A. Ocena dotychczasowego stanu doktryny

 

370. Wbrew temu, czego - jak się wydaje - można było oczekiwać, to wcale nie zakaz dyskryminacji wywarł największy wpływ na systemy prawa prywatnego międzynarodowego państw członkowskich Wspólnoty, ale zasada swobodnego przepływu osób, towarów, usług i kapitału⁴⁸. Ściślej rzecz biorąc, nie chodzi o same swobody wspólnotowe, ale o normę wywodzoną na podstawie skutków, jakie wywołują one w obrocie cywilnoprawnym⁴⁹. Treścią takiej normy miałby być nakaz stosowania prawa państwa, z którego pochodzi towar lub usługa (Herkunftslandprinzip )⁵⁰, lub - według innego poglądu - prawa względniejszego dla dostawcy towaru lub usługodawcy (Günstigkeitsprinzip albo favor offerentis)⁵¹. Koncepcja ta została zanegowana przez znaczną część doktryny⁵², jednakże sam wpływ TWE na prawo prywatne międzynarodowe pozostaje niekwestionowany. Nie wchodząc w szczegóły tej dyskusji⁵³, wypada przychylić się do koncepcji negującej w obecnym stanie prawa wspólnotowego kolizyjnoprawny charakter art. 28 i 29 (ex art. 30 i 31) TWE czy też w odniesieniu do usług - art. 49 (ex art. 59)⁵⁴. Zasadnie wskazano bowiem trzy argumenty wykluczające taką koncepcję⁵⁵.

Po pierwsze, pomijając fakt, że kolizja praw w obszarze wspólnego rynku nie dotyczy wyłącznie prawa prywatnego⁵⁶, ma ona charakter relatywny, gdyż ujawnia się dopiero wtedy, gdy w dwóch państwach obowiązują normy różnej treści, które w danej sytuacji powodują ograniczenie swobody przepływu towarów lub usług⁵⁷. Normy te pełnią często jednakową funkcję⁵⁸ i same przez się - w braku elementu transgranicznego - nie powodują utrudnień. Dopiero przy eksporcie producent lub usługodawca spełniający kryteria kraju pochodzenia musi ponownie dostosować się do wymogów innego systemu prawnego⁵⁹. Podkreśla się przy tym podwójną względność zastosowania postanowień TWE dotyczących swobód wspólnotowych w odniesieniu do danej normy krajowej. W pierwszej kolejności są one uzależnione od istnienia "przeszkody" w europejskiej przestrzeni gospodarczej, która z kolei może być rozpatrywana jedynie w relacji do systemu prawnego innego państwa członkowskiego. Względność ta pokazuje, że swoboda przepływu osób, towarów, usług i kapitału nie polega na abstrakcyjnym wyborze prawa miejsca pochodzenia jako okoliczności wskazującej prawo właściwe, ale na położeniu akcentu na fakt, że eksporter działał zgodnie ze swoim prawem krajowym⁶⁰. Inna rzecz, że - jak słusznie zwrócono na to uwagę - wynikająca z prawa wspólnotowego konieczność uwzględniania prawa państwa pochodzenia dotyczy z reguły jego norm technicznych, sposobu pakowania, przechowywania itp., co po prostu tworzy pewien fakt, który musi być brany pod uwagę⁶¹. Natomiast równocześnie powinny być uwzględniane przepisy państwa, w którym towar lub usługa są dystrybuowane. Stąd niektórzy autorzy mówią, zwłaszcza na podstawie orzeczenie w sprawie Keck i Mithouard ⁶² o podziale kompetencji między państwem pochodzenia a państwem przeznaczenia w zależności od tego, czy chodzi o kwestie dotyczące produktu czy sposobu jego sprzedaży⁶³.

Po drugie, prawo wspólnotowe zakazuje wszelkich ograniczeń swobody przepływu osób, towarów, usług i kapitału, bez względu na to, czy wynikają z prawa państwa, do którego, czy z którego ten przepływ następuje. To w żaden sposób nie przekłada się na nakaz stosowania prawa państwa pochodzenia ani też prawa względniejszego dla importera towarów lub usług⁶⁴. Zwłaszcza w tym ostatnim przypadku oznaczałoby to zarazem nakaz stosowania prawa mniej korzystnego dla usługobiorcy, co wydaje się nie do pogodzenia z prawem wspólnotowym⁶⁵. Zresztą swobody wspólnotowe promują nie tylko świadczenie usług, ale i wolność ich odbierania przez osoby fizyczne, np. przez przyjazd konsumenta do kraju usługodawcy⁶⁶. Dobrą tego ilustrację stanowi sprawa Alpine Investment⁶⁷. Postanowienia Traktatu nakazują wzięcie pod uwagę wielu czynników⁶⁸, a nie ślepe stosowanie zasady kraju pochodzenia jako łącznika. Słusznie też zwrócono uwagę, że TSWE, rozstrzygając sprawy, jako punkt wyjścia przyjmuje zastosowane przepisy merytoryczne, akceptując przez to niejako wskazanie dokonane przez właściwe normy kolizyjne⁶⁹. W niektórych orzeczeniach TSWE bierze wprost pod uwagę normy kolizyjne, "nie polemizując z nimi"⁷⁰.

Po trzecie, prawo wspólnotowe przewiduje ograniczenia ustanawianych swobód, zarówno na podstawie art. 30 (ex art. 36) TWE, jak i uzasadnione imperatywnymi wymogami interesu publicznego. Ta instytucja również odróżnia postanowienia TWE od modelu stosowania normy kolizyjnej.

B. Wpływ postanowień TWE na stosowanie normy kolizyjnej

 

371. Wziąwszy pod uwagę przedstawione wyżej argumenty, jeszcze raz trzeba podkreślić zakazujący charakter postanowień dotyczących swobód wspólnotowych⁷¹, których zastosowanie opiera się na zastrzeżeniu wzajemnego uznania zmierzającego do wyeliminowania kumulatywnego stosowania norm o jednakowej funkcji i odmiennej treści⁷². Trafnie wskazano też na charakterystyczne cechy takiej konstrukcji. Najpierw dochodzi do określenia prawa właściwego, przy czym wskazanie przez normę kolizyjną może ulec jeszcze zmianom na skutek zastosowania odesłania, klauzuli korekcyjnej itd.⁷³ Wreszcie rezultat rozstrzygnięcia, o ile nie jest ono oparte na legi fori, wymaga oceny z punktu widzenia klauzuli porządku publicznego (jeśli system prawa prywatnego międzynarodowego danego kraju taką przewiduje). Dopiero wtedy możliwa jest ingerencja zasady wzajemnego uznania skutkująca odmową zastosowania przepisu, który w normalnym toku sprawy zostałby zastosowany⁷⁴. W jego miejsce TSWE zastosuje normę prawa względniejszego dla celu określonego przez istnienie wspólnego rynku⁷⁵ (a nie tej czy innej strony stosunku prawnego).

Swobody przepływu osób, towarów, usług i kapitału nie ustanawiają więc norm kolizyjnych, ani - wyjąwszy przypadek dyskryminacji [364-369] - nie sprzeciwiają się stosowaniu prawa wskazanego za pomocą danego łącznika, ale kierują się przeciwko danemu rozstrzygnięciu merytorycznemu. Można powiedzieć, że - co do zasady - postanowienia TWE znajdują zastosowanie nie na etapie ustalania prawa właściwego (za pomocą norm kolizyjnych), lecz w momencie jego stosowania⁷⁶.

1.2.3. Swoboda zakładania przedsiębiorstw

 

A. Kolizyjnoprawna doniosłość art. 43 i 48 TWE

 

372. Pozornie art. 43 (ex art. 52) TWE ma znaczenie tylko dla bezpośredniego stosowania⁷⁷ prawa materialnego. Jednakże patrząc na wpływ postanowień Traktatu dotyczących swobody zakładania przedsiębiorstw⁷⁸ na kwestię wskazania prawa właściwego dla statutu osoby prawej, widać narastającą interferencję między swobodami gwarantowanymi przez prawo wspólnotowe a prawem prywatnym międzynarodowym. Przegląd orzecznictwa dotyczącego art. 43 (ex art. 52) TWE w związku z art. 48 (ex art. 58) TWE nie jest w żadnym wypadku próbą podjęcia rozważań na temat prawa właściwego dla określenia statusu spółek handlowych. Ponieważ jednym z celów niniejszej pracy jest określenie, czy i w jaki sposób TWE jest źródłem prawa prywatnego międzynarodowego, wymagane będzie w pierwszej kolejności zbadanie, czy TWE zawiera normy kolizyjne, względnie, czy zawiera normy dotyczące norm kolizyjnych. Przykład wpływu prawa wspólnotowego na kwestię prawa właściwego dla spółek handlowych wydaje się bardzo dobrze odpowiadać tak ujętemu celowi badawczemu. Po pierwsze temat ten od strony znaczenia orzecznictwa TSWE dla statutu spółki został w doktrynie dobrze omówiony, po drugie wydaje się, że właśnie w tym wypadku ingerencja prawa wspólnotowego w prawo prywatne międzynarodowe jest szczególnie duża.

373. Niezależnie od omawianej linii orzecznictwa, niektórzy autorzy wywodzili, że art. 48 (ex art. 58) TWE jest implicite oparty na teorii powstania⁷⁹ lub nawet zawiera ukrytą normę kolizyjną (versteckte Kollisionsnorm)⁸⁰. Analiza art. 48 (ex art. 58) TWE nakazuje widzieć w nim przepis określający podmiotowy zakres swobody zakładania przedsiębiorstw⁸¹. Problem kolizyjnoprawnych skutków postanowień Traktatu z "doktrynalnego" stał się praktyczny za sprawą orzecznictwa TSWE odnośnie do swobody zakładania przedsiębiorstw wyrażonej w art. 43 (ex art. 52) TWE.

374. Orzeczenia wydane przez TSWE w sprawach Daily Mail⁸², Centros⁸³, Überseering⁸⁴ i Inspire Art⁸⁵ są w literaturze przedmiotu omawiane pod kątem dopuszczalności w świetle art. 43 (ex art. 52) w związku z art. 48 (ex art. 58) TWE stosowania przez państwa członkowskie teorii siedziby osoby prawnej (Sitztheorie) w przepisach z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego.

Jeżeli przyjąć, że prawo wspólnotowe zakazuje stosowania normy kolizyjnej opartej na łączniku siedziby rzeczywistej, to konsekwentnie można by postawić kolejne pytanie: czy w świetle TWE możliwe jest jedynie przyjęcie teorii inkorporacji, względnie, czy być może sam Traktat zawiera (w obecnym stanie prawa wspólnotowego) normę kolizyjną, której treścią jest nakaz stosowania prawa państwa członkowskiego, według którego dana spółka powstała, do określenia jej statutu ( Gründungstheorie)?

⇐ Предыдущая6789101112131415Следующая ⇒

Поделиться: