Скелеттеги механикалык дизайн

Сө ө ктө рдө гү кемчиликсиз долбоордун дагы бир мисалы – бул бут сө ө ктө рү. Адамдын бир буту 26 сө ө ктө н турат, ошондуктан дене сө ө ктө рү нү н тө рттө н бири буттарда орун алат. Бут механикалык функцияларды жең илдетү ү ү чү н долбоорлонгон ө згө чө бир тү зү лү шкө ээ. Буттун тү зү лү шү ндө гү кереметтү ү лү ктү ар кандай инженерия чыгармаларына, мисалы буттун таманын кө пү рө инженериясына салыштырууга болот. Мындай ийилген форма дене салмагына карата сө ө ктө ргө кө мө кчү болуу касиетине ээ.

Башка бир мисал катары автомобильдерди алууга болот. Бир автомобильдин газ педалы басылганда педаль рычаг сымал иштейт. Ошол сыяктуу буттар да манжа учунда туруу кыймылы жасалганда, гидравликалык тиккө тө ргү ч (домкрат) кызматын аткарышат. Секирү ү кыймылында денени учурса, чуркоо кыймылында буттар ү чү н бир жаздык кызматын аткарышат. Бү т мындай кыймылдар учурунда буттагы кыртыштарга, тамырларга же булчуң дарга эч кандай зыян келбейт

A. The foot bones bear the weight of the entire body, placed on the heel bones when the body is standing. 1. Curve from internal side to extensor
2. Curve to width
3. Curve from external side to extensor

Бул ө згө чө абалдын маанисин толук тү шү нү ү ү чү н денедеги башка кандайдыр бир органың ызды, мисалы колуң уз менен буттарың ызды салмак кө тө рү ү жагынан салыштыралы. Тик турганың ызда буттарың ызга тү шкө н салмак колдоруң узга тү штү дейли. Бул ү чү н колуң узду столдун ү стү нө коюп, анан ү стү нө 70-80 килограмм салмакта бир жү к койдук дейли. Анда кыска убакыт ичинде кыртыштарың ыз эзилип, тамырларың ыз жарылмак, ал тургай, сө ө ктө рү ң ү з этиң изди талкалап чыкмак. Бирок эртеден кечке адам денесин кө тө ргө н буттарда тамырлар да жарылбайт, кыртыштар да эзилбейт. Себеби бут атайын жү к кө тө рү ү ү чү н долбоорлонгон бир орган.

Мээни коргогон капас: баш сө ө гү

1. Forehead bone
2. Nasal bone
3. Upper jawbone
4. Lower jawbone
5. Facial bone

6. Temporalis
7. Brain cavity
8. Nasal cavity
9. Site of middle and inner ears in the temple
10. Foetus skull

Баш сө ө гү мээни ороп турган жана ө тө жакшы коргогон сө ө ктө н бир соот. 8 сө ө ктү н биригишинен турат. Жогоруда денедеги сө ө ктө рдү н турган ордуна жана функциясына жараша ар кандай ө згө чө лү ктө болоорун айткан элек. Баш сө ө гү ндө да ө згө чө бир долбоор бар. Сө ө ктө рдү н бириккен жерлери башка сө ө ктө рдө н айырмаланып дө ң -сай болуп турат. Себеби баштын сө ө ктө рү нү н бириккен жерлери бир-бирине дал келип, отура тургандай долбоорлонгон.

Бойгон жеткен бир адамда ө тө катуу жана кү чтү ү тү зү лү штө болгон баш сө ө гү жаң ы тө рө лгө н бир наристеде такыр башка тү зү лү штө болот. Энеден жаң ы тө рө лгө н бир наристенин баш сө ө гү али сө ө ккө айлана элек, жумшак болот. Ошондой эле, баш сө ө гү н тү згө н 8 сө ө к бир-бирине толук отура элек болот. Сө ө ктө рдү н бириккен жерлери арасында боштуктар бар. Бир караганда наристенин ден-соолугу ү чү н бир кемчиликтей кө рү нгө н бул жагдай негизи тө рө т учурунда наристенин ө мү рү н куткарган маанилү ү бир ө згө чө лү к.72 Эгер баш сө ө гү толук сө ө ктө й катуу тү зү лү штө болгондо жана арада боштуктар болбогондо, тө рө т учурунда наристенин баш сө ө гү нү н эзилү ү ыктымалдыгы ө тө жогору болмок. Бирок наристелерде баш сө ө гү н тү згө н кемирчек сымал жумшак тү зү лү штө н улам сө ө ктө р ийкемдү ү болуп, ийилип, бү гү лө т. Бирок ийкемдү ү болуунун ө зү эле жетиштү ү болбойт. Баш сө ө гү ийкемдү ү болушу ү чү н орун да талап кылынат. Тө рө т учурунда толук жабыла элек баш сө ө гү аралыгы ага орун болуп берет. Баштын сө ө ктө рү кысылып, ортодогу ошол боштукту толтурат, ал тургай, бир-биринин ү стү нө чыгышып, баштын кө лө мү кичирейет. Натыйжада наристе баштын кө лө мү нү н жарымындай болгон тө рө т каналынан ө тү п, ден-соолукта тө рө лө т.

Булардын бири болбогондочу? Мисалы баштын сө ө ктө рү ийкемдү ү болуп, бирок ортодо боштук болбогондо же тескерисинче, сө ө ктө рдү н арасында боштук болуп, бирок сө ө ктө р ийкемдү ү болбогондочу... Эки учурда тең наристенин мээси олуттуу жабыр тартмак. Б.а. тө рө т учурунда бул эки ө згө чө лү ктү н тең чогуу болушу шарт. Бирок бул жерде унутпаш керек болгон дагы бир маанилү ү жагдай бар: эне денесиндеги жамбаш сө ө ктө рү.

Боюнда бар аялдарда жамбаш сө ө ктө рү кош бойлуулуктун акыркы айларына жакын жумшарып, бир-биринен бир аз алыстайт. Бул ө тө маанилү ү жагдай, себеби ушул жумшаруу натыйжасында наристе башы эзилбей тө рө лө алат.

Адам денесиндеги ар бир ө згө чө лү к адамдын ден-соолугун коргоо жана зыян кө рү шү нө жол бербө ө ү чү н пландалган. Бул жерде да апачык кө рү нү п турган план менен ал пландын негизиндеги долбоор кантип келип чыккан деген суроонун бир гана жообу бар. Бул тең дешсиз долбоор ааламдагы бү т нерсени жараткан жана белгилү ү бир тартипке салган Аллахка тиешелү ү. Аллахтын чексиз акылын кө рө алган жана андан жыйынтык чыгара алган адамдар чыныгы кутулууга жете алышат. Адамдын милдети – Аллахтын анда жараткан ушул сыяктуу жакшылыктарын кө рү п, аларга шү гү р кылуу. Аллах шү гү р кылгандарды сү йө т.

Скелетке доо кеткенде берилү ү чү биринчи жардам

Адамдын сө ө ктө рү нө жана муундарына кө п учурда доо кетиши мү мкү н. Ошого убагында жардам берү ү зарыл. Муундун чоюлушуна жардам берү ү. Олдоксон кыймылдардын жана катуу урунуунун натыйжасында сө ө ктө р ө зү нү н муундагы ордунан чыгып кетет. Мындай учурда муун чоюлушу же ал жердеги кө птө гө н кан тамырлар ү зү лү шү мү мкү н. Чоюлган муундун тегереги ысып кызарып, шишийт, какшаткан оору пайда болот. Эгерде муун чоюлса, ал жерге муздак сууга салынган сү лгү, кар же муз басуу керек. Муздак нерсе ооруну басаң датат, шишикти таратат, ички канталоонун кө лө мү н азайтат. Муун байламталары чоюлганда жылбай тургандай кылып катуу таң уу да ө тө зарыл. Биринчи медициналык жардам кө рсө тү лгө ндө н кийин оорулуу адамды дарыгерге алып барып, туура диагноз коюу керек. Колдун мууну чыккан болсо, анда мунду такыр кыймылдатпай жоолук же бинт менен катуу таң ып, моюнга асып коет. Бутка жука жыгач же узун картонду ж.б. нерселерди колдонуп, шакшак таң уу керек. Андан кийин аны дароо бейтапканага жеткирү ү зарыл. Катуулугуна жана серпилгичтигине карабастан жыгылганда, катуу урунганда сө ө ктө р сынып кетиши мү мкү н. Сыныктын сырткы кө рү нү шү нө жараша ачык же жабык экенин аныкташ керек. Эгерде сынган сө ө ктү н тегерегиндеги булчуң ткандары, кан тамырлар, неврдер ү зү лү п жана тери жараланып, сынган жер кө рү нү п турса, аны ачык сынык дешето. Мындай учурларда адегенде кандын акканын токтотуп, жараатты тазалап, таза бинт же материал менен таң ып шакшак коюп, доо кеткен жерди кыймылдатпаш керек. Эгерде кабыргалар сынган болсо, жабыркаган адамга ө пкө сү ндө гү демди колдон келишинче чыгарып, андан кийин терең эмес ү стү ртө н дем алууга ың гайлаштырып, кө ө дө ндү бек таң ышат. Омуртка тутуму сынган адамды тү птү з катуу жерге кө мкө рө сү нө н жаткырып, анан тез жардам чакыруу керек. Кырсыктаган адамды отурган абалда таң ууга болбойт, анткени дененин салмагы омуртка тутумуна кү ч келтирет.

Оорулары

Сө ө к системасынын оорулары ө тө кө п жана ар тү рдү ү. Кө бү нчө сө ө ктү н тубаса, дистрофиялык, сезгенү ү жана шишик оорулары жолугат. Тубаса оорулардын себеби толук изилдене элек, бирок туугандар арасындагы никеге, кош бойлуу аялдын организмине зыяндуу факторлордун (кырсык, химиялык заттар, нервдик кү ч келү ү, тамеки чегү ү, алкоголь) таасирине байланыштуу болору белгилү ү. Дистрофиялык оорусу сө ө к тканынын тү рдү ү себептерден азыктануусунун бузулушунан, ошондой эле витамин жетишсиздигинен болот (мисалы, Д витамини жетишпесе итий пайда болот). Д витамини организмге тамак-аш менен келет, андан тышкары кү н нурунун таасиринен териде да пайда болот. Омурткаларда жана муундарда кан айлануунун бузулушу остеохондроз жана артрозго алып келет. Кыймылдын аздыгынан остеохондроз акыркы жылдарда кө п жолугат. С. с-нын кең ири таралган оорусуна омуртка тутумунун кыйшайышы кирет. Ал сабак окуп жатканда баланын келбетине кө ң ү л бурбагандыктан, ошондой эле зат алмашуунун тубаса бузулушунун, айрым оорулардын (туберкулёздук спондилит, шишиктер жана башкалар) кесепетинен болот. Сө ө к системасынын айрым оорулары скелетке кү ч келү ү дө н (айрыкча балдар менен ө спү рү мдө рдө ) ө ө рчү йт.

Сезгенү ү оорулары

Сезгенү ү ооруларынан остеомиелит жана сө ө к менен муундун туберкулёзу кө п жолугат. Сө ө к тканынын сезгениши инфекциялык процесстин (чыйкан ич келте, баш келте, сү зө к, котон жара жана башкалар) кабылдоосу катары да ө нү гө т. Сө ө к системасынын жабыркашы (сынык, муундан чыгуу жана башкалар) кө п кездешет. Кийинки мезгилде ө ндү рү шкө жана турмуш-тиричиликке техниканы кө п пайдалануу таяныч-кыймыл аппаратын жабыркаткан оор кырсыктарды кө бө йттү. Ошондуктан коопсуздук техникасынын эрежелерин сактоо ө тө маанилү ү.

Дарылоо

Дарылоодо дары-дармек, айыктыруу физкультурасы, массаж, физиотерапиялык процедуралар колдонулат. Кээде хирургиялык операция жасалат. Азыркы учурда травматолог, ортопед врачтар колдонгон аппараттар менен конструкциялар ийгиликтү ү натыйжаларды берү ү дө.

Остеохондроз

Остеохондроз (байыркы грек тилинен ὀ σ τ έ ο ν — сө ө к жана χ ό ν δ ρ ο ς — кемирчек) — сө ө к жана кемирчек ткандарында зат алмашуу продуктуларынын топтолушунан келип чыккан ө нө кө т оору.

Омурткалардын остеохондрозу кө п жолугат. Анда омуртка дисктеринин дистрофияга учурашы жана жукарышынан омуртка сө ө ктө р ө сө т, муун арасында артроз, кө п учурда диск чуркусу ө ө рчү п, жү лү ндү, жү лү н нервдеринин дү мү рчө ктө рү н кысат. Андыктан омуртка тутумунун ийилгичтиги жана кыймылы тө мө ндө йт. Оорунун жү рү шү ар кандай факторлорго (зат алмашуу жана эндокриндик бузулуулар, травма жана башкалар) байланыштуу. Омурткалар бири бирине салмагын тийгизип баскандыктан, омуртка дискинин бийиктиги тө мө ндө п, омурткалардын ортосунда фиброздук шакекче чыгып, жү лү ндү н элементтерине таасир этиши мү мкү н.
Остеохондроз кө бү нчө бел, моюн, кө кү рө к бө лү гү ндө кездешет. Оорунун негизги белгиси — белдин белгилү ү жери ооруп, ал жамбашка жана бутка берилет. Кө п учурда куяң га окшойт. Омурткалардын бузулган дисктин тушундагы кылкандай урчугу пальпация жасаганда ооруйт. Эгерде нерв кыпчылып калса, ал нервдештирген жерде оору сезилип, сезгичтик бузулат, буттун алсыздануусу жана башкалар байкалат.

Остеохондрозду дарылоодо эң мурда горизонталдуу тегиздикте чоюу (ал ү чү н кроваттын бут жагын 30—40 см кө тө рө т), физкультура, новокаин менен электрфорез жана башкалар колдонулат. Радондуу минерал суулары бар курорттордо (Жети-Ө гү з, Жыргалаң, Пятигорск жана башкалар) дарылануу жакшы натыйжа берет. Бел ооруса атайын ортопедиялык корсеттер сунуш кылынат. Мындан тышкары ооруну басаң датуучу каражаттар да колдонулат

Остеохондроздун пайда болушу
* Тукум куугандан (гендик тү зү лү штө н).
* Организмдеги зат алмашуунун бузулушунан, инфекциялардан.
* Ашыкча салмак, туура эмес тамактануудан. (микроэлементтердин жетишсиздиги)
* Омуртканын сынганы, жабырланганынан.
* Туура эмес отуруу, туруу, басуунун натыйжасында омурткананын жылышып кетишинен.
* Экологиялык ың гайсыз шарт.
* Аз кыймылдоодон
* Оор нерселерди кө тө рү ү дө н
* Кө п убакытка чейин ың гайсыз абалда туруудан.
* Бут кийимдерден; бийик такалуу бут кийимдерди кийү ү дө н.
* Нервдин бузулушунан же стресс абалында узак мө ө нө ттө болушу.
* Суук тийгизип алгандыктан, тамеки чегү ү дө н пайда болот.

Остеохондроздун белгилери
* Остеохондроз менен ооругандардын омурткаларын сыздатып, колдоруна жана буттарына таасир берет
* Кыймылдоодо белдин кү чө п ооруп кетиши.
* Моюн остеохондрозунда; Колдор, ииндер жана баш ооруйт. Омуртка артерия симптомдору пайда болот, алар тө мө нкү дө й; кулакка чуулдаган ү н угулуп, баш тегеренип, кө з караң гылап, точкалар кө рү нү п жана баштын лукулдап оорушу менен коштолот.
* Далы омуркасынын остеохондрозунда; тө штү н сайгылашып оорушу, жү рө к жана башка органдардын кыймылдоодо ооруп кетиши.
* Белдин остеохондрозунда; жү лү н тартылып жаткансып кыймылдатпай калат. Кээ бирде жамбаш сө ө ктө рдү кыймылдаттырбай оорутат.
* Остеохондроздун бардык тү рү нө тиешелү ү белгилери: гипотония, рецепторлордун сезгичтигин начарлатып, булчуң дардын кү чү н азайтат.

Далы омурткалары ү чү н кө нү гү ү лө р
1. Тү з турган абалда терең дем алып, колуң узду ылдый тү шү рү ң ү з, колуң узду ө йдө кө тө рү п демиң изди чыгырың ыз. 8-10 жолу кайталаң ыз.
2. Столго олтуруп, колуң уз менен башың ыздын артына тиреп терең деп алып, артты кө здө й улпунуп демиң изди кое бериң из.
3. Кө мкө рө ң ү здө н полго жатып, башың ызды жана буттарың ызды ө йдө кө тө рү ң ү з.
Бел омурткасына кө нү гү ү лө р;
1. Белиң изди таянып тү з туруң уз. Ошол эле абалда оң го, солго, артка, алдыга ийилип, ар бирин 10 жолу аткарың ыз.
2. Тизелеп туруп, колуң узду болгон кү чү ң уз менен полго тартың ыз, кайра туруң уз.(10-15 жолу кайталаң ыз).
3. Капталың ыз менен жатып, бутуң узду тө шү ң ү згө чейин бү гү ң ү з. (8-10 жолу).

Остеохондроз менен операция болгондорго;
o 3 айга чейин 5 кг ашык оор салмактуу нерселерди кө тө ргө нгө болбойт.
o 2-3 айга чейин унаа айдаганга болбойт.
o Тамеки чегү ү гө, дароо кыймылдаганга болбойт.
o Белди жылуу кармоо талап кылынат.

Остеохондроздун дарылоо методдору жө нү ндө
Остехондроздун дарылоо ыкмаларынын бири бул консервативдү ү метод. Мындай метод остеохондрозду хирургиялык жол менен дарылайт. Антан тышкары компекстү ү консервативтү ү методду пайдаланса болот. Анда атайын дарылоочу кө нү гү ү лө р, физиотерапия, массаж, мануалдык терапиялар камтылат. Ушундай жол менен дарылоодо 1-3 айда сакайып кетсе болот. Айрым

Ө з алдынча аткара турган комплекстү ү кө нү гү ү лө р
Комплекстү ү кө нү гү ү лө р остеохондрозго каршы профилактика ү чү н иштелип чыккан. Мындай кө нү гү ү лө рдү аткаруунун натыйжасында булчуң дар бекип, омуртканы ийилгич жана кыймылдуу кылат.
Моюн омурткалары ү чү н кө нү гү ү лө р
1. Колуң узду чекең изге такап, башың ызды тү ртү п, моюнуң узга кү ч келтириң из. Мындай абалда 7 секунддай болуп, 3 жолу кайталаң ыз.
2. Моюнуң узду артка буруп, жаагың ызды ө йдө кө тө рү ң ү з.
3. Башың ызды жана ийиниң изди тү з кармап, оң го беш жолу буруп, андан кийин солго беш жолу буруң уз.

Азыр аксап баскан же белин кармап кайкалай калган карыларды эле эмес, жаштарды да кө п кезиктиребиз. Алардын жанын кейиткен – муун оорулары. Бул саныбызда муун оорулары тууралуу маалымат берип, айрым пайдалуу кең ештерди сунуштайбыз.

 

Муун оорусу

Адам денесиндеги муундар кыймыл-аракет болуучу, тагыраагы, ийилип жана бү гү лө турган жерлерде жайгашкан. Муун эки сө ө ктү н биригү ү сү нө н турган жө нө кө й жана 3 же андан ашык сө ө ктү н айкалышынан турган татаал муун деп экиге бө лү нө т. Муундун тегерегин муундарга жакын ткандар курчап турат. Муун оорусу денедеги зат алмашуу бузулганда, оор нерсе кө тө ргө ндө артерия кысылып, муундарга кү ч келгенден пайда болот. Адистердин айтымында, моюн, кө кү рө к, муун омурткаларында туз болсо да муун ооруларын пайда кылат. Аталган илдет менен кө бү нчө орто курактан ө тү п калгандар, тукумунда болсо, жаштар жана климаксы башталган аялдар кө п жабыркашат.

 

⇐ Предыдущая12345Следующая ⇒

Поделиться: