемиясы ауруынан қ алыптасқ ан ө лімнің дең гейі 2010 жылғ а қ арағ анда 106, 4 пайызғ а дейін артқ ан. Ал ауылдық ер кісілердің арасында арту дең гейі 109, 3 пайызғ а дейін жеткен. Ә йелдердің арасында 2015 жылы қ алалар бойынша 101, 3 пайызғ а артса, ауылдық жердегі ә йелдреде 103, 6 пайызғ а дейін жоғ арлағ ан. Дә л осындай жағ дай мидың қ ан тамырлық бұ зылыстарында да (инсулть) байқ алады.

Ер кісілерде осы патологияда туындағ ан ө лім оқ иғ аларының дең гейі зерттелген жылдары қ алада 104, 2 пайызғ а артса, ауылдық елді мекендерде 106, 8 пайызғ а дейін жетеді. Ал ә йелдердің арасында осы аурудан туындайтын ө лім ер кісілерге қ арағ анда айтарлық тай жоғ ары дең гейде қ алыптақ ан. Қ алалық ә йелдерде зерттелген жылдары 107, 1 пайызғ а жоғ арласа, ауылдық жердің ә йелдерінде 109, 5 пайызғ а дейін ө скен.

Ең бек ету жасындағ ы қ ала жә не ауыл тұ рғ ындарының арасындағ ы жү рек-қ ан айналым аурулары бойынша ө лім кө рсеткіштерінің шынайы айырмашылығ ы анық талғ ан жоқ. Зерттелген жылдары тұ рғ ындардың ө лімге ұ шырау себептерінің қ ұ рамы ү лкен ө згерістерге ұ шырады.

Айта кететін жағ дай, ауыл тұ рғ ындарының арасындағ ы ө лім кө рсеткішінің дең гейіне жарақ аттар мен уланулар (16, 42%), ас қ орыту жү йесі аурулары (14, 6%), тыныс жү йесінің аурулары (12, 4%), қ атерлі ісіктер (11, 9%) мен несеп-жыныс жү йесі (9, 1%) аурулары айтарлық тай ү лес қ осады. Ал қ алалық тұ рғ ындардың арасында жарақ аттану мен улану оқ иғ алары (19, 2%) басым ү леске ие болса, қ атерлі ісіктер (12, 9%) ө з ү лес салмағ ы жағ ынан ү шінші рангалық орынғ а жайғ асты. Тө ртінші жә не бесінші рангалық орындар да ас қ орыту жү йесі аурулары (12, 4%) мен тыныс жү йесі патологиялары (11, 9%) орналасты.

Жарақ аттар мен уланулардан (123, 19‰) туындайтын ө лім қ ала тұ рғ ындары арасында (189, 72‰) ауыл тұ рғ ындары арасына қ арағ анда (86, 32%) 2, 2 есе жоғ ары. Алайда оның 2010-2015 жылдардағ ы динамикасы екі топта да жылдам тө мендеуде. Егер қ ала тұ рғ ындары арасындағ ы осы аурудан туындағ ан ө лім кө рсеткішінің дең гейі 2010 жылғ а қ арағ анда (217, 8%), 2015 жылы 14, 8% тө мендесе, ауылдық жерде 2010 жылдың кө рсеткішінен (88, 7‰) 2, 8 азайды.

4-ші жә не 5 ші кестеде тұ рғ ындардың жынысына қ арай жә не жасына қ арай онкологиялық аурулардың қ алыптасу ерекшеліктері кө рсетілген. Осы кестелдерге қ арағ анда тұ рғ ындардың ө лім кө рсеткіші ер кісілердің арасында 20-24 жастан бастап тұ рақ ты жоғ арлау ждең гейін кө рсетеді. Ал ә йелдердің арасында осындай динамика 15-19 жастан бастап байқ алады. Осы аурудан туындайтын ө лім кө рсеткішін сараптау 0 жастан 49 жасқ а дейінгі аралық та кө рсеткіштердің жыныстық жә не ә леуметтік ерекшеліктерінің айырмашылығ ы жоқ екендігін кө рсетеді.

Ер кісілердің арасында 50-59 жә не 60 тан асқ ан тұ рғ ындардың ө лім кө рсеткішінің нақ ты айырмашылығ ы байқ алмайды. Алайда, ауыл тұ рғ ындарының арасындағ ы 60 жастан асқ ан тұ лғ аларда онкологиялық аурулардан ө лімнің нақ ты жоғ арлауы анық талды. Ал ә йелдерде керісінше 60 тан асқ ан тұ лғ алардың ө лім кө рсеткіші нақ ты тө мендеді. Осығ ан қ арағ анда онкологиялық аурулардың қ алыптасуында биологиялық себептердің ө лім кө рсеткішінең қ алыптасуына тигізетін ә сері тұ рғ ындардың жынысымен тікелей байланысты болып шық ты. Сондық тан, ө лім кө рсеткішінің динамикасын зерттеуде міндетті тү рде олардың жыныстық ерекшеліктерін жә не олардың жастарын есепке алу ү лкен маң ызғ а ие. Тұ рғ ындардың ө лім кө рсеткішін қ алыптастыратын ө зге себептердің динамикасы зерттелген жылдары ө сім бере қ ойғ ан жоқ, керісінше тө мендеу ү рдісі байқ алады. Сонымен, оң тү стік Қ азақ стан облысының ауылдық жә не қ алалық елді мекендерінде қ алыптасқ ан ө лім кө рсеткіші тұ рғ ындардың ә леуметтік-гигиеналық ерекшеліктеріне қ арай ә рү рлі қ ұ рамда жә не дең гейде екендігін кө рсетті.

Қ орытынды:

1. Оң тү стік Қ азақ стан облысының ә ртү рлі жастағ ы ауыл тұ рғ ындарының ө лім кө рсеткіші, қ ала тұ рғ ындарының кө рсеткішінен салыстырмалы тү рде жоғ ары болып қ алыптасқ ан. Осы екі топтағ ы тұ рғ ындардың арасындағ ы ө лімнің негізгі қ атерлі себебі ретінде жү рек-қ ан айналу жү йесі аурулары болса, екінші рангалық орында жарақ аттар мен уланулар орналасқ ан. Ал ү шінші рангалық орында ауыл тұ рғ ындары арасында ас қ орыту жү йесі аурулары болса, қ ала тұ рғ ындарында қ атерлі ісіктер болып шық ты.

2. Жү рек-қ ан айналу жү йесі ауруларының туындағ ан ө лімінің 2010-2015 жылғ ы салыстырмалы динамикасы жү рек ишемиясы ауруымен мидың қ ан тамырлық бұ зылыстарының ауыл жә не қ ала тұ рғ ындарының ө міріне аса қ уатты қ ауіп туғ ызып отырғ андығ ын кө рсетті. Ө лі кө рсеткіштерінің осы аурулар бойынша ө су динамикасы ауылдық жердегі тұ рғ ындарда қ ла тұ рғ ындары арасындағ ы кө рсеткіш динамикасынан нақ ты жоғ ары болып отыр.

3. Жарақ аттар мен уланулардан (123, 19‰) туындайтын ө лім қ ала тұ рғ ындары арасында (189, 72‰) ауыл тұ рғ ындары арасына қ арағ анда (86, 32%) 2, 2 есе жоғ ары. Алайда оның 2010-2015 жылдардағ ы динамикасы екі топта да жылдам тө мендеуде. Егер қ ала тұ рғ ындары арасындағ ы осы аурудан туындағ ан ө лім кө рсеткішінің дең гейі 2010 жылғ а қ арағ анда (217, 8%), 2015 жылы 14, 8% тө мендесе, ауылдық жерде 2010 жылдың кө рсеткішінен (88, 7‰) 2, 8 азайды.

 

Ә дебиеттер

1. Тукеева А.А. ОҚ О-ның тұ рғ ындарының АИВ инфекциясына қ атысты медициналық -ә леуметтік іс-ә рекеті//магистр дә режесін иеленуге арналғ ан диссертациялық ең бегі. Шымкент.

2. Нурбекова А.Р. Ерте жә не мектепке дейінгі жастағ ы балалардың дезадаптациясының медициналық -ә леуметтік жә не кә сіби факторлары //магистр дә режесін иеленуге арналғ ан диссертациялық ең бегі. Шымкент.

3. Туманбаева А.М. Білім беру мекемелерінде балаларда туберкулезді анық тау мен профилактикасын жетілдіру шаралары//магистр дә режесін иеленуге арналғ ан диссертациялық ең бегі. Шымкент. 

 

АННОТАЦИЯ

⇐ Предыдущая15161718192021222324Следующая ⇒

Поделиться: