Direct and Indirect Speech

Кейде сөйлеуші өз сөзінің ішінде басқа біреудің сөзін, айтқан ойын келтіріп отырады. Сөйтіп, бір сөйлемнің ішінде екі адамның сөзі, пікірі, ойы қолданылады. Мысалы: Ол айтты: «Мен бұны ертең істеймін». He said: « I’ll do it tomorrow » . Бұл мысалда «Мен бұны ертең істеймін» - « I’ll do it tomorrow » деген оның сөзі өзгерілместен сөйлемнің ішіне енген. Міне, осындай біреудің сөзін бұлжытпай, өзгеріссіз өз сөзінің ішінде берілуін төл сөз дейміз (Direct Speech).

Сөйлеуші өз сөзінің ішінде басқа біреудің сөзін өзгертіп, жалпы мазмұнын сақтап беруін төлеу сөз дейміз (Indirect Speech). Ол оны ертең істейтінін айтты. He said that he would do it in the next day.

Ағылшын тілінде төл сөздің алдында үтір немесе қос нүкте қойылады, ал төл сөз тырнақша ішінде жазылады.

Төл сөзді төлеу сөзге айналдырғанда шақтардың қиысу ережесін қадағалаған жөн.

 

Хабарлы сөйлемдерді аудару

Хабарлы сөйлемдерді төл сөзден төлеу сөзге айналдырған кезде сөйлем құрастыру кезінде мынадай өзгерістер болады:

1. to say етістігі to tell етістігіне ауысады.

2. that жалғаулығы қосылады (оны қалдырып кетуге де болады).

3. Есімдіктер мағынасына қарай ауысады: I және we – he, she, they, т.б.

4. Егер басыңқы сөйлемнің етістік-баяндауышы Past Indefinite-те тұрса, онда бағыныңқы сөйлем шақтардың қиысу ережесіне байланысты өзгереді.

5. Мезгіл және мекен үстеулері, сонымен қатар сілтеу есімдіктері былай өзгереді:

 

Төл сөз	Төлеу сөз
this – мынау	that анау
these – мыналар	those аналар
now – қазір	then онда
here – осында	there сонда
today – бүгін	that day сол күні
tomorrow – ертең	the next day келесі күні
the day after tomorrow бірсүгіні	two days later екі күннен соң
yesterday кеше	the day before қарсаңында
the day before yesterday алдыңғы күні	two days before екі күн алдын
ago бұрын	before алдын
next year ендігі жыл	the next year, the following year келесі жылы
last night өткен түні	the previous night алдыңғы түні

 

Direct Speech: Mary said to me: ‘’I worked at this office’’. (Мэри маған айтты: «Мен офиста жұмыс істедім») – Indirect Speech: Mary told me that she had worked at that office (Мэри маған офиста жұмыс істегенін айтты).

Егер to say етістігінен кейін жанама толықтауыш келмесе, сол күйінде қалады.

He said: ‘’I am a pupil’’ (Ол айтты: «Мен оқушымын»). – He said that he was a pupil (ол өзінің оқушы екенін айтты).

Егер сөйлем Present Indefinite-те немесе Present Continuous –та тұрса, онда Past Indefinite-ке немесе Past Continuous-қа өзгереді. Мезгіл және мекен үстеулері және сілтеу есімдіктері былай өзгереді: now – then (at that moment, at the time) , today – that day, this – that , these – those, here – there.

She said: ‘’I can’t give you a definite answer now’’ (Ол: «Мен саған толық жауап бере алмаймын», деді). – She said that she couldn’t give me a definite answer at the moment (Ол маған толық жауап бере алмайтындығын айтты).

Егер сөйлем Past Indefinite немесе Present Perfect –те тұрса, онда Past Perfect-ке өзгереді. Мезгіл және мекен үстеулері былай өзгереді: yesterday – the day before, ago – before, last night (year) – the previous night (year).  

Егер сөйлем Future Indefinite немесе Future Continuous –та тұрса, онда Future in the Past, Future Continuous in the Past-қа өзгереді. Мезгіл және мекен үстеулері былай өзгереді: tomorrow – the next day, next year – the following year.

He said: ‘’I’ll do it tomorrow’’. – He said that he would do it in the next day.

Сұраулы сөйлемдерді аудару

Егер төл сөз сұрақтан құралған болса, төлеу сөзге айналдырған кезде бағыныңқы сөйлем шақтардың қиысу ережесіне бағына отырып, сөздердің хабарлы сөйлемдегідей тура тәртібіне байланысты құрастырылады. to say етістігі to ask етістігіне ауысады, жалпы сұрақтар if, whether жалғаулықтары арқылы енгізіледі. Мысалы:

He asked me, ‘’Have you been abroad?’’ (Ол: «Сен шетелде болдың ба?» деп сұрады) – He asked me if had been abroad (Ол менен шетелде болдың ба деп сұрады).

Ал арнайы сұрақтарда сөз тәртібі хабарлы сөйлемдердегідей өзгереді.

She ask, ‘’Where is John?’’ (Ол: «Джон кайда?» деп сұрады) – She asks where John is (Ол Джонның кайда екенін сұрады). 

Бұйрықты сөйлемдерді аудару

Бұйрық және өтініші бар сөйлемдерді төлеу сөзге айналдырған кезде бұйрық рай формасы инфинитив формасына ауысады.

To say етістігі to order, to tell етістіктеріне ауысады. Мысалы:

She said to him, ‘’Come at 6 o’clock’’ (Ол оған: «Сағат 6да кел» деді). – She told him to come at 6 o’clock (Ол оған сағат 6да келуін бұйырды).

Бұйрықты сөйлемдердің болымсыз түрі инфинитивке ауысады және алдына not сөзі қосылады.

She said to him, ‘’Don’t wait for me’’ (Ол оған: «Мені күтпе» деді). – She told him not to wait for her (Ол одан оны күтпеуін сұрады).

Indirect Questions
General questions	He asked (me)… He wanted to know… He wondered …
“Are you watching TV?” “Do you play chess?” “Does she go to school?” “Are you listening to me?” “Have you done your homework?” “Did you skate last winter?” “Will you see your friend tomorrow?”	if, whether	…I was watching TV. …I played chess. …she went to school. …I was listening to him. …I had done my homework. …I had skated the winter before. …I should see my friend the next day.

Indirect Questions
Special questions	He asked (me)… He wanted to know… He wondered…
“What are you doing?” “Where do you live?” “Where does he work?” “What is Nick doing?” “What have you prepared for today?” “When did you come home yesterday?” “When will your mother come home?”	…what I was doing. …where I lived. …where he worked. …what Nick was doing. …what I had prepared for that day. …when I had come home the day before. …when my mother would come home.

 

VIII. Жазылым.

Бекіту жаттығулары

Жаттығу №1

Берілген сөйлемдерді төлеу сөзге айналдырыңыз:

1. Mike (to the policeman): “You know, I have lost my identity card.”

2. Jane (to Dick): “You’re mistaken, Julia doesn’t live next to me”

3. The woman (to the detective): “I am absolutely sure that I saw the thief in the house.”

4. He: “I have eaten nothing since morning.”

5. My girlfriend (to me): “You know what, Mike, I feel very bad and I have a headache.

6. Tom’s boss (to Tom): “Tom, as to your last report, I am afraid, you haven’t done the work properly.

7. Anna: “No, I’d better put on something new. I don’t want to wear my old dress.”

 

Answers :

1. Mike said to the policeman that he knew, he had lost his identity card.

2. Jane said to Dick that he was mistaken, Julia didn’t live next to hers.

3. The woman said to the detective that she was absolutely sure that she had seen the thief in the house.

4. He said that he had eaten nothing since morning.

5. My girlfriend said to me that I knew what she felt very bad and had a headache.

6. Tom’s boss said to him that he was afraid that he hadn’t done the work properly.

7. Anna said that she’d better put on something new. She didn’t want to wear her old dress.

IX. Қорытынды T. The lesson is coming to the end. Today we have spoken about … what? I think you enjoyed your English today. We have done a lot. Thank you for your activity. Our lesson is over. Good bye!

X . Үйге тапсырма

Learn by heart the rules of direct and indirect speech.

5 LESSON

Деңгейі  Beginner  

Күні___________                                                                           ______________           

Сабақтың тақырыбы:

 Лексикалық  тақырыбы:                             My house

Грамматикалық тақырыбы:                       Present Continuous Tense

Мақсаты:

а) Созылмалы осы шақ жайлы кеңінен түсінік беру, ерекшеліктерін таныстыру,таныту.

ә) Тіл үйренушілірдің алған білімдерін дамыту, сөздік қорларын молайту, ойлау, есте сақтау қабілеттерін арттыру.

б) Тіл үйренушілерді адалдыққа, адамгершілікке,ұқыптылыққа тәрбиелеу.

Көрнекілігі:   проектор,слайдтар, грамматикалық таблица, таратпа материалдар.

Сабақ барысы:

I. Ұйымдастыру

Good morning! How are you & what news? Are you ready to begin our lesson? Talking with duty: What is the date today?       

II. Сабақтың тақырыбымен, мақсаттарымен таныстыру.

Our theme in our lesson is “Present Continuous Tense. My house”.

III. Жаңа сабақ.

IV. Сергіту сәті.

PHONETIC DRILLS
            

[w] Whenever the weather is cold. Whenever the weather is hot. We'll whether the weather, whatever the weather, whether we like it or not.     V.Тыңдалым. Little women by Louisa May Alcott VI. Оқылым.

The House of My Dream

 

 

     Every person has his own idea of a perfect house.

Since the time immemorial people always wanted to make their dwelling a place, where one feels comfortable and cosy, where one always wants to come back to.

A dwelling of my dream is not a flat but a two-storeyed mansion. And as a real hostess I’d like to arrange everything in the house according to my taste. Now, let me tell you about my house. When you come to me, you push a big wooden front door, wiping your feet on the door-mat, and enter the hall. The floor is covered with a fitted carpet; the wallpaper is light and has a small pattern. There’s a seat and a small table near the wall and a huge mirror above it.

Then you enter the living-room. The bright full-length curtains are drawn back, and sunshine fills the room. The living-room suite, consisting of a sideboard, a bookcase, a sofa, an elegant coffee table and three armchairs, is arranged around three walls. There’s a video system near the window.

On the ground floor there’s also a kitchen and a bathroom. The kitchen is a very large room with a big window. There is a gas cooker with a hood, two wall-cupboards and a sink unit there. Near the opposite wall there is a dishwasher, a refrigerator and a table.

Let’s go upstairs and have a look at the bedroom. This is a very cosy and warm room. The bedroom suite consists of a bed, two bedside tables and a wardrobe. The window overlooks the back yard. In my house there is also a terrace, a garage and a garden and so many other things I’d like to have; at least, in my dream house.