C. Zakres zastosowania norm kolizyjnych

 

133. Pojęcia "zakres obowiązywania" (der Geltugnsbereich) i "zakres zastosowania" (der Anwendungsbereich) zostały wypracowane w niemieckiej nauce prawa prywatnego³³². Pierwsze oznacza zakres, w którym dane prawo ma moc wiążącą jako lex fori, drugie natomiast określa ogół przypadków, w których przepisy tego prawa powinny być zastosowane jako lex causae³³³. Zakres obowiązywania ustawowych norm merytorycznych jest bowiem zwykle mniejszy niż zakres ich zastosowania (sprowadzony do kategorii "przestrzennych"). O ile zatem normy zupełne określają zakres obowiązywania własnego prawa oraz zakres zastosowania praw obcych, o tyle normy jednostronne określają jedynie zakres obowiązywania własnego prawa.

Z praktycznego punktu widzenia powyższe rozróżnienie nie przynosi jakichś szczególnych korzyści w stosowaniu prawa przez sądy lub inne powołane do tego organy. Ważne jest bowiem wskazanie prawa właściwego dla merytorycznego rozstrzygnięcia danej sytuacji, a nie, czy zostanie to nazwane przynależnością do zakresu zastosowania lub obowiązywania danego prawa³³⁴. Zadaniem takiego zróżnicowania terminologicznego może być tylko pokazanie, że normy kolizyjne fori wskazując na prawo własne jako właściwe określają tym samym zakres jego obowiązywania i realizują przez to funkcję rozgraniczającą. Natomiast, gdy normy te przewidują właściwość państwa obcego, nie naruszają tym samym kompetencji ustawodawczej innego państwa, ponieważ stosowanie danego prawa jest oderwane od zakresu jego obowiązywania³³⁵.

134. Rozróżnienie między "zakresem obowiązywania" i "zakresem zastosowania" można także odnieść nie tylko do norm merytorycznych, lecz także do norm kolizyjnych. Wówczas podkreślać ono będzie zasadę stosowania przez sąd własnych, to znaczy obowiązujących w jego siedzibie, norm kolizyjnych. W ten sposób zakres obowiązywania norm kolizyjnych oznacza ogół tych przypadków, w których sąd stosuje własne normy kolizyjne. Z kolei zakres zastosowania tych norm obejmuje oprócz zakresu ich obowiązywania także i te przypadki, w których normy kolizyjne danego systemu prawnego są stosowane przez sądy i inne organy innych państw. Odbywać się to może wyłącznie na podstawie obowiązujących w siedzibie tych ostatnich norm kolizyjnych wyższego stopnia (na przykład norm regulujących odesłanie).

135. W polskiej nauce prawa prywatnego międzynarodowego nie używa się sformułowania "zakres obowiązywania normy kolizyjnej"³³⁶. Mówi się o "zakresie" rozumianym jako zakres sytuacyjny (przedmiotowy), czyli pewien rodzaj stosunków życiowych (sytuacji) oznaczonych w sposób stypizowany³³⁷. Niewątpliwie jednak postawę zastosowania norm kolizyjnych stanowią inne normy określające ich zakres zastosowania. Są nimi normy jurysdykcyjne³³⁸. Widać to zwłaszcza na przykładzie konwencyjnych norm kolizyjnych, których sama redakcja pokazuje związek między jednymi i drugimi³³⁹. Zależność tę trudniej zobaczyć w przypadku polskich norm ustawowych, ze względu na rozdzielenie norm jurysdykcyjnych i kolizyjnych w k.p.c., p.p.m. oraz innych ustawach. Niemniej właśnie obowiązujące w Polsce normy jurysdykcyjne wyznaczają zakres obowiązywania polskich norm kolizyjnych ustawowych oraz zawartych w umowach międzynarodowych, które weszły w stosunku do niej w życie. To właśnie decyduje o powiązaniu prawa prywatnego międzynarodowego z problematyką procesu cywilnego, a nie "szerokie" czy "wąskie" definiowanie tego pierwszego przedmiotu³⁴⁰.

136. Z kolei ustawowe normy jurysdykcyjne mają zawsze charakter norm jednostronnych, to znaczy wyznaczają jedynie okoliczności, w których właściwe będą sądy danego państwa. Jednakże już normy jurysdykcyjne zawarte w umowach międzynarodowych mogą przyznawać kompetencję do rozpoznania danej sprawy sądom jednego lub kilku państw, będących stronami danej umowy międzynarodowej. Mogą mieć one zatem charakter dwustronny [152] lub wielostronny [148]. Natomiast normy jurysdykcyjne nie będą nigdy mieć charakteru zupełnego (warunkiem tego byłoby zawarcie porozumienia przez wszystkie istniejące państwa). Podstawą stosowania jedynie własnych (obowiązujących w siedzibie sądu) norm wyznaczających jurysdykcję krajową stanowi zasada legis fori processualis. Te zatem normy same wyznaczają zakres swojego obowiązywania, w sposób niejako "absolutny". Sąd krajowy ma bowiem obowiązek stosowania własnych norm jurysdykcyjnych.

137. Jeżeli więc poszczególni autorzy omawiają zakres normy kolizyjnej, rozumieją przez to rodzajowo określony zespół sytuacji, dla których dana norma kolizyjna wskazuje prawo właściwe, stąd można go także nazwać zakresem sytuacyjnym danej normy kolizyjnej³⁴¹. Jego określenie jest konieczne dla zastosowania obowiązujących w danym państwie norm kolizyjnych ustawowych oraz pochodzących z innych źródeł - zwłaszcza umów międzynarodowych i aktów prawa wspólnotowego. Jeżeli przyjąć sylogistyczny model stosowania prawa obejmujący ustalenie podstawy prawnej, stanu faktycznego i subsumcję, to rozdzielenie zakresów obowiązujących w danym państwie norm kolizyjnych zaliczyć trzeba do pierwszego z tych etapów. Takie "rozgraniczenie" dotyczy jednak wyłącznie norm obowiązujących w danym systemie prawnym. Zatem sąd lub inny powołany do rozstrzygnięcia sprawy organ bada zakres norm kolizyjnych wyrażonych w ustawach, obowiązujących Polskę umowach międzynarodowych i aktach prawa wspólnotowego. Nie będzie on jednak rozdzielał ich zakresu sytuacyjnego od zakresu norm kolizyjnych obowiązujących w innym państwie³⁴². Natomiast, jeżeli zachodzą przesłanki do stosowania obcych norm kolizyjnych - na przykład na podstawie art. 4 p.p.m., wówczas konieczne będzie rozgraniczenie obcych norm kolizyjnych (czyli przeprowadzenie wykładni ich zakresów).

⇐ Предыдущая12345678910Следующая ⇒

Поделиться: