III- ж i ктеуде m- тег i ндег i зат ес i мдер

Masculinum

                             

 

Атау септiгi   os            o            or          es           ex                er

Iлiк септiгi            or+is      o/i+nis        or+is        t/d+is         ic+is  r/er+is

жалғауы

(негiз бөлiгiмен)

Ережеге бағынбайтын сөздер: os, ossis n – сүйек; os,oris n – ауыз; cor, cordis n – жүрек; tuber, enis n – төбе; gaster, tr і s f – асқазан; mater, tris f – ана, ми қабығы.

1. III жiктеуде m-тегiндегi зат есiмдердiң атау септiгiн жалғаулары – os, or, o, er, ex, es.

2. Iлiк септiгi жалғауы зат есiм негiзiнiң бiр бөлiгiмен берiледi.

3. III жiктеудегi ережеге бағынбайтын зат есiмдердi еске сақтау керек.

Бұлшық еттерд i ң қимылына қарай атаулары

–or, -(-for,-sor-,-xor-) жұрнағы

Көптеген бұлшық еттер қызметін көрсететін атаулар о r- жұрнағы арқылы, әрекет етушi мағынасын бiлдiретiн зат есiмдер жасайды. Миология бөлiмiнде мұндай атаулары өте көп. Бұл жерде олардың атқаратын қызметтерi көрсетiледi.

Етiстiк негiзiнiң соңғы дауыссыз дыбысына қарай, or- жұрнағы жалғанып сөз –for, sor, r/ce-xor болып аяқталуы мүмкiн. Мысалы: rotator, tensor, flexsor.

Латын терминдерiнде бұлшық еттер қызметiне қарай берiлген атаулар - екi зат есiмнен тұрады: бiрiншi сөз – musculus (қысқаша m), екiншiсi or жұрнағы жалғану арқылы жасалған зат есiм жазылады. Тек кейбiр сөзде er- жұрнағы арқылы берiледi (грек мыс.: Sphincter, eris; masseter, eris). Бұл зат есiмдердiң түрi, септiгi бiрдей болып келедi.

Мысалы :   Атау септiгi          Iлiк септiгi

musculus supinator           musculi supinatoris

Латын тiлiнде көп сөзден тұратын терминдерде зат есiмдер бұлшық еттер қызметiне байланысты атауларды анықтап, әр уақытта iлiк септiгiнде қолданылады. Мысалы: musculus levator scapulae - жаурынды көтерушi бұлшық ет.

Қызмет i не қарай бер i лген мына бұлшық ет атауларын

есте сақтаңдар

m. abductor - әкетушi бұлшық ет

m. adductor - әкелушi бұлшық ет

m. buccinator – жақтық бұлшық ет

m. constrictor – констриктор құраушы

m. depressor – түсiрушi бұлшық ет

m. levator – көтерушi бұлшық ет

m. masseter – шайнаушы бұлшық ет

m. rotator – айналдырушы бұлшық ет

m. tensor - қысушы бұлшық ет

m. corrugator – жиырушы бұлшық ет

m. cremaster – аналық бездi көтерушi бұлшық ет

m. dilatator – кеңейтушi бұлшық ет

m. extensor – жазушы (созушы) бұлшық ет

m. flexsor – иушi бұлшық ет

m. pronator - пронатор (iшке қарай айналодырушы)

m. sphincter – сфинктер (қысушы)

m. supinator – супинатор

I. Gen.sing. қойыңдар .

Pulmo, carbo, embryo, sapo, mos, flos, tumor, humor, rubor, calor, dolor, doctor, tuber, massēter, sphincter, hepres, (hepret…), paries, apex, culex, pulex, (a)equator, liquor, levātor, pronātor, buccinātor, pollex, aėr, venter, (“eң).

II. Зат ес i мд i сын ес i мдермен байланыстырыңдар .

Paries (anterior, masteideus, jugularis); tuber (ischiadicus, frontalis, parientalis); pes (calcaneus, planus); trochanter (major, minor); venter (posterior, frontalis); humor (vitreus, aquous); liquor (cerebrospinalis, flavus); pulmo (dexter, sinister); mater (pius, durus, arachnoiderus); cor (adiposus).

III. Сөйлемдерд i аударыңдар .

Apex cordis, apex nasi, apex linguae, angulus oris, tunica mucosa oris, liquor cerebrospinalis, paries labyrinthicus, paries mastoideus, parius lateralis, liquor pericardii, flos ruber, flos albus, homo sapiens, homo sanus, cor sanum, gaster sana, cortex cerebelli, ala vomeris, cortex cerebri, vertex corneae, vertex cranii, os zygomaticum, os lacrimale, os pedis, os tarsi (s. tarsale).

A. Pulmo dexter, pulmo sinister, apex pulmōnis dextri, cortex grandulae suprarenalis,facies pulmōnis, lobus pulmōnis superior, fissura horizontalis pulmōnis dextri, tuber frontale, tuber parietale, atrium cordis, os frontale, os parientale, os hyoideum, os planum, os nasale, apex pulmōnis sinistri, paries jugularis, paries mastroideus, paries tympanicus ductus cochlearis, dura mater spinalis, tunica mucosa gastris seu ventriculi, ventriculus sinister cordis, trochanter major, cor pulmonale, pia mater encephāli.

B. Tuber ossis ischii, os breve, paries membranaceus, apex vesicae urinariae, pes hippocampi, orgănum, caput stapědis, membrana stapědis, vnter musculi, venter posterior, vertex corneae, vertex cordis, os coxae, os ischii, apex ossis sacri.

C. Apex linguae, tuber maxillae, ala vomeris, agger nasi, apex cranii, angulus oris, rima oris, vestibulum oris, paries lateralis orbitae, musculus orbicularis oris, paries vestibularis ductus cochlearis.

III – жiктеу ер (m) – тегiне жататын зат есiмдер:

apex, icis m - ұшы (мұрын, тiл)

cortex, icis m - қабық , қабықты зат

flos, oris m – гүл

homo, inis m – адам

liguor, oris – сұйық (жұлынды милы)

paries, etis m - қабырға (бiрнәрсенiң)

pulmo, onis m - өкпе

venter, eris – iш (бұлшық еттiң) лат. – iш жағы

vertex icis m – төбесi, үстi

vomer, eris m – кеңсiрiк

index, icis m – сұқ саусақ (2-шi саусақ)

humor, oris m – сұйық (адам денесiндегi)

pes, pedis m - 1) аяқ 2) аяқ сияқты құрылым

pollex, icis m - қолдың бас бармағы

stapes, edis m - үзенгi (үзенгi тәрiздi есту сүйекшiсi)

ureter, eris m – несепағар

Ережеге бағынбайтын зат ес i мдер :

Os, oris n – ауыз

Os, ossis n – сүйек

mater, tris f – 1) ана 2) ми ќабыѓы

gaster, tris f – асќазан

cor, cordis n – жүрек

tuber, eris m – тµбе 

 

8 – сабақ

Тақырыбы. 3- ж i ктеу әйел (f) - тег i ндег i зат ес i мдер

1. 3-жiктеудегi f -тегiдегi зат есiмдердiң белгiсi – Nom sing атау септiгiнiң жалғаулары.

2. Ереже бойынша iлiк септiгiнің жалғауы  негiз бір бөлiгiмен беріледi.

3. Ережеге бағынбайтын сөздерге көңiл бөлу керек. Олардан басқа ережеге бағынбайтын f -тегi жалғауын пайдаланатын мынандай сөздер бар: Fornix, icis m- күмбез, unguis is m - тырнақ, penis, is m - жыныс мүшесi (ер), testis, is m – аналық без, mons ntis m - тау, биiктiк, pons, ntis m - көпiр, hallux, u с is m – аяқтың бас бармағы.

4. is-жалғауымен аяқталатын буын саны бiрдей емес зат есiмдердiң негiзi,

id- is болып аяқталады: iris, idis f (негiзi irid) - қабықша, carotis, idis f - ұйқы артериясы, pyramis, idis f - пирамида.

Буын саны бiрдей зат есiмдер атау және iлiк септiктерiнде бiрдей болады. Мыслы: auris, is f – құлақ, cutis, is f - терi.

⇐ Предыдущая123456789Следующая ⇒

Поделиться: