B. Wyznaczanie zakresu zastosowania prawa jednolitego

 

194. Konwencyjne normy kolizyjne mogą wyznaczać zakres zastosowania prawa jednolitego. Jak już była o tym mowa, taką funkcję pełnią zarówno jednostronne [163-165], jak i zupełne [162] konwencyjne normy kolizyjne. W tym drugim przypadku prawo jednolite zostanie zastosowane tylko wtedy, gdy jako właściwe zostanie wskazane prawo państwa, w którym ono obowiązuje.

W doktrynie wskazano jednak, że taka metoda określania zakresu zastosowania prawa jednolitego jest dla niego nieprzychylna⁴⁹⁸. Na podstawie tego samego łącznika określa się właściwość prawa zarówno państw będących, jak i niebędących stronami konwencji ustanawiającej jednolite prawo merytoryczne.

Wnioski

 

 195. Zagadnienie stosowania konwencyjnych norm kolizyjnych wymagało najpierw ustalenia ich stosunku do ustawowych norm prawa prywatnego międzynarodowego, co z kolei implikowało konieczność poruszenia ogólnego problemu stosowania umów międzynarodowych oraz ich pozycji w krajowym porządku prawnym. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 r. zawiera w tym względzie stosowną regulację, przesądzającą, że podstawą obowiązywania traktatów w polskim systemie źródeł prawa jest ich ratyfikacja i ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Wejście w życie danej konwencji w stosunku do Polski nie przesądza jeszcze o tym, że staje się ona jednocześnie źródłem powszechnie obowiązującego prawa.

 196. Konstytucyjna regulacja systemu źródeł prawa wyłącza potrzebę zamieszczania w aktach prawa krajowego odesłań do umów międzynarodowych. Są one zbędne, a dodatkowo często wadliwie zredagowane. Ponadto nie mogą one stanowić podstawy obowiązywania umów międzynarodowych nieratyfikowanych lub niepublikowanych, byłoby to bowiem sprzeczne z założeniem zamkniętego katalogu źródeł powszechnie obowiązującego prawa. Rozszerzenie zakresu zastosowania konwencji na podstawnie krajowych przepisów odsyłających jest dopuszczalne jedynie w stosunku do umów międzynarodowych, które zostały ogłoszone w Dzienniku Ustaw. Postanowienia konwencyjne są wówczas inkorporowane do aktu prawa krajowego, w którym zawarto odesłanie, uzyskując jego status. Zabieg ten odnosi zatem skutek identyczny z tym, gdyby prawodawca "przepisał" treść konwencji do wydanego przez siebie aktu.

 197. Samo obowiązywanie umowy międzynarodowej na płaszczyźnie prawa krajowego nie wystarcza jednak do bezpośredniego jej stosowania. Konieczne jest także, aby jej postanowienia były wystarczająco precyzyjne, szczegółowe i kompletne dla wyprowadzenia z nich norm prawnych. To właśnie sposób formułowania tekstu konwencji decyduje o tym, czy jest ona samowykonalna, czy też do jej bezpośredniego stosowania wymagane jest jeszcze wydanie ustawy. Postanowienia zawarte w umowach międzynarodowych z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego redagowane są w sposób pozwalający na wyprowadzanie z nich norm kolizyjnych, tak samo jak w przypadku przepisów ustawowych.

 198. W polskim systemie prawnym konwencyjne normy kolizyjne stosuje się z urzędu. Strony nie są obowiązane ani do powoływania się na nie, ani też do dowodzenia treści wskazanego przez nie prawa. Niewłaściwe zastosowanie albo pominięcie postanowień konwencji przy rozstrzyganiu sprawy przez sądy lub inne powołane do tego organy wywołuje skutki identyczne z tymi, jakie powstają przez naruszenie lub niezastosowanie przepisów ustawowych. Od obowiązku stosowania norm konwencyjnych ex officio należy natomiast odróżnić kwestię, czy stanowią one ius cogens, czy ius dispositivum.

 199. W takim zakresie, w jakim dany stan faktyczny objęty jest regulacją konwencyjną, wyłącza ona stosowanie prawa krajowego, bez względu na jego treść. Inaczej jest w przypadku dwóch lub więcej konwencyjnych norm kolizyjnych, z których żadnej nie przysługuje pierwszeństwo przed innymi. Jeżeli prowadzą one do właściwości tego samego prawa, możliwe jest ich kumulatywne powołanie jako podstawy wskazania prawa właściwego.

 200. Umowy międzynarodowe, co do zasady, wyrażają normy kolizyjne jednakowe dla uczestniczących w nich dwóch lub więcej państw. Mogą one mieć nieograniczony zakres zastosowania (normy zupełne), a zatem dotyczyć wszystkich spraw, które mogą być rozpatrywane przez sądy każdego z państw konwencyjnych, albo zakres ograniczony tylko do spraw odpowiednio z nimi powiązanych. Takie ograniczenie jest regułą w przypadku umów bilateralnych. Rzadko jednak znajduje to odzwierciedlenie w sformułowaniu hipotezy, a jedynie wynika z ograniczenia nakazu stosowania prawa jednego z państw będących stroną danej umowy. Tym samym mają one charakter dwustronny, choć w stosunku do ograniczonego zakresu sytuacyjnego są one "zupełne".

 201. Konwencje wielostronne początkowo także zawierały ograniczenia nakazu stosowania prawa właściwego, wyrażające się w ustanawianiu wielostronnych norm kolizyjnych. Z czasem pojawiły się konwencyjne normy wszechstronne (czyli zupełne - w pełnym tego słowa znaczeniu). Oznaczało to zerwanie z zasadą wzajemności, co zdecydowanie lepiej wpływa na zapewnianie jednolitości rozstrzygnięć na płaszczyźnie kolizyjnoprawnej. O ile bowiem zupełne konwencyjne normy kolizyjne wyłączają stosowanie ustawowych norm kolizyjnych, o tyle ustanawianie kolizyjnych norm dwustronnych i wielostronnych prowadzi do zwiększenia liczby jednocześnie obowiązujących norm.

 202. Podobnie jak ustawowe normy kolizyjne, konwencyjne normy kolizyjne spełniają te same podstawowe funkcje. Wskazywanie prawa właściwego może służyć wyłącznie rozgraniczeniu obowiązujących w różnych państwach systemów prawa prywatnego lub także prowadzić do uzyskania określonego rezultatu materialnego na płaszczyźnie kolizyjnej.

 Jednakże dodatkową i specyficzną dla konwencyjnych norm kolizyjnych funkcją jest ujednolicanie rozstrzygnięć w zakresie wskazania prawa właściwego. To właśnie pragnienie zapewnienia jednolitości rozstrzygnięć stanowi przyczynę zawierania umów międzynarodowych z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego. Uwzględnianie tego czynnika ma zasadnicze znaczenie dla prawidłowej wykładni tych norm oraz rozwiązywania problemów związanych z ich stosowaniem.

Rozdział II

⇐ Предыдущая234567891011Следующая ⇒

Поделиться: