Мемлекеттiк шекара режимі.

⇐ ПредыдущаяСтр 2 из 3Следующая ⇒

Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік шекарасының режимі Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттік шекарасынан ө ту, қ азақ стандық жә не шетелдік ә скери емес кемелер мен ә скери корабльдердің шекаралық ө зендер мен ө зге де су қ оймаларының қ азақ стандық бө лігінде жү зу жә не тұ ру, олардың Қ азақ стан Республикасы аумақ тық суларына (тең ізге), сондай-ақ ішкі суларына кіру жә не тұ ру, Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттік шекарасын ұ стау, Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттік шекарасында ә ртү рлі жұ мыстарды, кә сіпшілік, зерттеу, іздестіру жә не ө зге де қ ызметті жү ргізу тә ртібі болып табылады. Қ азақ стан Республикасы Мемлекеттік шекарасының режимі Қ азақ стан Республикасының заң намасымен жә не Қ азақ стан Республикасы ратификациялағ ан халық аралық шарттармен айқ ындалады.

Мемлекеттiк шекарадан ө ткiзу пункттерiндегi режим.

Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық қ ауiпсiздiк комитетiнiң Шекара қ ызметi мен кеден органдарының бақ ылау ө ткiзу пункттерiнiң қ ызметiне жағ дайлар жасау жә не оны қ олдап отыру мү ддесi ү шiн Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттiк шекарасы арқ ылы ө ткiзу пункттерінде, осы пункттерде адамдар мен кө лiк қ ұ ралдарының болуын жә не жү рiп-тұ руын, сондай-ақ адамдарды, кө лiк қ ұ ралдарын, жү ктi жә не тауарларды Мемлекеттiк шекара арқ ылы ө ткiзуге байланысты басқ а да қ ызметтi регламенттейтiн тә ртiп белгiленедi.

Қ азақ стан Республикасы Ұ лттық қ ауiпсiздiк комитетiнiң Шекара қ ызметi ө ткiзу пункттерiнде бө где адамдардың ө тiп кетуiне жол бермеу жә не Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттiк шекарасынан заң сыз ө тiп кетуiне тыйым салу мақ сатында қ осымша тә ртiп ережелерiн белгiлейдi.

Бақ ылау сұ рақ тары:

Ә кімшілік-қ ұ қ ық тық режимдерінің тү сінігі, тү рлері қ андай?

Тө тенше жағ дайдың қ ұ қ ық тық режимі дегеніміз не?

Ерекше жағ дай режимі қ андай жағ дайда туындайды?

Қ андай жағ дайда соғ ыс жағ дай режимі туындайды?

Мемлекеттік шекараны қ орғ ау режимін қ алай тү сінесіз?

Қ олданылатын ә дебиеттер тізімі:

Нормативтік-қ ұ қ ық тық актілер

· Қ азақ стан Республикасының Конституциясы. Жеті-Жарғ ы. 2005. ө згерістер енгізілген.2007ж.21.05.

· Қ Р-сының «Қ Р-сының Президенті туралы» Конституциялык Заң ы //Жоғ арғ ы Кенес жаршысы. 1995 г ж. №24. 1999 ж. ө згерістер енгізілген. Казахстанская правда 11.05.1999.

· Қ Р-сы «Қ Р-сы Ү кіметі туралы» Конституциялық Заң ы КР-сы Жоғ арғ ы Кең ес жаршысы. 1995. № 23. 1999 ж. ө згерістер енгізілген. Казахстанская правда 1 1.05.1999

· «Тө тенше жағ дай туралы» Қ азақ стан Республикасының 2003 жылғ ы 8 ақ пандағ ы N 387 Заң ы.

· «Соғ ыс жағ дайы туралы» Қ азақ стан Республикасының 2003 жылғ ы 5 наурыздағ ы N 391 Заң ы.

· «Қ азақ стан Республикасының Мемлекеттік шекарасы туралы» 1993 жылғ ы 13-қ аң тардағ ы.

· «Халық тың санитарлық -эпидемиологиялық салауаттылығ ы туралы» Қ азақ стан Республикасының 2002 жылғ ы 4 желтоқ сандағ ы N 361 Заң ы.

· Қ Р Ә кімшілік қ ұ қ ык бұ зушылық туралы кодексі. 30.01.2001ж.Алматы: ЮРИСТ, 2009-284 б.

· «Қ Р дағ ы жергілікті мемлекеттік басқ ару туралы » 2001ж. 23- қ аң тарда қ абылданғ ан Заң ы.

· «Нормативтік қ ұ қ ыктык актілер туралы» Қ Р Заң ы, 24 наурыз 1998ж. 17 қ азан 2001ж. ө згерістер меы толыктырулар енгізілген. 6 наурыз 2002ж. // Қ Р Парламент жаршысы №23. 2001-№20. 2002-№15.

Оқ у ә дебиеттері:

- Ә кімшілік қ ұ қ ық / Оқ улық Е.Баянов / Алматы: Жеті жарғ ы, 2007-408 бет

- Административное право. Академический курс (ответственный редактор А.А. Таранов) Алматы «Жеті Жарғ ы»2001г.-196 с.

- Административное право РК: Часть Общая: Учебник / отв. ред. А.А. Таранов- 2-е изд., с изм.- Алматы: Жеті Жарғ ы, 1997.-225с.

- Административное право РК: Часть Особенная: Учебник/ отв. ред. А.А.Таранов/Алматы: Жеті Жарғ ы, І998.-272с.

- Бекетов О.И. Актуальные проблемы админстративного права// Государство и право. 1999 г. №5.

- Вельский К.С. К вопросу о предмете административного права. // Государство и право. 1997 г. №11.

- Бельский К.С. О системе административного права // Государство и право. 1998 г. №3

№13-тақ ырып: Экономика аясын ә кімшілік қ ұ қ ық тық реттеу.

Дә рістің мақ саты: Ө неркә сіпті, энергетика мен сауданы басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесі туралы тү сінік қ алыптастыру; Ә кімшілік-қ ұ қ ық тық қ ұ жаттармен жұ мыс істеуге ү йрету. Кө лік жә не коммуникацияларды мемлекеттік басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық объект ретіндегі мә ртебесін айқ ындау.

Жоспар:

1. Ө неркә сіпті, энергетика мен сауданы басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесінің қ ұ қ ық тық негіздері.

2. Кө лік жә не коммуникацияларды мемлекеттік басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесі. Табиғ атты пайдалану жә не табиғ и тесурстарды қ орғ ауды басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесі.

3. Қ аржы мен несиені мемлекеттік басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесі.

4. Қ аржылық бақ ылау стандарттары. Қ азақ стан Республикасының қ аржы қ атынастары.

1. Ө неркә сіпті, энергетика мен сауданы басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесінің қ ұ қ ық тық негіздері. Қ азақ стан экономикасы мемлекетпен, тауар ө ндірушілермен жә не сатып алушылармен тығ ыз байланыста. Кез келген экономикалық жү йе – ө з қ ызметі бойынша ү ш мә селеге мә н береді:

· Не ө ндіру керек жә не қ андай мө лшерде;

· Қ алай ө ндіру керек жә не қ андай шығ ындармен ө ндіру керек;

· Кім ү шін ө ндіру керек жә не ө ндірілген ө німді қ алай бө лу керек.

Қ азақ стан Республикасында сауданы, сауда аралық қ атынастарды реттейтін орталық орган- ол Қ азақ стан Республикасы энергетика, индустрия жә не сауда министрлігі. Оның негізгі функциялары:

1. Республикадағ ы нарық қ а басшылық жасау жә не сауданың дамуына болжам жасайды;

2. Халық қ а, яғ ни тұ тынушыларғ а тауарды кө терме саудағ а ө ткізу ү шін жә рмең ке ұ йымдастырады;

3. Сауда қ ұ рылымдарын Қ азақ стан Республикасының «тұ тынушылардың қ ұ қ ығ ын қ орғ ау туралы »заң ымен реттейді жә не оны бақ ылайды;

4. Отандық жә не шетелдік сауда ә дістерін, сауда жарнамаларын, оның нысандарын сауда саласында дамытуғ а байланысты шаралар ұ йымдастырады;

5. Экономика жә не сауда саласын дамытудағ ы кү рделі мә селелерді басқ а министрліктермен бірге ақ ылдаса отырып шешеді;

6. Сауда –экономика саласын дамыту ү шін Қ азақ стан Республикасы шет елдермен ақ парат- насихат жұ мыстарын ө ткізеді.

Осы функцияларды орындау ү шін министрлік мынандай қ ұ қ ық тарғ а ие бола алады:

1. Ө ндіріс мекемелері мен ұ йымдарғ а, олардың нарық тық инфрақ ұ рылымын қ алыптастыру ү шін, ә дістемелік жә не экономикалық кө мек кө рсетуге қ ұ қ ылы;

2. Ө ндіріс пен сауда саласын тиімді басқ аруғ а қ ұ қ ылы;

3. Тұ тынушы нарығ ында мемлекеттік қ олдауғ а қ ұ қ ылы;

4. Министрлік ө зіне керекті ақ параттарды ө ндіріс жә не сауда салалары бойынша сұ рауына қ ұ қ ылы.

Бұ л министрлік барлық сауда салаларын нарық ты басқ ару мақ сатында жә не олардың ережелерді дұ рыс орындауы ү шін –бұ йрық тар жә не инструкциялар шығ арады.

Министрліктің қ ұ рылымдық бө лімдері:

1. департаменттер

2. басқ армалар.

Сауда мекемелерінің жағ дайы -жалпы мемлекеттік жә не жергілікті дең гейдегі мемлекеттік бақ ылауды талап етеді. Ү кімет мемлекеттік саясаттың ә леуметтік экономикалық дамуының негізгі бағ дарламаларын қ алыптастырады, ал жергілікті мемлекеттік басқ ару органдары – территориялардың дамуына қ атысты экономикалық жә не ә леуметтік бағ дарламалар қ алыптастырып, олардың орындалуын қ амтамасыз етеді.

Мемлекет – салық тық, кедендік, санитарлық -эпидемиологиялық, ә кімшілік бақ ылауды қ амтамасыз етеді. Егер сауда саласында қ ұ қ ық тық нормалары бұ зылғ ан жағ дайда ә кімшілік тергеу салалары да қ олданылады. Сауда мекемелерін жә не сауда жұ мыстарын қ амтамасыз етудегі барлық жауапкершіліктерді жергілікті мемлекеттік басқ ару органдары атқ арады.

2.Кө лік жә не коммуникацияларды мемлекеттік басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесі. Кө лік жә не коммуникацияларды басқ аруды ұ йымдастыру Ү кіметпен жә не транспорттық мекемелермен іске асырылады. Біріншіден, Ү кімет ұ жымдық орган ретінде ө з бастамасы бойынша транспорттық -коммуникация кешені аясында нормативті қ аулылар қ абылдай алады, мысалы, темір жолдардың уақ ытша жарғ ысы (Уставы); автомобиль жолдарын қ олдану ережелері; ашу, жобалау, бекіту (установка) тә ртібінің ережесі, Қ азақ стан Республикасы территориясында эксплутация жә не шет елден радиоэлектронды заттар мен жоғ арғ ы дә режелік қ ұ рылымдарды енгізу.Екіншіден, Ү кімет, мемлекеттік басқ ару органының ұ йымдастырушылық формасын таң дайды: 1.Орталық мемлекеттік басқ ару органдарының ішінде сол органның қ ұ қ ық тық мә ртебесін.2. транспорттық - коммуникациялық кешенде мемлекеттік органдарғ а арналғ ан заң актілеріне сә йкес қ ұ зіреті мен ө кілеттілігін анық тайды. Ү шіншіден, Ү кімет транспорттық –коммуникациялық кешенде мемлекет саясатының ә леуметтік экономикалық негізгі мә селелерін іске асырады.Бұ л ө кілеттіліктер Ү кімет қ аулысымен бекітілген қ ұ зіреттер негізінде орталық атқ арушы органдармен іске асырылады. Қ азақ стан Республикасының заң актілері барлық кө лік пен байланыстың барлық тү рлерінің арақ атынасын қ амтамасыз ету ү шін жә не жол шаруашылығ ын дамыту, бә секелестікті қ олдауды, транспорт пен байланыс қ ызметіне азаматтар мен ұ йымдарғ а бірдей қ ұ қ ық тық тұ рғ ыдан рұ қ сат беруді, мемлекеттік қ ажеттілікті қ амтамасыз ету мынандай ә кімшілік –қ ұ қ ық тық нормалар орнатады.

Қ азақ станның нарық қ атынасының орнығ уы жағ дайында, мемлекет тарапынан экономикалық процестер мен шаруашылық субъектілеріне тиімді ә рекет қ ажет. Қ азіргі танда нарық тық механизм, экономикалық дамудың бір ғ ана мү мкіндігі бар тиімді реттеудің тамаша механизмі ретінде қ арастырылмайды. Нарық тық экономикада мемлекет орындауы тиіс қ ызметтерді ескере отырып, оның реттеуші ық палы келесідей бағ ыттармен жү зеге асырылады:

- шаруашылық қ ызметінің негізгі нормаларын ө ң деуге жә не қ абылдауғ а бағ ытталғ ан заң шығ ару қ ызметі;

- шаруашылық субъектілерінің қ ызметін қ ұ румен жә не тоқ татумен байланысты ә кімшілік қ ызмет;

- алдағ ы уақ ытта жалпы елдің, сондай-ақ оның жеке аймақ тарының индикативтік жоспарларын жә не болжамдарын ө ң деу кезінде оның ө згеру мү мкіндігі жә не экономикалық ахуалы туралы шаруашылық субъектілерін хабардар етуге байланысты ақ параттық қ ызмет;

- жалпыұ лттық мақ сатта ірі мекемелердің, аймақ тық қ алыптасулардың жә не салалардың қ ызметін реттеуге бағ ытталғ ан реттеуші қ ызмет;

- қ олданыстағ ы заң наманың бұ зылуын алдын алу мақ сатында мекеменің ағ ымдағ ы қ ызметін бақ ылау.

Кө лік қ ызметін мемлекеттік реттеу қ ажеттілігін қ амтитын бірқ атар факторлар бар. Бұ л факторлар ә ртү рлі ә леуметтік-экономикалық процес-терге, қ оршағ ан ортағ а кө ліктің ә сер етуіне, қ оғ амның қ ауіпсіздігіне байланысты.

Кө ліктің негізгі операцияларын келесідей реттеу қ ажет:

- кө лік коммуникациялары бойынша қ озғ алыс қ ауіпсіздігінің мү ддесінде;

- қ оршағ ан ортағ а кө ліктің жағ ымсыз ә сер етуін тө мендету жә не экологиялық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету мақ сатында;

- кө лік жү йесінің кабілеттілігінде эконо-микалық қ ауіпсіздікті сақ тау мү дде-сінде ішкі жә не сыртқ ы тасымал-дауғ а елдің қ ажеттілігін қ амтамасыз ету, елдің экономикалық біртұ тастығ ын қ олдау.

Кө лік халық аралық ө зара ә рекеттесудің негізі болып табылады, мемлекеттік келісім қ ажеттілігін жә не олардың сақ талуына ә рі қ арай бақ ылау орнатуды аддын ала айқ ындайды. Сонымен қ атар, Қ азақ стандық кө лік мекемелерінде бә секелестік қ абілетінің жеткілікті дең гейде тө мен болуы жағ дайында, ішкі, сондай-ақ халық аралық кө лік нарығ ында отандық тасымалдаушылардың қ ү қ ығ ы мен мү ддесін қ орғ ау қ ажетгілігі туындайды. Ұ лттық экономиканың инфрақ ұ рылымдық бө лігі бола отырып, кө лік бірмезгілде оны дамыту тұ ғ ыры ретінде орын алады. Бұ л, мемлекет тарапымен жағ ымды экономикалық, занды жә не ұ йымдастырушылық шарттарды қ алыптастыру қ ажеттілігі кө лік жү йесінің дамуын алдын ала айқ ындайды.

Қ азақ стан Республикасында, оның аймақ тарының кең кө леміне байланысты, кө лік шығ ындары ө німдердің басым бө лігінің соң ғ ы қ ұ ны айтарлық тай ү лкен шаманы қ ұ райды.Бұ л кө лік саласында қ ұ нсыздану процесін ү детуші болады. Осығ ан байланысты, экономикалық ахуалдың тү рақ сыздық шартында, кө лік қ ызметтерінің тарифтерін реттеу қ ажет. Жоғ арыда кө рсетілген факторлар кө лік жиынтығ ының мемлекеттік реттелуінің негізгі мақ саттарын айқ ындайды:

1. Кө лік жиынтығ ы қ ызметінің экономикалық тұ рақ тылығ ын

қ амтамасыз ету:

- аймақ аралық экономикалық байланыстардың орнығ уына, жалпы нарық тың қ алыптасуына жә не дамуына қ олдау кө рсету;

- аймақ тық жө не мемлекеттік мақ сатты бағ дарламардың іске асырылуына қ олдау кө рсету;

- экономикалық, экологиялық жә не ә леуметтік тапсырмаларды шешуге қ олдау кө рсету.

2. Ә леуметтік тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету:

- халық тың белгіленген топтарының ә леуметтік қ орғ алуын

қ амтамасыз ету;

- ә леуметтік маң ызы бар тасымалдауларды орындау;

- кө лікке қ атысты тең қ ұ қ ық тан айыруды жою.

3. Шаруашылық қ ызметін ү йлестіру:

- кө лік қ ызметтері нарығ ының конъюктурасы, оны алдағ ы уақ ытта дамыту туралы деректер қ орын ө ң деу.

4. Бә секелес ортағ а қ олдау кө рсету:

- еркін бә секелестіктің экономикалық жә не қ ұ қ ық тық шарттарын

қ ұ ру;

- кө лік жиынтығ ы субъектілерінің экономикалық еркіндігін жә не

олардың қ ызметінің нарық тық ынталандырылуын қ амтамасыз

ету;

- монополизммен кү ресу;

- қ атаң бә секелестіктің жағ ымсыз ә серін шектеу;

- кә сіпкерлік белсенділікті дамыту шаралары (қ аржылық, салық );

5. Кө лік жиынтығ ының мемлекеттік секторын басқ ару:

- мемлекеттік мекемелерді басқ ару;

- ө зге де мемлекеттік меншікті басқ ару (қ ұ нды қ ағ аздар, акция

пакеттері, мемлекеттік несие қ аражаттары).

6. Кө лік жиынтығ ының қ ауіпсіз қ ызметін қ амтамасыз ету:

- автокө лік қ ұ ралдарын пайдалануда қ ауіпсіздік ережелерін

сақ тауды қ амтамасыз ету;

- қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жә не табиғ атты қ олдану нормаларын

сақ тауды қ амтамасыз ету.

7. Кө лік жү йесінің сенімділігін қ амтамасыз ету:

- кө лік инфрақ ұ рылымының жә не кө лік қ ұ ралдарының сенімділігін

қ амтамасыз ету;

- ә ртү рлі субъектілердің жұ мысын тиімді басқ аруды жә не

ү йлестіруді қ амтамасыз ету.

3 сұ рақ Қ аржы мен несиені мемлекеттік басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесі жә не жү йесінің қ ұ рамы. «Қ аржы жү йесі» ұ ғ ымы тиісті акша қ аражаттарының қ орын қ ұ ру жә не пайдалану негізіндегі қ атынастардың жиынтығ ын, сондай-ақ, осы қ атынастарды ұ йымдастыратын органдарды қ амтиды. Кейде бұ л ұ ғ ым тар мағ ынада мемлекеттің қ аржы мекемелерінің жиынтығ ы ретінде қ олданылады, бірақ бұ л анық емес.Жоғ арыда кө рсетілген ұ ғ ымның анық тамасына қ аржының мә ндік сипаттамасынан туындайтын қ аржы жү йесінің сыныпталуының қ ағ идалық моделі, оның -қ оғ амдық -экономикалық ү рдістегі орны берілген. Осы критерийге сә йкес қ аржы жү йесі ү ш бө лімнен тұ рады:

қ аржы қ атынастарының жиынтығ ы;

ақ ша-қ аражат қ орларының жиынтығ ы;

басқ арудың қ аржылық аппараты.

Жалпы, қ аржылардың бү кіл қ ұ рамы екі ірілендірілген бө лікке

біріктіріледі:

- мемлекеттік жә не муниципалдық қ аржы;

- шаруашылық жү ргізуші субъектілердің қ аржысы.

Мемлекеттік қ аржылар:

Мемлекеттік қ аржылар – мемлекет пен шаруашылық жү ргізуші субъектілердің иелігіндегі қ аржы ресурстарын қ ұ ру жә не мемлекеттің жұ мыс істеуі ү шін қ ажетті қ аржы ресурстарын пайдаланумен байланысты ұ лттық банктің бір бө лігі мен қ оғ амдық ө нім қ ұ нын бө лу жә не қ айта бө лумен байланысты ақ ша қ атынастары. Мемлекеттік қ аржылардың қ ұ рамына мемлекеттік бюджет, бюджеттен тыс қ орлар, мемлекеттік несие кіреді.

1. Мемлекеттік бюджет – экономиканы, ә леуметтік-мә дени, қ орғ аныс пен мемлекеттік басқ ару қ ажеттіліктерін қ аржыландыруғ а бағ ытталғ ан елдің елдің ортақ тандырылғ ан бюджет қ орын қ ұ ру жә не пайдаланумен байланысты мемлекет пен заң ды жә не жеке тұ лғ алар арасында ұ лттық табысты бө лу жә не қ айта бө луге қ атысты туындайтын ақ а қ атынастарын бейнелейтін экономикалық категория. Мемлекеттік бюджеке орталық жә не жергілікті бюджеттер кіреді.

2. Бюджеттен тыс мемлекеттік қ орлар – қ орлардың ұ йымдық дербестігі негізінде кешенді қ олданылатын жә не кейбір қ оғ амдық қ ажеттіліктерді қ аржыландыру ү шін қ амтылатын қ аржы ресурстарын қ айта бө лу мен пайдаланудың ерекше нысаны.

Оның негізгі қ алыптасу кө здері:

А) арнайы мақ сатты салық тар, займдар;

Ә ) бюджет субсидиялары;

Б) қ осымша табыстар мен ү немделген қ аржы ресурстары;

В) ерікті тү рдегі жарналар.

3. Мемлекеттік несие – мемлекет пен заң ды жә не жеке тұ лғ алар арасындағ ы ақ шалай қ атынастар, оның ішінде мемлекеттік билік органдары қ арамағ ына уақ ытша бос ақ ша қ аражаттарын жұ мылдыру жә не оларды мемлекеттік шығ ындарды қ аржыландыру ү шін пайдалану.

Салық саласы жұ мысының ұ йымдастырылуы. Қ азақ стан Республикасының салық салу принциптері.

Салық тардың экономикалық белгілері ретінде келесі кө рсетілгендерді атауғ а болады:

Салық – мемлекетке тиесілі қ оғ амдық жиынтық ө німді бө леді:

Салық – ақ шалай нысанда тө ленеді:

Салық – қ айтарылмайтын тө лем болып табылады:

Салық – баламасыз сипатта болады:

Салық – салық ты салық ты тө леген кезде меншік нысандары айқ ындалады:

Салық – тұ рақ ты экономиканың қ атынас туғ ызады.

Салық тардың мазмұ ны мынандай:

материалдық категория жағ ынан – бұ л белгілі бір ақ ша сомасы болса;

экономикалық категория ретінде – бұ л мемлекеттің табысы;

заң дық категория жағ ынан, бұ л заң жұ зінде белгіленген міндеттеме болып табылады.

Салық элементтері – салық заң ы регламенттелген салық тың қ олданылу

жағ дайын анық тайтын қ ұ рамдас бө ліктерінің жиынтығ ы.

Салық тың бірнеше элементтері бар, атап айтқ анда:

1. салық субъектісі

2. салық объектісі

3. салық кө зі

4. салық мө лшері

5. салық жең ілдіктері

6. салық ставкасы

7. салық кезең і

8. салық ты есептеу тә ртібі

9. салық есептілігі

10. салық ты тө леу тә ртібі

11. Қ азақ стан Республикасының салық заң дарының ережелері салық

12. кодексінде белгіленген салық салу принцтеріне қ айшы келмеуі тиіс. Қ азақ стан Республикасының салық заң дары салық салудың бірнеше принциптеріне негізделеді, атап айтқ анда:

салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдерді тө леудің міндеттілігі,

салық салудың айқ ындылығ ы,

салық салудың ә ділдігі,

салық жү йесінің біртұ тастығ ы,

салық заң дарының жариялылығ ы принциптері.

Салық салудың міндеттілік принципі.

Салық тарды ұ тымды ұ йымдастырудың классикалық принциптерін экономист Адам Смит ұ сынғ ан еді. Олар мыналар:

салық ә рбір тө леушінің табысына қ арай салынуы тиіс;

салық тардың мө лшері мен тө ленетін мерзімі алдын ала, ә рі нақ ты белгіленуі тиіс;

ә рбір салық тө леуші ү шін неғ ұ рлым қ олайлы уақ ытта жә не тиімді ә діспен салынуғ а тиіс;

ө ндіріп алынатын салық тың шығ ындары мейлінше аз болуғ а тиіс.

Салық механизмі, бұ л ұ ғ ымды ұ йымдастыру экономикалық категория ретінде сә йкесінше қ оғ амда жасалғ ан ұ лттық байлық ты жинақ тау барысында қ алыптасатын қ айта бө лу қ атынастарын басқ арудың қ ажетті процесі ретінде тү сіндіретін салық теориясының бір бө лігі болып табылады.

Бұ л процесте қ алыптасатын қ атынастардың барлық сферасын 3 ішкі жү йеге бө луге болады:

салық тық жоспарлау;

салық тық реттеу;

салық тық бақ ылау.

Салық жү йесінде басты орынды салық тардың тү рлері алатып сө зсіз. Қ азақ стан Республикасының " Салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдер туралы" Кодексі бойынша Қ азақ стаң Республикасында мынадай салық тар қ алыптасқ ан;

1) Корпорациялық табыс салығ ы;

2) Жеке табыс салығ ы;

3) Қ осылғ ан қ ұ нғ а салынатын салық;

4) Акциздер;

5) Жер койнауын пайдаланушылардың арнайы салығ ы мен тө лемдері;

6) Ә леуметтік салық

7) Жер салығ ы

8) Заң ды жә не жеке тү лғ алардың мү лкіне салынатын салық;

9) Кө лік қ ұ ралдарына салынатын салық.

Салық тө леушінің салық заң дарына сә йкес мемлекет алдында туындағ ан міндеттемесі деп танылады. Оғ ан сә йкес салық тө луші салық органына тіркеу есебіне тұ руғ а; салық салу обьектілері мен салық салуғ а байланысты обьектілерді айқ ындауғ а, салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдерді есептеуге, салық есептілігін жасауғ а, оны белгіленген мерзімде табыс етуге, салық жә не бюджетке тө ленетін басқ а да міндетті тө лемдерді тө леуге міндетті.

Мемлекет салық қ ызметі органы арқ ылы салық тө леуішден - оның салық міндеттемелерін толық кө лемінде орындауын талап етуге, ал олар орындалмағ ан жағ дайда оларды қ амтамасыз ету жө ніндегі тә сілдерді кө зделген тә ртіппен мә жбү рлеп орындату шараларын қ олдануғ а қ ұ қ ылы.

Қ азақ станның 1992 жылғ а дейін ө зіндік салық жү йесінің болмағ анын айта кеткен жө н, ө йткені ол жалпы Одақ тың салық жү йесіне енді. Оның қ ұ лдырауымен Тә уелсіз Мемлекеттер Достастығ ы мү шелерімен келісе отырып, салық жү йесін қ алыптастыру міндеті тұ рды.

Осы мақ сатта Қ азақ стан Республикасының 1991 жылдың 25-желтоқ санында қ абылданғ ан " Қ азақ стан Республикасындағ ы салық жү йіесі туралы " Заң ды тә уелсіз Қ азақ станның салық жү йесін қ ұ рудың ең алғ ашқ ы бастамасы болып табылды Бұ л еліміздің экономикасын реформалаудағ ы кү рделі істердің бірегейі. Осы мезгілден бастап ел экономикасында бұ рын болмағ ан жаң а қ ұ былыстар іске аса бастады.

Қ абылданғ ан Заң ғ а сә йкес 1992 жылдың бірінші қ аң тарынан Қ азақ стан Республикасында:

1 Жалпы мемлекеттік салық тар;

2 Жалпығ а міндетті тө ленетін жергілікті салық тар мен алымдар;

3 Жергілікті салық тар мен алымдар енгізілді;

Экономикамызда салық жү йесін бағ алау критерилері ө те маң ызды рө л атқ арады.

Салық саясаты – мемлекеттің жалпы саясаттық жағ дайының қ ұ рамды бө лігі болып табылады. Салық саясаты ү ш негізгі критерийлер арқ ылы бағ аланады. Олардың негізгілері – тең дік, тиімділік жә не қ арапайымдылық болып табылады.

Соң ғ ы 10 жыл ішінде мемлекет салық жү йесінің перманентті реформалау жағ дайында болып отыр. Салық жү йесін жетілдіру жолдары шексіз, ө йткені қ оғ ам дамуындағ ы ә рбір жаң а кезең нің экономика дамуында ө з артық шылығ ы бар, бұ л ө з кезегінде мемлекет пен шаруашылық субъектілері арасындағ ы мә селелерді адекватты тү рде шешуді талап етеді.

Салық ә кімшілігі – салық тардан кетуден гө рі салық тарды тө леу тиімдірек деген дең гейге ә лі жеткен жоқ. Жалпы алғ анда еліміздің салық жү йесін жетілдірудің негізгі бағ ыттары болып мыналар табылады:

Салық жү йесінің тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз ету;

Салық жү йесін максималды тү рде ық шамдау;

Салық ставкаларын тө мендету мақ сатында, салық прессингін ә зірлеу;

Салық прессингін ә лсіздендіру;

Салық тарды алудың парасатты дең гейін қ амтамасыз ету;

Тікелей жә не жанама салық тарды оң тайлы тү рде байланыстыру;

Сонымен қ орыта айтқ анда, салық тар – мемлекет қ азынасын толтырудың, экономиканы дамытудың негізгі кө зі болып табылады. Салық тар – шаруашылық жү ргізуші субъектілердің, жеке тұ лғ алардың мемлекетпен екі арадағ ы мемлекеттік орталық тандырылғ ан қ аржы кө здерін қ ұ руғ а байланысты туындайтын қ аржылық қ атынастарды сипаттайтын экономикалық категория.

Ол орталық атқ арушы органдарғ а жә не ү кімет пен мекемелердің қ ұ рамына кірмейтін ұ йымдарғ а байланысты:

1. нормативтік актілерді шығ ару( қ ұ қ ық тық тұ рғ ыдан қ амтамасыз ету);

2. лицензиялау;

3. мемлекеттік кә сіпорындарды, мекемелерді, мемлекеттік жеке меншік объектілерін, шаруашылық серіктестіктегі мемлекеттік ү лесін басқ ару;

4. мемлекеттің меншігіндегі объектілерді жекешелендіруге қ атысу (приватизация);

5. мемлекеттік сатып алулар (закупка), контракт;

6. антимонополиялық реттеу жә не бағ а қ ұ рылымы;

7. мемлекеттік жол қ орын басқ ару;

8. бақ ылау жә не қ арау;

9. халық аралық ынтымақ тастық

4сұ рақ.Қ аржылық бақ ылау стандарттары. Қ азақ стан Республикасының қ аржы қ атынастары. Мемлекеттік қ аржылық бақ ылау стандарттары:

Жалпы ережелер:

- Мемлекеттік қ аржылық бақ ылаудың осы стандарттары (бұ дан ә рі - Стандарттар) Қ азақ стан Республикасының Бюджет кодексіне сә йкес ә зірленген жә не мемлекеттік қ аржылық бақ ылауды жү ргізуге бірың ғ ай талаптарды белгілейді.

- Стандарттардың мақ саты мемлекеттік қ аржылық бақ ылау органдары (бұ дан ә рі - бақ ылау органдары) мен олардың қ ызметкерлерінің бақ ылауды жү зеге асыруына негіз болатын бірың ғ ай талаптарды белгілеу болып табылады.

- Стандарттар бақ ылаудың тиімділігін, тұ тастығ ын, ө зара байланыстылығ ын, дә йектілігін, сабақ тастығ ы мен ә ділдігін қ амтамасыз ету ү шін ә зірленді.

- Стандарттарғ а жалпы стандарттар, жұ мыс стандарттары, басқ ару жә не сапаны бақ ылау стандарттары жатады.

- Стандарттарды іске асыру олардан шығ атын бақ ылауды жү зеге асырудың ә дістері мен рә сімдерін реттейтін ережелерді, ә дістемелік жә не басқ а қ ұ жаттарды мемлекеттік қ аржылық бақ ылаудың жоғ ары органының ә зірлеп, бекітуі арқ ылы қ амтамасыз етіледі.

- Стандарттардың сақ талуын бақ ылауды Республикалық бюджеттің атқ арылуын бақ ылау жө ніндегі есеп комитеті (бұ дан ә рі Есеп комитеті) жү зеге асырады.

Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі уә кілеттік берген ішкі бақ ылау

жө ніндегі орган ішкі бақ ылау қ ызметтерінің Стандарттарды сақ тауын

бақ ылауды жү зеге асырады.

1. Стандарттардың ә рекет ету аясы жә не қ олданылуы:

- Стандарттарды барлық бақ ылау органдары мен олардың қ ызметкерлері сақ тауғ а міндетті.

- Стандарттарды мемлекеттік органдардың, аудиторлық ұ йымдардың мамандары мен бақ ылау органдары тартқ ан сарапшылар сақ тауғ а міндетті.

- Жалпы Стандарттар:

Жалпы Стандарттар бақ ылау органдары мен олардың қ ызметкерлеріне бірың ғ ай талаптар белгілейді. Жалпы стандарттарғ а мынадай: «Тә уелсіздік», «Ә дептілік», «Қ ұ зыреттілік (біліктілік)», «Жариялылық » жә не «Қ ұ пиялылық » Стандарттар жатады.

«Тә уелсіздік» стандартының мақ саты бақ ылау органдарының жә не олардың қ ызметкерлерінің бағ алауы мен ұ сынымдарының турашылдығ ын, ә ділдігін, шынайылығ ын қ амтамасыз ету болып табылады.

«Тә уелсіздік» стандарты бақ ылау органдарының, олардың қ ызметкерлерінің қ ызметті жү зеге асыруы кезінде олардың тә уелсіздігіне қ ол сұ ғ атын кез келген араласуғ а жол бермеуді білдіреді.

Бақ ылау органдары ө здеріне жү ктелген міндеттерді атқ ару кезінде функционалдық жә не ұ йымдық тұ рғ ыдан тә уелсіз жә не ө здерінің тә уелсіздігі мен ә ділдігін шектейтін кез келген іс-ә рекеттерге жол бермейді.

Бақ ылау органдарының қ ызметі бекітілген жоспарларғ а, бағ дарламаларғ а жә не бақ ылаудың заң намада айқ ындалғ ан тү рлері мен ү лгілеріне сә йкес жү зеге асырылады.

Бақ ылаудың тақ ырыбын, объектісін таң дау, қ олданылатын рә сімдер, дә лелдердің сипаты мен кө лемі бойынша бақ ылау органдарының қ ызметіне араласуғ а, бақ ылаудың ауқ ымын шектеуге, сондай-ақ бақ ылау органдары қ ызметкерлерінің саяси, идеологиялық, діни жә не басқ а да себептер бойынша тә уелсіздігі мен ә ділдігіне ә серін тигізетін кез келген іс-ә рекетке жол берілмейді.

Мү дделер қ ақ тығ ысы туындағ ан жағ дайда бақ ылау органдарының қ ызметкерлеріне бақ ылау жү ргізуге тыйым салынады.

Бақ ылау органы қ ызметкерінің тә уелсіздігі нақ ты кү дік туғ ызғ ан жағ дайда, ол басқ а бақ ылау объектісіне ауыстырылуғ а жатады.

Бақ ылау қ ызметін жү зеге асыратын бақ ылау органдары қ ызметкерлерінің тә уелсіздігі мен ә ділдігін сақ тау мақ сатында осы қ ызметкердің бақ ылау жү ргізген бақ ылау объектісін бір жыл ө ткеннен кейін ауыстырып отыру қ ажет.

Бақ ылау органдарына жә не олардың қ ызметкерлеріне аталғ ан қ атынастар олардың тә уелсіздігін шектемейтін жағ дайда ғ ылыми жә не басқ а да ұ йымдармен ынтымақ тастық та болуғ а рұ қ сат етіледі.

«Ә дептілік» стандартының мақ саты бақ ылау органдары қ ызметкерлерінің этикалық талаптарды жә не кә сіби мінез-қ ұ лық принциптерін толық сақ тауын қ амтамасыз ету болып табылады.

Бақ ылау органдары мен олардың қ ызметкерлерінің тә уелсіздігі бақ ылау объектісімен ізгі ниетті қ атынаста болуғ а кедергі келтірмейді.

Бақ ылау органдарының жариялылығ ын қ амтамасыз етудің негізгі нысаны ө зінің қ ұ зыреті шегінде Қ азақ стан Республикасының Президентіне, Қ азақ стан Республикасының Парламентіне, Қ азақ стан Республикасының Ү кіметіне, мемлекеттік органдардың басшыларына, мә слихаттарғ а жә не ә кімдерге ө з қ ызметі туралы ақ паратты ұ сыну болып табылады.

Жариялылық жеке адамның қ ұ қ ық тары мен бостандығ ын қ орғ ау туралы, мемлекеттік қ ұ пиялар жә не заң мен қ орғ алатын ө зге де мә ліметтер туралы заң наманың талаптарына сә йкес жү зеге асырылады.

«Қ ұ пиялылық » стандартының мақ саты бақ ылауды жү зеге асырғ ан кезде алынғ ан ақ параттың сақ талуын жә не жария етілмеуін қ амтамасыз ету болып табылады.

Бақ ылау органдары мен олардың қ ызметкерлері бақ ылауды жү зеге асырғ ан кезде алынғ ан ақ параттың қ ұ пиялылығ ын сақ тайды.

Бақ ылау органдары мен олардың қ ызметкерлері сұ рағ ан ақ парат бақ ылау мақ сатында ғ ана пайдаланылады

Қ азақ стан Республикасының қ аржы қ атынастары

Қ азақ стан Республикасында макро - жә не микроэкономиканың қ аржы жү йесін реттеліп отыратын қ аржы қ атынастары мен ақ ша ресурстарының жиынтығ ы жә не оларды жұ мылдыруды, ұ лттық шаруашылық ты қ аржыландыру мен несиелендіруге байланысты бө луді жү зеге асыратын қ аржы мекемелері қ ұ райды.

Бү гін де Қ азақ станның қ аржы жү йесінің қ ұ рамы қ аржы қ атынастарының біршама дербес мына сфераларынан тұ рады:

· мемлекеттің бюджет жү йесі;

· арнаулы бюджеттен тыс қ орлар;

· мемлекеттік несие;

· жергілікті қ аржы;

· шаруашылық жү ргізуші субъектілердің қ аржысы;

· халық тың қ аржысы.

Қ аржы қ атынастарының алғ ашқ ы ү ш бө лігі жапымемлекеттік, яғ ни орталық тандырылғ ан қ аржыларғ а жатады жә не макродең гейдегі экономика мен ә леуметтік қ атынастарды реттеу ү шін пайдаланады. Шаруашылық жү ргізуші субъектілердің қ аржысы орталық тандырыл-мағ ан қ аржыларғ а жатады жә не микродең гейдегі экономика мен ә леуметтік реттеу жә не ынталандыру ү шін пайдаланылады.

Жергілікті қ аржы мемлекеттің қ аржы жү йесінің маң ызды қ ұ рамы болып табылады. Жергілікті қ аржының ә леуметтік ролі, оның қ ұ рамы мен қ ұ рылымы бү тіндей жергілікті органдарғ а жү телінген функциялардың сипатымен, сондай-ақ мемлекеттің ә кімшілік-аумақ тық қ ұ рылысымен жә не оның саяси экономикалық бағ ыттылығ ымен анық талады.

Бақ ылау сұ рақ тары:

· Ө неркә сіпті, энергетика мен сауданы басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесінің қ ұ қ ық тық негіздері қ андай?

· Кө лік жә не коммуникацияларды мемлекеттік басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесін талдау керек.

· Табиғ атты пайдалану жә не табиғ и тесурстарды қ орғ ауды басқ арудың қ ұ қ ық тық ұ йымдастырушылық жү йесі.

Қ олданылатын ә дебиеттер тізімі:

Нормативтік-қ ұ қ ық тық актілер

1. Қ азақ стан Республикасының Конституциясы. Жеті-Жарғ ы. 2005. ө згерістер енгізілген.2007ж.21.05.

2. Қ Р-сының «Қ Р-сының Президенті туралы» Конституциялык Заң ы //Жоғ арғ ы Кенес жаршысы. 1995 г ж. №24. 1999 ж. ө згерістер енгізілген. Казахстанская правда 11.05.1999.

3. Қ Р-сы «Қ Р-сы Ү кіметі туралы» Конституциялық Заң ы КР-сы Жоғ арғ ы Кең ес жаршысы. 1995. № 23. 1999 ж. ө згерістер енгізілген. Казахстанская правда 1 1.05.1999

4. «Заң ды тұ лғ аларды мемлекеттік тіркеу жә не филиалдар мен ө кілдіктерді есептік тіркеу туралы » 1995ж.17 сә уірдегі Заң ы//Егеменді Қ азакстан. 1995ж. 24 маусым.

5. Қ Р Ә кімшілік қ ұ қ ык бұ зушылық туралы кодексі. 30.01.2001ж.Алматы: ЮРИСТ, 2009-284 б.

6. «Қ Р дағ ы жергілікті мемлекеттік басқ ару туралы » 2001ж. 23- қ аң тарда қ абылданғ ан Заң ы.

7. «Нормативтік қ ұ қ ыктык актілер туралы» Қ Р Заң ы, 24 наурыз 1998ж. 17 қ азан 2001ж. ө згерістер меы толыктырулар енгізілген. 6 наурыз 2002ж. // Қ Р Парламент жаршысы №23. 2001-№20. 2002-№15.

Оқ у ә дебиеттері:

· Ә кімшілік қ ұ қ ық / Оқ улық Е.Баянов / Алматы: Жеті жарғ ы, 2007-408 бет

· Административное право. Академический курс (ответственный редактор А.А. Таранов) Алматы «Жеті Жарғ ы»2001г.-196 с.

· Административное право РК: Часть Общая: Учебник / отв. ред. А.А. Таранов- 2-е изд., с изм.- Алматы: Жеті Жарғ ы, 1997.-225с.

· Административное право РК: Часть Особенная: Учебник/ отв. ред. А.А.Таранов/Алматы: Жеті Жарғ ы, І998.-272с.

· Бекетов О.И. Актуальные проблемы админстративного права// Государство и право. 1999 г. №5.

· Вельский К.С. К вопросу о предмете административного права. // Государство и право. 1997 г. №11.

№ 14- тақ ырып: Ә леуметтік-мә дени саланы жә не ғ ылымды мемлекеттік басқ ару

Дә рістің мақ саты: «Ә леуметтік, мә дени, ғ ылыми саланы мемлекеттік басқ ару» туралы тү сінік қ алыптастыру; Ә кімшілік-қ ұ қ ық тық қ ұ жаттармен жұ мыс істеуге ү йрету. Ә леуметтік, мә дени, ғ ылыми саланы мемлекеттік басқ арудың аспектілерін кө рсету.

Жоспар:

Білім беру жә не ғ ылым жү йесін ұ йымдастырылуы тү сінігі мен негіздері. Білім беру мен ғ ылым мекемелерін басқ ару.

Мә дениетті басқ арудың ұ йымдастыру қ ұ қ ық тық жү йесі.

Азаматтардың ә леуметтік қ орғ ау саласын басқ арудың ұ йымдастырушылық қ ұ қ ық тық нысандары.

1.Білім беру жә не ғ ылым жү йесін ұ йымдастырылуы тү сінігі мен негіздері. Білім беру мен ғ ылым мекемелерін басқ ару. Білім – ү здіксіз белгілі айқ ын мақ сатты кө здейтін процесс. Тә рбиелеу мен оқ ыту жеке тұ лғ а, қ оғ ам, мемлекет мү дделері ү шін мемлекеттік білім дең гейімен білім беру стандартына сә йкес жү зеге асырылады.

Қ Р Конституциясында кө рсетілгендей азаматтарғ а ақ ысыз орта білім алуғ а кепілдік береді жә не орта білім алу міндетті болып есептеледі.

Жоғ ары білім алудың конкурстық негіздері тегін тү рі мен жеке оқ у орындарында білім алу жолдары туралы Қ Р 1992 жылы 18 қ аң тарда қ абылданғ ан «Білім туралы» Заң ында айқ ын кө рсетілген.

Білім беру жү йесіне кіретін мекемелер мен ұ йымдар: мектепке дейінгі, жалпы білім беретін, орта кә сіптік білім беретін, жоғ арғ ы білім беретін кә сіптік жоғ арғ ы оқ у орнынан кейінгі кә сіптік мамандық беретін, жетім балаларғ а, жалпы дамуларында ауытқ улары бар ауру балаларғ а арналғ ан мекемелер болып бө лінеді.

Білім беру басқ армасы – жергілікті атқ арушы жә не ө кілетті органдардың білім беру жү йесін дамыту мен қ амтамасыз етуші орган.

Білім беру саласындағ ы мемлекеттік саясатты Қ Р Президенті шешеді, ал оны жү зеге асырушы – Қ Р Ү кіметі болып табылады.

Білім жә не ғ ылым министрлігі республиканың орталық атқ арушы органы ретінде білім беру жү йесін басқ арады. Мемлекеттік жоғ арғ ы оқ у орнына қ абылдау, аспирантура мен докторантураны ашу немесе жұ мысын тоқ тату туралы мә селені шешеді.

Жергілікті атқ арушы органдар сол аймақ тағ ы білім беру мекемелерінің жұ мысын реттеп отырады.

Қ Р Конституциясы ә ркімнің еркін шығ армашылық қ ызметіне кепілдік береді.

Қ азіргі ғ ылым туралы заң дар ғ ылым саласындағ ы мемлекеттің ұ стағ ан қ ағ идаларын басшылық қ а ала отырып, ғ ылымның техникалық, ақ параттық жағ ынан, интеллектуалды меншігін қ орғ ау мен халық аралық байланысты сақ таудағ ы жағ дайын реттеп отырады. Мемлекеттік ғ ылыми-техникалық саясатқ а бағ ыт беруші Қ Р Президенті болып есептеледі.

Қ Р Парламенті ғ ылым мен техника дамуына негіз боларлық заң дар қ абылдап, интеллектуалды меншікті қ орғ айды, ғ ылым мен техниканы дамыту ү шін республикалық бюджетті бекітеді.

Қ Р Ү кіметі республикалық бюджетті жасау, атқ ару, мемлекеттік бағ дарламаны жү зеге асырумен айналысады.

Білім жә не ғ ылым министрлігі ғ ылым мен техниканы дамытудағ ы мемлекеттік саясатты жү зеге асыруда біртұ тас мемлекеттік басқ ару органы болып есептеледі. Мемлекеттік ғ ылыми-техникалық бағ дарлама, мемлекеттік ғ ылым мен техниканы дамытудағ ы ең негізгі бағ ытын айқ ындайды. Заң бойынша ә рбір субъект ғ ылыми-техникалық іс-ә рекеттегі бағ дарламаны жү зеге асыруда ө з мү мкіндік терін пайдалануғ а қ ұ қ ылы.

Ғ ылымның тү рлі проблемаларын зерттеу ү шін ғ ылыми-зерттеу институттары қ ұ рылғ ан. Ғ ылыми қ ызметкерлер мен ғ ылыми ұ йымдардың қ ұ қ ық тық мә ртебесі «Ғ ылым жә не мемлекеттік ғ ылыми-техникалық саясат туралы» заң мен реттеліп орырылады.

Ғ ылым саласындағ ы атқ арушы органдардың бірі Департамент ғ ылыми кадрларды аттестациялау қ ызметін атқ ара отырып Ғ ылым Академиясының бір салалық бө лімшесі болып есептеледі. Департамент ғ ылыми жә не ғ ылыми-педагогикалық кадрларды аттестациялаудағ ы мемлекет саясатын жү зеге асырады. Докторлық, кандидаттық диссертациялар қ орғ ау қ ұ қ ығ ын береді немесе ол қ ұ қ ық тан айыра алады. Диссертациялық Кең естер қ ұ ру, лицензия беру мә селесін шешеді.

2.Мә дениетті басқ арудың ұ йымдастыру қ ұ қ ық тық жү йесі. Мә дениет саласындағ ы қ ызмет – мә дени қ ұ ндылық тарды жасау, жаң ғ ырту, сақ тау, тарату жө ніндегі қ ызмет.

Мә дени қ ұ ндылық тар – адамгершілік нормалары мен ү лгілері, тарихи-мә дени тұ рғ ыдағ ы бірегей аумақ тар.

Қ Р мә дениет туралы заң дары Қ Р Конституциясында жә не басқ а да заң актілеріне, ө зге де нормативтік-қ ұ қ ық тық актілерге негізделеді. Мә дениет саласындағ ы мемлекеттік саясат, азаматтардың шығ армашылық қ ызметінің еркіндігі, тарихи жә не мә дени мұ раларды қ орғ ау.

Азаматтар Қ Р-ның мә дениет саласындағ ы заң дарының талаптарын орындауғ а тарихи жә не мә дени мұ раны сақ тауғ а, тарих пен мә дениет ескерткіштерін қ орғ ауғ а, қ азақ халқ ының Қ азақ стандағ ы басқ а да халық тардың тілін, мә дениетін, ә дет-ғ ұ рпын қ ұ рметтеуге міндетті.

Меншік нысанына қ арамастан кө ркемдік, тарихи, археологиялық жә не этнографиялық маң ызы бар объектілер мә дени қ ұ ндылық тар болып табылады.

Мә дени қ ұ ндылық тарды ә келу мен ә кетуді заң ды жә не жеке тұ лғ алар мемлекеттің бақ ылауымен, мә дени қ азыналардың шық қ ан жерін, кімнің бергенін, қ ұ ны мен сипаттамасын кө рсете отырып жү зеге асырады. Мә дени қ ұ ндылық тарды ә келу мен ә кетуге рұ қ саты Қ Р Ү кіметі белгілеген тә ртіппен Қ Р –ның мемлекеттік уә кілетті орган береді. Мә дени қ ұ ндылық тарды ә келу мен ә кету режимі, сондай-ақ шетелдіктер мен азаматтығ ы жоқ адамдардың Қ Р аумағ ында жасағ ан немесе тапқ ан объектілеріне де қ олданылады.

3.Азаматтардың ә леуметтік қ орғ ау саласын басқ арудың ұ йымдастырушылық қ ұ қ ық тық нысандары. Ең бекті, ә леуметтік қ амсыздандыруды басқ ару. Ең бек саласындағ ы мемлекеттік басқ ару органдарының мақ саты субъектілердің заң да кө рсетілген шекте ө з қ ызметтерін атқ аруды қ амтамасыз етеді.

Қ Р-ның Конституциясында ең бекпен, ә леуметтік жағ ынан қ амтамасыз ету жө нінде қ ұ қ ық тық жағ ынан реттеудің жалпы қ ағ идалары бар: ә рбір адамның еркін ең бек етуге, мамандық таң дауғ а қ ұ қ ығ ы бар. Сонымен қ атар:

25. мемлекеттік органдар мен қ оғ амдық бірлестіктердің ең бек саласында, ә леуметтік қ амсыздандыру ісі қ ағ идаларын заң дылық дең гейінде бекіту;

26. нормативті-қ ұ қ ық тық негіз қ алыптастыру жә не оның орындалуын қ амтамасыз ету;

27. ең бекте келісімшарт жү йесін қ алыптастыру;

28. ең бекті ә леуметтік-қ ұ қ ық тық жағ ынан қ орғ ауда ә леуметтік кепілдік жү йесін қ алыптастыру сияқ ты міндеттер қ ойылғ ан.

Аталғ ан саланы мемлекеттік басқ ару органдарының ө зіне тә н атқ аратын қ ызметтері бар:

29. ең бек шарты, контракт, ұ жымдық шарттар, ә кімшілік пен ең бек ұ жымы немесе жұ мысшы арасындағ ы келісімдерді бекіту тә ртібі мен оны іске асыру;

30. халық ты ә леуметтік-қ ұ қ ық тық жағ ынан қ амтамасыз ету кепілдігін қ арастыру;

31. меншіктің тү ріне қ арамастан ең бек уақ ыты мен ең бек қ ауіпсіздігін сақ тау тә ртібі барлық жұ мысшыларғ а бірдей.

Мемлекеттік органдар мен қ оғ амдық ұ йымдардың ең бек пен ә леуметтік жағ ынан қ амтамасыз ету қ ағ идаларының негізгі мазмұ ны мынада:

Азаматтар қ ұ қ ығ ының кепілдік қ ағ идасы, жалпы қ ұ қ ық тық қ ағ ида сияқ ты заң ғ а негізделеді. Конституция бойынша ә рбір азамат ең тө менгі жалақ ы жә не зейнетақ ымен қ амтамасыз етіледі. Заң ды негізде аурулығ ы, мү гедектігі, асыраушысынан айырылуына жағ дайына байланысты ә леуметтік жағ ынан қ амтамасыз етіледі.

Жан-жақ ты қ амтамасыз етудің бір қ ағ идасы жұ мыссыздарғ а Қ Р-ның заң дарына сә йкес жә рдемақ ы тө леу.

Азаматтардың тең қ ұ қ ық ты бө лу қ ағ идасында жауапкершілік, азаматтың нә сілі, жынысы, ұ лты, ә леуметтік жағ дайы, саяси сенімі, дінге кө зқ арасына қ арамастан бірдей қ орғ алады деп кө рсетілген.

Ең бекпен қ амтамасыз ету ең бек процесіне жарамды халық пен ең бек орнының арақ атынасына, мамандығ ына, ең бек тә жірибесіне, білімі мен қ абілетіне де байланысты.

Жұ мыссыз азаматтар дегеніміз жалақ ыдан тү сетін пайдасы жоқ, мемлекеттік жұ мыссыздық ты қ амтамасыз ету орнында тіркелген, жұ мыс іздеуші, ең бек етуге дайын азаматтар.

Жұ мыспен қ амтамасыз ету Қ Р Ү кіметінің аймақ тық экономикалық -ә леуметтік даму даму бағ дарламасы мен демографиялық, инвестициялық, қ аржылық саясатына да байланысты болады.

Ең бек, ә леуметтік қ амсыздандыру, жұ мыспен қ амтамасыз ету мемлекеттік басқ арудың негізгі саласы ретінде Қ Р Президентімен айқ ындалып, оғ ан ең бекақ ы тө леудің бірың ғ ай жү йесін бекітеді.

Қ Р Ү кіметінің ә леуметтік-экономикалық саясатты жү зеге асыруының негізгі бағ ыттары Қ Р Конституциясының 66-бабында толық кө рсетілген.

Бақ ылау сұ рақ тары:

Қ Р ең бекпен қ амтамасыз етілуді қ ай орган реттейді?

Ә леуметтік қ амсыздандырылу проблемалары.

Мә дениет саласы қ андай жолдармен жә не қ андай органмен реттеледі?

Ғ ылым дегеніміз не?

Білім беру қ алай ұ йымдастырылады?

Қ олданылатын ә дебиеттер тізімі:

Нормативтік-қ ұ қ ық тық актілер

· Қ азақ стан Республикасының Конституциясы. Жеті-Жарғ ы. 2005. ө згерістер енгізілген.2007ж.21.05.

· «Заң ды тұ лғ аларды мемлекеттік тіркеу жә не филиалдар мен ө кілдіктерді есептік тіркеу туралы » 1995ж.17 сә уірдегі Заң ы//Егеменді Қ азакстан. 1995ж. 24 маусым.

· Қ Р Ә кімшілік қ ұ қ ык бұ зушылық туралы кодексі. 30.01.2001ж.Алматы: ЮРИСТ, 2009-284 б.

· «Қ Р дағ ы жергілікті мемлекеттік басқ ару туралы » 2001ж. 23- қ аң тарда қ абылданғ ан Заң ы.

Оқ у ә дебиеттері:

1. Ә кімшілік қ ұ қ ық / Оқ улық Е.Баянов / Алматы: Жеті жарғ ы, 2007-408 бет

2. Административное право. Академический курс (ответственный редактор А.А. Таранов) Алматы «Жеті Жарғ ы»2001г.-196 с.

3. Административное право РК: Часть Общая: Учебник / отв. ред. А.А. Таранов- 2-е изд., с изм.- Алматы: Жеті Жарғ ы, 1997.-225с.

4. Административное право РК: Часть Особенная: Учебник/ отв. ред. А.А.Таранов/Алматы: Жеті Жарғ ы, І998.-272с.

5. Бекетов О.И. Актуальные проблемы админстративного права// Государство и право. 1999 г. №5.

6. Вельский К.С. К вопросу о предмете административного права. // Государство и право. 1997 г. №11.

7. Бельский К.С. О системе административного права // Государство и право. 1998 г. №3

№15 -тақ ырып: Ә кімшілік саяси саланы ә кімшілік қ ұ қ ық тық реттеу.

Дә рістің мақ саты: Қ орғ анысты басқ арудың ұ йымдастырушылық – қ ұ қ ық тық нысандары туралы тү сінік қ алыптастыру; 2. Ә кімшілік-қ ұ қ ық тық қ ұ жаттармен жұ мыс істеуге ү йрету. Ішкі істер органдарының ұ йымдастырылуын жә не олардың қ ызметін зерттеу.

Жоспар:

1.Қ орғ анысты басқ арудың ұ йымдастырушылық -қ ұ қ ық тық нысандары.

2.Ішкі істерді басқ арудың қ ұ қ ық тық -ұ йымдастырушылық нысандары.

3.Қ ауіпсіздікті басқ арудың ұ йымдастырушылық -қ ұ қ ық тық нысандары.

4.Ә ділетті басқ арудың ұ йымдастырушылық -қ ұ қ ық тық нысандары.

1.Қ орғ анысты басқ арудың ұ йымдастырушылық -қ ұ қ ық тық нысандары. Қ Р қ арулы агрессиядан қ орғ ау мемлекеттік аса маң ызды міндеттерінің біріне жатады. Ә рі Қ азақ станның бү кіл халқ ының ісі болып табылады. Қ Р қ орғ ау ұ лтына жә не ә леуметтік тегіне, тұ ратын жеріне, мү ліктік жә не лауазымдық жағ дайына, нә сіліне, тіліне, біліміне, дінге кө зқ арасына, жұ мысының тү рі мен сипатына, саяси жә не ө зге де нанымына, қ оғ амдық ұ йымдар мен бірлестіктерге жататындығ ына қ арамастан Қ Р-ның жалпығ а бірдей ә скери міндеттілік мыналарды қ амтиды:

1. азаматтарды ә скери қ ызметке даярлау;

2. шақ ыру учаскелерін тіркеу;

3. ә скери қ ызметке шақ ыру;

4. ә скери қ ызметтен ө ту;

5. запастағ ы қ ызмет;

6. запаста жаттығ у жиындарынан ө ту;

7. соғ ыс кезінде азаматтарды жалпығ а бірдей міндетті ә скери ү йрету.

Осы заң ның орындалуын Қ Р азаматтарына, орталық мемлекеттік басқ ару органдарына, жергілікті ө кімет пен басқ ару органдарына, оқ у орындарына, қ оғ амдық бірлестіктерге, бағ ышыштылығ ымен меншік тү ріне қ арамастан кә сіпорындарғ а, мекемелер мен ұ йымдарғ а жү ктеледі.

Ә скери міндеттіліктен мына азаматтар босатылады:

16 жасқ а толмағ ан жә не 50 жастан асқ ан ер адамдар;

18 жасқ а толмағ ан жә не 40 жастан асқ ан ә йел адамдар.

Жалпығ а бірдей ә скери міндеттілік Қ Р аумағ ында тұ рақ ты немесе уақ ытша тұ ратын шетел азаматтарына жә не азаматтығ ы жоқ адамдарғ а жү ктелмейді.

Жалпығ а бірдей ә скери міндетке қ атынасы бойынша Қ Р-ның азаматтары мынадай категорияларғ а бө лінеді:

1. шақ ыруғ а дейінгілер 16-дан 18 жасқ а дейінгі жасө спірімдер;

2. шақ ырылушылар шақ ыру учаскелеріне тіркелген 18-ден 27 жасқ а дейінгі жастар;

3. ә скери қ ызметшілер ә скери қ ызметтен ө туші азаматтар;

4. ә скери міндеттілер запастағ ы азаматтар;

5. ә скери міндетті еместер;

6. ә скери есепке алынбағ андар немесе одан шағ арылғ ан азаматтар;

7. денсаулық жағ дайына байланысты;

8. денсаулық жағ дайы мен жасы бойынша ә скери қ ызметтен ө туге жарамды Қ Р-ның азаматтары;

9. осы заң мен белгіленген жасқ а жеткенде шақ ырушылардың ә скери есебіне тұ руғ а;

10. ә скери комиссариаттық шақ ыру бойынша шақ ыру учаскелеріне тіркелу, медициналық куә ландырудан ө ту ә скери мамандық алуғ а арнап даярлық қ а жідеру, ә скери қ ызметке немесе жиынғ а шақ ыру ү шін келуге;

11. ә скери қ ызметтен даярлық тан, ә скери қ ызметтен ө туге жә не запастағ ы ә скери міндетті орындауғ а.

Қ Р Ү кіметі белгілейтін тізбе бойынша тиісті ә скери мамадық қ а ұ қ сас мамандығ ы бар ә йелдер ә скери есепке тұ руы тиіс. Ә йелдер бейбітшілік кезінде ә скери қ ызметке шарт бойынша ерікті тү рде кіре алады. Ә скери есепте тұ рғ ан немесе жалпығ а бірдей ә скери ү йретуден ө ткен ә йелдер соғ ыс кезінде Қ Р Президентінің шешімімен ә скери қ ызметке шақ ырылуы мү мкін.

Шақ ырушылар мен шақ ыруғ а дейінгілерді ә скери қ ызметке даярлау мыналарды қ амтиды:

3. шақ ырушыларды ә скери-техникалық мамандық тар бойынша даярлау;

4. жоғ арғ ы оқ у орындарының студенттерін запастағ ы офицерлер бағ дарламасы бойынша даярлау;

5. моральдық -психологиялық даярлау;

6. дене даярлығ ы;

7. емдеу-сауық тыру жұ мысы дең гейін арттыру;

8. патриоттық тә рбие.

Шақ ыруғ а дейінгілер мен шақ ырылушыларды ә скери қ ызметке даярлау Қ Р Ү кіметінің басшылығ ымен ұ йымдастырылады жә не оны Қ Р министрліктері мен ведомстволары, жергілікті ө кілді жә не басқ ару органдары жү ргізеді.

Республикада шақ ыруғ а дейінгілерді ә скери қ ызметке даярлауды ұ йымдастыруды, жү ргізуді жә не олардың нә тижелерін бақ ылауды шақ ыруғ а дейінгілерді даярлық ты бағ дарламалық жә не ә дістемелік жағ ынан қ амтамасыз етуді Қ Р Қ орғ аныс министрлігі жү зеге асырады.

Меншік тү ріне қ арамастан кә сіпорындардың, ұ йымдардың, мекемелердің жә не лқ у орындарының басшалары шақ ыруғ а дейінгілер мен шқ ырылушылардың ә скери қ ызметке даярлық тан ө ту мү мкіндігін қ амтамасыз етуге міндетті. Шақ ырушыларғ а дейінгі даярлық қ а 16 жасқ а толғ ан денсаулық жө ніндегі ә скери қ ызметке жарамды жасө спірімдер тартылады. «Жалпығ а бірдей ә скери міндеттілік жә не ә скери қ ызмет туралы» Қ Р заң ын орындауғ а байланысты шараларды қ аржымен жә не материалдық жағ ынан қ амтамасыз ету мемлекетке тапсырылады.

Жергілікті ө кіметпен басқ ару органдары азаматтарды тіркеу жә не ә скери қ ызметке шақ ыру кезінде медициналық жағ ынан куә ландыру шақ ырылғ андарды ә скери бө лімдерге жө нелту ү шін ә скери комиссариаттарды жабдық талғ ан шақ ыру пункттерімен дә рі-дә рмекпен, қ ұ рал-сайманмен, медицина жә не шаруашылық мү лкімен, автокө лікпен қ амтамасыз етуге, қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ ауғ а міндетті. Қ ажетті мө лшерде медициналық жә не техникалық қ ызметкерлер, сондай-ақ қ ызмет кө рсетуші адамды бө леді.

Соғ ыс кезі жағ дайында жұ мылдыру жоспарын орындау ү шін жергілікті ө кімет пен басқ ару органдары жә не солардың шешімі бойынша бағ ыныштылығ ы мен меншік тү ріне қ арамастан ведомстволар, кә сіпорындар, мекемелер мен ұ йымдар, оқ у орындары бейбітшілік кезінде ә скери комиссариаттармен бірге ә скери міндеттілерге хабар берумен, оларды жинау учаскелерін, сондай-ақ техника пункттерін қ ұ рады.

Олар жұ мыс орнын міндеттерді орындаудан босатпай адам қ ұ рамымен жасақ тайды жә не олардың кә сіптік мамандақ алуына жә рдемдеседі.

Шақ ыруғ а дейінгілерді шақ ыру учаскелеріне тіркеу жө ніндегі комиссияларына, шақ ыру комиссияларының мү шелеріне медициналық, техникалық қ ызметкерлерге, сондай-ақ қ ызмет кө рсетуші адамдарғ а осы міндеттерді орындағ ан барлық уақ ытқ а жұ мыс орнына атқ арғ ан қ ызметі жә не орташа табысы сақ талады. Егер аталғ ан міндеттердің орындау тұ рғ ылық ты жерінен кетуіне байланысты болса, онда ә скери комиссариаттар оларды тұ рғ ылық ты жерінен жұ мыс орнына барып, бару қ айтуына, тұ рғ ын жай жалдауына жұ мсағ ан шығ ындарын ө тейді жә не қ ызмет іссапары ү шін белгіленген нормалар бойынша тә улікақ ы тө лейді.

Жалпығ а бірдей ә скери міндетті орындауғ а жә не ә скери қ ызметтен ө туге байланысты шараларды қ аржымен жә не материалды жағ ынан қ амтамасыз етуге міндетті. Ол Қ Р Қ орғ аныс министрлігінің қ аржысы есебінен жү ргізіледі.

Қ Р Министрлер кабинеті «Жалпығ а бірдей ә скери міндеттілік жә не ә скери қ ызмет туралы» Қ Р-ның заң ын қ олдану тә ртібі туралы қ ажетті нормативті актілер қ абылдап, ә скери қ ызметте ө ту мә селелері жө ніндегі нормативтік актілерді заң ғ а сә йкес сә йкестендірді. Азаматтарды мерзімді ә скери қ ызметке шақ ыру Қ Р Президентінің Жарлығ ы негізінде жылына екі рет, сә уір- маусымда жә не қ азан-желтоқ санда ө ткізіледі. Қ Р жарлығ ы баспасө з бетінде жарияланады. Бағ ыныстылығ ы мен меншік тү ріне қ арамастан кә сіпорындардың, мекемелердің, ұ йымдар мен оқ у орындарының басшылар шақ ырушылардың шақ ыру учаскесіне дер кезінде келуін қ амтмасыз ету ү шін оларды іссапардан кері шақ ырып алуғ а міндетті.

Азаматтардың ә скери комисариаттар белгілеген мерзімде шақ ыру учаскелеріне келмеуіне:

-ең бек қ абілетін жоғ алтумен байланысты науқ астану;

-жақ ын туысының нмесе азаматтың ө зінің келу мү мкнідігін болғ ызбағ ан басқ а да жағ дайлар дә лелді себептер деп танылады.

Келмеудің себептері тиісті қ ұ жаттармен расталуы тиіс.

Қ Р-ның уақ ытша шетелде тұ ратын ер жынысты азаматтарын мерзімді ә скери қ ызметке шақ ыруды олардың кейінге қ алдыру қ ұ қ ығ ы бар. Олар Қ Р-дағ ы тұ рақ ты тұ рғ ылық ты жеріне қ айтып келген соң осы заң белгіленген тә ртіппен жү зеге асырылады.

Ә р жылы қ аң тар-наурыз ішінде тіркелктін жылы 17 жасқ а толатын азаматтар шақ ыру учаскелеріне тіркеледі. Тіркеуді тұ рғ ылық ты жер бойынша аудандық, қ алалық комиссариаттар жү ргізеді.

Азаматтар мен лауазымды адамдардың жалпығ а бірдей ә скери міндеттілік жә не ә скери қ ызмет туралы заң ды бұ зғ аны ү шін жауаптылығ ы ә скери комиссариаттың шақ ыруы бойынша дә лелді себепсіз кө рсетілген мерзімде келмеген азаматтар ә скери міндетті орындаудан жалтарғ ан деп есептеледі жә не Қ Р заң дарына сә йкес ә кімшілік жауапқ а тартылуғ а жатады.

Азаматтар дә лелді себепсіз ә скери есеп ережелерін бұ зғ аны ү шін Қ Р заң дарына сә йкес ә кімшілік жауапқ а тартылады.

Жергілікті органдарының меншік тү рі мен бағ ыныштылығ ына қ арамастан кә сіпорындар мен ұ йымдардың, мекемелердің, оқ у орындарының лауазымды адамдары заң да белгіленген талаптарды сақ тамағ аны ү шін Қ Р заң дарына сә йкес материалдық, ә кімшілк жә не қ ылмыстық жауапқ а тартылады.

2. Ішкі істерді басқ арудың қ ұ қ ық тық -ұ йымдастырушылық нысандары. Ішкі істерді басқ ару – заң дарғ а, Қ Р Президентінің жарлық тарына, Ү кімет қ аулыларына негізделген мемлекеттің қ ұ зыретті органдарының қ оғ амдық қ ауіпсіздікті, қ оғ амдық тә ртіпті қ амтамасыз ету; азаматтардың , қ оғ амның жә не мемлекеттің қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын қ орғ ау ү шін бағ ытталғ ан атқ арушылық -ө кімдік қ ызметі

Ішкі істерді басқ ару мен қ оғ амдық тә ртіп жә не қ ұ қ ық тық тә ртіп арасында тікелей байланыс бар. Нормативтік-қ ұ қ ық тық актілерде кө бінесе «қ оғ амдық тә ртіп» деген ұ ғ ым қ олданылатындық тан, қ оғ амдық тә ртіп пен қ ұ қ ық тық тә ртіп арасындағ ы айырмашылық тарды тү сіну қ ажет.

Қ оғ амдық тә ртіп тек қ ана қ ұ қ ық нормаларын емес, сонымен қ атар мораль, дә стү р, салт нормаларын қ олдану процесінде пайда болатын қ оғ амдық қ атынастар жү йесі ретінде қ арастырылады. Қ оғ амдық тә ртіптің негізін азаматтық қ оғ ам мен қ ұ қ ық тық нормаларда бекітілетін адам мен азаматтың қ ұ қ ық тары мен бостандық тары қ ұ райды. Ал қ ұ қ ық тық тә ртіп болса тек қ ұ қ ық тық нормалармен қ амтамасыз етіледі.

«Қ Р Ішкі істер органдары туралы» Қ Р заң ына сә йкес аталғ ан орагандардың қ ызметі қ оғ амдық тә ртіпті қ орғ аумен жә не қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз етумен, қ ұ қ ық бұ зушылық тарды жә не басқ а да адам мен азаматтың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарына, қ оғ ам мен мемлекеттің мү дделеріне қ ұ қ ық қ а қ арсы қ ол сұ ғ ушылық тарды ескерту жә не олардың алдын алумен байланысты.

Ішкі істер аясында жалпы басқ аруды Президент пен Ү кімет жү зеге асырады.

Қ Р Президенті мемлекет басшысы бола тұ ра қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету жә не қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының жү йесін реформалау бойынша шаралар кө лемін анық тайды.

Қ Р Ү кіметі мемлекет қ ауіпсіздігінің, қ оғ амдық тә ртіпті қ амтамасыз етудің негізгі бағ ыттарын анық тайды жә не олардың жү зеге асырылуын ұ йымдастырады, қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының қ ызметін реттейді.

Ішкі істерді басқ арудың орталық атқ арушы органы Ішкі істер министрлігі болып табылады. Министрліктің жә не оның қ ұ рылымдық бө лімшелерінің қ ызметі бірнеше ұ йымдық -қ ұ қ ық тық нысанда жү зеге асырылады::

1. ә кімшілік;

2. жедел іздестіру;

3. қ ылмыстық іс-жү ргізушілік;

4. бас бостандығ ынан айыру тү ріндегі қ ылмыстық жазаларды орындау бойынша қ ызмет.

Жергілікті ә кімшілік ө з ө кілеттігі шегінде:

5. Ішкі істер органдарын басқ аруды жү зеге асыру;

6. Аталғ ан органды жергілікті бюджет есебінен қ аржыландырады;

7. Ішкі істер кү штерін табиғ и апат тұ сында пайдаланады;

8. Қ ылмыстық -атқ арушылық мекемелер мен органдар жү йесінің жұ мысына кө мектеседі;

9. Жергілікті бюджет есебінен қ аржы бө ліп, қ осымша ұ йымдар ашуғ а кө мектеседі;

Бө лімше қ ызметкерлерін жұ мыс орны, байланыс қ ұ ралдары, жиһ аз, кө лікпен қ амтамасыз етеді. Ішкі істер аясында жалпы басқ аруды Президент пен Ү кімет жү зеге асырады. Қ Р Президенті мемлекет басшысы бола тұ ра қ оғ амдық қ ауіпсіздікті қ амтамасыз ету жә не қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының жү йесін реформалау бойынша шаралар кө лемін анық тайды. Қ Р Ү кіметі мемлекет қ ауіпсіздігінің, қ оғ амдық тә ртіпті қ амтамасыз етудің негізгі бағ ыттарын анық тайды жә не олардың жү зеге асырылуын ұ йымдастырады, қ ұ қ ық қ орғ ау органдарының қ ызметін реттейді.

Ішкі істерді басқ арудың орталық атқ арушы органы Ішкі істер министрлігі болып табылады. Қ Р Президентінің 1997 жылғ ы 22 сә уірдегі «Қ Р қ ұ қ ық қ орғ ау органдары жү йесін одан ә рі реформалаудағ ы шаралар» атты Жарлығ ына сә йкес Ішкі істер министрлігінің жанынан криминалдық жә не ә кімшілік полиция ашылды.

Криминалды полицияғ а жү ктелген міндет: қ ылмысты ескерту, болдырмау, ашу ү шін тергеу жұ мыстарын жү ргізу.

Ә кімшілік полиция азаматтар қ ауіпсіздігі, қ оғ амдық тә ртіпті сақ тау, ә кімшілік қ ұ қ ық бұ зушылық ты болдырмау, ескерту, жасы жетпегендермен жұ мыс, патрульді-бекеттік жә не т.б. қ ызметтерді жү зеге асырады.

Ішкі қ арулы кү шті басқ ару Қ Р Ішкі істер министрлігіне берілген. Ішкі қ арулы кү штітің мақ саты ә скери міндетті атқ арумен қ атар қ оғ амдық тә ртіпті сақ тау, мемлекеттік объектілерді қ орғ ау, ең бекпен тү зету мекемелеріндегі жұ мыс, азаматтардың қ ұ қ ық тарын қ орғ ау.

3. Қ ауіпсіздікті басқ арудың ұ йымдастырушылық -қ ұ қ ық тық нысандары.

Ұ лттық қ ауіпсіздік саласындағ ы басқ ару қ оғ амғ а, мемлекетке бағ ытталғ ан ішкі жә не сыртқ ы қ ауіпті ескертуге жә не алдын алуғ а байланысты қ оғ амдық қ атынастардың кең кешенін қ амтиды.

Ұ лттық қ ауіпсіздік тү сінігі екі басқ а тү сінікпен тығ ыз байланысты, атап айтқ анда: мемлекеттік қ ауіпсіздікпен жә не қ оғ амдық қ ауіпсіздікпен.

Сонымен ұ лттық қ ауіпсіздік – бұ л қ оғ амдық жә не мемлекеттік институттардың ә леуметтік, табиғ и жә не техногенді сипаттағ ы қ ауіптерден қ орғ алу жағ дайы.

Ұ лттық қ ауіпсіздік элементтері – бұ л онымен қ орғ алатын объектілер. Оларғ а жеке тұ лғ а, оның қ ұ қ ық тары мен бостандық тары, қ оғ амның саяси жү йесі, мемлекеттің егемендігі, аумақ тық біртұ тастық, елдің экономикалық, ғ ылыми-техникалық жә не қ орғ аныс потенциалы. Ұ лттық қ ауіпсіздік элементтеріне келесі аса қ ауіпті қ ылмыстар қ ол сұ ғ ады:

1. терроризм;

2. ұ лтаралық даулар (конфликттер);

3. санкцияландырылмағ ан шерулер мен демонстрациялар;

4. ә р тү рлі қ оғ амдық бірлестіктердің заң сыз қ ызметтері;

5. шет мемлекеттердің агрессорлық саясаты;

6. ү лкен табиғ и апаттар;

7. экологиялық проблемалардың ушығ уы.

«Қ Р Ұ лттық қ ауіпсіздік органдары туралы» Қ Р Президентінің заң кү ші бар жарлығ ына сә йкес Қ Р Ұ лттық қ ауіпсіздік органдарының біртұ тас жү йесін республика Ұ лттық қ ауіпсіздік комитеті, оның қ ұ рылымдық бө лімшелері (облыстық басқ армалары жә не т.б.), ә скери қ арсы барлау органдары, арнаулы бө лімшелер, оқ у орындары жә не ғ ылыми-зерттеу мекемелері қ ұ рады.

Берілген жү йенің басты органы болып Президентпен қ ұ рылатын жә не орталық атқ арушы органдардың қ ұ рылымына кірмейтін Ұ лттық қ ауіпсіздік комитеті табылады. Комитет Парламент Сенатының келісімімен Президент тағ айындайтын тө рағ амен басқ арылады.

Ұ лттық қ ауіпсіздік органдарының міндеттері болып:

- тұ лғ аның, қ оғ амның жә не мемлекеттің қ ауіпсіздігін қ амтамасыз ету саласындағ ы мемлекеттік саясатты жү зеге асыру;

- барлаулық ақ паратты алу;

- шер мемлекеттердің барлау қ ызметінің алдын алу;

- террористік жә не т.б. Конституцияғ а қ арсы қ ызметті болдырмау;

- қ ылмыстардың бө лек категорияларын ашу жә не тергеу;

- мемлекеттік органдарды арнайы байланыспен қ амтамасыз ету табылады.

Заң ғ а сә йкес Қ Р Ұ лттық қ ауіпсіздік комитетіне отанғ а опасыздық жасау, шпиондық, террорлық актілер, контрабанда жә не т.б. қ ылмыстық істерді ашу жә не тергеу жү ктелген. Ұ лттық қ ауіпсіздік комитетінің бү кіл қ ызметі ә р тү рлі басқ ару органдары, сонымен қ атар қ ұ қ ық қ орғ ау органдарымен тығ ыз байланысты жү зеге асырады.

Ұ лттық қ ауіпсіздік органдары ө з қ ызметін жү зеге асырғ ан кезде мемлекет, адамның қ ұ қ ық тары мен бостандық тарына кепілдік береді. Адамның жә не азаматтың қ ұ қ ық тары мен бостандық тары заң да тікелей кө зделген ерекше жағ дайларда жә не тә ртіппен ғ ана шектелуі мү мкін. Ұ лттық қ ауіпсіздік органдары мен олардың қ ызметкерлерінің іс-ә рекеттеріне Ұ лттық қ ауіпсіздік органдарының жоғ ары тұ рғ ан органдарына, прокуратурағ а немесе сотқ а шағ ым жасауғ а болады. Ұ лттық қ ауіпсіздік органдары заң мен белгіленген шектерде ә рбір азаматқ а оның қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ айтын қ ұ жаттармен, шешімдермен танысу мү мкіндігін қ амтамасыз етуге міндетті.

Ұ лттық қ ауіпсіздікті қ ұ райтын ә рбір элементке мемлекеттің қ ұ зыретті органдары қ ызметтің белгіленген бағ ыты сә йкес келеді. Қ арастырылғ ан бағ ыттардан бө лек келесілерді атап кө рсетуге болады.

Шет мемлекеттердің арнайы қ ызметтері мен мекемелерінің барлаулық қ ызметін болдырмау. Берілген міндет тек қ ана мемлекеттік қ ұ пияларды қ орғ ау бойынша шаралармен шектелмейді, себебі шетелдік арнайы қ ызметтердің агенттерін белсенді жә не мақ сатты ашуды талап етеді. Аталғ ан қ ылмыстарды тергеу Ұ лттық қ ауіпсіздік органдарының тергеу аппаратымен жү зеге асырылады.

Қ Р мү дделері ү шін барлау қ ызметі. Оны жү ргізудің қ ажеттілігі ә ртү рлі мемлекеттердің мү дделерінің арасындағ ы қ айшылық тарғ а байланысты. Халық аралық аренада мемлекеттің беделін жә не қ ауіпсіздігін нығ айту мә селесі тү рлі тә сілдермен шешіледі. Барлау қ ызметі халық аралық процестердің дамуын болжауғ а, ғ ылыми, экономикалық жә не т.б. салалардағ ы негізгі жетістіктерді білуге мү мү кіндік береді.

Мемлекеттік шекараны қ орғ ау. Қ азіргі заң нама мемлекеттік шекараны қ орғ ауды бұ рынғ ы КСРО –дай Ұ лттық қ ауіпсіздік органдарының міндеттеріне жатқ ызбайды. Қ азір шекара ә скерлері арнайы комитеттің қ ұ рамына кіред, бірақ соң ғ ысы ақ параттық жә не болжаулық кө мек алу жолымен Ұ лттық қ ауіпсіздік органдарымен қ атынаста болады.

Терроризммен кү рес. Терроризм тұ лғ а мен қ оғ амғ а қ ауіп тө ндіретін ең ауыр қ ылмыс болып табылады.сондық тан террористік актілердің алдын алу Ұ лттық қ ауіпсіздік органдарына жү ктелген. Бұ л міндетті орындау ү шін органдар қ ұ рылымында арнаулы бө лімшелер қ ұ рылады.

Ел ішіндегі Конституцияғ а қ арсы қ ұ рылымдармен кү рес. Ұ лттық қ ауіпсіздікке тө нетін қ ауіп тек қ ана сыртқ ы емес, сонымен қ атар ішкі сипатта болуы мү мкін. Соң ғ ы жағ дайда қ оғ ам мекемелермен жә не тұ лғ алармен істі болады. Аталғ андардың қ ызметі Қ Р конституциялық қ ұ рылысын ө згертуге бағ ытталады. Саяси процестің қ атысушыларының қ ызметіне тек қ ана олар Конституцияны жә не республика заң дарын бұ зғ ан кезде қ ұ зыретті органдар жедел тү рде араласады.

4. Ә ділетті басқ арудың ұ йымдастырушылық -қ ұ қ ық тық нысандары. Ә ділет министрлігі мемлекеттік саясатты жү зеге асырушы, атқ арушы орган. Ә ділет министрлігінің негізгі мақ саты: саяси, экономикалық, ә леуметтік, ғ ылыми, тә жірибелік істегі заң жобаларын бекітіп, орнығ уына ық пал ету, қ ұ қ ық ты, криминалды-сараптауды қ амтамасыз ету, қ абылдағ ан заң дардың, заң жобаларының болашақ та іске асуын болжай білу.

Ә ділет министрлігінің басты мақ сатын ескере отырып, оның қ ұ рамына кіретін бө лімшелердің міндеттері мыналар:

1) бақ ылау-ұ йымдастыру;

2) заң ды тұ лғ аларды тіркеу;

3) сот жұ мысын ұ йымдастыру;

4) халық аралық қ ұ қ ық ты қ амтамасыз ету;

5) заң ды қ ызмет кө рсету, қ ұ қ ық тық тә рбие беру;

6) заң актілерін жү йелеу;

7) норариат, АХАЖ, адвокатура жұ мысын реттеу;

8) атқ ару ө ндірісі жә не ө тініштер мен шағ ымдарды қ арау жә не т.б. болып табылады.

Ә ділет министрлігінің жү йесіне кіретіндер:

1. сот сараптау орталығ ы;

2. Ә ділет министрлігінің заң шығ арушы институты;

3. Қ ұ қ ық тық хабарлаудың республикалық орталығ ы;

4. Білім жетілдіру институты;

5. Ұ лттық заң комитеті;

6. «Жеті Жарғ ы» баспасы;

7. заң акционерлік компаниясы.

Адам ө мірге келуі, ө луі, некеге тұ руы, ажырасуы, бала асырап алу, аты-жө нін ө згерту – мемлекеттік органдармен тіркелген уақ ыттан бастап заң ды маң ызғ а ие болады. Мұ ндай оқ иғ аларды – хал актілерін тіркеу орындары жү зеге асырады, олар жергілікті атқ арушы органдар қ ұ рамына кіріп, жергілікті ә кімшілік-аумақ тық ә кімшілікке бағ ынады.

Ө з ә рекетін жү зеге асыруда хал актілерін тіркеу органдары Ә ділет минстрлігі бекіткен ережені басшылық қ а алады жә не мынадай міндеттерді жү зеге асырады:

1. некеге отырғ ызу, туғ ан баланы тіркеу, қ айтыс болғ ан адамды тіркеу;

2. Қ Р азаматтарының аты-жө нін ө згерту;

3. Жоғ алғ ан куә ліктерді қ алпына келтіру;

4. қ ажетті қ ұ жаттарды сақ тауды ұ йымдастыру;

5. хал актілерін уақ ытында тіркеу ү шін емдеу орындары мен есеп жү ргізуші органдармен бірігіп қ ызмет жасайды.

Азаматтардың хал актілерін тіркеу негізінде тиісті қ ұ жаттар беріледі. Мұ ндай функцияларды шет елдерде Қ Р елшілік ө кілдері жү зеге асырады.

Қ Р-ғ ы нотариат – қ ұ қ ық тар мен фактілерді куә ландыруғ а, сондай-ақ «Нотариат туралы» Қ Р заң дарында кө зделген ө зге де міндеттерді жү зеге асыру ғ а бағ ытталғ ан нотариаттық іс-ә рекеттерді жасау арқ ылы жеке жә не заң ды тұ лғ алардың қ ұ қ ық тары мен заң ды мү дделерін қ орғ аудың заң жү зінде бекітілген жү йесі.

Нотариат қ ызметінің қ ұ қ ық тық негіздері:

1. Қ Р Конституциясы;

2. Қ Р «Нотариат туралы» заң ы;

3. Қ Р Азаматтық кодексі;

4. Нотариаттық қ ызметті реттейтін ө зге де заң дар.

Нотариус мынадай ә рекеттер жасайды:

мә мілелерді куә ландырады;

шаруашылық серіктестіктердің қ ұ рылтай қ ұ жаттарын куә ландырады;

мұ ралық мү лікті қ орғ ауғ а шаралар қ олданады;

мұ ралық қ ұ қ ық туралы куә ліктер береді;

ерлі-зайыптылардың жә не ортақ бірлескен меншік қ ұ қ ығ ындағ ы мү лкі бар адамдардың мү ліктегі ү леске меншік қ ұ қ ығ ы туралы куә ліктер беріледі;

мү лікті иеліктен алуғ а тыйым салады жә не салынғ ан тыйымды алып тастайды;

қ ұ жаттардың кө шірмелерімен олардан алынғ ан ү зінділердің дұ рыстығ ын куә ландырады;

қ ұ жаттарғ а қ ойылғ ан қ олдың тү п нұ сқ асын куә ландырады;

қ ұ жаттардың бір тілден екінші тілге дұ рыс аударылғ анын куә ландырады;

азаматтардың тірі екендігі фактісін куә ландырады;

азаматтардың белгілі бір жерде болу фактісін куә ландырады;

қ ұ жаттардың берілген уақ ытын куә ландырады;

жеке жә не заң ды тұ лғ алардың ө тініштерін басқ а жә не жеке тұ лғ аларғ а береді;

ақ ша салымдары мен бағ алы қ ағ аздарды депозитке қ абылдайды;

орындау қ ағ азын жазады;

вексель наразылық тарын жасайды;

сақ тауғ а қ ұ жаттар қ абылдайды;

тең із наразылық тарын жасайды;

дә лелдемелерді қ амтамасыз етеді.

Қ Р-ғ ы адвокатура азаматтардың қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын сотта қ орғ ауғ а жә не білікті заң кө мегін алуғ а мемлекет кепілдік берген жә не Қ Р Конституциясында баяндалғ ан қ ұ қ ығ ын жү зегеасыруғ а жә рдемдесуге арналғ ан. Адвокатура қ ылмыстық істер бойынша қ орғ ау, азаматтық, ә кімшілік, қ ылмыстық жә не т.б. істер бойынша ө кілдік ету, сондай-ақ азаматтардың қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын, заң ды мү дделерін, сондай-ақ заң ды тұ лғ алардың қ ұ қ ық тарымен заң ды қ орғ ау мен іске асыруғ а жә рдемдесу мақ сатында заң кө мегінің ө зге де тү рлерін кө рсету жө нінде адвокаттардың қ ызметін ұ йымдастырады. Адвокаттық қ ызмет шең берінде адвокаттар кө рсететін заң кө мегі кә сіпкерлік қ ызмет болып табылмайды.

Адвокат – міндетті тү рде адвокаттар алқ асының мү шесі болып табылатын жә не заң мен реттелетін адвокаттық қ ызмет шең берінде кә сіптік негізде заң кө мегін кө рсететін Қ Р азаматы. Жоғ ары заң білімі бар жә не адвокаттық қ ызметті жү зеге асыру қ ұ қ ығ ына лицензия алғ ан адам адвокат бола алады. Қ асақ ана қ ылмыс жасағ аны ү шін сотталғ ан, белгіленген тә ртіппен ә рекетке қ абілетсіз немесе ә рекетке қ абілеттігі шектеулі деп танылғ ан, адвокаттар алқ асынан шығ арылғ ан, сондай-ақ босатылғ ан кү ннен бастап бір жыл бойы – тә ртіптік теріс қ ылық жасағ аны ү шін қ ұ қ ық қ орғ ау органынан босатылғ ан адам адвокат бола алмайды.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Қ ұ қ ық тық тә ртіп дегеніміз не?

2. Қ оғ амдық тә ртіп дегеніміз не?

3. Ішкі істер органдарының жү йесі мен мақ саттары қ андай?

4. Қ ұ қ ық тық тә ртіп пен қ оғ амдық тә ртіптің қ андай айырмашылығ ы бар?

5. Нотариалдық қ ызметті ұ йымдастыру.

6. Адвокатура қ андай қ ызмет атқ арады?

Қ олданылатын ә дебиеттер тізімі:

Нормативтік-қ ұ қ ық тық актілер

1. Қ азақ стан Республикасының Конституциясы. Жеті-Жарғ ы. 2005. ө згерістер енгізілген.2007ж.21.05.

5. Қ Р Ә кімшілік қ ұ қ ык бұ зушылық туралы кодексі. 30.01.2001ж.Алматы: ЮРИСТ, 2009-284 б.

6. «Қ Р дағ ы жергілікті мемлекеттік басқ ару туралы » 2001ж. 23- қ аң тарда қ абылданғ ан Заң ы.

Оқ у ә дебиеттері:

1. Ә кімшілік қ ұ қ ық / Оқ улық Е.Баянов / Алматы: Жеті жарғ ы, 2007-408 бет

4. Административное право РК: Часть Особенная: Учебник/ отв. ред. А.А.Таранов/Алматы: Жеті Жарғ ы, І998.-272с.

⇐ Предыдущая 123 Следующая ⇒

Последнее изменение этой страницы: 2019-06-19; Просмотров: 265; Нарушение авторского права страницы