CIFALAM VPANEFA SIS DAVED VPA.

1879 III 31—1912 VIII 16 ‘Johann Martin Schleyer’. 1912 VIII 16 edeadom.

1912 VIII 16—1948 VIII 16 ‘Prof. Dr Albert Sleumer’. 1949 IV 1 Stimacifal.

Bi sekü seks volakriga telid cifal: Sleumer no älabom mögi ad dedietön oki nentasteifo Volapükamufe, elovegivom gitätis e gitodis valikis okikis ele ‘Dr. Arie De Jong’ de 1947 I 15—1948 I 1, sodas atan ebitom dü tim at as cifal nelaidüpik Vpanefa.

1948 VIII 16—1950 VI 8 ‘Jacob Sprenger’. 1951 X 26 edeadom.

1950 VI 8 ‘Johann Schmidt’.

Dub maläd cifala: ‘Sprenger’ e sekü nefüm tefü säkäd, va ‘Johann Schmidt’ ölovesumom cifalami ‘J. G. M. Reynders Sr.’, kel as kadäman Vpa älabom dünayelis mödikün, ebitom de 1950 V 22 jü 1950 VII 19 as vicifal Vpanefa ed epladulom dü tim at cifali, e

bi sekü dinäds in Deutän dabinöls e sekü jäfots lönik okik cifal: ‘Schmidt’ no äfägom ad bitön fuliko e fruto as cifal Vpanefa, ecälom tü 1950 XII 21 eli ‘Dr Arie De Jong’ vicifali Vpanefa, ed elovepolom ome nelaidüpo diniti okik ko gitäts e gitods valiks ona.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pad: 9.

DAIFANS FAMIK.

Ven ‘Caterina dei Medici’ as jigam rega: ‘Henri’ II ägolof lü Fransän, äkeblinof ananis kvisinanas Litaliyänik okik, kels ün prim renäsana ämutoms vedükön jäfüdi oksik lekani. Pato su glun Fransänik äfägoms ad födön ön mafäd gretik duinis oksik, dubä in natäl Fransänik bos äjinon dabinön, kel äpöton ad völfön mögis valik, kelis lekan kvisinik älabon niniko. ‘Louis’ XIII ämökom suvo fidädi lönik okik ad vanükön venenamasteifis neflenas okik. Ün tim, kü venenam no äbinon bos plödakösömik, bügutan ämutom fidön bosi zibas komü famül ad jonön so one, das äkanoy fidön takediko zibis. Kardinale: ‘Richelieu’ kodidoy stimi, das etüvom rezäpi mayonäda. Sod e zib lebenosmekiks ömiks pänemons ma jimarketan: ‘De Pompadour’ e jijönans famik votik. El ‘Condé’ gretik älabom cifakvisinani: ‘Vatel’, kel äbinom so pleidik demü fideds okik, das, ven fit, keli isivom pro zäl in ‘Chantilly’, no äkömon, ädäsperölo ädunom oksaseni. Elautom i buki dö jäfüd okik, sevabo yegedi dö mod büköta.

Konotül nendämik pakonon tefü graf balid de ‘Carlisle’: daifan Britänik. Ävilom, das säned omik no öpliton te linegi, ab i logi. Ven ägetedom lotanis, ons päletons ini fidalecem, kö yegs mu jöniks, kels kanons pamekön fa largentismitan, dekoratan, nibotel e kvisinan, ädekons tabi. Du sog älelogon ed ästunidon dinis jönik valik et, härbat ivedon koldik e nejuitovik pro daifans. Ab täno süpo yans ämaifikons, e bü-säned at, soäsä pänemon, pämoükon vifiko e päplaädon dub säned votik vamik ed in pats smalikün leigik äs ut, kel ikoldikon. Ab ad gegolön lü Fransän: us logobs sami sagata regik, dubä ‘Louis’ XIV ädatuvom elis ‘tables volantes’ sonemik, tabis flitöl. Pos lezib alik tab änepubon ini glun, ed äsüikon dönu, peblümüköl me zibs mu benosmekiks. Fid äbinon jäf veütikün omik, e kurans nemödik äkanoms, tefü atos, leigön ko om.

Steif balid ad givön daife sümili täläktik pädunon ün 1803, ven ‘Grimon de la Reynière’ älautom eli ‘Almanach des Gourmands’ okik, kel äklülädon labön dü yels mödik benoseki gretik, e kel ekeblünon mödiko ad lonülön verätiko taädami vü “lekan pefeinüköl fidedama” e “fid te kösömik”. Rezäp ömik, kel pilasumon ini kaled omik, äsirkülon e päblufon in läns ze mödiks. Ün 1825 lebuk mu reidadigädik: ‘Physiologie du Goût’ fa ‘Brillat-Savarin’ äpubon. In on spikom ko jäfüdisev gretik dö juits fida, e bajäfom zuo flani nolavik fidasäkäda. Äbinom, leigoäsä ‘De la Reynière’, calo gitavan, e pexilom dü tim lunik demü ceds bolitik okik. As hiyunan istudom noe gitavi abi sanavi e kiemavi. Musig, menefadil jönik e fidäd gudik, dins kil at, älabons nitedäli patik omik, äsä klülädos se konotüls mödik, kels sirkülons dö om. Cedü ‘Brillat-Savarin’ fid no äbinon juit teik. Äcedom buikumo oni as blig lezälik patik, keli ämutoy fölön asä dani nate demü giviäl onik. Kleiliko klülädos se val, keli elautom, das äzeilom ad tidön menes, vio stäänik lekan fida äbinon. Rezäps omik säklänedons dredi omik, das binäd seimik pögebon mi, u pöleadon moön. In ced omik kvisinan binom nolan. ‘Savarin’ lautom stüli leigo gudiki, äsä rezäps rigik omik binons lebenosmekiks. Lebuks omik no te dutons lü lebuks rigikün e veütiküns tumyela degzülid, ab to mödot literata, kel dabinon tefü fidön benosmekiko, binons nog ai fonät veütikün pro utans, kels ön mod seimik jäfons me jäfüd at.

‘Alexandre Dumas’ äbinom balan daifanas famikün ün tim omik, e neai äbinom läbikum, tän ven ätüvom rezäpi nulik. Repüt as lautan de “Graf de Monte Christo” e “Muskätans kil” äbinon pö om mödo no so digik äsä repüt omik as kvisinan, daifan ä daifidan. “Vipob finükön vobodi literatavik obik, kel binädon me toums lultum, ko lebuk dö kvisinav,” äsagom konfido flenes okik. Latikumo äsagom mu frediko: “konstatob fredo, das repüt obik in jäfüd kvisinik gretikumon, e jinos, das ünü brefüp repüt et opluon leigodü ut literatavana”. Lebuk lätik, keli äfimekom, äbinon jenöfiko kvisinabuk, fulik me rezäps, kelis ikonletom in dils valik Yuropa lölik. ‘Talleyrand’: dipan ä bolitan Fransänik äcedom osi plitiki ad panemön ‘la première fourchette’ de tim okik. Ün lifayel jöldegid okik ikösömükom oki ad gebön gödis valik pro bespik dö binädükam fideda. Äcedom, das kvisinöp gudik, kö kvisinan gudikün äbinom cif, öfödonöv sauni omik, ed öjelonöv omi plu ta maläds, ka stäf lölik sananas. Dü yels degtel cal kvisinacifa pilükonfidon ele ‘Carème’ famik. Bü tim at ibinom kvisinacif zara: ‘Aleksandro’ Rusäna, ed ela ‘George’ IV Lingläna.

Fovo baonan: ‘Brisse’ nog ädabinom. Äbinom fidan so peninädüköl, das, ma konot, älabom bligi ad sumön seadöpis tel, ven ätävom me dilijan. Lifitikäd lölik, keli älabom, kanon pakobosumön me notodot sököl, de om licinik: “Daifidan, kela lotans mutons begön bosi, binom man pesästimöl”. ‘Henrion de Pensey’: magitan Fransänik älabom cedi, das “tüv ziba nulik, kel stigedon pötiti obsik, e mödükumon fidajuiti obsik, muton palecedön as jenot mödo nitedikum, ka datuv stela nulik, ibä labobs ya stelis saidik”. As gemag keda daifanas kanoy lecedön grafi di ‘Sandwich’. Lord famik at älabom lefäki te bali: gäm; äbinom utan, kel änüdugom sändigis, ma om penemölis: kötots tel boda ko mit vü ons, kelis äbüedom blinön ome len pledatab; so no änedom löädön ad golön ad fidedön.

(Ma yeged in ‘Haagsche Post’.)

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pads: 9—11.

NOATAPENÄT OBSIK.

In nüm vönädik vigagaseda: ‘Haagsche Post’ yeged dö daved noatapenäta obsik komädon, se kel elovesumobs sökölosi.

Sevoy, das Grikänans vönik no elabons noatapenäti patik. Ämalons musigi oksik medü lafab, efe so, das ämalons noati löpikün me el ‘A’, e tonodem äzugon donio. No obejäfobs ye lunüpo me stukot e geb noatapenäti Grikänik, bi mod et malama emoikon, ven kuliv Grikänik pämodränon dub kuliv Germänik. Musig Vöna-Grikänik, plä diledils anik, peperon lölöfiko, ed utosi, kelosi sevobs dö on, ekanobs te seivön se penäds fa filosopans e teorans, kels binons pro no-däpäbs reided ni muadik ni fasiliko suemovik. Dü kuliv Germänik et ädunoy primo nen malam anik; pianiko ga äsenäloy neodi ona, e nömats äpubons. Kiöpao äramenoy-li onis? Atosi no nog sevoy fümiko; ab binos sio küpädik, das nem: nömats, ‘neumata’, licinon de Grikänapük. Vöd: ‘neuma’ sinifon” vineg, jäst, ed ägeboy jästapüki pö korakanit. Pö atos koridilekan no äflapülom misuro — misur no äsevädon — ab ämalom koranefe me jästs: ‘neumata’, va noat kanitabik äbinon löpikum u donikum ka noat büik, u va älabon bo tonodalöpoti leigik. Jästs et pämagulons pro koridilekan penaviko sui pärgamen labü vödem, keli älabom fo ok. Lä ats kazetamalüls äbinons, kels ädiseinons ad kipön plöseni su veg verätik.

Se kobiosmet sotas tel et malülas — zao ün tumyel 7id — nömats bo edavedons ad malön ritmuti e löpoti tonodas, bu val pö psamikanitam dü kult. Atos äbinon vo lekananotod ze balfomik, ab ven ün gol timas kanit ävolfon, ed ädageton fomis liegikum, nömats ävedons komplitikums, ed igo musiginolans suvo no änolons sinifis kuratik onas. Steifs difik pädunons ad menodön atosi. Hikleudan: ‘Romanus’ äpladom tonatis vü nömats: me ‘A’ (‘altius’) ämalom, das tonod ämuton pakanitön ko löpükam vöga, me ‘C’ (‘celeritas’), das timot ämuton pavifükumön, me ‘I’ (‘inferius’), das noat ämuton pakanitön donikumo mö tonod bal, me ‘S’ (‘sursum’) löpikumo mö tonod bal ka noat büik. Ön plag äklülädos, das me atos stad no ägudikumon, ab ävedon badikum. Jüs nesevädan ädagetom tiketi ad malön noatis ma sam Grikänanas medü tonats, ye no in lüod doniköl, äsä ün vön, ab in lüod löpiköl. Igo frutü gelan klavs alik gela päblimons me tonats. Ab pos tim semik ga no äkotenoy tefü atos, e täno stripemasit pedatuvon. Fa kin-li?

Si! atos binon säkäd! Kösömiko kodidoy datuvoti at hikleudane benediktik: ‘Guido di Arezzo’, kel elifom de 995 jü 1050. Palecedom ga i as kodan datuvotas frutik mödikum in jäfüd musiga. Tonodems (e solfed) pedatikons niludo fa om; ma nilud i mutoy danädön ome “nami di Guido” sonemik, ma kel äkanoy numön balatiko me doats mälstinamusigömis u mälnoatasitis ün tim et geböfikis. Zuo epreparom ma nilud dub blufs okik me musigöm balstinik: ‘monochord’ panemöl, datuvi virginala, klavizema e pianoda. Fino egevom niludo stabi pro noatapenät obsik, dubä äpladom nömatis sui strips, keles tonodalöpot fümik pigivülon. Atos pätidon ün tim büik; ab latikumo eklülädos — e lü ‘Hugo Reeman’ duton stim datuvüla atosa — das el ‘Guido’ obsik ya emutom sevön musigi, in kel strips pägebons ad malön tonodalöpoti noata. In namapenäd se prim tumyela 10id tuvoy samo vü nömats stripi redik, fo kel ‘F’ pedäsinon. In fümükam tonoda bal su strip rufom no binon-li de stripemasit nutimik? In namapenäd votik se fin tumyela ot, kel petuvon in ‘Amiens’, pepenetos, das imaloy ün 986 — klu nog bü timül, das ‘Guido’ pämotom — tonodafagotis nömatas medü strips.

Ab meritab gretik ela ‘Guido’ ebinon, das edavobom tikamagoti ad gebön stripis as sit. Iprimoy, äsä ya pämäniotos, ad liunön stripi redik bal pro ‘F’. Latikumo sus at strip yelovik äkömon pro ‘C’. Benediktan obsik äliunom nu vü bofiks stripi blägik pro ‘A’, e dub atos nefüm lätik tefü tonodalöpot noata inepubon, bi nu su e vü strips alna noat te bal äkanon binön. Latikumo eläükom suso nog stripi: ‘E’ u diso stripi: ‘D’, ab äcedom, das strips plu fol no äbinons zesüdiks. Len prim stripas ämalom pro tonods kinik ämutons pagebön, du nömats in fom boso balugikum pägebons fa om as malüls noatas. Ün gol timas noatapenät esufon klüliko nog votükamis veütik; samo noatakaps evedons glöpiks e labons patedi ot, ab ledin eblibon. Igo nog nu givobs stripes stripema nemis, sevabo medü kiküfs: kiküf: ‘C’, kiküf: ‘G’ (viälakiküf), kiküf: ‘F’ (bäfakiküf), kels edavedons dub votafomam tonatas büikumo pigebölas. Ven folstripasit pidavobon, ägeboy primiko te noatamalülis balsotik, bi valiks älabons völadi ot. Ab ven ritmut ädavedon in kanit, e ven in volf musiga pluvöged äkömon, äneodoy disti mödikum. So ägeboy primiko sotis kil noatas, eli ‘longa’: noat kvadik ko göb, eli ‘brevis’ labü laf dulota ela ‘longa’, pemagulöl dub kvadil nen lenlagot, ed eli ‘semibrevis’ labü dulot lafik ela ‘brevis’ pemagulöl dub rombud.

Ab pianiko ün tim äsököl sots kil et no äsaidons, ed ün prim tumyela 15id älabobs löloti lölöfik noatas: ‘maxima, longa, brevis, semibrevis, minima, semiminima, fusa, e semifusa’. El ‘semibrevis’ binon noat lölik obas, el ‘minima’ noat lafik, el ‘semiminima’ noat foldilik, el ‘fusa’ noat jöldilik, el ‘semifusa’ noat degmäldilik obas. Völads kil balido pemäniotöls ämalons dulotis lunikum ka misur lölik ed enepubons se noatapenät nutimik obsik. Ab nu labobs noatis kildegteldilik, mäldegfoldilik e tumteldegjöldilikis, du nog labobs pauda- e plösenamalülis, kels nog äbinons nesevädiks pö musigals vönädikum. Teil ad misurs esüikon pas ün prim tumyela 17id, e pedütülon niludiko de noatapenät pro lüt. Löpüdatis e donüdatis ye tuvoy ya in namapenäds se tumyel 13id.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pads: 11—12, 15—16.

DÖ STUDS

‘FRANCIS BACON, VISCOUNT ST. ALBANS’ (1561—1626)

Petradutöl se Linglänapük fa: ‘Brian R. Bishop’.

Reidolsöd, ni ad taspikön e tablöfädön, ni ad kredön e lüsumön as verat, ni ad tuvön bespiki e döbati, ab ad vätälön e tikädön! Bukis anik sötoy gutön, votikis slugön, e nemödikis cuvön e dicetön; sevabo, bukis naik sötoy reidön te in dils, votikis sötoy ye no reidön konsienöfiko, e nemödikis sötoy reidön lölöfiko, e ko zil e küpäl. Bukis anik kanoy i reidön depüto, e medü setrats fa votikans se ons pemeköls, ab atos mutonöv te jenön pö blöfäds läs veütiks e pö buks läs völadiks, voto buks pesteilöl sümons ad vat komunik pesteilöl, dins lumagifik. Reid vedükon meni völadiki, döbat meni gespiköfiki, e penam meni kuratäliki; e kludo, if men penon nemödiko, neodon memi gretik, if döbaton nemödiko, neodon blümäli, ed if reidon nemödiko, neodon käfi mödik ad jinön, das nolon utosi, kelosi no nolon. Jenav vedükon menis sapikis, poedav spiritälikis, matemat sagatikis, natav letäläktikis, südav fefikis, tikav e spiköfav fägikis ad disputön. ‘Abeunt studia in mores’.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Nüm: 3. Pad: 12.

NUNS.

Tü d. 31id mäzula ayela yels 75 epasetikons, das Volapük pedatikon fa ‘Johann Martin Schleyer’. Jenöfot at penunon in delagaseds mödik in Nedän. El ‘Leidsch Dagblad’ elasumon igo yegedi ze gretiki tefü dabin 75-yelik Volapüka. Ab no egetobs nunis, va Volapük pemebon i in foginän.

Ünü foldil 1id yela: 1954 Vpamäks 100 peselons.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pad: 12.

KADÄM VOLAPÜKA.

Cifef.

Dilekan-sekretan: ‘Dr. Arie De Jong’.

Kädan: ‘J. G. M. Reynders Sr.’

Limans.

‘J. G. M. Reynders Sr.’ ‘Den Haag’, Nedän. 1900 III 27 Kadäman. 1938 V 7 Kadämal. 1950 V 22—1950 VII 19 Dilekan kadäma.

‘Stefan Basilescu.’[43] ‘Comuna Talpasi’, Rumän. 1900 IV 10 Kadäman. 1939 III 31 Kadämal.

‘Dr. Arie De Jong.’ ‘Leiden’, Nedän. 1901 VI 5 Kadäman. 1934 X 1 Kadämal. 1947 I 15—1948 I 1 e de 1950 XII 21 Dilekan kadäma.

‘Prof. Dr. Albert Sleumer.’ ‘Bad Godesberg’. Deutän. 1902 I 20 Kadäman. 1910 XII 3 Kadämal. 1912 VIII—1947 I 15 e 1948 I 1—1948 VIII 16 Dilekan kadäma.

‘Johann Schmidt.’ ‘Weiszkirchen am Taunus’. Deutän. 1949 VIII 16 Kadäman. 1950 VII 19—1950 XII 21 Dilekan kadäma.

‘Filippus Johann Krüger.’ ‘Amsterdam.’ Nedän. 1951 IV 12 Kadäman.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pad: 13.

VOM IN LOFÜDÄN ED IN VESÜDÄN

In delagased vönädik ätuvobs yegedi dö spikotadin in tiäd pemäniotöl. E bi kobätäl bevü voms in vol lölik no nog binon so gretik, äsä dialimiküns e püdiäliküns bevü voms fomälofs, u vipofsöv, lasumobs yegedi at. Südis e vönaoloveikodis no kanoy moükön me benovil e teors. Progediäliküns e kuliviküns vomas se lofüdän e vesüdän, se nolüdän e sulüdän, dalofs lütenükön odes nami e steifön ad suemön odis, ab no kanofs süadükön ünü del bal, ünü yel bal, jisvistis läs kulivikis e plu dakipiälikis in züäd oksik, das voms in topäds votik vola i labofs südis e cedis gudikis, e das mots in vol lölik to lifamod e tikamod distiks okas labofs kaladapatädis baiädik mödik.

Samedi plitülik atosa ätuvobs b. v. in pened de läd Linglänik se ‘Lahore’ dö voms in Lindän Linglänik. Itevof usio ko senäl pluama Linglänik e ko kelid kol jisvists Lindänik okik, ed älärnof us neflagiäli. Ikoedof nünön oke fa el ‘munshi’ (= pükavan Hindostänik) dö pük e kösömots Lindäniks ad no binön tu nesevik pö nügol okik in vol nesevädik. Ven ävilof reidön eli “Neits milbal” as tidabuk, äfügof tio nolani. Vom Lindänik nonik ospikoföv föro dö konots at, e ven äsagof, das cils Linglänik valik äreidons onis, atos äbinon pro geidan ofik dönu blöf säsüdöfükama vesüdänik. Ko kelied fulik tefü fät vomas pesoelüköl änügolof ini el ‘zanana’ (= vomacem) balid. Äduinof glidoti plütik, keli ilärnof de el ‘munshi’. Jidaifidan Hindostänik ofik äjonof kleiliko, das ätikof ludigidiko dö jivisitan okik, e dö klotem jiatana.

“Himatan olik”, äsagof, “labom kludo dalestümi so nemödiki pro ol, das dälom ole ad golön nenvealo su süts, sodas mans valik kanoms logön logodi olik. Te söls famüla obik daloms logön logodi obik. Vio pidob olis, vomis Linglänik, demü nenkud himatanas olsik tefü ols.”

Äbinof pleidik dö fanäbam okik, no suemoföv keliedi voma, keli äcedof yegi nestüma. Ärevidob senäli obik kelieda, jipenan küpetof, älärnof ad suemön, das mögos, das vom, kel esevof libi, ofanäböpof oki libaviliko.

De tikädöp Lindänik Linglänans binons pöp miotik.

“Mens leseda spikons dö klin,” jislaman äsagof obe skaniko. “Ab logolöd lü kösömots miotik olsik, vio banols in vat pemiotöl, e fidols me nams no pelavöls!”

“Ab banavat obik binon klinik,” ägespikof stunölo.

“Klinik-li?” Nestüf ofik äbinon mü nosüköl. “Seadol in ban olik, e posä emiotol dub atos vati, jedol oni love koap olik, ai dönu vati ot.”

Ävestigölo dini äklülädos lü ob, das Lindänan ai stanon in ban okik, e lavon oki me vat flumöl.

“Dünan stanon-li len domayan ko leskel labü vat, sodas lotans kanons lavön namis oksik, büä fidons bodi?” äfovof. “No! fidol bodi olik ko dats, kels pemiotons dub püf sütas, e dub küir stirajanädas jevodas.”

Jipenan cedof kluo, das lofüdänans e vesüdänans neai okolkömons odis dinü klin. Lindänan naudon kösömotis Linglänana, e Liglänan cedon, das kösömots Lindänik semik binons jeikiks. Lindänan ospikon notodälo dö dils valik koapa e dö dunods valik onas. Smilon dö lupuedäl Linglänik tefü dins semik, ab if säkol Lindänane dö jimatan omik, tän duinol nesüdöfi.

Plü lifob in Lindän, sagof, plü mutob votükön tikamagotis nepölovik obik.

Tän konof fino, vio vom Lindänik äsagof ofe: “Ed in län olik voms mödik mutofs deadön selibiko, bi mans no saidiks dabinoms pro valans! Vio fopiks ols, Linglänans, binols, kels dälols vomi te bali mane bal. Kis binon-li gudikum, labön kobiko ko jivotan mani bal, u binön soelik dü lif lölik okik nen spel freda pro ladäl u cilas?”

Ba voms vesüdänik odabinofs, kels oplidofs boso tikädöpi at, e votans, kels onaudofs somikosi, e so i tefü dins mödik votik obinos fikulik pro vesüdänans ad digidön südis lofüdänik. Fümiko pened at tidon, das teoro jisvistam binon vemo jönik, ab das plago binon vemo fikulik, e das med gudikün ad seivön jisvistis binon ad visitön ofis in län lönik ofas, ed ad studön ofis staböfiko dü tim lunik; ab atos pegönon te nemödikanes.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Nüm: 4. Pads: 13—15.

CEDS E TIKODS.

Sublimikos pedesinodonöv-li föro in vol, if ivätäloyöv büo dredäliko eli pro ed eli ta? Men binonöv-li in stad, in kel nu binon, eprogedonöv-li föro, if, leigoäs leefad, ivestigonöv büo drediliko, va glun äbinon sio saidiko solidik, büä äfeapladon futi okik?

‘Hippel’.

Sagolöd neai bosi dämü men, if no sevol fümiko osi; ed if sevol osi fümiko, säkolöd täno büo ole it: sekü kod kinik okonob-li atosi?

‘Stilling’.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pad: 16.

‘NAPOLEON’ ÄBINOM-LI MALÄDIK TIMÜ LEKOMIP NILÜ ‘WATERLOO’?

Ma yeged fa ‘H. A. L.’ in el ‘De Nieuwe Courant’ yela: 1923.

Ya jenavans e krigavans ömiks ebejäfoms säkädi: kis ebinon-li kods stedöfik peräda de ‘Napoléon’ nilü ‘Waterloo’? Das pöks vemo fefiks pemekons pö flan Fransänik, das def töda edabinon tü timüls veütik, dub kel mögods äjenädons gönü nämäds fedik, pedasevos stedälo i fa jenavans Fransänik. Ab ön mafäd kinik atos muton-li pakodidön pösodiko ele ‘Napoléon’? Rouli kinik efölom-li in dramat mugretik, kel peplösenon us su kamalän de ‘Waterloo’, e de fijen kela fät Yuropa äsekidon? ‘Napoléon’ älabom-li tü del et fuliko süeni okik, ud ästadom-li in neben lanöfik sekü kods koapik?

Dö feitadin bäldik at sanan Fransänik sevädik: ‘Dr. Cabanès’, kel äjäfom i me vestig jenavik, epübom penoti nitedik.

As nüdugot nunom spikoti, keli elabom bü yels teldeglul ko ‘Victorien Sardou’ tefü ‘Napoléon’. Spikot et pestenografon tü del ot.

“Ab ‘Napoléon’ ai äbinom malädik!” ‘Sardou’ ävokädom. “Äblebükom oki nämöfiki te dub viläl stunüköl okik.”

Pos atos dramatilautan famik änunom pati, keli ilelilom bü tim anik de plin: ‘Napoléon’ (‘Plon-Plon’: leson läxrega Vesfaläna: ‘Joseph Bonaparte’) e kel ibinonöv kod, das ‘Napoléon’ ün del lekomipa nilü ‘Waterloo’ te töbiko äfägom ad bleibön seadön in säed.

Tän ‘Sardou’ äfovom:

“ ‘Napoléon’ äsufom, äsä ols, sanans, nemols: tutöbidami breina e yoinaflamati. Äbinom bigik, ab nesauniko bigik. ‘Sarah Bernhardt’ labof pöträti de om, kel pemekon tü timül deteva omik lü ‘St.-Helena’: särvig binon brefik, kap emosadon tio vü jots, logod omik binon svolik; givom magädi eka, kel sufom foadamalädi. Ab jenöfo pas su ‘St.-Helena’ edagetom malädi, sekü kel edeadom: kanser. Klülos, das toms kelis fanäböpagaledan omik: el ‘Hudson Lowe’ nenkonsienik eblinädom ome, ekeblünons no nemödiko ad badükumön stadi omik.”

“Espikoy suvo dö maläd, keli ‘Bonaparte’ edagetom-la bo dü beleseat de ‘Toulon’, e de kel, ma lesag jenavanas, neai esaunikom lölöfiko. Atos binon-li veratik?”

“Diseinol bo skäbi. Ab maläd et ebinon-li jenöfiko skäb? Diagnodi kinik ol as sanan elonülolöv-li?”

“Ün tim büik elabob pöti ad bejäfön säkädi in jäfüdagased sanavik; cedü ob dot no dabinon, das äbinon käsem. ‘Corvisart’: man, kel änolom vo jäfüdi okik, isanomöv omi ünü brefüp de skäb, ibä ün tim et ya änoloy ad medinön gidöfiko malädi,…”

No ofövobs spikoti vü ‘Sardou’ e ‘Cabanès’; finikon ad pats e niluds.

Ma krigavans Fransänik atimik dins votik plu fagiks ekodonsöv perädi lampöra. So balan omas, General: ‘Bonnal’ äkleilükom in penot krigavik okik dö manöv de ‘Landshut’ (pepüböl ün 1905), das de 1809 dasev ela ‘Napoléon’ no plu äbinon so fümik ä kleilik, äsä ün tim büikum. “Lefog pleidäla ipladon oki vü om e dins. Ädigidom nämi okik plumafiko löpiki, du ädigidom uti neflena lemu püliki. Pölaced at, kel ävedon ai vemikum, ed ävedon bal kodas donikama omik, päkodon dub pleidäl omik, ed i dub misev ai gretikumöl omik faktoras südöfik… Benöf so zesüdik vü patöfs täläktik e südöfiks ibrekon pö om…”

Tü timül, dö kel General: ‘Bonnal’ spikom, lamiral: dük ‘Decrès’ (ministeran marena dü lampörän balid), kel ädutom lü fiedans ela ‘Napoléon’ ätemunom:

“Lampör binom lienetik, mu lienetik, ed opäridükom muvifiko nog obis valik! Tout cela finira par une épouvantable catastrophe!”

Man ot äsüpädom seimna eli ‘Napoléon’ ün büsoar deteva lampöra lü Belgän pö medit nätimik. Ätuvom lampöri in studacem omik, blotiki in kovenastul omik, jiniko islipiköli. ‘Decrès’ ästebedom seiliko ä nemufiko, jüs lampör ügalikom.

Pos pasetikam minutas anik ‘Napoléon’ älöädom süpiko ed äsagom laodiko: “Et puis cela ira comme cela pourra!”[44] Seifanotodot et no äbinon-li blöf säkuradikama?

Danädü näm koapik ä täläktik neleigodovik okik ‘Napoléon’ isevom ad polön jü ‘Wagram’ fledi reigama verik. Jü timül et isufälom neki näi ok, ibinom man, kel it äleodükom vali, kel ätikom ed ädunom, kel ägitodom neke ad revidön büdis okik, ad votükön ma dinäds büdülis okik.

Äflagom lobedi nenvätälik nestipik. “Tenez-vous en strietement aux ordres que je vous donne,” äpenom tü 1806 febul 14 cife stäfa valemik; “exécutez punctuellement vos instructions; moi seul, je sa’s ce que dois faire…”

Ün tim et äbinom su sömitapün näma okik. Latikumo pianiko fibikam äsüikon, no täläkta omik, ab fäga stunüköl omik ad lovelogön vali jü pats pülikün ona. Dönuamo ägivom büdis, kels äkanons nemögiko paledunön, älezedom tu mödiko täläkti nentakedik okik, viläl omik äfibikon. Pro lemödot menas, kel äküpon te volfi nämäda logotik omik, e pästorditon dub el ‘grandeur’ omik, atos äblebon nesevädik, ab in züäd nilikün omik, pösods äbinons, kels äküpälons go fümiko sümptomis donikama omik.

Tefü lekomip nilü ‘Waterloo’ sevoy, das ‘Napoléon’ it älabom konfidi nemödik tefü sek. “J’avais l’instinct d’une issue malheureuse,” reidoy in el ‘Mémorial de Sainte-Hélène’.

Posä estudom stadädis difik militagoläda de 1815, vikonulan: ‘Grouard’ kludom, das ‘Napoléon’ pö preparam lekomipa äklülädom binön “krigavan zänedöfik” e dü lekomip it “taktigan zänedöfik”. Sis yels ömik — so krütan sevärik at läükom — fäg täläktik ela Napoléon ifibikon. E tanamü atos memükom tefü vöds mebabik, kelis ‘Napoléon’ espikom lä ‘Austerlitz’: “ ‘Le général Ordener est usé; on n’a qu’un temps pour la guerre. J’y serai bon encore six ans; après quoi, moi-même je devrai m’arrêrer.’ ”

Cödot at no i pefümükon-li in volakrig (balid); ün tim et i no eklülädos-li, das generals labü repüt gretik no äploboms ta bligäd oksik, bi äbinoms voiko ‘usé’? Betikoyös te generali neläbik: ‘Von Moltke’!

Säkäd: ‘Napoléon’ äbinom-li malädik, ven ädunom lekomipi nilü ‘Waterloo’? pebejäfon ün 1909 in el ‘Société médico-historique’, efe dinädü penot fa ‘Dr. Ravarit’ in ‘Poitiers’, kel, posä ivätälom patis smalikün dunas lampöra ün del 18id mifätik yunula yela: 1815, edagetom kludodi at: ‘Napoléon ne fut, pas plus à ce moment qu’à aucun autre, atteint d’amnésie; qu’il n’était pas, pendant la bataille, dans un état de torpeur intellectuelle ou physique; que jamais sa mémoire ne fut plus nette, son intelligence plus éveillée et plus lucide, son corps plus résistant à la fatigue; que la déroute ne fut point due au chef de l’armée, qui ne fut jamais davantage en possession de son puissant génie militaire.’

Lautan at deimom kludo tikamagoti, das ‘Napoléon’ ibinomöv malädik tü timül pemäniotöl; pladom oki sui tikädöp ot, äsä jenavan famik: ‘Henri Houssaye’, kel ededietom bü tim anik säkäde penoti mastik. I ‘Houssaye’ steifom ad plänedön se mödot notetas, das man, keli magoy as utan, kel pisäkuradükom dub maläd, kel äbinom nen viläl, slipöfik, e kel töbo äfägom ad bleibön seadön in säed, äplobom nog lölöfiko ta letöbids kriga, e, tefü täläkt okik, äbinom nog su nivod löpik letälena okik. As blöf balida mäniotom b.v., das ‘Napoléon’ ünü düps 96 äbönom oke töbo takädi düpas 20, e das äseadom su jevod dü düps plu 37.

Lio kanoy-li baiädükön ko atos temunodi maredala Linglänik: ‘Wolseley’, das ‘Napoléon’ äbinom in stad letarga? Niludiko temunod at stuton su pläned konulana: ‘Baudus’, das lampör äbinom in stad nefäköfik, leigoäsä bü yels kil in ‘Moskva’. Maläd, keli ‘Napoléon’ äsufom timü militagoläd Rusänik, äbinon: ‘dysuria’, sevabo: äsufom töboti yurinavesida. Malädapubod mu dolik at äfinikon pas ün del telid steba omik in ‘Moskva’.

Lampör esufom-li nu ün neit lekomipa nilü ‘Ligny’ glepädi sümik äsä in ‘Moskva’? Val, keli sevobs tefü atos, binon, das sis 1812 pubods maläda omik ejenons dönuamo, pato ün prilul e mayul yela: 1815. Döbot atosa äbinon nekäl, soäsä atos jenon pluna pö mens, kels jäfälikons löliko me vobod oksik, e no kälons legudiko dunodi leodik koapa oksik. In züäd lampöra atos äbinon valemiko sevädik. Ven ‘Thiers’ äkonletom notetis pro el ‘Historie du Consulat ed de l’Europe’ okik, reg: ‘Jerôme’ de Vesfalän e militasanan, kel ädünädom pö stäf valemik, änunoms ome patis difik dö atos.

Foviko ‘Thiers’ penom, das ‘Napoléon’ äsufom tü del lekomipa nilü ‘Waterloo’ ‘une indisposition assez incommode’, ye nes nunön natäli maläda.

‘Dr. Cabanès’ nu sagom, das no ebinon maläd votik äsä hemoroids, kelis lampör äsüfom sis militagoläd Saxänik ün 1813: “ ‘un malaise, que l’Empereur maîtrisait, mais dont sa susceptibilité morale souffrait plus peut-être que sa nature physique.’ ” Tuvoy lesiami atosa pö maredal: ‘Bertrand’, kel älesiom, das dols, kelis ‘Napoléon’ äsufom tü del lekomipa nilü ‘Waterloo’, äbinons kod, das tio laiduliko äblibom su futs, ed igo no äxänom sui jevod, ven kom oma su top seimik äbinon mu zesüdik.

Tü del 18id mebabik yunula gol ela ‘Napoléon’ äbinon vemo fikulik. Dub mod omik gola äkanoy küpön kleiliko, das äsufom doli vemik, e das step alik äflagon de om töbidami gretik. Klüliko pat at no äblebon klänik, e neflens omik ästeifoms ad givön de atos pläni ko disein ad givön komunanefe magi nog naudodikumi de tirenan, kel pälunofom so valemiko ün tim et. Pamflätans difik lesagoms, das ‘Napoléon’ esufom-la nog malädi kilid, keli edagetom pö getev okik de el ‘Elba’, — malädi naudodik ot, sekü kel reg: ‘François’ I ideadom. Leskano ‘Dr. Cabanès’ stetom lesagi at släni, e plänedom, vio sagäd bo edavedon. Fovo steifom ad blöfön me jenöfots, das dols, kelis ‘Napoléon’ äsufom, leno ekanons binön so vemiks, das äneletonsöv omi ad xänön sui jevod. Lautan ye siom, das ‘Napoléon’ äbinom südöfiko in stad negönik: viläl omik ifibikon, fümäl ispadon pro nefümäl semik. Iperom okkonfidi okik, äkonfidom no plu benofäti oka. Tü del seimik äsagom grafe: ‘Mollien’: “ ‘Le Destin est changé pour moi. J’ai perdu là un auxiliaire que rien ne remplace.’ ”

Ed i latikumo su ‘St.-Helena’, ven ästeifom in el ‘Mémorial’ ad blöfön, das no imekom pökis dü militagoläd lätik okik, tikod mifäta äsüikon pö om: “ ‘Le Destin n’a pas voulu que mon oeuvre s’achevat, pour consacrer la réorganisation sociale de l’Europe; il m’a conduit ici: le mystère de ses actes est impénétrable; il déjoue les méditations les plus profondes.’ ”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pads: 17—18, 21—23.

Lio men vedon-li kriman?

Kriman su soliad vapaspadäda givom gespiki.

Fa ‘Leo Uittenbogaard’.

“Viloböv dabegön oles benädi; kredob, das ob liföl nu völadob mödikumo, ka as deadan. Yels mödik in fanäböp pelifädöls edadeidons in ob lölöfiko biedäli, heti e mekädi nimälik. Elärnob ad suemön, kisi säkäd krima sinifon, ed esludob ad notodön atosi asä dilodi obik pö tuved ata. Buk at binon prim atosa, e ba binon i prim vegama obik se dag.”

Vöds fäküköl at päpenons bü brefüp in Lamerikän fa kriman, kel sis timül et esevädikom valemiko as “letälenan in deadabanaleziöb”. Nem omik binon: ‘Caryl Chessman’: päcödetom ad deadön demü mimodug vomas tel. Laböl bäldoti yelas teldegvel älifädom zao lafi lifa okik in gudükumamastitods e fanäböps. Dü yels mäl nu ya stebedom in “Deadabanaleziöb: 2455” cödetadeidi okik, kel, i dub mod nekredoviko skilälik, me kel jelodom oki, pezögon ya dönuamo. Ün tim et älautom buki teifülik, kel - binöl lekoef lifa okik e ligüpiko kusad - binon balik in jenav krima. Buk at, äsä nonik votik, givon gespiki ad säk dolöl: Lio men vedon-li kriman?

“Fät kanon breikön meni”, atos binon leset balid de ‘Chessman’. E fät äbreikon omi. Äbreikon somafädo omi, das verato pädränom lü veg krima. Atos äreifon eli ‘Caryl Chessman’, e se vöds fäküköl omik füm miserabik süikon, das mifät somik kanon drefön nenmiseriko alani bevü obs. E das i obs täno kanobsöv binön päridükäb, tifan, ed igo sasenan. Sekü drefs et, ‘Caryl Chessman’ lärnom ad hetön ko nämöf flamädöl lifi e menis. Het binon fovo flen ä konsälan balik omik. “Krims valik obik äsüikons se het obik ta mifät, kel äploton de yun primik obik ta ob”, ‘Chessman’ penom, e kredoy omi, bi so te men ut kanon penön, kel binon so niliko lo dead, e kel nu logon oki nüdik it.

Lekoef omik brulÜkon oli, bluvükon oli e fulükon oli ko kelied mu dibätik kol els ‘Chessman’ at e votiks, kels ädeidons, bi lif, gidöf e spel pideidons büiko in ons it.

I Nedänanef sevon somanis, e ba men somik kosädon in sogod lönik obsik, ab atosi pas osevobs, ven het onik ta mifät splodülon ko näm nosüköl...

Ab els ‘Chessman’ at ba no okanons notodön me vöds so sublimiks e nespaliks utosi, kelosi senälons, ad küpälükön me atos volanefe mifäti okas. Ab kiüpo täno vegam se dag oprimon-li pro ons? Ün tim ut, kü ol, kel reidol kedetis at, vilol atosi. Ibä i süadi at dagetoy dub reid buka lejeikik ela ‘Chessman’. Vio votiko ibo lif hipula at epasetikonöv-li, if om, pos tif balid okik sunädo pö fikuls okik pifaädomöv fa mens sofik ä suemäliks, kels igivonsöv ome dönu kodi dabina e kredi in om it? Atos ibinonöv alo pro om dönu mögod lifa frutik, jafädik ä menadigädika. Ed ivilolöv-li, ikanolöv-li, refudön ele ‘Chessman’ at mögodi et, if ilabolöv pöti at gevön ome i yufi olik?

Tu utan, kel labon ladäli, kel binon düfikum ka ston kanonöv sagön nespaliko ad atos: nö! Ol kanol yufön eli ‘Chessman’! Els ‘Chessman’ Nedäna, kels no kanons lautön, an kels pefanons soaliko in leziöbs obsik, e ko tikods biedälik oksik, ledesirons meni, kel kanon suemÖn e vilon yufön. Ol kanol binön men ut. Medü legivot monik ele ‘Nationaal Bureau voor Reclassering’ (= Bür netik pro dönusogätam), kel onoganÜkon, äsä ün yel alik, pro dönusogätama-stitods valik in Nedän onu dönusogätama-deli netik ad konletön monigivotis et. Moni, kel zesüdon ad jelön elis ‘Chessman’ Nedäna ta duns badikum. Begons mögodi. No refudolöd ones mögodi at, ab fägükolöd manis e vomis dönusogätama obsik ad vedükön dönu päridanis lanöfik ad mens, kels stanons sauniko e vobiäliko zänodo in züäd suemöl! ‘Chessman’ begom ole atosi, ven penom in finod lekoefa okik: “Suno neit kömon. Pro ob obinon neit, kel finikon neföro. Atos labon-li siämik anik?” Atos binon-li lindifik pro ol? Els ‘Chessman’ kudükons-li oli? Ol binol utan, kel kanol givön gespiki ad atos!

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Nüm: 5. Pads: 18—20.

‘JEAN DE LA BRUYÈRE’. (1645—1696).
Kalads u Kösömots tumyela at.
Kapit: XIII. Dö vogäd.

Petradutöl se Fransänapük fa ‘Brian R. Bishop’.

Düp alik, e tefü ok it e tefü obs, binon balik: ven balna epasetikon, enosikon lölöfiko; balionats tumyelas no ogeblinons oni. Dels, muls, yels mofalons e pärdikons nen geköm ini gufur tima. Igo tim podistukon; binon te pün ünü spads mu gretiks laidüpa, ed omoikon. Dinäds pülik e läceriks tima dabinons, kels no binons laidiks, kels pasetikons, e kelis nemob vogädi, gretädi, göni, liegi, nämädi, nämäti, liväti, blesiri, fredi, bundani. Kis vogäds at ovedons-li, ven tim it unepubon? Te tug so nemödo vogädik olovelifädon timi.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pad: 20.

VINARÄT.

Värs tel: A e B ninädons mödotis ot vina. Vin in vär: A binon redik, e vin in vär: B vietik. Ek sumon se vär: B spuneti bal vina vietik e gifon ati ini vär: A e migon vini vietik kuratiko ko vin redik. Nu sumon se vär: A spuneti bal migota at, e gifon oni ini vär: B. Sekü duns at vär: A no plu ninädon vini rafiniko redik, ab vini dub vin vietik pesärafinüköli e vär: B no plu ninädon vini rafiniko vietiki, ab vini dub vin redik pesärafinüköli. E nu säkoy: kin väras bofik pesärafinükon-li mödiküno?

Tuveds kanons panüsedön bü d. 10id tobula ladete Volapükagaseda in ‘Leiden’ (Nedän), ‘Herengracht’: 58.

Nems utanas, kels utuvedons verätiko räti pomäniotons ini gased.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pad: 20.

Tuvedot vinaräta.

Tuvedot räta at binon, das vins in värs bofik pesärafinükons leigiko. Ibä posä spunet bal migota in vär: A pegifon ini vär: B, värs bofik labons dönu kuratiko mödotis ot vina. E mödot vina vietik, keli vär: B labon tu nemödiko, muton peläfulükön me mödot ot vina redik, voto mödots vina in värs bofik no kanonsöv binön leigiks.

Rät at kanon i patuvedön medü kalkul matematik.

Büocedobsöd, das vär: A ninädon kübazimmetis ν vina redik e vär: B kübazimmetis ν vina vietik, e spun 1 labon ninädi kübazimmetas s! Posä spunet 1 vina vietik pegifon ini vär: A, vär at ninädon kübazimmetis ν + s migota, efe kübazimmetis ν vina redik e kübazimmetis s vina vietik. If nu sumoy spuneti 1 (sevabo kübazimmetis s) migota e gifoy migoti at ini vär: B, tän vär: A ninädon dönu kübazimmetis ν vinamigota. If nu kübazimmets ν + s migota ninädons kübazimmetis s vina vietik, tän kübazimmets ν migota ninädons kübazimmetis  vina vietik. Ed if nu kübazimmets ν ninädons kübazimmetis  vina vietik, spunet 1 migota ninädon kübazimmetis  vina vietik, e kübazimmetis  vina redik. Posä gif spuneta 1 migota ini vär: B, vär: B oninädon kübazimmetis  atos binon  vina redik. Klu propor vinas in vinamigots in värs bofik binon kuratiko leigik.

Vinarät at petuvedon verätiko fa söl: ‘Brian R. Bishop’ in ‘Leigh-on-Sea’ (Linglän).

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pad: 24.

NUNS.

El ‘Nationaal Bureau voor Reclassering’ (= Bür netik pro dönusogätam) äbegon redake gaseda at ad keyufön ad sevädükumön aiplu tikodi tefü dönusogätam säfanäböpäbas. Pro zeil at bür pemäniotöl älofon obes yegedis tel. Bi, pö tikod ad yufön neläbikanis at, mutobs dasevön, das binos nebefeitoviko blig sogäda ad kudön, das mens at pos säfanäböpam oksik no mutons lifön in sogäd as deimäbs, ecedobs, das binos gudik ad lasumön bali yegedas obes pelüsedölas. Yeged jonidon pro publüg Nedänik; sekü kod at nunobs is utanes, kels vilons stütön vobodi dönusogätamabüra at, das ladet büra binon: ‘Den Haag’, ‘Schoolstraat’: 87. Potakal: 160150. Reidans no-Nedänik demonsös atosi! Ab klülos, das i ons kanons yufön me läükots monik klubis sümik in läns lönik oksik dabinölis.

Ünü foldil 2id yela: 1954 Vpamäks 100 peselons.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Pad: 20.

Panca sila

Litaen budanas.
Petradutöl ini Volapük fa ‘Brian R. Bishop’.

Litaen at binon fomül, kel paresiton kobädiko in lofüdän pö maifükam koboköma budik. Paspikon in paliv: pük rigik in kel buks saludik juläla sulüdik budanas pelautons.

O pabenedölan, lestimaban, nendöfsapan! palelobolöd!

Lügolob lü ‘Buddha’ pro dugälam.

Lügolob lü tidod pro dugälam.

Lügolob lü nomem pro dugälam.

Telidnaedo lügolob lü ‘Buddha’ pro dugälam.

Telidnaedo lügolob lü tidod pro dugälam.

Telidnaedo lügolob lü nomem pro dugälam.

Kilidnaedo lügolob lü ‘Buddha’ pro dugälam.

Kilidnaedo lügolob lü tidod pro dugälam.

Kilidnaedo lügolob lü nomem pro dugälam.

Promob ad stönön moükami lifa.

Promob ad stönön sumi uta, kel no pegivon obe.

Promob ad stönön kotenükami lasiva.

Promob ad stönön lugi, släni e cüti.

Promob ad stönön drinedis e drogis stordikölis.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1954. Nüm: 6. Pads: 23—24.

 

1955 (yelod 20id)

PÖTÜ YELACEN.

Dönu yel bal epasetikon, e binobs ün prim yela nulik. Kisi yel at ogivon-li obes? Atosi no sevobs ab alo lüvipobs ladöfo reidanes lestümik valik obsik gudikünosi. Yel: 1955 blinonös ones sauni, e benoseki pö vobods onsik! Yel at blinonös i gudikosi mödik e progedi dine sublimik obsik: Volapük! Spelobs ladöfo, das reidans obsik, alan ma fäg lönik oka, i ovilons kevobön ko obs ad dagetön zeili at. Zesüdos so vemo, das vol labon gebidi mekavapüka te bala, efe mekavapüka, kel dalabon patöfis valik pro pük valemik neodikis. No nedobs numädön onis pro reidans obsik, ab vilobs ga kazetön, das Volapük sekü binod okik binon so kuratik, das i pötöfon pro nunods nolavik e baläds bevünetik. Klu nogna: kevobobsös ad propagidön Volapüki!

REDAK.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 1.

Jiel ‘Venus’ blägik

Fa ‘René Marcia’. (Se el ‘Het Vaderland’.)

Visit balid oba, ven ilükömob ini ‘Paris’, ätefon hifleni obik: ‘Cyril Beaume’. No ikolkömob omi dü yels mödik. Istudobs kobo in el ‘Sorbonne’, pos atos vegams obsik idistikons. Om, boso monemik, idedietom oki löliko vobode literatavik okik; ob imutob lasumön cali neflagiälik tidala in bal provinazifas tio smalikas obsikas. Om ädutom nu lü lautans mu sevädiks ä sekaliegiks dramatas in ‘Paris’, ämatom ko jiliman pälöföl ela ‘Comédie française’ ed äbelödom in el ‘Rue Elysée Reclus’ viladi magifik, in kel vobots mu difiks lekana Fransänik, pänots fa ‘Corot’, ‘Fromentin’, ‘Chabas’, skulturots fa ‘Rodin’, ‘Denis Puech’, ‘René de Saint-Marceaux’ e kolet pivälöl lebukas jerabiko pitanädölas lautanas klatädik e nutimikas äjafons züädi stilik jöna sublimik.

Du äseadobs in studacem mu nätimik omik, kö stanalampad geilik po söf di ‘Chesterfield’ ävivon svieti redagoldik zü kaps obsik ed äspikobs dö studüp kobik obsik, benosek literatavik omik, jimatan omik, ‘Cyril’ pävokom süpiko leni telefonaparat.

Älöbunom vifiko, e, du ägolom da cem, äsagom obe love jot okik: “Atos obinon ‘Gaby’: jimatan obik; ün paud ai latoenof dü timül obi: vimäd voma ebo ematiköla,” äsäkusadom oki äsmililölo. “Säkusadol sio bosilo obi, vo-li? Sumolöd vüo zigari! binons in layet telid, in flan nedetik penamataba obik.”

Älöädob ad ledunön vüdi omik, ab, va ob no elelilob gudiko omi, u va om epölom pö jon, no ätuvob in layet, keli ämaitirob, zigaris ab vomapöträti vemo patiki in frem mahunik dofik pifremöli. Äbinon magod jidanüdana lofüdänik, voma lunedik snekasümik, labü logot vemöfiko dofik, ab labü jön so jänälik, das ob löliko ijäfälöl me logam pöträta lekanaviko pipänöla, no älilob, das ‘Cyril’ inükömom dönu ini cem. Äjekob, ven älilob vögi omik küpädiko fäkiki näi kap obik: “Binof jönik, vo-li?”

Ästanom po söf di ‘Chesterfield’, ed älabölo kubitis okik su bäkastutöm e däblegikölo love jot obik, älogetom drimäliko lü pöträt.

Ägidükob obi, äplänob, vio ireafon ini nams obik e vio ob, pijänälöl dub keinot jänälik, ijäfälikob pö logam ona.

Ädunom jästi refudik. “No begolöd säkusadi! Suemob osi so vemo gudiko. Binos bemagiv ot, kel äsestralon de of it.”

“No binof jimatan olik, vo-li?”

“Nö! o nö! Vilob bo seimna konön ole jenotemi et. Binos semikna pro ob fred lügik ad stebön pö memamagots vönädik et, pö dols vönädik. Dalilolös!

Äbinos ün 1906 — memoböd gudiko! — si! ün 1906. Äbinob in ‘Monte-Carlo’ demü dönuamaplägs de ‘Esther’, kela balidbitid öjenon in ‘Monte-Carlo’. Ojonob onu seimna ole däsinotis teatadekoratas mu magifikas, kelis söl: ‘Visconti’: lekanan gütik sevädik äpänom pro el ‘Esther’ obik. Älotedom in ‘Hôtel des Colonies’, ed us, pö fided stimü ‘Massenet’ älogob balidnaedo ofi, eli ‘Nadia Gouniowsky’: jikanitan Rusänik, kel äplösenof rouli de ‘Cléopatra’ in lop mastala gretik. ‘Massenet’ äjonodom obi ofe, ed äbinob sunädo so sumätöfü kein bemagivöl jöna slavik glumidik ofa, das ün neit et, neit luimülik dofablövik ko stels flamülik di ‘Rivière’ in spiret süpiko äsüiköl äbekanitob jöni klänöfik ofa. Äsedob ofe poedotis obik, ed ün del fovik ägetob vüdi ad visitön ofi in vilad ofik. Ävilof danön pösodiko obi.

Ägetedof obi in cem löliko in stül morik pimöböl, kel äfomon züädi benöfik pro jön foginänik ofik.

Äbinof löliko in klotem blägik, älenlabof klotemi sadinik blägik, kel äzüon nabiko glimiko koapi lunedik blegülovik ofik, ed in logod nesmufo niedik ofik, ve kel herem neitablägik ädolagon vefalieno, logs mügdalafomik veluvo blägiks ofa äsümons ad gufurs nenlestabik dagik.

Älütenükof obe namis lunedik feinik bofik oka. “O mastal digik! kio ezadidol ed efäkükol obi…!”

Du äspikobs in cem lüxüödik ko möbs blägik glimik ko nakar penüseitöls lunüpiko dö vobod obik, dö bitid onu kömöl de el ‘Esther’ obik, dö benosek de plösen sublimik ofik ela ‘Cléopatra’, älügivof obe ko jästs keinik namas lunedik okik in bovüls largentik feinik tiedi blonik Rusänik, äkanitof me vög glorik okik, du ädugedof oki it su göbapianod, lidis fäküköl fa ‘Massenet’, ‘Debussy’, ‘Ravel’,……

E ven ämogolob, äpromof obe, das ökomof in lojad obik pö balidbitid de ‘Esther, princesse d'Israël’.

Äbinob brietülik sekü läb; in nesufäd spetätüköl ästebedob deli balidbitida.

 

Äbinos soar neglömovik. Lüxüöd teatadekoratas lofüdänik, plösen mastik lekananas gudikün ela ‘Théâtre Antoine’, mens gütöfik in lecem e näi ob, in lojad obik, as pasionaflor dofik maged magifik de ‘Nadia Gouniowsky’. Ko stäat stilik ästunidob profüli nesmufo niedik feinik ofa, kel ätaädon japiko ta siem vidik häta blägik gretik ofik, kel äbinon boso slobiko su herem blägik vefedik, lieni nendöfiko blegiki särviga ofik, blöti ofik, kel äsvelon dis maifod dibiko pisekötöli klota tüülik blägik ofik, len kel pär rosadas: ‘La France’ sofiko yelovikas ästuton, klöpöfüli bradas ofa, e jästis keinik namas feinik ofa.

E pos süf lätik, ven ‘Legrand’: hidramatan balid ästepom föfio ed änunom ko vög sonorik: “O läds e sörs! dramat, keli elabobs stimi ad plösenön oles, pelauton fa söl: ‘Cyril Beaume’,” ägleipof zänodü stimod lanälik publüga namis bofik oba ed äspikof nelaodiko ko vög fäkik: “O flen obik! kio binob pleidik tefü ol!”

Ün soar et äbelifob benoseki jönikün obik.

Äsänedobs in ‘Hôtel des Colonies’ ko flens, dramatans e stunidans aniks. Säned lafacalöfik, kel äblebükon obis de od peteilölis, äbinon tom pro ob. Ibä nämäd netaetovik — äkonof latikumo, das i of älabof senäli et — ätirädon kobio lanis obsik. Isagobs ode nosi, no vöd bal zada ikömon love lips obsik, ab logs obsik äsukons ai dönu odis me loged mu leladöfik, kel äjonon fuli ladälas obsik.

Fin säneda ün neit tüi düp telid, äsümedon lelivükam… Äspidob lü of, e du äyufob ofi pö züükam soaramäneda vidik, äsgaob nelaodiko draniko: “Golobsöd futo domio, o ‘Nadia’! ün neit godöfik!”

Älülogof obi ko loged stralöl.

“Si! golobsöd futo, o ‘Cyril’! golobsöd futo ün neit lejönik!”

Ed ägolobs nevifiko seilölo da stil blövik neita, ün neit me stels pibesovöl, lifik dub rosads storditöl sofiko kledöls, kels älunidilons valöpo in dag neita, liföl dub kanit löfidik mela, kel dofablöviko ed äs largent änidülölo ävefon lü jol blegik ko pams fänöl onik, küpräds dremik onik, kels ätaädons äs flams blägik ta sil vidik. Sailanafils latik anik äslifons äs böds vietik ko flitäms pistäänüköl klänöfiko e nentoniko dub neitavien lü horit dagik.

Ätakobs fo balutastutöm maboinik vietik. Äzüükob bradi obik züi zekoap ofik; ästutof me kap okik poloveo ta jot obik.

Täno äspikob: “O löfäb! senälobs so vemöfiko sofi, jöni neita benöfik ä zadika at, bi lelöfobs odi, vo-li? bi lads obsik sekü lelöf dremöls suemons nenfini blövik neita godöfik at.”

“O ‘Cyril’!” Atos ätonon äs luvokäd dola.

“O löfäb!”

“Binos fop ad lelöfön obi.”

“Kikodo-li?”

“Bi obinol man neläbikün, kel dabinom.”

“Klu no lelöfol-li obi?”

“O ‘Cyril’!” Nu atos äbinon äs löfül. Logs ofik älebegons, e ko mud ofik ta lips obik, äsagof nelaodiko: “Viloböv, das neit at odulonöv ai.”

Delis, kels äsökons, äbelifobs äsä in drim, in drim milagik läba litik, love kel jad te bal ädabinon: lesiam ai dönu gekömöl ofik, das of neai ökanoföv binön jiobikan, e das lelöf obsik äbinon fop. Ab ven äsäkob draniko ofe kodi, älemufükof kapi okik, ed ädönusagof ai: “Binos nemögik”.

Suvo äkanof i logön lunüpiko ä leladöfiko lü ob, ed äsagof me vög dremöl: “O ‘Cyril’ pöfik obik! kio oliedol semanaedo!”

Ab kod lüga ofik äblebof pro ob klän nedaseivovik.

Lelöfadrim obsik ädulon jü fin säsuna. Täno pos del, ün kel of vemöfiko paelik ko notodot mu lügik in logs okik e ko zad tio pätelöl no ilüvof nili obik, e ko löfül äsvo äyümof oki leni ob, äsvo äbinof dredik, das lif öteilonöv obis, äsagof nelaodiko: “O ‘Cyril’! spetob oli asoaro pos bitid in cem morik,…”

Ägolob tü düp degbalid lü vilad ofik, ed ästebedob in cem lafadagik, kö stanalampad geilik su disstütot peködöl ästäänükon svieti klänöfik love tapeds Pärsänik goldakölik. Äseidob obi sui söf me sadin grünik pekövädöl, ästutob feniko sekü spetät nesufovik poloveo in kusens molik, ed älogob disipiko züo in cem spadöfik.

Möbs blägik glimik ko nakar penüseitöls älabons litaglimis reinabobakölik; körten tüülik fo fenät maifik äsä dub nam nelogädik pämufüköl ämufon klänöfiko nevifiko; ämaifikon ed äkoedon logön gadi dub mun bundano pilitüköli, in kel rosads vietik kledöl älunidilons, e pams geilik äfänons ta sil dofablövik. Stel soalik äflamülon sus küpräd lunedik. Smel boso storditöl mabara ävebon da cem.

‘Sonia’: cemajidünan Rusänik äkömof nennoido ninio, äblinof Jampänavini, zigarülis ed äsagof nelaodiko: “Läd okömof sunädo,” ed änepubof dönu.

Stil ävedon teifülik. Bos lügadramatik, as bümal mifäta, äteifülon luti. Lad obik äpebon mu vemo.

Ab süpiko, blinölo säspetäti, se cem miedöl pianodamusig nelaodik ätonon in stil neita. Yanakörten vetik binü trib grünik äseaikon, e ta pödaglun vamik veluvasümik maged lunedik blegülovik ela ‘Nadia’ piklotöl as ‘Cléopatra’ äsüikon.

Ävebof föfio ko brads niedik pitovöl äs florakauls, ed ädanüdof, äsä nog neföro ilogob, danüdi lofüdänik sovadik pö musig luimülik de ‘Massenet’. Da glätapärlats grünagoldiko glimöls, kels älagons noidedölo de hips ofik, lögs niedik lunedik ofik änidons; löpakoap tio nüdik ofik äliton äs nif niedik in lafadag; jals goldik glimik magifiko piködöls smaragoinagrüniko flamülöls ätegons dögis ofik; snabäd snekafomik goldik äkrugikon da herem blövablägik vefik; smaragain gretik äliton sus flom ofik. Veal dulogamovik äkrugikon spiralafomiko zü koap ofik ed ävebof po of äs lefog voaliko vietik.

Danüd ävedon ai sovadikum. Äjutedof ve ob äblegikölo foloveo ko logod paelik okik nilü obik. Smilil dafredüköl äslifon zü lips ofik. Musig ätonon fulikumo. Äsävilupof oki se veal nifik pärlats goldagrünik äslifons noidedölo de hips ofik, jüs pö finakakords lütonöl, koap niedik ofik in tenikam lunedik e ko brads pitovöl äsüikon in neit blövik äs vasod vietamaboinik Grikänik, e, du lips ofik äsagons nelaodiko: “O ‘Cyril’! viloböv, das neföro oglömol neiti at,” äslifof ini brads ledesirik oba…”

‘Cyril Beaume’ äseilom dü timül. Notodot fäkik äbinon in logs omik. Nam omik, kel äluröbon love logod omik, äjonon dremi pülik. Ed älaispikom: “Si! ven ob, no nog äkanöl suemön läbi levemik obik, ävilob visitön ofi ün del fovik, idetävof. In pened däsperik äleditf de ob, ed äkonof, das of: jinihiliman älaböl sekü yul bludik bligi ad vinditön fate okik, kel ideadom nendöbo as xiläb in Sibirän, ämutof detävön. Säditretamed no ädabinon, no äviloy säbligön ofe yuli ofik: if öbliboföv, no te lif ofik, ab i obik ai öriskädonsöv, bi pötädonsöv dub nams vinditöl volutanas. Däsperiko äsökob ofi. Dü muls kil ebinob in Rusän, sogü flen obik lelegäta Fransänik in ‘Petrograd’ älifädob timi obik me vestigs nensekik. Balikos, keli älelilob, äbinon, das isevob ofi me teatanem ofik. Nem lönik ofa äbinon nesevädik. Nuns in delagaseds dö nihilimans, voms, kels päxilofs lü Sibirän, kels pästrupofs in fanäböps, kels päjütodeidofs in yads glumidik, älienetükons obi. Ob e lanöfo e koapo ibreköl ämutob gegolön lü Fransän. Yeli bal älifädob in taked benüköl in pürenens. Pianiko saunikam äkömon, pö ob vobiäl ädönulifikon.

Pö bitid dramata nulikün obik, in kel äplösenof lerouli äseivob jimatani obik. Älabof senöfi vomöfik so feiniki, äkosgolof obi ko ladäl so go suemöl, das ob äsenälöl, das ötuvob pö of trodi e takedi, äsäkob ofe ad vedön jimatan oba. E trodi e takedi etuvob: binob lölöfiko läbik.”

“Ab if ogekömoföv-li seimna,” äsäkob nelaodiko.

Älüogom obi ko loged stralöl.

“Si! if ogekömoföv seimna,…” ädönuom.

Ab täno lit äkvänikon dönu in logs omik, e ko jäst noöl äsagom: “No kredob milagis. E zuo debob ele ‘Gaby’ dani so mödiki, das no kredob, das olüvoböv föro ofi…”

Tü timül et yanakörten ämufon e fo pödaglum veluviko redik äsva dub fil äglutöl vomamaged fäkükölo jönik ästanon, piklotöl in soaramäned blägaplädik veitik, kela kolet vidik löstanöl nog äpluükon niedi logoda feiniko pifomöla ofika, niedi särviga klöpöfülik ofik, e kel äfremon blägiko heremi redablonik, kel änidon äs lehät goldik. Älülogof eli ‘Cyril’ ko loged lelöfa vemik, ko smilül zadik zü mud senöfik ofik.

‘Cyril’ äkosstepom ofi, äkidom nami ofa, ädugom ofi lü ob ed äsagom: “Jiatan binof ‘Gabrièle’: jimatan obik.”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Nüm: 1. Pads: 1—4. Nüm: 2. Pads: 5—7.

CEDS E TIKODS.

Nendanikans binons igo frutiks: yufons oli ad benodön nen lönafrutiäl.

‘Jules Claretie’.

Lon pasävobedon, if cödal labom keliedi.

‘Publius Syrus’.

Binos fop gretikün ad lärnön dinis, kelis dönu mutoy glömön latikumo.

‘Erasmus’.

Alan geton dugälis tel: bal, keli geton de votan, e bal veütikum, keli givon oke it.

‘Gibbon’.

Neodoy suvo kuradi mödikum ad votükön dinis smalik, ka bekomipön mistadis gretik. Dins smalik labons slopanis mödikum.

‘Douwes Dekker’.

Binos spelabik, das ai mens odabinons, kels fägons ad logön jöni in dins komunik.

‘George Eliot’.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 4.

NUN.

Volapükaklub valemik Nedänik.

Ladet nulik:

Söl: ‘A. N. De Jong W. P. zn.’ ‘Stevinstraat’: 71. ‘Scheveningen’.

BIENASÜMBOLAV.

Ma yeged in el ‘Haagsche Post’ dätü 1929 febul 16.

Kikodo kibol-li ga nimis stegülöl et? pasäkos bo seimna bienane fa visitans, kels elogedons nog neföro lifi e jäfami bienema. If mielabien obsik no binonöv nimil mu nitedik labü doküms nouba mu bäldika, ed if miel onik no labonöv mödikumi ka nulüda- e sananämis natöfikis, pöps vönikün in jenav sevädiks, e latikumo kulturapöps feiniko kuliviks, ütanätonsöv-li oni igo nemediko rele oksik — klu nesiädikose? In lofüdän solöfik klänöfik, kö äkodidoy planes, flores e nimes lanilabi, kö älifoy in e ko nat züöl, kelos nu nog lokon in bumädadiled alik me plana- e nimafigurs tio bundaniko pedeköl, kel elovelifädon jü atim lunüpi dämüköl tima, us bien mükik ävedon sümbol lifavöladas löpikün. Kio pö Lindänans vönädik lif, nat e rel pemigons leladöfiko!

Vedads rigo in sanskrit pelautöls: buks saludik Lindänanas, penäds vönik et, in kels ya ün yeltums mödik bü moted Kristusa konots e poedots mudöfo peloveüköls pefümükons, nüdugons obis ini vol primöfik lafa-märöfik lofüdänana vönik. Is kolkömoy dönuamo leigodis de lif bienas (‘madhuka’) pedütülölis, kels panemons turniko mielidrinan (‘madhupa’), mielimekan (‘madhukara’) u mieliläkan (‘madhulih’). Mödadilo atos jenon in lelöfalids, in kels lelöfan, leigoäsä bien sekü löf pro flor, spelom ad pedön mudi mielasvidik jilelöfäba okik. If hiyunan sukom retodi lelöfäba okik, e vilom tuvön ofi, mutom säkön osi bienes. Ko atos tefidon mag biena as sümbolamäk lelöfagoda: ‘Kama’, suvo pemagöl as son ela ‘Maia’ su lotudaflor slipöl. Leigoäsä latikumo ‘Eros’ pö Grikänans, e ‘Cupido’ pö Romänans, ‘Kama’ polom sagiti e cari, kela caratänden binädon me jän bienas. Atos mäkon lelöfadolis, kelis sagits omik kodons, ifi ats binons dols svidik. Jü atim luimöfükam muda, logalipas, lilas e floma jigama ko miel duton lü matükamalezäl lofüdänik.

I in krigapoedots tuvobs dönu bieni, as sam uto, kö krigan sekü plunämäd sukuböl leigodom sagitis, kels lükömons lü om in num ai gretikumöl, lä lemödot bienas nenropiko sekümölas. I patöfs menöfik badik pagivülons bienes in nimamär, kö pariprodos ones, das ons ün tims klopota badik igo tifons mieli de nilädafs oksik. Rav pö biens äbinon kludo ya sevädik ün tim et. Das biens panemons so suvo in penäds lofüdänik vönikün, binon fümiko sek utosa, das bien komädon dönuamiko as sümbol su mags ya mödo vönikums goda: ‘Visnu’. ‘Visnu’: konsefanäm levala, kela logodi logoy as lokam in blöv sila, ed in vat lämpik dibik; ‘Visnu’, kela litafon laidüpik blebükon benöfön natadinis valik, e kel vedükon vali liföl ad dabin fredik, pamagon te as bien, kel takädon su lotudaflor su vat flotöl. Äsä pö obs biens pos hitüpadels vamik ön num gretik neitilifädons in tiliads floröl, so ün neits lofüdänik mödo sofikums biens mödik bo blibons soaro in lotudaflors färmiköl.

In el ‘Rig-Veda’ ‘Raghu’ sagom so poediko: Ven sol sülöpikon, maifükon lotudaflori e libükon bienis se fanäbam onsik. As lanans gudik lita strals balid at sola da gödalulit kulöls blinons bienes mieli svidik onsik. In gödapleks relöfanas solastrals balid at dü gödalulit palevokons ad sülöpikön se mel, äs festuns goldik löpiköl, leigoäsä mielabien lü vaets sülik svidik. God panemom: ‘Visnu-Indra’ ä ‘Krisna’ sa lüükot: ‘Madhava’, sevabo se ‘madhu’, ü miel, pemotöl. Pö atos bien binon dönu sümbol, ibä in mag ‘Krisna’, kel binom dönumidikam talik goda: ‘Visnu’, ai labom bieni blövik su flom. Is bien sümbolik binon blövik, bi köl sila, se kel äcedoy, das ‘Krisna’ imidikom, i binon blövik. Seimna ‘Krisna’ äceinom bali lelöfäbas talik okik ad blägazoim, ed äbüdom täno ad zelön fovo neai lezälis relöfik stimü om nen plan at. E nog ün atim Lindänans kipons dü klop miela bledis anik plana at in nam, bi cedons komi goda it in biens. Is kludo bienibrid evedon, ed ebleibon binön, lezäl relöfik.

In vedad mun pacedon suvo as god mielijaföl. Näinem: ‘Madhukara’ — at sinifon mielijafan — jonon atosi. Nem in vedads mödiko pro bien pageböl: ‘brahmara’, zao: tävan u fealotädan, nem mu pato pötöfik pro bien de flor bal lü flor votik flitöl, dageton pö Lindänan lanatevuli lekredöl näisinifi relöfik, kelosi bien ai dönu lü solalit seflitöl kodedon. Bi ai älogoy, das bien in dag peklänedöl ai äsefliton lü lit sola, bien ämuton vedön nog veütikum ka sümbol goda: ‘Visnu’. Is bien ävedon sümbol lifa it.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pads: 7—8, 9.

SPIKEDS SUOMIYÄNIK.

In delagased: ‘Leidsch Dagblad’ de spodan Svedänik anik yeged vemo lobülik komädon tefü duinods sublimik, kelis pöp Suomiyänik edunon pos fin kriga. Pato posä Suomiyänans ifipelons löliko, ün setul 18 yela: 1952 krigadebis Rusänik oksik, ekanons lebumön dönu ko viläl vemik läni oksik. Dinädü jenöfot magifik at cedobs pötöfiki ad lasumön is spikedis anik, kelis spodan delagaseda pemäniotöl ekonletom.

Lekan jönikün e latikün e klän bolitana letälenik binon: pölükam dub snat verik.

No daloy cedön, das pläg benodama binon bos votik äsä juitamed. Too binon juitamed sauni födöl!

Men mikonfidik jonetükon alo oki it.

Diletolöd kuratiko miladälodi olik, ed oküpol, das kod ata ai edavedon dub viodam lönilöfa olik!

Kuds gretik sukons lanis gretik. Ats binons stafäds pro lif nulik ä dibälik.

Dugälobsöd cilis obsik, dubä givobs ones palis gudik!

Me voätavöds mens mödikum pedeidons, ka me vaf votik alseimik.

Binos degna gudikum ad pacütön dönu ed ai dönu, ka ad ai labön mikonfidi.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 8.

NUNS.

Volapükaklub valemik Nedänik.

Ladet nulik:

Söl: ‘A. N. De Jong W. P.zn.’, ‘Van Stolkweg’: 11. ‘Scheveningen’.

Ünü foldil 4id yela: 1954 Vpamäks 100 peselons.

JEIKOT PLINAS.

Ma yeged fa ‘J. C. L. B. P.’ in el ‘De Nieuwe Courant’.

Tim vemo lunik epasetikon, das in Frikop Nedänans no nog ädabinons, ni Linglänans, ni Portugänans ad kulivükön nägäris, ad vedükön onis stönimanis e härbatimanis.

Kösömot gudik nog ädabinon ad fifidön krigafanäbis e pösodis böladik votik.

Äbinos ün tim et, das matabelans cifamü reg nämädik oksik: ‘Umbopo’ äkrigoms ko benosek ta tribüt hotentotas, kels päcifoms fa plin: ‘Wasja’.

Hotentots pivikodoms lölöfiko, e num gretik, bevü kel reg äbinom, pikrigafanon.

Matabelans äpreparoms zäli gretik. Neflens pifanöl pökvisinoms ad loet benosmekik, e reg pijonidükom pro ‘Umbopo’.

Atan ädalogom plido lefanoti okik, ibä ‘Wasja’ äbinom man pidanulüdöl, ed ‘Umbopo’ äsevom, das no nog irivom bäldoti, ün kel ma plak okik menamit primon ad vedön tönik.

“Benö!” vikodan älüspikom lukofölo fanäbi okik, “timül olik ekömon, o ‘Wasja’! fredob ya ad daifön me ol.”

“O ‘Umbopo’!” ‘Wasja’ ägespikom netakediko, “bönob vilöfo ole fidädi benosmekik, ab neklienob boso, das ob odünob demü atos. Atos taon ta ced obik.”

“Pidob osi,” ‘Umbopo’ äsagom dönu, “das mutob viodön cedi calasvista, ab sevol, atos binon vönaoloveikod, e zuo plimob oli dö logot pötitüköl olik.”

“O ‘Umbopo’!” steifädan pro zib veütikün äsagom, “bevü mans obik anans binoms, kels binoms nog vetikums ka ob. Jenöfö! kanob konsälön ole, ad steifülön seimna omis.”

“No oblinädob ole jemodi et, o ‘Wasja’! Reg fidom te regis votik, e no komunükom oki ko soldats komunik.”

“O ‘Umbopo’! osakrifoböv dini mu vemiki, üf ovilolöv klemön ad büedön filädön obi. Büosenob, das atos vo opliton oli. Lofob ole kunis jönik mil, if sludol ad no fifidön obi.”

“Binol tu neflagiälik, o ‘Wasja’! ad cedön, das digidoböv plu kunis mil ka oli. Zuo nü hotentots pevikodoms, odagetob onis i sio nen yuf olik.”

“Labob reineli skilik, o ‘Umbopo’! atani ogivob ole, if lelivükol obi.”

“Labob somanis tel, o ‘Wasja’! ed odelo olabob kili. Danob oli demü komand olik.”

“Labob mödoti gretik golda in län obik peklänedöli, o ‘Umbopo’! Binob balikan, kel sevob, kiöpo binon. If lelivükol obi, ojonob ole topi, e täno obinol reg liegikün läna.”

“Agödo enunoy obe, das mödot gretik golda pituvon,tö top mö steps mil nolüdü kraal olik. Niludob, das at binon gold pemäniotöl.”

“Sevob kläni venena ad pasmivön leni sagitatipots, o ‘Umbopo’! If ek padrefon dub sagit so pevenenöl, odeadon ünü nümäd numatas teldeg. If lelivükol obi, okonob ole kläni.”

“No plu neodob sagitis pevenenöl, o ‘Wasja’! ibä evikodob neflenis lätik obik.”

“O ‘Umbopo’! konsälob ole ad no fifidön obi. Sevob magivafomüli. If sagob oni, mit obik vedon venenik, ed odeadol, if ufifidol obi. In demäd lönik ola, konsälob ole, ad lelivükön obi.”

“Atos binon coged bäldik, o ‘Wasja’! e no dredükol obi me on. Mens valik, kelis ejonidükob pro fided obik, äkonons obe konotili ot, e nog ai no binob deadik. Güö! labob pötiti saunik.”

“Sevol, o ‘Umbopo’! das mens, ven edeadons, kanons sedön lani oksik ini nim. If fifidol obi, osedob lani obik ini snek. Snek oklänedon oki in ludom olik, ed obeiton oli, ven slipol.”

“Ludom obik pavestigon alsoaro, o ‘Wasja’! e neai snek ebeiton obi. I medinamans obik noloms tavenenmedini süperik.”

“Osedob lani obik ini glosen, o ‘Umbopo’! ed odeidob lafi vetera olik.”

“No demob tumatis anik vetera obik, o ‘Wasja’! nü labob i kunis olik.”

“Binol krigan gretik, o ‘Umbopo’! ed evikodol neflenis valik olik. Ab ga bal binon in vol, keli no kanol bemastikön.”

“E kin binonöv-li utan? o ‘Wasja’!” ‘Umbopo’ äsäkom kofölo.

“Jimatan olik, o ‘Umbopo’! Osedob lani obik ini jimatan olik, ed obetikol nog suvo obi.”

Reg ävedom klilagedik sekü jek.

“Okälob, das oramenof i isio moti okik. Sevol-li sekü kis lüfat olik edeadom? Sekü tufen, o ‘Umbopo’! Maläd äprimon in lils omik.”

“Lüjinos lü ob, o ‘Wasja’ !” ‘Umbopo’ ägespikom vifiko, “das kods dabinons, kels vedükons, das binos vipabik, ad lelivükön oli. Kanol mogolön.”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pads: 9—11, 15.

Komip se krigavabs

‘CAJUS JULIUS CAESAR’ (100-44 bü Kr.)

Dö krig Galiyänik. Buk folid. Kapit: XXXIII.

Petradutöl se latin fa ‘Brian R. Bishop’.

Atos binon metod komipa se krigavabs. Balido Britänans vaboms valöpio e jedoms spedis oksik, e medü jeik voik jevodas e lenoid luibas kofudükoms mödadilo kedädis. Ven edudranoms vü kavidatrups, bunoms se krigavabs e komipoms futo. Vüo krigavabistirans mogoloms pianiko se lekomip e pladoms vabis somo, das, üf paditretükomsöv fa lemödot neflenas, osefädomsöv okis lü oksikans. So geboms in lekomips mufovi kavida e fümöfi fantida, e medü plag e pläg aldeliks vobädoms fägi so vemiki, das ekösömikoms ad stöpön su glun klivik e skapik jevodis peföfiomoföl, ad lüodükön e flekön onis ünü brefüp, ad rönön ve deig e pladön onis disi yok, ed ad gerönön usao vifiküno ini krigavabs.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Nüm: 3. Pad: 11.

EL ‘MANNEKEN PIS’.

Ma yeged in el ‘Haagsche Post’.

Läd: ‘Lutgardis’, jiviudan yunik de ‘Godfried’ II, graf di Brabän, äbinof in dinäds fikulik (1142). Äkanof lekonfidön sio fiedi tütans fa himatan okik pijonädölas, noubans tio valiks äkömoms fe ad jonülön feudastimodi oksik grafe yunik oksik: son telyelik ofa; ab feudans tel: blods: ‘Warter’ di ‘Mechelen’ e ‘Gerard’ di ‘Grimsberg’ se dafamül liegik ä nämädik: ‘Berthold’ no ädajonoms okis. Ya dü lunüp famül omsik ipolon neklieno Brabäne feudabi. Äcedoms nu pöti göniki ad dejedön oni, ed ärefudoms feudastimodi. Äklülos, das tütans grafa yunik ämutoms jelodön gitätis oma. So krig äsplodon. At äbinon vo komip neleigik, ibä ta elans di ‘Mechelen’ dub ted iliegiköl, elans Brabäna sekü krodagoläd ipöfiköla no äploboms. Blods bofik äfägoms kluo ad beravön e lefilükön zifis ömik.

Igo in züamöp ela ‘Brussel’äbinos no plu sefik. Ditret ävedon vemik; lekomip gretik niludo lonädik pödunon. Ün büsoar lekomipa Lesiör de ‘Gaasbeek’ äkömom lä jigraf. Äjonom nämädi gretik neflena, love kel te kurad telik e deadinedem Brabänanas öfägons ad dagetön vikodi. Sekü kod at atans ämutoms sevön, das graf yunik äbinom in nil omas. Mot älejekof sio pö tikod riskäda pro löfäb okik, ab no ädalof refudön. Ün god fovik manil smalik päpolom foi front milita. Valikans äfäkoms pö logam mastana yunik oksik; ädafredoms dö logodil flifädik e logils flenöfil oma, e ven ädunom ko punils okik ön mod drolik neskilik jästilis glidama, kelis ilärnoy ome, ävedoms vemo lanäliks. Nilü ‘Vilvoorden’ leni tuig vetik kvärabima klädöm gretik ko graf yunik pälägon dis lestän Brabäna.

Komip äprimon. Dönuamo Brabänans pägejedoms fa elans di ‘Mechelen’ lü kvärabim, ab äbinos, äsva at ägevon omes nämi e kuradi nulikis, ibä ai dönu ämomofoms nefleni. So ko mögods beniköl e nebeniköls lekomip — lekomip nilü ‘Ransbeek’ penemöl — ädulon dü dels kil. Tü del folid Brabänans ägetoms nämükamatrupis, e ko levikodavokäd äfügoms nefleni. Grafil yunik iglifikom leno dö jeikots komipa. Äjinos, das äsenälom plidi süperik su galädöp geilik okik, ibä älogotom mu yofiko, ven pos paud in komip, om ko klädöm okik pälöpiotirom dönu. Pos komip dajäf lölik omik päbespikon liföfiko. Balan äsevom ad konön dö dins semik, votikan dö dins votik. Ab dö nos äspikoy ko lanäl mödikum ka dö dun vemo natöfik manila smalik, ven dranül natöfik smalik äsüikon pö om. E dü dun et ilöikom so pleidiko, ed — atos äbinon ga dagudik de man so smalik, vo-li? — iflekom ai oki äl flan neflena!

Bos soik änuton palaidüpükön. Kvärabim päsesebon ko kälöf mödik, e päfeaplanon in ‘Brussel’ nilü prim ela ‘Rue du Chêne’. Ini nik, kel dub fom okik ämuton memükön dö klädöm, äpladoy “manili” binü ston labü gretot piedas zao bala e lafika — pos 1648 binü bronsöt — kel dünon ön mod vemo patik as fonedil, e kel sekü atos panemon: ‘Manneken pis’. Is stanom ya de tumyel degtelid. Labom kluo sio gitäti ad panemön “sifan bäldikün ela ‘Brussel’ ”. As soman kelifom ko elans di ‘Brussel’, e kompenom pö zäls valik onsik, ibä ün zäladel alik paklotom fa dünan okik in zälaklotem mu jönik.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Nüm: 3. Pads: 11, 12.

NUN.

Ünü foldil 1id yela: 1955 Vpamäks 100 peselons.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 12.

‘CAROLUS LINNAEUS’. (1707—1778).

Ma yeged in el ‘Haagsche Post’.

Belödan ömik harata di ‘Linnaeus’ in ‘Amsterdam’ ed in… ‘Harderwijk’ (ibä i us harat di ‘Linnaeus’ e tüm di ‘Linnaeus’ dabinons) niludo no sevon, sekü kod kinik harats et danädons nemi oksik. If binon ek, kel ejuiton tidi planavik, tän el ‘L.’ po nems planas ogivon one pläni saidik. El ‘L.’ et sinifon, das plan egeton nemi okik fa planavan Svedänik: ‘Linnaeus’, e das kludo sis tim tumyelas plu bal e lafika panemon so fa menäd pos menäd. Ed if man, äsä ‘Linnaeus’, in jäfüd okik mögiko no äkanom lonöfön as votastidan nämädik, ta nämät tuvemik omik igo taans famik oma ämutoms perädön. E das bü yels 200 studan pöfik, kel inägedom pro kestudans okik me bimajal jukis omsik, iplöpom ad vedön profäsoran, kurasanan, lesiör, e nouban — ekö! atos äbinon ün tim et seled gretik. Pö ‘Linnaeus’ atos ejenon. Om, kel övedom nolavan, pämotom ün 1707 in vilagil Svedänik smalik as son pastana labü nem: ‘Ingerwarson’. Äzedom famülanemi balugik, ven om, posä ibinom jukelatidäb, päsedom fa sanan-famülaflen lü jul ad studön. Änemom oki ma tiliad gretik fo pastanöp fata okik: ‘Linnaeus’, me nem kelik ädulifom fovo lifi okik, jüs om, lesiörami idagetöl, äkoedom nemön oki: ‘Carl à Linné’.

Ab büä örivom atosi, ömutomöv lifädön nog mödikosi. Elans di ‘Lund’ e di ‘Uppsala’ älogons natafleni, kel ya as hipul ilöfom planis e nimis, as studan niveras oksik. Do iprimom as studan Godava, äloveikom ye suno lü stud planava, studi kelik omik profäsoran Godava: ‘Celsius’ äfrutidom pro lebuk okik dö plans in bib komädöls. Lebuk at ävedon so süperik, das profäsoran planava: ‘Rudbeck’ äkoedom cälön eli ‘Linnaeus’ ad kälädan planagada kadämik, ed igo ädälom ome ad duinön spikädatidodi. Milag äjenon: num studanas ägretikumon de 400 ad 1500, jenöfot, dö kel ‘Linnaeus’ äpleidülom no nemödiko. Dub tüvs difik e penäds äklopom lobüli calöfik mödik. Äbetävom komitü reiganef Lapäni, dö täv kelik änunodom in toum bigik, kel äpubon in ‘Amsterdam’. Tanät bevü Nedän e Svedänan ävedon nabikum, ven äprimom ad studön sanavi in kadäm di ‘Harderwijk’. Tefі zif at rimod ädabinon: ‘Harderwijk is een stad van negotie, men verkoopt er bokking, blauwbes en bullen van promotie’ (‘Harderwijk’ binon zif teda, seloy us smokädarüni, blägavaxeni e diplomis dokikama), e faman ömik edagetom us tituli dokana, b.v. i ‘Boerhave’. Kosäd ävedon fümikum, ven äkosikom ko ‘Boerhave’ e ‘Gronovius’ in ‘Leiden’, äbevobom ko ‘Burman’ di ‘Leiden’ eli “Florem Säleäna” omik, ed ävedom gadal gadas glorik bankala di ‘Amsterdam’, sifala: ‘Cliffort’, in el ‘Hartencamp’ nilü ‘Haarlem’. Nol, us pidagetöl, pimödükumöl ko ut in gads privatik mödik e konlets in provins liegik pikonletöls, ägevon stabi fame omik valöpo in foginän pipaköle, ab i site planavik omik.

Is plad no dünon ad plänedön patiko meriti kinik sit omik eblünon nolave. Saidos ad sagön, das egivom siti vödedas e lonas pro vödedem jäfidämas e grupas, kuratükami verätik pla nefüm büikum bepenotas. Do planav äbinon pro om din veütikün, äfövom vobodi okik i in votiks tel natavoledas kil, in nimavoled e minavoled. Ven igekömom ini Svedän fam Nedänik e Yuropik äprodon ye no saidiko ad kosididön oki, ed äcedom zesüdiki ad lisitön cali nafasanana. Kur älabon ye miseri, ed ämesedon glori omik dub cälön omi kurasanani. Sikot at bo öjelonöv omi ta faem, ab at ägivon ome leigüpo bosi mödikum ka te kosidi, sevabo noubami e (bos, kel äbinon nog veütikum) plagi stäänik. Suno fam omik as sanan äblinon ome profäsori in ‘Uppsala’, kö äjonülom vobiäli neleigodovik, ed äpübom numi gretik lebukas nolavik. Lebuks ömik äpubons dönu in Nedän. Me vobod et, in kel el ‘Species plantarum’ äbinon lebuk veütikün, äbegolom vegis nulik, ed ämaifükom horitis nulik. Pö atos äfägom zuo ad fölön konletiäli okik. Äfünom musedi lönik, in kel äjafädom pladi fümik pro yegs nolavik valik fa ok pikonletöls. Konlet äbinon so nidik, das pos deadam omik jiviudan oma äselof ati kläno in Linglän, kö konlet lölik, binädöl me plans pisägüköl 19000, näsäks 3000, koans e korials 1500, e mins 2500 ün atim nog binon pleid e glor ela ‘Linnean Society’ in ‘London’.

Do ‘Linnaeus’ no kanom flagön tituli feafomana levolutüköl nolava planavik, eduinom ga vobodi mu meritabiki. If bo no dutom lü plins nolavas, ün tim omik ebinom fümiko leson voik in dafamül nolavanas. Tikädis flifädik ä nulikis leadom lilön, ven dilädom planis ad “uts, kelas mated jenon notiko” (‘phanerogamae’) ed “uts, kelas mated pazelon kläniko” (‘eryptogamae’). Dub atos sots 10000jü 11000 pö nolavans büikum komädöls päläsükons e päbalugükons ad 7000. Ön tefs valik pälestimom in foginän e lomän. Pätovälom ad lesiör, ad nouban; ab ön seved meritabas okik äbinom vilagan balugälik tima büik; latikumo no äbinom ai man neflagiälik, soäsä älonedosöv pö man labü kalad jenöfiko gretik. No espikom-li dö ok it me vöds at: “Nek bü om elogom vobotis so mödikis e so kuratiko Jafala; nek bü om evedom famikum. Nek bü om pelobom as plin planava.” Oy it daloy labön süadi tefü atos, man jenöfiko gretik no penom soikosi.

Paoplägs tel äfinükons lifi omik tü yanul 10 yela: 1778. Ädeadom ün bäldot yelas 71. Ägevom (äsä ‘Dr. Schierbeek’ sagom digidölo) nidi gretik ele ‘Scientia amabilis’, planave, ab <luveratikumo> äfinükom in on timädi, kas ämaifükom nuliki. Nitedäl gretikün omik ätefon sitavi e lekani bepenama; ab tidäbs omik, atosi ätuüköls, äplänoms atosi, äsva biolog lölik äbinädon te me atos.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pads: 13—15.

Spikäd tü d. 9id novula yela: 1954

SPIKÄD FA ‘SIR WINSTON SPENCER CHURCHILL’ DÜ LEFIDED SIFALA DI ‘LONDON’ IN ‘GUILDHALL’ TÜ D. 9id NOVULA YELA: 1954.

Petradutöl se Linglänapük fa ‘Brian R. Bishop’

Lifobs ün timäd, kü ladälod sludon in mafäd gretikum dö fät pöpas, kas fät sludon dö ladälod. If menef vipon ad plakön periodi laidulik e nenfiniki benolaba stöfik, mens mutons te kondötön ön mod püdik e yufiälik kol ods, e nolavanef odunon pro ons valik utosi, kelosi vipons, e mödikumi, ka kanons drimön.

If vip onsik binon ad zaniälön ed ad cedön, das binos cogik ad beitön odis vemo e laiduliko, kanons klüliko deidön odis ön mod vifikum e grosülikum, ka föro ün tim büik. Ons labons väli ed obs labobs väli.

Men vedon ai plu mastan fäta lönik okik, ai plu nefümik dö utos, kelos obinon, e cedob, das primon ad suemön jenöfoti at gudikumo, ka edunon föro osi ün tim buik.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Nüm: 4. Pad: 15.

Vindit lügadramatik jikanitana penoföl

Ma yeged fa ‘Maurits Wagenvoort’.

Söls: krütans no kanoms binön tu prüdiks, pö noted cödota oksik tefü duins melodik lädas reitaki södunölas. Konot dokümik sököl otidon omes, das jilekanans anik geyilons nosi, ön jenet at igo vero nosi, ad vinditön okis demü krüt, kel ön mod alseimik no pliton ofis.

Jiel ‘Zwaantje Van Treitelen’ löfik älabof pas bäldoti florüpayelas degmäl, ed älabof in ladäl okik lifiäli nekvänovik ed in gugil okik gelili, kel no äkanon stopön. Kis binol-li plänovikum, kas äkanitof? Das äkanitof suvo? Das äkanitof laodiko? Das äkanitof lidis mu fredikis? Das äkanitof lelöfadolis lügikün? Äkanitof ai, ai dönu, e fienädan murik löpolödöl — fienädans binoms ai cödans murik lifiäla votanas, pato if binoms selibans u hiviudans — fienädan löpolödöl äskanom mu vemiko dub atos ed ädagetom sekü atos yelovamalädi. Atos äbinon ye klüliko vero lindifik pro ‘Zwaantje’.

Ab fienädan löpik no äbinom cödan saäbälik balik kanitama ofik. In züäd ofik nog balan ädabinom, keli änestümof, keli ähetof, keli äviloföv viodön ön mod jeikikün, bi änotodom cödoti okik ön mod so grobälik, semikna so nofiko, das ‘Zwaantje’ imutoföv labön blögädi glada as lad, pla ladäl lekanik o so senöfik ä jatülöfik — if dalob gebön vödi at — if ibleboföv takedik pö krüt so japälik oma: blod ofik.

Blod at äbinom studan, ed igo balan, kel ästudom. Kisi ‘Zwaantje’ äkanof-li dunön ta atos? Äsevof, das kanitam ofik ätupon omi, ab gelil in gugil ofik… no äkanon ye seilön. At ämuton kanitön, ämuton trilön, lerorön, kanitön nämöfo lidi jönik bal pos votik, dü del lölik, de löäd ofik jü lübedgol ofik. Ibä ‘Zwaantje’ äbinof jilekanan nenfenik, do bevü noats mödik, kelis äleadof tonön, semikna i noat dobik seimik ädabinon; bos, kelos jenon igo sio semikna pö jikanitan famikün in konsärtalecem.

O! blod et! Kio binom el ‘Nero’! E zuo simulan so vemik! Plas änotodom stedöfiko, das äbinom neflen utosa, kelosi nemoy pö pläg kanitama eli ‘bel canto’, äkodidom krüti nofik okik jenöfote, das mot ämutof semikna takädön, e das pätupof in slipil okik. Äsva ‘Zwaantje’ no äsevof, das mot ätakädof, ed äsva i no äsevof, das kanit — e klädömalidils, pro kis dünons-li üfo? — labon suvo fluni slifikodöl. Ab zuo gugil ela ‘Zwaantje’ no äkanon demön slipili mota, atos äbinon nemögik.

Tü del seimik… fienädan löpolödöl ägolom su pantufs fülik mo e ge in cem okik; blod naudüköl et in cemil okik äfäisteigädom lilis okik me puns okik, ko kubits näi buk, lü kel logs mu vutiks pilüodükons; mot äslipof ud ästeifof ad slipÖn in cem okik; äjinos, das domanef lolik ädalilon eli ‘bel canto’ ela ‘Zwaantje’, kel äfikanitof lidis jönik okik, lidi bal pos votik, duinabotemi lölik okik. Äbinos stom reinöfik, ab ‘Zwaantje’ äkanitof, äkanitof mu laodiko, das äblinof “sole” glidi okik. Glidi me vög löpikün. “Blinob ole, o sol! glidi obik.” Stil! Ab dü timül mu smalik. Äkanoy lilön, das fienädan ägolom löpo mo e ge. Sunädo pos atos ‘Zwaantje’ äfovof in duinabotem Deutänapükik okik me el ‘Friedrich’, kel ädalom begön ofe vali, ab ‘das Eine nicht’. Ha! nu el ‘Nero’: blod naudüköl ofik äjutedom ninio, e kisi äbegom-li? Nö! no äbegom utosi, kelosi i el ‘Friedrich’ no ädalom begön ofe, leno äbegom atosi. Voiko äbegom löliko nosi.

Men veneni sputöl äbüdom. Lesi! söl: blod äbüdom. Ha, ha! Äbüdom ofe ad seilön, ibä no äkanom vobön. E ‘Zwaantje’ pleidik äs jilekanan pinoföl äjonof ome me nam “so koldik äsä ut sneka” maifodi yana, e dönu ämeibof ele ‘Friedrich’ ofik, das ädalom begön ofe vali, ab… ‘das Eine nicht’! E blod-li? Ädredölo, das ödofalom sekü vut us e lo logs ofik, ägolom lü maifod ome pijonöl yana, äflekom oki nog dü timül ko loged me leklärs fulik, ed äsagom, “das sevedol te, das kodol, das mot no kanof slipön!”

Ad atos ‘Zwaantje’ ästöpof dü timül eli ‘Friedrich’ okik, ed äsagof: — do no äzeilof löliko atosi — “atos lindifon mu löliko pö ob.”

Nog lidis anik silanan löfik äkanitof, e fienädan löpolödöl äjäfom ya ad sälenükön pantufis fülik okik, e, do plödü dom stom äbinon so vemo badik, äsludom ad golön nämätü God sui süt, bi ösufidalaidom valöpo fasilikumo ka sus volkan kanitöl et, kel pinemof ma nim niedik ä deköfik: svan, kel ma temunod nolavik äkaniton te balna — o! te balna ün lif lölik okik: stil kion! beat kion! dafred kion! — ed ädeadon sunädo pos atos me deadam jönik. Anu ikanitof me vög laodik, das no älabof benenis, e nelab at äjinon ad süükön pö of mediti. Äseilof lunüpikumo, kas äkösömof. Lid et benenas ebinonöv-li svanakanit ofik? El ‘Nero’ in cemil äspelom osi, e fenik sekü jästäd spamöfik älivükom namis ad puns pifomölis dü timül de lils okik, ed älilom da boedavöl slenik sörili digik, jikanitani benädik labü reitakagugil, kel äkanitof laodiko: “if no labolöv logis blövik löfik et.” “Logs blövik löfik” at, kels irübükons ba düpis mil studa omik, kels äbinons kojmar omik, ed äsäsüenükons timülo omi äsä lelöf nen spel, logs blövik at äkofudükons eli ‘Nero’. Dönu äjutedom ini cem jikanitana, e vutiko, letodiko äluvokädom: “vilol-li nu seilükön lumudi olik u no?”

Äbinos klüliko jeikik ad lilön bosi soik pro jikanitan, kel äjäfof ko yub vemikün me el ‘bel canto’ okik. Tomiko älaikanitof: “tän i no picütob.” Krütan grobälik, el ‘Nero’: blod ofik pro jön melodik e poedik nesenälöfik ävokädom fäkädäliko: “Logs blövik-li? zeilol-li onis? Tän ekö!” E leigüpiko ägivom ele ‘Zwaantje’ yuböl flapi, kel äkoedon konkudön ofi, äsva äsödunof eli ‘Traviata’ ün deadamadüp ofik. No äbönom ofe timi ad gesagön u gedunön bosi, ämorönom se cem ofik, e ‘Zwaantje’, nu leigüpo ko noats dobik valik okik, äpovokofome vödis anik, kelis no vilob dönuön demü poedav ofik. Me atos hit ladäla ofik ye no ikoldikon. Kisi odunoföv-li ad blinädön blode neplitik okik lepidi laidüpik? Kisi-li? Süpo äsevof osi! Odeidof oki, ed om, mubapan, obinomöv kodan deadama ofik, e mens valik ojononsöv omi ed osagonsöv: “Ekö! us om, mubapan, midunan, golom, kel ekodom, das sör lönik oka…” Si! o si! atos obinonöv vindit ofik, vindit glorik ofik.

Sunädo äjutedof donio ve tridem, sui süt, ini söp. Vat koldik äkobioflumon ün timül balid love of, ab, plas äluslugon eli ‘Zwaantje’ neläbik ini virs blägagrünik okik, soäsä älönedosöv pö deadam poedik jilekanana no pisuenöla, äflöton ofi dub sürfat trubik okik. Atos äjenon plü fasilikumo, bi ‘Zwaantje’ — ba iglömof atosi pö leskan saludik okik — äbinov jisviman leigo so skilik äsä läd: ‘De Boer-Van Rijk’ it. Noe vat äflöton ofi, abi äkoldülükon leskani saludik e vuti suemovik ofa. Jinoyölan plonabik no äneodof igo yufi beigolanas su söpakäv ad savön ofi; ägrämof ito sui jol. Tofölo ab pleidiko, dremiko ab koteniko, ägegolof lü löd okik, kö mot ituvof fino taki pro zedelaslipül okik, ed äsagof ninälo: “Ga evinditob obi plidiko demü el ‘Nero’ bapik et! Otidob ome bligi!”

Ven fienädan löpik ye igekömom de skanaspat okik, ästunom, das no älilom jikanitani donolödöl; das igo no nog älilom ofi, ven älenükom dönu pantufis fülik okik. Äsuemom, das nendoto bos ijenon, ed änetakedükom oki… fredo.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Nüm: 4. Pad: 16. Nüm: 5. Pads: 19—20.

Zigans

Ma yeged in el ‘Haagsche Post’.

Jenos semikna, das län obsik pavisiton fa trup ziganas. Ab, ven lotans no benokömiks ats binons semanaedo ninü länamieds obsik, binos vemo fikulik ad koedön moön onis, bi binons veriko nenlomäniks. Deutänani, Macaränani, Rusänani, igo Tsyinänani kanobs moükön me gesed onas lü lomäns onsik, ab steifüloyöd semanaedo atosi ko zigan! Ad kanön dunön osi, mutoyöv sevön lomäni onik, ab at no binon tuvovik. Sio jonäts saidik dabinons pro büoced, das rigons de Hindän (Lindän föfik); ab ifi atos binonöv nolaviko verätik, tatagitiko atos ga no nog binon saidik ad boidön lusogi somik glibanas lü Hindän. Niludiko gegetobsöv onis as gefled sa protestapanädi de reiganef Hindänik, kel i buon ad logön, das mogolons, kas kömons.

Binos vo küpädik, das lusogs glibanas et nog ai ziglibons du taledadil bäldik obsik, das nog ai no peslürfons fa sogäd vesüdänik. E ga ya binons dü tumyels plu mäl lödans Yuropa. Tävakonot se 1322 fa hifransiskan ya mänioton bosi dö nomadatribüt su Kriteän, kel emouton binön zigans. Latikumo mö tumyel lafik mens tribüta at pasienons su kontinän, in Grikän, ön nem: ‘Acingani’, latikumo mö tumyel in Bömän, boso latikumo in Deutän, ed ün 1420 elans di ‘Deventer’ seivons balidnaedo glibanis. Pianiko epakons okis love Yurop lölik, ed igo nisuls Britänik no päspalons de ons. Ün tims vönädikum äniludoy, das zigas älicinons de Lägüptän. Ons it äfümükons niludi at, dubä älesagons, das klädöm onsik istanon in Lägüptän, e dubä änemons okis smala-Lägüptänanis. Atos bo äkodon, das Spanyänans änemons onis elis ‘Egypcianos’, latikumo ma sam Portugänanas elis ‘Gitanos’, Macaränans ämalons onis as ‘Pharao nepe’ (= pöp faraona), e Linglänans brefi daplidöls äspikons dö ‘Gypsies’. Obs: Nedänans änemobs onis elis ‘Egyptenaren’, ab i elis ‘Heidens’ (= pagans), kelos äbinon plu kösömik.

Ab atos valik äbinon neverätik. Pükavans ekleilükons dini, posä ya ikludoy netaviko, das büröletans leno ilödons len jols ela ‘Nile’. Ekanoms kludön se pük ziganas, das atans älicinons se Lindän föfik, efe se dil nolüdavesüdik. Sekü kod kinik no eblibons us, no mog pekleilükos lölöfiko. Konot dabinon, in kel pakonos, vio reg Pärsänik: ‘Bahram Gur’ (420 pos Kr.) äbegom rege: ‘Shankal’ de ‘Kanaudge’ in Lindän föfik ad sedön ome elis ‘luris’ ü lütipläkanis 10 000, ad fredükön boso lifi reigäbas omik, vio lütipläkans ämikondötons, pos kelos reg: ‘Bahram Gur’ äxilom onis se län okik, ed äkondanom onis ad sufön glibanalifi. Niludiko magäl mödik dabinon in atos, ab näi at ba ga i bos verata dabinon, kel kanon dünön ad plänön nomadalifi ziganas. Ibä binos bo küpädik, das in Pärsän zigans panemons buamo: ‘luris’. Vüo, das Lindän föfik ebinon licinalän ziganas pafümükos dub jenöfot, das in el ‘Punjab’ pöpatribüt lödon, kel panemon: ‘Tsyanbgar’, e nu no nedos, das binoy pükavan zadälik ad suemön, das rölet vemik dabinon bevü el ‘Tsyangar’ e zigan. Ed üf binoyöv soman, olärnoy atosi dub baiäd pükans onsik.

Pük ziganas vüo leno binon plu Lindänapük rafinik. Ün gol timas at peliegükon me vöds valasotik se läns, kö älomädükons okis. Pükavan Tsyegänik: ‘Miklosich’, kel estudom pato ziganapükis, edagetom igo kludodi ad distükön dialegis no läs 13, kels distons so mödiko de ods, das zigan se Spanyän senälon töbi ad suemön tribütakompenani okik se Macarän. Leno mutoy lecedön ziganapüki as sot midunanapüka. Labon liegi lofüdänik fomas e deklinas, e no onoloy onis nen stud leigo fefik, äsä ut, keli nedoy samo pro hebrey u sanskrit. Eluxamobs seimna gramati e vödabuki ziganapükiks, ab pedejeikobs ad seivön mödikumosi de ats demü fikul fomas. Nu nolobs te, das zigan nemon Siöri eli ‘Dewel’ e meni eli ‘manush’, e das, if sagon obes: ‘I bock hi kohno fedidir kerepasheri’ sagom, das faem binon kvisinan gudikün. Utan, kel vilon seivön klänis püka ziganas, sumonös lebuki fa ‘Dr. A. F. Pott’ dö zigans e pük onsik! Edagetobs i se on pükinoli obsik.

Netaviko zigans binons mens löliko votiks äsä obs: vesüdänans. Mans kösömo smaliks, lunediks e too nämiks, labü logs blägik, täin dofayelovik e tuts nidiko vietik okas, no binoms Yuropans, ed otos muton pasagön dö voms omsik, kels ün yun oksik suvo binofs bätodiko jöniks, ab kels ün lifayel kildegid oksik ya jonofs malis bälda. Ün nifüp vilons bo stebön seimöpo, ab ven sol givon dönu vami e dels vedons lunikums, pö atos no sufidons, e grupo tevons ini vol lardik. Ad meritön kosidi oksik voboms as smitans u nätükans cafas. Selons smalotis fa oks it pemekölis, mugiträpis, sibis e bödacekis. Binons valemo mens plödakösömiko musigäliks, kels nolons ad bepläyön musigömis valasotik, ai ma lilam, ab pladons buiküno viäli disi cün, e bepläyons täno oni so keiniko, das dagetoy dubo seni blöga in gug. Utan, kel vilon sevön, kisi musig ziganas sinifon, reidonös studoti sevädik fa ‘Liszt’: ‘Des Bohémiens et de leur musique en Hongrie’! Täno odagetoy magädi, das pöpil da vol gliböl ga i efölon rouli in kulivajenotem Yuropa.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pads: 17, 18.

NUNS.

Volapükaklub valemik Nedänik.

Ladet nulik:

söl ‘A. N. De Jong W. P.zn.’ ‘Sonoystraat’: 53 ‘Den Haag’.

Ünü foldil 2id yela: 1955 Vpamäks 500 peselons.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 20.

SPOD.

Limanes diläda valemik feda Vpaklubas e lebonedanes gaseda obsik, kels no nog epelons debis rötöfik okas, begobs plütiko ad vilön pelön atis obes mögiküno suno.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 20.

NUN VEÜTIK REIDANES VALIK OBSIK.

Soäsä reidans obsik sevons nendoto, redakans nuik Volapükagaseda pro Nedänapükans evedoms ze bäldiks. Balan erivom bäldoti yelas 90 e votan yelas 86. Obs bofik cedobs kluo, das tim ekömon ad lovegivön pösodes yunikum dunodis, kelis labülobs in Volapükamuf. Läbiko eplakobs, das söls: ‘F. J. Krüger’ e ‘P. H. J. Uittenbogaard’ binoms klieniks ad lovesumön bligädi obsik. Söl: ‘Krüger’ binom kevoban nolavik Kadäma Nedänik regik nolavas in ‘Amsterdam’ e söl: ‘Uittenbogaard’ binom tidal püka e literatava Fransänikas in ‘Hilversum’. Dalobs kludo lükonfidön omes ko konsien takedik gasedi obsik, e spelobs ladöfo, das dü redakam omas gased ofloronös ed oglofonös!

Redakans:

ARIE DE JONG.

J. G. M. REYNDERS Sr.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 21.

‘RENÉ CAILLÉ’: LETÜVAN ELA ‘TOMBOUCTOU’.

Ma yeged in el ‘Het Vadeland’.

‘Tombouctou’ älabon ün yels balid tumyela degzülid fami konädik. Äsevoy zifi te se konots de karovatävans Frikopik e se literat larabik. Ma nuns äbinon zif gretikün ä liegikün vola. Ün tim et elans Fransäna e Lingläna ästeifons mödiküno ad dudranön mögiküno fagiko ini nilän Frikopa. Magäl ömik päsüvokon in läns bofik löliko dub drimamagot at tefü Frikop.

‘René Caillé’ leno äbinom nolavan. Fat omik ideadom in fabäböp. Mot omik no elilof lunüpo sekü fav mödik e nelab. As pulil degtelyelik pälärnükom jukele. Mastan äbinom brietan, äsä fat omik ibinom, ed äsä ziom omik ä tütan i äbinom. ‘René’ ye no älabom timi ad kompenön i ko hiflenils okik pö muads kösömik ettimik. Ätikom ye te dö tävs gretik, dö Frikop. Lio tiks taledavanas nolik ettimik e letävanas künik edranons-li ün tim et lü pul smalik in vilag smalik in nil ela ‘Rochefort’? Sevobs te, das el ‘René’ smalik ädagetom ön mod seimik sevi, das letävagoläd pöblümükon lü Frikop ko stüted de klub taledavik. ‘René’ ävilom kompenön ön mod seimik pö letävagoläd et. Mens vilaga älemufükons kapi dö fop so mödik. Fino äkobükons moni anik ad fägükön puli ad remön päri jukas. As hidünan fizira jukelatidäb äkanom ketävön.

Atos äbinon ün 1816; ‘René’ älabom bäldoti yelas degmäl. Ya ün tim et ävilom letüvön eli ‘Tombouctou’. Ab kiomödikos ämuton palärnön demü atos! E kiöpao mon ökömon-li? Dü lunüp yelas deg pul epreparom tävi okik.

Goläd balid no ädudranon fagikumo ka jü top fagotü milmets anik de jol Senegaläna. ‘René’ ästebom täno dü tim anik in ‘Saint-Louis’ ed äjäfom us me ted. Vüo älärnom larabi ed i püki nilänik. Ästeifom mögiküno ad lesevädükön oke kösömotis e meugi läna. Sevabo ädesinom ya suno ad tevön as tävan ko karovanef lü nilän. Ästeifom mögiküno ad nätimikön ko tedans Larabänik.

Ab mon anik ga päneodon. Älüodükom oki lü cifod Fransänik, ab pälecedon ventüran. Täno ätevom lü Siäraleonän äspelölo, das Linglänans öyufoms omi. Linglänans ilonüloms ye speli lölik oksik ad desinod mayora: ‘Laing’. Tü timül et no nog äsevoms, das atan irivom fe eli ‘Tombouctou’, ab pisasenom tü timül, das ävilom lüvön dönu zifi.

Tän om it öspälom. Äkobükom franis 2000. Ko ats ävilom riskön dini. Äremom canis anik: tabak, papür, pokasärvätüls, neifs, loks, igo reinajelöm. Stebedön lunüpikumo no äkanom, ibä ilelilom, das klub taledavik ilofon premi mö frans 10000 pro utan, kel ökömom as balidan ini ‘Tombouctou’. Premi et ävilom fümiko gaenön.

Ko jodemabüsid okik kompenükom oki lä karovanef. Bitom as Lägüptänan, kel pedugom fa ‘Napoléon’ bü tim anik as slafan lü Fransän. Reidom ziliko kuraani. Ab ini buk saludik klänedom i bledilis feinik, sui kels epenom tävapenetis e küpetis taledavik oka. Dü vegam vedom malädik, dagetom skorbuti, futs omik primons ad purulön; dü muls kil bleibom seatön seimo löliko nenyufiko in ludom ko jinägär bäldik as jikälan. Fino rivom ga zifi famik. Mutom konsatön, das fam binon tu gretik, e das zif, kel ebinon semanaedo i zänädöp lifa lanöfik Frikopa slamik, binon vemo tifailöfik. Lelilom i, das mayor: ‘Laing’ pesasenom. Täin paelik omik e fom nuda omik süükons is ed us badiniludi. Ga sludom nu ad getävön lü Yurop ve veg nog fikulikum. No gegolom sevabo lü jol Senegaläna, ab golom traväro da Saharän lü Marokän. Voto no kanoyöv kredön, das ebinob in ‘Tombouctou’, so tikom. Gegoläd binon kluo nog mödo töbikum ka usiovegam. Labom plaki badik dö geidan, kel tomom omi kruäliko. Malädölo e faemölo, ai dönu senälölo tädi, ga rivom fino joli Nolüda-Frikopa. Ab i täno no nog pesavom. Ibä as slaman no dalom lüvön läni, ed üf stetoyöv, das no binom slaman voik, fümiko mutomöv sufön deadapönodi. Fino konsulan Fransänik in ‘Tanger’ ga plöpom ad koedön boidön omi, as matrod pemaskaröli, sui naf Fransänik.

Om malädik ä go lefenik palasumon in ‘Toulon’ ini malädanöp. Suno nu vedom man famik. Prem mö frans 10000 pagivon ome e zuo nog gaenäts finenik votik.

Tü 1827 prilul 19 ‘René Caillé’ iprimom golädi okik. Kuratiko pos yel bal äkömom ini ‘Tombouctou’. Goläd lü nolüd ädulon nogna vigis ömik. Pas tü 1828 setul 27 letävan äkanom travärön meli de ‘Tanger’ lü ‘Toulon’. Ün dekul yela ot pästimodom in kobikam lezälik kluba taledavik. Ün 1830 tävakonot omik äpubon.

Levolut di ‘Paris’ yela lätiko pemäniotöla öfinükon ye fami omik; mans nulik äkömoms ini reig e kuds nulik äläsükons nitedäli dö vobod omik. Dil meseda ome pigevöla no plu päpelon. ‘Caillé’ äsoalükom oki lü vesüd läna ed ävilom vobön as feilan. Äklülädos, das jukelatidäb büikum ä letävan vilälik äbinom feilan badik. Reto saunöfastad omik pifibükon mu badiko dub goläd traväro da däsärt Frikopik. Ün 1838 ädeadom, ven älabom te lifayelis 38; äposbinükom jinatani e cilis fol pö dinäds ze kudiks.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pads: 22—23.

REJIMEN BISARIK

Tüi fin reiga okik reg: ‘Louis’ XIV Fransäna ädagetom tiketi bisarik. Äbüdom sevabo bale generanas okik ad fomön rejimeni menas, kels valik idunons ün lif oksik fopis patik anik. Änemoy kluo rejimeni at rejimeni fopanas.

“Kitimo”, ‘Louis’ äsäkom seimna generane lebüdöl, “desinol-li ad büedön malekön rejimeni da süts ela ‘Paris’?”

“Ag! ‘Sire’ !” generan feiniko smilöl ägespikom: “atosi üdunob ya sis lunüp. Ab logorös! dredob, das in ‘Paris’ lölik no kanoyöv tuvön eki ad logön rejimeni maleköl, ibä or, o mayedal! ebüdor ga, das te utans dalons logön lü rejimen, kels no dutons lü on.”

Reg äsuemom vinegi, e pos dels tel äbüdom ad säfomön rejimeni fopik.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pads: 23—24.

SPIKEDS DE ‘MUSLIH ED DIN SAADI’ (1189 — 1291).

Sapan nen tug binom äs bleinan, kel polon flamoti. Litükom votanes vegi, du om it golom in dag.

If stadol vü neflens tel, spikolöd täno te vödis somik, das, if övedonsöv semanaedo flens olik, no önedol jemön!

Nam olik gleiponös pas täno glävi, ven säditretaveg votik nonik dabinon!

Ek cedon täläkti lönik okik lölöfiki, e cedon cilis lönik okik jönikis.

Ifi sap valik inepubonöv se vol, sekü atos nek öcedonöv oki it stupiki.

Utan, kel ün tim, das binon nämädik, no gevon benodis, oplakon, ven nämäd okik unepubon, düfäli fata.

Din gudik levedon te dub sufäd, spidiälan vobädon nosi.

Utan, kel konleton nolavi e no sevon ad gebädön oni, binon äs man, kel plaudom länedi, ab bo besovom oni.

Noboin, ifi falon ini släm, blebon noboin, e püf, ifi löpioviron geiliko, blebon ga te püf.

Nämäd in nam fopana su tron binon vaf ta om it.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 24.

NUNS.

Volapükaklub valemik Nedänik.

Ladet nulik:

söl: ‘J. P. Verspoor’, ‘Tamarack’: 1504 ‘Mc. Allen’ (‘Texas’ Lamerikän).

Diläd valemik feda Volapükaklubas.

Evedom liman:

söl: ‘Albert Lallemand’, ‘Avenue Albert’: 176, ‘Andenne’ (Belgän).

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1955. Pad: 24.

1956 (yelod 21id)

O REIDANS LESTÜMIK, FLENS DIGIK!

Bligäd, keli elovesumobs pos vätäl lunüpik, leno binon balugik. Vobod, keli redakans büik obsik eledunoms, binon levemik. Pö fred obsik dö vobafäg so mödik, kanobs te notodön speli, das oledunobs yufü oms e kobü oms bligädi fa obs pelasumöli.

Reidanes valik lüvipobs nulayeli läbik ä benüköli. Dünobsös obs valik in vob kobik dini Volapükatikoda!

Redakans:

F. J. KRÜGER

P. H. J. UITTENBOGAARD

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1956. Pad: 1.

FLUMEDABLEIN.

Ma yeged in el ‘Leidsch Dagblad’.

Dinis bisarik Frikop lofon mene. Lü bisariküns maläds semik dutons, kels etomons sis lifüpamem Frikopanis. Ab ai dönu mans nolava plöpoms ad mastükön okis dö maläd semik. Vikod lätikün binon ut flumedableina: maläd, kel dabinon su jols Laka: ‘Victoria’, e kel äjinon lonülön sananes säkädis netuvedovik.

Flumedablein (‘onchocerchiasis’) pakodon dub vumil daluskopiko smalik, kel paloveblinon lü men dub musak. Dis skin menik vumil mödükumon oki vifiko. Stäänikon da koap lölik. If kömon ini histuns logäma, tän dämükön atis. Drefäbs vedons löliko u dilo bleiniks. Medins dabinöl fägons no saidiko ad deidön vumilis, ab atimo erivoy stadi, das musaks, kels jäfidons as “veiganims”, kanons panosükön.

Tuved säkäda äsekidon teiko de nol lifajenäda musaka. Äbinos vemo balugik ad tuvön musakis edagloföl, ibä komädons, semikna mö milats, in spadäd maifik alik fota. Ab ad kanön dadeidön musakis, nol äbinon zesüdik, kö äkanoy tuvön larvatis e krüsalidis onas. Ädulos dü tim yelas foldeg, büä ätüvoy atosi.

In Kenyän flumedablein pemiedükumon ad topäds geilikum provina: ‘Nyanza’, kö tummilats Frikopanas lödons in topäds densitiko pöpagiks ve jol lofüdik Laka: ‘Victoria’. Topäds fluköfik löpiko topöls in sulüd e nolüdalofüd ela ‘Nyanza’ kipädons bridatopis musaka (‘Simulium Neavei’), kels polons lä oks malädi. Us in topäds löpik tumats belaflumedas dabinons. Ätuvoy, das musak äkomädon mödiküno in nil vata flumöl.

Tüv at äblinon finiko tuvedi flumedableina. Nu sevobs, das sekü jen bisarik nata, flifavatakrab binon nim lotidöl larvatas e krüsalidas musaka: ‘Simulium Neavei’, ed i das mögos, dub lüblin puina: ‘D.D.T.’ lü flumeds, ad dadeidön musakis in nil onas. Ab, büä atos iklülädon, tim yelas mödik fala e löäda, vestiga sufädik e laidäla tönik, ezesüdon.

Näsäkavan Britänik: ‘Dr. Naeve’ ävisitom ün 1911 topädi, kö flumedablein dareigon, ed äfümükom, das musaks äbinons us lebat. Ägivom nemi okik stäänükafe flumedableina, ele ‘Simulium Naeve’.

Pas ün 1922 näsäkavan votik: ‘Dry’ ätanätom dabini musakas flumedableine. Lio tanät at äbinon, äklülädos pas ün 1938, ven nolavans tel timü visit “Fälida bleinanas” (so penemöl, bi us bleinans vemo mödiks ädabinons) ädagetoms dasevi, das musak ma ‘Dr Naeve’ penemöl äbinon polian maläda. Ästudoms staböfiko sümptomis flumedableina. Ün 1939 Lireyänan: ‘James Mc Mahon’, kel dub plak 25-yelik äsevom lölöfiko Kenyäni, e kel pidugälom zuo nolaviko, äfövom vestigis.

‘Mc Mahon’ äprimom vobodi okik leigo in “Fälid bleinanas”, bi us maläd äkomädon mödiküno. Ätüvom, das maläd ädavedükon viktimis mödikün nilü flumeds; äklülädos, das su tops anik dötums plu 16 pöpa valodik pidrefons. Pos volakrig ‘Mc. Mahon’ äfövom kobü ‘Dr Garnham’ vestigis okik. Nu äsüadom, das musak riskädik älifädon ön mod seimik yunastadis okik in flumedavat.

Flumeds tel in “Fälid bleinanas” pätölatons dü tim anik me el ‘D.D.T.’, e täno äklülädos, das in län nilädik pos muls kil musakapöp pidadeidon. Vaf ta musaks pituvon!

Flumeds votik — mö tumats anik! — ägetons täno leigo “nüskutamis” ela ‘D.D.T.’, e pos muls anik näsäkavans Yuropik yunik, kels äduinoms vobodi ko yuf kevobanas Frikopik, änunoms benoseki löföfik. Ab pos muls jöl musaks äkömons dönu. Vobod valik ibinon-li nensekik?

‘Mc Mahon’ ifövom vüo vobodi okik. Ävilom sevön, kö larvats musakas äkanons patuvön. Ävestigom fitis, krabis, näsäkis. Äkoedom damön flumedilis, ed äsukom in seps, dis klifs bridatopis. Benosek äblebon moik.

Fino nulod gudik äkömon. Nolavan sevädik: ‘Dr. V. D. Van Someren’ ätuvom larvati musaka nabiko ko el ‘Simulium Neavei’ röletika len früganed pifimüköli. Äpenom atosi ele ‘Mc Mahon’, kel äsludom ad dunön steifi lätik ad datuvülön poliani kodiana flumedableina. Atna älabom benoseki. Timü fordam nedibäda in flumed, yufans Frikopik omik ätuvoms tumatis krabas sota no nog fa om pivestigöla. Nims ze valiks ats äpolons lä oks e larvatis e krüsalidis ela ‘Simulium Neavei’.

Atos äjenon ün 1950. Siso cifods pekomitöl ko bekomip malädas in Kenyän eplöpons ad dadeidön musakis in fol ziläkas “penäfätöl”. Sunädo otatakoy rampari lätik flumedableina (eli ‘Kakamega’ ed eli ‘Kaimosi’). ‘Mc Mahon’ cedom, das pos yels tel musak riskädik unepubon in ‘Nyanza’ lölik.

Kis sinif vikoda at komipanas labü klotem vietik binon-li? Degmilats Frikopanas, kels pätomons de yun okas dub mödots mu gretiks vumilas gimöl, bleini äkodölas, sevons nu, das no nedons spetön bleini ün yels okömöl. Sevons nu, das cils oksik no plu potomons dub lebat dü tumyels edulöl läna. In topäds, kö blein äkomädon vemo mödiko, mens kanons kosgolön fütüri ko kurad nulik, ad daben okas it, ed i ad daben läna oksik. Pelelivükön de dredäl peidöl ad mutön vedön bleinik… suemobs-li sio gudiko, vio mu vemik lelivükam somik binon?

(Sümädabük peproibon)

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1956. Pads: 1—3.

PATÖFS VOMÖFIK.

Ma yeged fa ‘J. v. d. B.’ in el ‘De Nieuwe Courant’.

Flen bäldädik mu plakugik obik no äbaicedom ko ob.

“Nö!” äsagom, “no binos soik. Dunol pöki ot, äsä mödot gretik in vol. Reidol bosi, lilol fädo notodoti, e nentikiko sösagol oni. Änu espikol dö… patöfs vomöfik, e pö atos yufidol pösodis sevädik valasotik, igo eli ‘Goethe’. Ab saitots valik de mens, kels elesagons ze otosi, äsä ol, blöfons obe nosi. Kis patöfs vomöfik, u voiko vomöfiks, soäsä äsagol änu, binons-li? Kredob igo, das ispikol dö patöfs patädiko vomöfiks.

Jinos, das ats dabinons cedü ol, äsä klülabiko i dabinons ma ceds poedanas, kelis eyufidol. Ab cedü ob no dabinons, ibä no sevob, kis patöfs voiko u patädiko vomöfiks binons”.

“Ab o ‘‘Rudolf’ digik!” äropob löbunölo.

“Nö!” äsagom gedränölo obi me nam sofiko ini stul, “bleibolöd seadön nu takediko e leadolöd fispikön obi! Pos atos kanol notodön taspikülotis olik; sevol, das sevob lekani vönik dalilama. Benö! lilolös! Volanef lölik spikon dö patöfs vomöfik, ab sevob patöfi no bali, kel mäkon patädiko vomi, kel binon äsvo patädiko dabinot voma.

Onumädob ole patöfis, kels flunons nämiküno goli dinas in lif, patöfis, kels gevons sogäde köli onik, e vole kaladi onik.

Kurad!… at binon-li patöf vomöfik, efe zuo patädiko vomöfik? Nö! vo-li? tefü atos no baicedobs.

Bligäl-li?… Kisi tikol-li dö at?

Snat-li? I siämü notodäl, rit, e vetatiäl-li? Tio te vom labof-li onis? klu man äsvo no?

Kelied e miser-li? Kio lejeikiko kruäliks e düfaladäliks voms binofs kol mans! Kio jeikiks binofs kol ods!

Jalud! Ol it binol man yunik. Mans no binoms-li jaludiks?

Fied! Obs bofik sevobs lifi. Ed ol ed ob, obs bofik ereidobs literati ze mödiki. No cedol-li osi gudiküni ad leno spikön dö fied?

Benodäl, sakrifäl, … Gö! o man! läfulükolöd lisedi! Ai dönu osäkob, soäsä ya esäkob, sevabo va ats te dutons lü voms, e va mans äsvo no laboms otosi.

Smökolöd e betikolöd atosi takediko! Ab vio takediko ubetikol atosi, ga okanob sagön, das utos no binon verarik, kelosi volanef, poedans e lautans, spikädans e soelasevans, ezepons as xiom, sevabo das patöfs patädiko vomöfiks dabinons.”

Ägolom lü pianod ed äpläyom valti lügik nevifik.

Ob äbleibob seadön su söf, ed äsmökob medito.

Süpiko ituvob bosi.

“He! o ‘Rudolf’ !” ävokob laodiko.

“Si!” ägespikom, nelaodiko laipläyölo.

“Ed üfo kein-li?”

“Ö!… atosi bo ispetob. Ab kein binon kaliet e no patöf, o flen!… Sevol-li bo nog bosi?” äfövom kofiko gespiki okik.

Petiskänölo äfovob zunüliko ad tikön. Ab no ätuvob osi, no ätuvob osi…

Äfärmükom pianodi, äkömom ed äseidom oki visü ob.

“Tikol-li…”

“Stopö!” äropob. “No kanob tuvön osi. Ab labob tiketi. Osäkob osi jimatane obik.”

Älüvob voböpi ed äsukob jimatani obik, keli ätuvob, du äjäfof me käl floras.

Ädönuob spikoti, ed äbegob ofe cödoti ofik.

Dü timül ämeditof. Ab täno ävilupof obi in brads okik, ed äsagof: “O pul stupik! Ols valik, mans, binols stupiks. Vali vedükols säkädi. Ed i vomi evedükols säkädi. Ai jäfols ad zisukilöl e tirülön. Tikol-li, das kanos nitedön obi, va labols-la bo patöfik, keli obs no labobs, u güiko? Kälolöd, das blebol saunik! Lifolöd! e lüsumolöd! Sukolöd soli, e ven at no dabinon, sukolöd täno logis jimatana olik!

O ol! ko patöfs patädiko vomöfiks oliks.

Ekö! is getol “patöfi” e fe no smaliki.” Ed ägivof obe kidi, kel äsuidükon obi.

“Begolöd nu te ele ‘Rudolf’ ad maifükön lemaifiko fenätis ed ad pläyön malekümi magifik, … gö! lio panemon-li!… o si! el ‘Sambre et Meuse’ !”.

Elöpiokömölo äkonob ele ‘Rudolf’ spikoti, keli elabobs dono.

Äsmililom. E ven älemaifükom fenätis, ävokom lü jimatan obik, kel nog äzadidof in gad planis: “Sagö! o ‘Henriette’! Kredoböv tio, das ga patöf patädiko vomöfik dabinon. Obs, mans, kidobs tu mödiko. Ab ols kidols te, if no labols vödis saidiko gebidikis”.

“Läbiko ye”, äfovom kofülölo, “atos jenon ze suviko.”

Tän el ‘Sambre et Meuse’ ätonon, ed obs kil äkekanitobs malekümi glutik.

“E nu malekümi se el ‘Carmen’!” ätonos yubiko se gad.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pads: 3—4, 7—8.

Magäl militik

Timü manöv gretik soldat ägalädom lä pon. Jifeilan ävilof golön love pon, ab älilof büdi: “Stopö!”

“Kikodo no dalob-li lovegolön love pon?” jifeilan äsäkof.

“Pon no plu dabinon. Bü düp lafik ya espranon,” gespik äbinon.

“O nesiäm kion! Leno pedämükon.”

Soldat ye äbinom nespalik. Pon imuton spranön, e jifeilan noädalof beivegön. Murölo ägegolof lomio. Su veg äkolkömof soldati votik, ed älüspikof omi: “Zesüdos vo, das küpälolöd! Flenädan olik eperom tikäli okik?”

“Pidob osi, ab no kanob gespikön ole. Binob ya deadik sis düp bal.”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 4.

NUN.

Tüi fin yela epasetiköl redak Vpagaseda at pelovegivon söles: ‘F. J. Krüger’ in ‘Amsterdam’ e ‘P. H. J. Uittenbogaard’ in ‘Hilversum’.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 4.

DALEBÜD DE 1956 FEBUL 11. NÜM: 1.

Bi söls: ‘Dr. Arie De Jong’ e ‘J. G. M. Reynders Sr.’ enotodoms vipis oksik ad lovegivön demü bäldots gretik oksik dunodis, kelis föloms as limans lecifefas e Feda Volapükaklubas valemik netik e Diläda valemik feda at, lecifefs Volapükakluba valemik Nedänik e Diläda valemik feda Volapükaklubas ejenöfükons tü d. 11id febula yela: 1956 kobikami ad bespikön dini at.

Eplakölo läbiko in kobikam at, das söls: ‘F. J. Krüger’ e ‘P. H. J. Uittenbogaard’ klienoms ad lovesumön, tefädo dunodis sekretana e kädana klubas pemäniotölas, e

demömo § 11 statudas Feda Volapükaklubs,

cälob, ko danam gretik söles: ‘Dr. Arie De Jong’ e ‘J. G. M. Reynders Sr.’ demü vobods, kelis eduinoms sis fün Diläda valemik feda Volapükaklubas tü d. 31id mäzula yela: 1932 jü adel,

söli: ‘F. J. Krüger’ in ‘Amsterdam W.’ (Nedän), ‘Reinier Claeszenstraat’: 49 as sekretan, e

söli: ‘P. H. J. Uittenbogaard’ in ‘Hilversum’ (Nedän), ‘Koningstraat’: 31 as kädan Feda, tefädo Diläda valemik feda, Volapükaklubas.

So pelonöl tö ‘Leiden’ (Nedän)

tü d. 11id febula yela: 1956

Vicifal Volapükanefa.

ARIE DE JONG

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 5.

PASTAN

Se ‘Gösta Berlings saga’ (1891).

Petradutöl se Svedänapük fa ‘F. J. Krüger’.

Fino pastan ästanom su lestul. Reledans älöükons kapis. Klu ga äkomom! Ün sudel at kult önejenon, äsä ün äsudel ed ün sudels mödik büik. Pastan äbinom yunik, lunik, lunedik e nidiko jönik. If suseidoyöv lehäti sui kap omik, e lägoyöv glävi e harnadi leni om, kanoyöv skulturön omi se maboin e nemön magoti at ma jönikün de uts di ‘Athinae’.

Pastan älabom logis dibik poedana e cüni fümik klöpik generala; valikos pö om äbinon jönik, feinik, notodik, pidaglütöl dub letälen e lif tikälik.

Mens in glüg äsenälons patiko nefümi, ven älogons omi soiki. Äkösömons mödikumo, das ämufülom se bötädöp sogü flenädans fredik, äsä el ‘Beerencreutz’: konulan ko mustag vietik densitik, e kapiten nämik: ‘Kristian Bergh’.

Iludrinom so vemo, das no äkanom plägön kulti dü vigs mödik. Reledakomot imuton plonön omi, balido probane, e täno bijope e kleräte. Nu bijop ikömom lü reledakomot ad pönön e levisitön. Äseadom in koröp ko goldakrod su blöt okik; pastan-tidal se ‘Karlstad’ e pastans se komots nilädik äseadoms zü om.

Dot nonik ädabinon, das kondöt pastana ebinon nedälovik. Ün tim et, ebo ün degyel kilid tumyela epasetiköl, ädäläloy tefü drin spitina, ab man at islapom cali okik sekü briet, e nu öperom oni.

Ästanom su lestul ed ästebedom, jüs strof lätik psama (kel päkaniton dü bexän lestula fa pastan) püfikaniton.

Du ästanom us, füm äsüikon pö om, das älabom te neflenis in glüg: neflens su bams valik, bevü hisiörs su kanunabams, bevü feilans in glügalespad, bevü fümedäbs in koröp; älabom neflenis, te neflenis. Neflen utan äbinom, kel ätridom gelaküirodi, utan, kel äbepläyom geli. Valans ähetons omi, de cils smalik, kels pipolons ini glüg jüesa kustan, soldat pluuneplu stifik, kel ikomom in lekomip nilü ‘Leipzig’.

Pastan ivilomöv dokienön e lebegön ones miseri.

Ab pos timül zun dölik äsüikon pö om. Ämemom nog, vio äbinom, ven äbexänom bü yel bal balidnaedo lestuli at. Ün tim et äbinom man nenblamabik, e nu ästanom us, ed älogom donio lü man ko goldakrod len särvig, kel ikömom ad micödön omi. Du äresitom vödis nüdugöl, gästion bal pos votik älöpikon lü logod omik: atos äbinon zun.

Äbinos vo veratik, das iludrinom, ab kin älabon-li gitodi ad kusadön omi demü atos? Seiman ilogon-li pastanöpi, in kel ämutom lifön? Peinafot dagik ä glumidik äglofon mu nilo jü fenäts. Flumot ätofon da nuf blägik ve völs moasirik. No äneodoy-li geini ad kipedön kuradi, ven rein u nifadavir pämofon ninio da vitürs ibreköl, ven glun pinekälöl no äprodon kosidi saidik ad taedön faemi?

Äjinos lü om, das ibinom ebo pastan, soäsä ämeritons. Ons valik äludrinons ga. Kikodo te om ämutomöv-li mütön oki ad no drinön? Man, kel isepülom jimatani oka, ädrinom pö sepülamafidäd, jüs äbrietikom. Fat, kel ikoedom blunedön cili okik, äjenükom poso lebötidi. Reledans ädrinons su veg de glüg lü dom okik, sodas mödikünans onas äbrietons pö lomioköm. Pro ons pastan driniälik äplobom ebo saidiko.

Pö calatävs, ven om in mäned slenik oka imutom vegön fagiko mö liöls mödik love laks iflodöl, kö viens koldik valik irajanons ad kolkömön odis, ven om pizijedom in bot su laks ot dü letep e sturarein, ven om imutom nexänön in nifadavir se slifavab okik ad kulön vegi pro jevod da nifakums domageilik, u ven om imutom vadön da fotamaräd, ilärnom ad löfön geini.

Dels yela ipasetikons nevifiko in dag e lüg. Hisiörs e feilans piyümätoms me tikods valik oksik ko püf tailik, ab ün soars tikäls dub gein pilivüköls idejedoms jänädis oksik. Spitet isüikon, ladäl ivamikon, lif ästralon gloriko, kanit ätonon, e rosads äbenosmelons. Bötädacems in bötädöps ivedons pro om äsvo floragad sulüdänik: vitidabäls e learafluks ädolagons sus kap omik, maboinamagots änidons in bledem dofik, sapans e poedans äspatoms dis pams e platens.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pads: 5—7.

Ko dalestüm dutik

Bal lesonas dünasta Linglänik ämuton ün yun okik, leigoäsä kadets votik, dünädön su julanaf. Tü del seimik lebüdan äkomitom ome ad kalkulön kuratiko stanedi nafa. Ven äblümom ko atos, lebüdan äluxamom kalkuli omik.

“Mutob begön ore, o löpätal! ad deükön leigedahäti orik,” lebüdan äsagom fino.

“Dalob-li säkön sekü kod kinik?” leson stunik ägespikom.

“Bi ma kalkul orik, o löpätal! tü timül at nünafobs ini leglüg di ‘Westminster’.”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 8.

NUNS.

Sekü dalebüd de 1956 febul 11. Nüm: 1 lecifef feda Vpaklubas e lecifef diläda valemik feda Vpaklubas binädons me söls:

‘Dr Arie De Jong’: presidan.

‘F. J. Krüger’: sekretan.

‘P. H. J. Uittenbogaard’: kädan.

Dinädü votikam lecifefa Diläda valemik, kädan kluba at: ‘P. H. J. Uittenbogaard’, ‘Hilversum’ (Nedän), ‘Koningsstraat’: 31. Potakal: 563973 begom limanes valik ad sedön ome limanamamoni onsik pro yel: 1956.

Ünü foldil 4id yela: 1956 Vpamäks 300 peselons.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 8.

Ledaut su pisäl

Mär fa ‘H. C. Andersen’. Petradutöl se Danänapük fa ‘F. J. Krüger’.

Seimna leson äbinom, kel ävilom matikön ko ledaut; ab äsötof binön ledaut verätik. Klu äzitävom da vol lölik ad tuvön jisomani. Ab valöpo bos ädabinon, kel äneleton atosi. Num ledautas fe äsaidon, va äbinofs ye ledauts no äkanom bo tüvülön; ai bos ädabinon, kel no äbaibinon. Klu ägekömom lomio, ed äbinom vemo glumik, ibä ävilom labön so vilöfo ledauti voik.

Ün soar seimik äbinos stom dredabik; älekläros ed ätonäros, rein ädosturon; äbinos vo lejeikik. Täno änokoy sui zifaleyan, e hireg bäldik ägolom ad maifükön leyani.

Äbinos ledaut, kel ästanof plödo fo leyan. Ab o God! kio älogotof sekü rein e mistom et! Vat ädoflumon de hers e klots ofiks, ed änüflumon da tipots jukas ofik, ed äseflumon se hilots onas, e ga äsagof, das äbinof ledaut verätik. bi

“Benö! atosi otüvülobs saidiko suno!” jireg bäldik äcedof, bi äsagof nosi. Ägolof ini slipacem, ämosumof stofädemi valik beda, ed äpladof pisäli sui glun beda. Täno äsumof matradis teldeg, äseitofs onis su pisäl, e poso nog lekusenis däyäradaunik teldeg suso sui matrads.

Us ledaut öslipof dü neit.

Ün göd sököl äsäkoy ofe, vio islipof.

“O, levemo badiko!” ledaut äsagof, “tio dü neit lölik no ekanob färmükön logis obik! God sevom, kis ebinon in bed obik! Eseatob su bos düfik, sodas koap lölik oba äsvo pedaflapon vielio! Binos go lejeikik!”

Dub atos äkanoy logön, das äbinof ledaut verätik, bi isenof da matrads teldeg e lekusens däyäradaunik teldeg pisäli. So zadälik nek äkanonöv binön plä ledaut voik.

Pos atos leson älasumom ofi as jimatan; ibä nu äsevom, das älabom ledauti verätik, e pisäl äkömon ini Lekanotamused, kö nog binon logamovik, if nek emosumon oni.

Logolöd! at äbinon jenot verätik.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1956. Nüm: 3. Pads: 9—10.

Komipafurmids e püdafurmids

Se el ‘Johannes’ Smalik fa Frederik van Eeden.

Petradutöl se Nedänapük fa ‘F. J. Krüger’.

Musk dofagrünik densitik ätegon gluni, e ‘Johannes’ ivedom dönu so smalik, das at älüjinon lü om äsä fot nulik su glun fota gretik. Stamils kiodeköfik! — e kiodensitiko äglofons näi ods! Äbinos fikulik ad dugolön vü ons, e muskafot äjinon binön levemo gretik.

Tän äkömoms lä furmidaluveg. Tumats furmidas ärönons jäfädiko mo e ge, — ans diledilis boada, bledilis u yebastagis in maxüls oksik polöls. Fuläd äbinon so vemik, das ‘Johannes’ äsuidikom tio sekü on.

Ädulos luniko, büä bal furmidas ävilon dalilön omis e spikön ko oms. Ons valik äjäfons so leziliko. — Fino ätuvoms furmidi bäldik, kel picälom ad galedön planapufilis, keles furmids desumons mieladavi. Bi jep oka äbinon vemo takedik, äkanom sio jäfikön me foginans e dajonön omes nästi gretik. Pimeikon futü stam bima bäldik, äbinon vemo gretik ed älabon tumatis leyalas e cemilas. Galedan planapufas äplänädom vali, ed äzidugom visitanis valöpo, jüesa citacems, kö larvats yunik kripons se tuüls vietik. ‘Johannes’ ästunom ed äbinom dafredik.

Furmid bäldik äkonom, das älifoy in jäfäd gretik kodü militagoläd, kel öprimon ünü brefüp. Ko nämäd gretik ötatakoy furmidapöpi votik no mu fagiki, ödistukoy nästi ed öravoy ud ödeidoy larvatis. Demü atos öneodoy dabinianis valik, klu ämutoy fidunön büo vobodi mu dranöfiki.

“Kodü kis militagoläd et ojenon-li?” ‘Johannes’ äsagom. ‘No lüjinon lü ob jönik.’

“Nö! nö!” pufigaledan äsagom. “Binos goläd vemo jönik ä lobabik. Betikolöd! binons Komipafurmids, kelis otatakobs, — odadeidobs dafamüli onsik, ed atos binon vobod vemo gudik.”

“Ols no binols-li üfo Komipafurmids?”

“Lenö! Kisi betikols-li? Obs binobs Püdafurmids.”

“Kisi atos sinifon-li täno?”

“No sevol-li atosi? Oplänob ole osi. Seimna furmids valik äkomipons laiduliko; — del no bal äpasetikon nen mipugs gretik. Täno furmid gudik sapik äkömom, kel äbetikom, das töb mödik pöspalonöv, if furmids örajanonsöv rezipiko ad no plu komipön.

Ven äsagom atosi, äcedoy osi vemo bisariki, e kodü atos äprimoy demü sef ad däbeitön omi ad diledils smalik. Poso furmids nog votiks äkömons, kels äcedons otosi. I ets pädäbeitons ad diledils smalik. Ab fino somödiks äkömons, das däbeit äbinon vobod tu töbik pro votiks. Täno änemons okis Püdafurmidis, ed ons valik älaidälons ad sagön, das Püdafurmid balid ägidetom; as turn oksik nu ädäbeitons uti, kel ätaspikon atosi. Somo ün tim et furmids tio valiks evedons Püdafurmids, e diledils Püdafurmida balid pakipedons ko kälöf e dalestüm. Obs dalabobs kapi. Kapi legik. Ya edistukobs ed edasasenobs furmidapöpis votik degtel, kels älesagons, das ädalabons kapi legik. Nu nog te fol retons, kels lesagons atosi. Ons nemons okis Püdafurmidis, ab binons klüliko Komipafurmids, — ibä obs labobs kapi legik, e Püdafurmid älabom kapi te bali. Nu odadeidobs suno furmidapöpi degkilid. Atos binon kludo ga vobod gudik.”

“Si! si!” ‘Johannes’ äsagom — “binos vemo küpädik!”

Voiko idredälikom boso — ed äsenälom takedi mödikum, ven isagoms danölo leditaglidi galedane düniälik, e fagiko de furmidapöp iseidoms okis sui yebastag kledöl ad takädön in jad filigableda deköfik.

“Hu!” ‘Johannes’ äseifom, “at binon sog bludiälik ä stupik.”

Volvulacil äsmilom ed äkledom ko yebasteg okik löpio e donio.

“O!” — äsagom. — “No nemolöd onis stupikis! Mens golons lü furmids ad vedön sapiks.”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1956. Nüm: 3. Pads: 10—11.

Munasvietasonat

Fa ‘Marie Luise Becker-Strube’.

Äbinos bal düpas glumidik ut, ün kel lebiedäl e senäl soala süikons pö letälenan. ‘Van Beethoven’ älödom su el ‘Römer-Platz’ in ‘Bonn’. Hitüpasoar stilik fenik äfulöl ko desirs e munasviet paelik. Cem omik äbinon dufik, e zibs in staudöp smalik äbinons neflifiks e nesmekiks. Nek äkälon omi, nek äjäfikon me om. So äliedom dub dinäds logotik e ninälo äsenälom lügi mödikum, kas isenälom föro.

“Kikodo vobob-li?” ähagom ninälo; “pro kin-li komip valik — nelabs? Pro mens-li, kels suemons nosi de musig obik, de giananäm, kel dareigon in ninäl oba, de leval tonodas, kel tonon pö ob ninälo? Kels no desirons obi e vobodi oba, e kels fakipons obi de kobäd okas? Ag! löf glutik valik pö ob, desirs valik lekananalana oba gretükons soali oba. Nek sevon obi, pro nek musig obik sinifon läbi!”

Süpiko mistomavien äroron züi dom, äkoedon löpiovirön püfalefogis, galikön menis se slipöf dölik onas. ‘Van Beethoven’ älöfom toni vienasplodülas. Ven tep äroron züi guls sütas, äjutedom ko vien ve el ‘Rhein’. I nu daleblad sovadik et ätrodon omi, äbäton omi ad golön plödio. Vien älöbaton eli ‘Rhein’, e nafils äkledons dredälükölo. ‘Van Beethoven’ ägolom soaliko ve vat, mens valik ifugons ini doms. Süpiko ‘Van Beethoven’ ägüflekom oki, äsäkofudikom, ivedölo takedikum dub muif nata. Medito äfövom vegami okik, ed äkömom ini süts nabik brefik zifa bäldik. Mun kleilik äsüpubon dönu da tepalefogs, ed äbpänon mönis, tümis e fasadis me mags späkik vietik, äsva tripänon mönis, tümis e fasadis me mags späkik vietik, äsva tribüts, kels ilödons is büikumo, älifikons dönu bevü ons ad lif nulik, neitik, klänöfik. Ed us se bal domilas lövik slobik näi om pianodapläyot ätonon. ‘Van Beethoven’ älilom sonati lönik okik in ‘G’ macorik. Äbinon domil bäldik, spinät vorik bäldik ätonon, ab suem musiga omik, magul voboda omik äjänälons omi. Pläy at äjinon pö om feinik, suköl, milagik e fäküköl: el ‘allegro’ in kanitavögäd sofik, menuät fulik de desirs e fav klänik. Äbleibom stanön ad dalilön. Cem, in kel äpläyoy, äbinon donateadik, fenät bal äbinon maifik. Musig äseilon.

Nu älilom spikami.

“Ati epläyol jöniko, o söril!”

“Ag! nö! Leno pläyob oni gudiko, fümiko pläyoböv oni mödo jönikumo, if eliloböv oni seimna fa lekanan gretik, ab pro atos no labobs moni!”

Lienäd biedälik in logod ela ‘Van Beethoven’ inepubon; äsmililom e nid äsüikon in lienäds omik. Ämaifükom yani ed änüstepom ini cem smalik. Us jukel pöfik ävobom, e jipula len pianod älogom te bäki rovik, nüki feinik e heremi blonik.

“Binob musigal ed opläyob noatedi pro ol,” ‘Van Beethoven’ äsagom brefiko e ko vögäd nämätik ad klänedön fäkami okik. Seiliko, bluviko, äsä cils, kels igetons legivoti, sörs älöädofs.

“Pläyob oni so badiko”, jipul äspikülof plafiko e bluviko.

“Nö! playöl oni pato gudiko,” ‘Van Beethoven’ äsagom smilölo. “Pläyol oni ko suem verätik. Lä kin estudol-li oni? Mod nitedon obi.”

“O! voiko neföro estudob oni, älilob te pläyi ona fa läd in ‘Godesberg’, äpläyof so suviko ko fenäts maifik, ädalilob ofi dü hitüp lölik, ün tim et elärnob noati alik ona.” Jipul äflekof logodi paelik yunik oka lü om, e nu ‘Van Beethoven’ älogom, das äbinof bleinik. Desir yunöfik valik ofa, jipulafred valik, keli no ilabof, keli iperof, pinotodons in menuät omik.

“Foginik”, ämurülom, “magifik.” Pifäkükom dibäliko. Kio logs bleinik et ilogälons in vobod omik!

Äseidom oki leni pianod, äpläyom sonati, e poso äreafom ini drimäl okik. Tikots valik omik ävedons tonods; ämagälom.

Ai jönikumo, klänöfikumo, dolikumo e trodikumo tonods fulü baiton äslifons love spinät bäldik. Desiri lefäkik lü mens, lü baiced änotodom in tonods. Kakords magifik ätonons ün neit. Ävokons, äkanitons, äseifons.

Äsvo in drim dredik, svidik, dibätik sörs ädalilofs. Lestiliko.

Tim äpasetikon; nonik kila äküpon osi. Lampad äkvänikon, ämismokon in cem dremöl de tonods.

Jukel ämaifükom fenäti. Vidiko ä largentiko, äsä el ‘Rhein’ it, mun äjedon svieti okik ini cem smalik. Fago mistom isäfledon oki, et iblinon koldüli. Pläyot fa ‘Van Beethoven’ äjinon binön milagiko fredik e läbik in jänäl svieta trodöl at, in lut nämüköl at.

Jibleinan ästutof len völ näi om. Lestiliko. Änüdrinof tonodi alik. Lienäds ofik äbinons lölöfiko dafred e lejuit. Dalilam ofik äbinon devod. I in ladäl volutik ela ‘Van Beethoven’ püd äkömon. Neai äpläyom so jöniko, so liviko de lieds valik, neai ätuvom gespiki so beatiki ad plon dolik oka. Ven fino ädesumom namis okik de klavs, stil nennatemik ädavedon. I plödo tep itakikon, äsva pijänälon dub pläyot.

Süpiko jibleinan äslokof laodo, ed ätovof sukölo bradis okik, ätenükof namis niedik. “Kim binol-li? Kim binol-li” ävokof fulölo me niluds.

‘Van Beethoven’ äsmililom ed äpläyom nogna vemo nelaodiko tikäti se sonat in ‘G’ macorik, kel postonon in tonods löpikum ko daladöf telik. Se logs bleinik drens äflumons. Jipul äplifof namis okik. “‘Van Beethoven!’ Ol binol utan, ‘Van Beethoven’ it!”

“Si!”, ‘Van Beethoven’ äsagon nevifiko. “Ob binob utan, ‘Ludwig Van Beethoven’ it.” Pos atos älöädom vifiko, äpedom söres bofik nami. “Stilö! no plu vödi bal, mutob golön domio.”

Ün neit et ‘Van Beethoven’ änoatädom “munasvietasonati”.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1956. Nüm: 3. Pad: 11. Nüm: 4. Pads: 13—14.

Cänaköp-li?

Fat läbik änunom ettimo presidale: ‘Theodore Roosevelt’, das jimatan omik igetof kilädi. ‘Roosevelt’, kel älabom klienüli pro famüls gretik, äsedom ome me pot geiköl benovipis okik, lä kels iläükom köpi largentik ko nüpenad. Fat läbik äpotom presidale denami ko säk: “Köp at duton-li nu lü ob, u mutob-li gaenön oni kilna pos ods?”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1956. Nüm: 3. Pad: 11.

Cogeds

Vom matöl äkonof, das himatan ofik ifinidom fino smöki.

“Ab atos flagon viläli plödakösömiko nämiki,” jiflen äcedof.

“Nendoto,” läd matöl äsagof, “ab ob labob ati.”

* * *

Jipul bal jipule votik: “Dins smalik et oma bemagivons obi: vilad smalik oma, yakt smalik oma e rönajevodalecek smalik oma.”

* * *

Ven äsäkoy seimna generale Lamerikänik: ‘Mark Clark’, kis ibinon konsäl gudikün, keli igivoy ome, ägespikom:

“Ad matikön ko vom, ko kel matob.”

“E kin ägivon-li ole konsäli at?”

“Of it.”

Se Volapükagased pro Nedänapükans . 1956. Nüm: 3. Pad: 12.

NUNS.

Diläd valemik feda Volapükaklubas.

Edeadom

söl: ‘Franz Rahe’ in ‘Osnabrück’ (Deutän).

 

In nüm dätü mäzul 31 ela ‘Het Vaderland’ yeged fa ‘J. G.’ komädon, kel petiädon: ‘Tweetaligheid’ (Telpük). In yeged at lautan kludom, das demü dakosäd bevünetik län alik muton labön plä länapük lönik okik püki calöfik telid. Posä eplänedom, das natapük calöfik somik flunon mifätiko länapüki lönik, kludom das te mekavapük kanon blinön savi. Ad yeged at söl: ‘F. J. Krüger’ esedom yegedi sököl redake delagaseda löpo pemäniotöla. Yeged at nu pelasumon ini nüm dela 14id prilula.

Telpük binon gudik. Ab lio-li?

Ven ireidob yegedi fa kevoban olik: ‘J. G.’, äsenälob ko om, mifät kion odrefonöv pöpi, if at tovälonöv näi pük lönik okik püki telid (i netiki) ad dakosädapük. Bundano sams dabinons ad blöfön, das pük somik nüvobedon püki lönik, äsä züd graifaplatoti, u fluk luimöfik in bäset labü fluks sägik.

Ga telpük binon tuvedot voik pro ‘Babylon’ nutimik obas, stipä väloy as pük susnetik mekavapüki, kel fölon stipis fa kevoban olik so verätiko pelonülölis. E nu dins binons soiks, das te nemödiks pülik “mekavapükas” sonemik fölons flagis kurata e neuda. Mödiküns peklotons in gunil netik, kela knopis igo no ekünoy ad nululön. Sotefo etopidob in jäfüd at, te Volapük fa ‘Schleyer’ pedatiköl e fa Volapükaklub valemik Nedänik papropagidöl fölon stipis fa kevoban olik pelonülölis.

 

Ünü foldil 1id yela 1956 Vpamäks 200 peselons.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 12.

PLEDAKADS SOLDATA RELÖFIK.

Sis prim tumyela 15id, ven kadapled ävedon valemo vogik in Yurop, epenoy mödikosi ze vemiki dö dälov timamuada at fa sogäts löpik e donik palöföla. Godavans e südavans emicödoms pledi, suvo nämätü bib. Votans epläidons gönü pledakad, sotefä pled no pämaston dub gaenodiäl plumafik e plediäl. Tefü din at lebuk fa el ‘Thomas Gataker’ nolik ün 1619 in Linglän epuböl: ‘On the Nature and Use of Lots’ binon famik. In buk at pablöfos, das utans, kels cedoma ad stutön su bib, ven micödoms kadapledi, no givoms pläni kuratik vödema.

Buk votik: ‘The Perpetual Almanack of Gentleman-Soldier’s Prayer Book’ labon plu natäli cogedik. In buk at pabepenon konot soldata kuradik: ‘Richard Middleton’, kel äsevom ad blöfön me blöfs in nam okik, pledakadem noe kanon dünön as kaled laidüpik abi zuo ninädon meibi südöfik e dugon ad devod.

Soldat ‘Richard Middleton’ päloblinom foi sifal zifa, in kel äbinom garnisunik, bi in glüg timü kultipläg iseaseitom foi ok pledakedemi, ven pastan ikomoreidom se bib. To büd särjana lebüdöl ad moükön kadis, ‘Richard’ ifovom takediko ad studön pledi okik. Pos kultipläg särjan ilovegivom soldati polde, e so ädajonom oki sifale.

“Benö! o särjan!” sifal äsäkom, “kis ejenon-li?”

“O sifal! man at ekadapledom in glüg.”

Sifal älülogom soldati ed äsagom: “Kisi kanol-li sagön ad atos? If gespik olik binon nesaidik, opönob oli seväriko.”

“O sifal!” soldat ägespikom, “emalekob dü vigs lul, e getob te soldatamesedi pülik. No dalabob bibi, no kaledi ni plekabuki, dalabob te pledakademi. Spelob ad süadükön oli, o söl stümabik! das konsien obik binon rafinik.”

Pos atos soldat äsumom pledakademi se pok okik ed äseaseitom oni lo sifal. Äprimom ko had.

“Ven logob hadi,” äsagom, “betikob, das te God bal dabinom.”

Äsumom telpünädakadi. “Ven logob teli”, äfovom, “betikob Fati e Soni. El kil memükon obi dö Kilät. El fol koedon memön obe gospulalis fol. El lul koedon memön jivirganis sapik lul e jivirganis fopik lul. El mäl: ün dels mäl God äjafom süli e tali. El vel: tü del velid God ätakädom pos jafotem. El jöl koedon tikön dö mens ritik jöl, kels päsavons pö letuvatam: ‘Noë’ ed omikans. El zül: lepradans zül, kels päsanons fa sanal obas. Lepradans deg ädabinons, ab zül onas neai ägekömons, Gode dani! El deg koedon tikön dö büdeds deg, kelis God ägivom ele ‘Moyses’ su bel: ‘Sinai’.”

“Ven logob vomi, tikob dö jireg ela ‘Sceba’, kel äkömof ad lilön sapi ela ‘Salomon’.

E söl koedon tikön obi dö Söl süla e tala, God valanämik, e dö himayedal, reg: ‘George’, pro kel plekob.”

“Benö!” sifal ägespikom, “givol pläni gudik kadas valik, pläamü bal: hipul, keli eseitol flanio.”

“Kanob givön ole, o söl stümabik! pläni vemo gudiki, stipä no ozunikol.”

“No ozunikob.”

“Hipul gretikün, keli sevob”, soldat äfovom, “binom poldan, kel eblinom obi isio.” (Notodot Linglänik binon gudikum, ibä leigätod Linglänapükik ela hipul in pledakadem binon: ‘knave’, ed at sinifon leigo eli jäpan.)

“No sevob”, sifal ägespikom, “va binom hipul (u: jäpan) gretikün, ab fümiko binom fopan gretikün.”

“If numob pünädis, kels binons su pledakadem,” ‘Middleton’ äfovom nenfeniko, “tuvob: 365. At binon leigiko so mödik, äsä num delas yela. In pledakadem kads 52 dabinons; at binon kuratiko so mödik äsä num vigas. Logol, o söl stümabik! pledakadem binon leigo gebovik äsä bib, kaled u plekabuk.”

Pos atos sifal äkoedom blinön bodi ko fromad e väri gretik ko bir. Ägivom soldate könädi goldik, ed äleadom mogolön omi ko küpet, das äbinom man gespiköfikün, keli föro ikolkömom.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pads: 15—16.

Kalot pipelon

Dramatan: ‘Eugene Field’ älogom seimna, das bötidakalot omik irivon suämi dolaras 140. E bi no älabom moni ad pelön oni, äblebom moik. Bötädan no äplidom vemo atosi, bi ‘Field’ ai ätirädom lotanis mödik. Sekü kod at ävüdom eli ‘Field’ tü del semik ad kömön ve bötädöp okik. Pötü atos äpedom ini nam ela ‘Field’ kaloti omik, su kel pipenon: “suäm pepelon.”

‘Field’ ästeigom takediko kaloti ini pok okik, äbiegom lü bötädan, ed äsäkom ome ko logod fefik:

“No laboy-li is kösömoti ad lofön laidalotane, kel pelom kaloti okik, väretis anik spitina?”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. 1956. Nüm: 4. Pad: 16.

CEDS E TIKODS.

Men nobik binon fümädik ab no fümädälik.

‘Confucius’ (551—478 b.m.Kr.)

Dunön mödikosi binos fasilikum, kas bleibön jäfön lunüpiko me bos.

‘Quintilianus’ (35—±91 p.m. Kr.)

Tug binon geb verätik vila libik.

‘Augustinus’ (354—430)

Spiked binon slud brefik, kel stabon su plak lunüpik.

‘Miguel De Cervantes Saavedra’ (1547—1616)

Nim nenjemikum nonik dabinon, ka men nendanik.

‘Joost van den Vondel’ (1587—1679)

Mens mödikün fägons plu ad dunön dunis gretik, ka dunis gudik.

‘Montesquieu’ (1689—1755)

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 16.

NUN.

Diläd valemik feda Volapükaklubas.

Evedom liman

söl: ‘A. B. Márton’, ‘Av. Valencia. Ed. Loperosa: B. 2. Las Acacias’, in ‘Caracas’ (Venesolän).

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 16.

LESETÜLS DE ‘NAPOLÉON’

Fa ‘H. A. Lesturgeon’. Se el ‘De Nieuwe Courant’ yela: 1923.

Ini sökod di ‘Berlin’: ‘Napoleons Schriften und Gesprächen’, pepüböl fa ‘Dr. Hans Landsberg’, tikods e konots pelasumons, kelis ‘Napoléon’ elautom ün yun okik, e kels penotükons jünu te balna. In skät petiädöl: ‘Impressions de voyage’ (‘Saint Valier’ 1791 febul 8) ‘Napoléon’ jäfom me lelöf, kele esakrifom so suvo e so mödiko. Binos küpädik ad lelilön, vio ‘Napoléon’, kel älabom ettimo bäldoti yelas 22, ätikom dö nämädikün lefäkas menik valik:

“Hed nästülon len bim pötöfik balid, atos binon in vöds nemödik jenot lelöfa… if man stebom in foginän, nen pals, fagü lom okik, tän neodom tani, stüti, bosi, kel plaädon ome nelabi palas e gemas. Tän lelöf süikon ad yufön omi, ad jafädon ome benedis valik at. Nu kanoy sagön, das flenalöf lofon ön mafäd semik otosi. Ab hifoginänan obinom buikumo klienik ad lelöfädikön dö vom, kel lüjinof lü om sümpatik, kas sukön flenami. Pö atos kömos, das senäl soalikama flunon magäli, e dub atos stigädon gluti lelöfa. Kis täno ga lelöf binon-li voiko? Yelasäsuns valik binons göniks pro on. Nat lölik davedükon in men lelöfi. Tapladü atos rüt nimas jenon ün rütüp fümik. Lelöf davedon pö nif Lislandeäna, pö hit kveatora ed in maräds läna liroketanas; davedon ed in fots Litaliyänik ed in fots ela ‘Ardennes’, ed ün steläd sileona ed in ut sibera… Kis lelöf binon-li? Binon senäl fiba, kel süikon nomiko pö man soalik e leigüpiko seved e nennämäda okik e nedeadöfa okik: lad trakon, telon oki, peb vedon suvöfikum ä fäkikum, senäl beatik daglüton ladäli…”

“Sagoy, das fäks zadik lelöfa, sagits trätik ela ‘Cupido’ peblunons ini venen, ab lelöfadol gevon senäli semik bena, e no viloy pasanön de at. If eseivoy seimna magivami e storditi lelöfa, tän dredoy tefü soal lejeikik ladäla e vag senäla. Steifoy ad momofön me säjäfälükams glifi bäldota madik; vilol-li i sanön dolis lelöfa? O sanan miserabik! vafolöd oli me kurad, nosükol te nensini!…”

Täleni literatavik ‘Napoléon’ yunik leno älabom, e stül omik äbinon nog vemo neskilik. Älabom kobädiko ko vödaskilans nulädik semik atosi, das äpenom semikna setis, in kels tikod äjinon peklänädön. E mod lesetülik okik notodama i no äfödon kleili.

Pösodöf gretik ela ‘Napoléon’ älelogädon ün bäldot latikum mödo mödikumo in vöd pespiköl ka in koefots luliteratavik okik.

Graf: ‘Roederer’, presidan diläda lomänadinädas tatakonsälalefa, äkösömom ad penetön sunädo tikodis, kelis äsevom ad süükön dub säks käfiko pilonülöls pö mastan fa om so fäkiko pistunidöl, dub kelos pekonsefons pro fütüramenef. Posbinükäbs grafa: ‘Roederer’ egivons penetis at bukemane: ‘Maurice Vitrac’, kel epübom onis ko däl onas. Äsä val eli ‘Napoléon’ teföl süükons nitedäli, ab klüliko no gevons dasevi nulik tefü pösodöf e kalad oma. Näi notodots labü siäm dibätik tuvoy i bevü ons numi gretik notodotas, kels, vio lesetüliko pisagöls, ga veriko no älabons völadi anik, ün tim et, ni pro tim fütürik.

Lampör äkaladom so oki it:

“Leno labob stimiäli, u, ven labob oni, tän binon so klülik, so lönanatälik, somo pekobovivöl ko binäl lölik obik, das jinon binön lölot bal ko blud, kel flumon da fesüls obik u ko lut, keli nünatemob. No kodon, das dunob vifikumo u votiko, ka dunikods in ob; no nedob komipön pro ni ta ons. Stimiäl obik stigädon neföro obi ad sludön tuspido; dunon ma dinäds e ma löl tikamagotas obik…”

Pö pöt votik ‘Napoléon’ ästetom:

“Löfob nämädi reigana, ab as lekanan! Löfob oni, äsä musigal löfom viäli okik. Löfob oni ad süükön se on tonodis, kakordis e baitonis…”

E boso fagikumo, uto, kö spikom dö löf, keli pöp labon pro reg okik, notodom so:

“Regs mutoms sevön ad senälükön pöpe oksik dredi e dalestümi. Löf pöpas binädon te me stüm.”

Malik, e pro kalad omik e pro tim ün kel letälen omik änotikon, notodot sököl binon, keli graf: ‘Roederer’ äpenetom:

“Binob soldat, son levoluta, esüikob se vüm pöpa; no osufälob, das kofoy obi as reg!”

Tuvobs notodotis somik nog mödikumis, kels temunons sevedi nobaladälik näma lönik:

“Skil militik no saidon ad garanön oke gitäti reiga. General, kel no labom tälenis sifädik, kanom te binön tirenan. Sevol-li kikodo leadob blöfädön so mödiko in tatakonsäl? Bi ob binob pö dakonsälams mu nämikün! Leadob tatakön obi, bi sevob ad jelodön obi.”

“Lebüd binon nu bos sifädik. Soldat flagom generale okik, das binom sapikün, täläktikün u balan kuradikünanas. Generale kalkul paflagon: patöf sidädik, menisev: i patöf sifädik, spiköf, no ut manas gita, ab ut, kel sevon ad lanälükön menamödoti: dönu bos sifädik.”

Suvo ‘Napoléon’ änotodom cedi okik tefü vobafäg e vobametod okiks:

“Vobob ai e letikob mödiko. Ven jinob binön fägik ad gespikön ad val, ad blümön ad val, atos te pakodon, bi eletikob lunüpiko, büä desinodob bosi ed evätälob büo vali, kel ökanonöv jenön. No binos letälen, kel esüükon süpiko kläno pö ob utosi, kelosi emutob dunön in dinäds fa votikans no pispetöls, ab te vätäl obik, letik obik.”

I notodot at binon voätik:

“Stupan nonik dabinon, kel binon nefägik pro val, e tikälan nonik dabinon, kel nolon so mödiki, das fägonöv ad dunön vali!”

Bevü penäds, kels emödükumons ün degyel lätik literati nelovelogamovik dö ‘Napoléon’ tufil tiädü Virilités fa gasediman di ‘Paris’: ‘Jules Bertaut’ süükon küpäli. Ebetikölo notodi ela ‘Buffon’: ‘Le style est l’homme même’ (latikumo emivedöl ad: ‘Le style c’est l’homme’) ekonletom se spod mu gretik de ‘Napoléon’, se mebapenäds e notodots susnumik, kels pepenons in memapenäds omik, notodotis mu voätikünis. Nemom onis: ‘les formules de Napoléon’. Jenöfo ‘Napoléon’ änotodom tikodis e cedis okikis mödadilo so brefiko e naböfiko, das notodots omik ädagetons kaladi fomüla: soik atos binon e no votik! Utos, kelosi ämutom sagön, äbinon so kleilik in tikäl okik, tikafäg nämädik omik ägevon ome sunädo dasevi so dibätiki in din, das om i onu äfägom ad tuvön vödis, kels ägevons notodoti mu nedöfiki tikodes omik. Älüodons ai stedöfo lü zeil, ädrefons ai piäfi dina. I in atos äjonom greti tikäla okik.

Utos, kelos evoätükon vemo eli ‘Jules Bertaut’, binon, das ‘Napoléon’, ven idagetom seimna nämädi, äjäfom me ‘le souci constant de la puissance du souverain’. Vemo selediko küpoy, das küpäl ela ‘Napoléon’ padedugon dub flan dinöfik säkäda. Tio ai klienäl klänik dugon omi lü zeil fümöfik steifas omik e steifs et lüodons neceinoviko lü diseins plagik. Zänädön nämis pro gret e benolab tata ün tims valik, in dils valik reigäna stäänik omik, pö pösods valik, kels sumätons sumätöfü reig omik, ekö! atos binon kud klänik ä balik oma. Stigädön sifanis, alan ma mafäd lölik näma omik, ad läükön ad ben valemik; mütön menis dub sit feradüfik ad degivön ta vils lönik onsik vali, keli dalabons as lieg südöfik; kälälön laiduliko vobedi stitodas e luibis onsik, de diladils mu püliküns jü mufädaluib, kel kibon mufölo cini, dat nek zedon vobodi, kel pegivülon patiko one, ekö! atos binon bligäd, kel sätakedükon omi laiduliko!

In ‘Virilités’ tuvoy te tikodis se period, ün kel ‘Napoléon’ elöpikom ad nämädan reigätik; ba öbinosöv nog nitedikum, if lautan ivälomöv se tim, kü ‘Bonaparte’ ya irivom zeili okik, ab nog älüdom ta fät e nämäds ta om äneflenöls.

Leadob sökön is lesetülis anik, in kels sap süenik mödik binon:

Mens binons äs numats: getons te völadi dub gredätileodükam onas.

Nesufäd binon neletian gretik pro plöp.

Uto, kö jäfoy me sit, mutoy ai büdakipön gitodi ad besmilön tü del sököl tikamagotis dela büik.

Dins nenfinik binons uts, kels no kodons fikulis.

If nedöf no binonöv tikaspäk, no binonöv so tirädabik.

Fopan pluom mödo leigodü man labü tikäl: ai kotenom dö ok it.

Levolut binon ced, kel tuvon stüti in bayonäts.

Kobanefs neai ebalons in oks prüdi e laidäli, sapi e nämi.

Generals, kels dakipoms trupis flifedik pro del sököl lekomipa, ai pavikodoms.

Bevü notodots mödik, kels pekodidons ele ‘Napoléon’, ab kelis mu luveratiko no esagom, fraseod famik duton, keli enotodomöv in dakonsälam Senätanas tü d. 18id ela ‘Brumaire’ (1799): del, kü egekömölo se Lägüptän, älefailükom eli ‘Directoire’: “Songez que je marche accompagné du dieu de la fortune et du dieu de la guerre!”

Notodot at no komon in el ‘Moniteur’. ‘Thiers’ ga emäniotom oni nesüeniko in el ‘Histoire du Consulat et de l’Empire’ okik.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pads: 17—19, 21—22.

Dö men

Fa ‘Jean de la Bruyère’ (1645-1696). Petradutöl fa ‘Brian R. Bishop’.

Se: “Kalads”, Kapit: XI.

‘Irène’ ätävof frädü mon mödik lü ‘Epidauros’, älogof eli ‘Asklepiós’ in tem omik, ed äkonsultof omi tefü dols valik oka. Balido äplonof, das älefenof mu vemo; e god äsagom, das etos pikodon dub lun vega, keli ebo ibevegof. Äsagof, das soaro no älabof pötiti; e roag äbüdülom ofe ad fidön nemödiko. Älüükof, das äsufof nenslipi, ed äbüdülom ad seatön in bed te neito. Äsäkof ome, kikodo ivedof vetik, e kin äbinon sanamed; roag ägespiom, das äsötof löädön bü zedel, e gebön semikna lögis okik ad spatön. Ästetof, das vin ädämon pro of; roag äsagom ofe ad drinön vati, das äsufof midiceti; ed älüükom, das ämutof demön diäti.

“Logam obik fibikon.”, ‘Irène’ äsagof.

“Gebolöd lüni!” ‘Asklepiós’ äsagom.

“Ob fibikob,” äfovof, “e no binob so nämik, ni so saunik, äsä ebinob.”

“Atos binon,” god äsagom, “bi bäldikol.”

“Ab lio kanoy-li sanön vesetikami at?”

“Mod brefikün binon, o ‘Irène’! deadön, soäsä mot e lemot ola edunofs.”

“O son ela ‘Apóllon’!” ‘Irène’ äluvokädof, “konsäli kion givol-li obe? Atos binon-li nolav vanik ut, keli mens notükons, e kel kodon, das vol lölik lestimon oli? Seledi e klänöfi kinikis nunol-li obe? E no äsevob-li sanamedis valik at, kelis tidol obe?”

“Kikodo üfo no egebol-li onis,” god ägespikom, “nes kömön de fagot so gretik ad sukön obi, e brefükön lifi olik dub täv lunik?”

Se Volapükagased pro Nedänapükans 1956, Nüm: 5, Pads: 19—20.

KRODAVÖDARÄT.

Ün 1913 krodavödarät äpubon balidnaedo in delagaseds anik. Atos äklülädon binön neplöp, nek änitedälon pro at. Ün 1924 Lamerikänan: ‘Richard Symons’ ästeifülom ad pöpätön krodavödaräti in Tats pebalöl Lamerikäna. Äpübom buki labü krodavödaräts, ko benosek levemik; samäds no läs 400 000 päselons ünü tim vemo brefik. De Lamerikän krodavödarät äloveikon täno lü Linglän, kö ün 1925 daplid voik ädavedon. Delagaseds anik ägebidükons premis völadü fl. N. 54 000, ed änotükons padis fulü krodavödaräts. De Linglän löfäl at äloveikon lü kontinän, äkonkeron Deutäni, Lösteräni e poso Nedäni e Belgäni. Ad no glömön nemi mekana krodavödaräta balid nunobs, das panemom: ‘Arthur Wings’.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 20.

Lio atos mögon-li?

Sanan, kel ivestigom fiziri pepänsionöl se Lindän Linglänik büätik älonülom diagnodi: drop.

“Lio nu atos mögon-li?” Britänan ävokädom sidiniko. “Neforo edrinob tofi bal vata, edrinob te viskini!” Äseilom dü timül, ed äläükom täno glumiko: “Diledils glada in viskin obik ekodons vo atosi.”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 20.

Kolköm

Flens tel kolkömoms odi. Balan säkom: “E lio stadoy-li lomo?”

“Süperö!” votikan gespikom. “Agödo jimatan obik no ävilof spikön kol ob, ed ob no äbinob in ladälod ad taspikön ofe.”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 20.

NUN.

Ünu foldil 2id yela: 1956 Vpamäks 200 peselons.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 20.

VOM KIFIK BINOF-LI JÖNIK?

Fa ‘Michael Arlen’. (Se el ‘Haagsche Post’ yela: 1929.)

Jön vomik binon leigo nedoatamovik — leigo nesuemovik — äsä vom it; vom alik kanof pleidülön semamafädo dö jön. Seimna älautob romansadi: “Hät grünik”, e siso alan jinon cedön, das sevob sio bosi vomi teföli; ab lio ek kanon-li sevön bosi tefü stöf vapöfik, kela jön e nid valiks e keinot stäänikons ini vol? Jön binon reto so vemo bos suema pösodik, das tio kanoyöv sagön, das as bos jenöfik no dabinon. Man alik fomälom tefü atos diali lönik okik, sekidöli de utos, keli kolkömom su lifaveg okik. E ba videt e lunet labons veüti gretik pö atos. If man pemotom fädo su bal nisulas in Pasifean, cedom, das vom no bal binof plitülik, if herem ofik no labon köli tutaädiko rediki. Dial keina, keli man Tünisänik magälom, vetof nemu pauni tumluldeg. If güt omik efomükon oki in ‘London’ u ‘Paris’, vom jönik — ün yel Siöra obsik: 1929 — mutof labön blöti platik, lögis lunik e heremi brefik. Dialis pösodik lönik obik jöna vomik tuvoy de Lalaskän jü kveator — klüliko pö stim valik e tug — ibä cedob fümiko, das in län alik voms labofs keini patik oksik.

Ven binob in ‘New York’, lü top kelik golob ze suvo, tän cedob, das nos binon löföfikum, ka jijönans lunedik blegülovik, kels spatofs su el ‘Fifth Avenue’ ko kapils smalik pleidiko petovülöls, namils e futs smaliks okas e ko lips e cügs dub blud vikenas, piratanas u lesiöras pekölöls okas. Si! vom Lamerikänik kanoföv binön dial jöna mana alik, if …no dabinofsöv voms plitülik molaskinik Linglänik labü logs blövik so kleiliks, kels jinons binön jöniküns, ven kanons logetön love mel lardik. Vemo jöniks — logs blövik — solalit — nid su herem — jästäd di ‘Iuno’. Ed i voms Nedänik olsik, nämiks äs vien, kel lebladon love läns donik olsik, ko cügs äs pärsig, in kel onu viloböv beitön, e ko nid drimälik in logs, in kels veit horita olsik lokon. O! löfob vemo vomis olsik, so skilikis, so lesaunikis, … Ab sevol-li? läns sulüdik binons bisariko löfidiks dub vam e köl: löfid, keli voms usik fläkofs fiediko — logs veluvik dofik, kels ai dakipons kläni lönik oksik, e täin vamik kremakölik ut, kel mäkon loveikami vü bidäds dofikum ed obs. E ga alan baicedon ko atos, das jön jenöfik no binon ot, äsä kein logotik. Tikädolöd samo vomi Fransänik! De jisvistans valik okik ba of suemof gudiküno, das “jön te dabinon in logs logana” e töbidof mögiküno ad vedükön, das utan, kel logedon ofi, givülon ofe keini mögiküno gretiki. De voms valik suemof gudiküno fluni lanöfe votikana stüma, keli givülof oke it, e kälof ad no binön logoto “jepanim”.

El ‘Française’ alik labof pösodöfi lönik gudiko distidoviki oka, e ven labof te patädi bal, kel kanon panemön ko fomäl anik jönik, tän patäd et dünon pro votiks valik. Demü kod at i yels bäldikum no kanons desumön vome Fransänik keinoti ofik; e labof nog ai stunidanis okik, ün bäldot, ün kel ji-Linglänan u ji-Lamerikänan, kel ekäledof oki me plims dö jön okik, tüvof, das pos moikam patöfa magivik et eretidof nosi. Lif ninädon mödoti lügadramatas; ab bal gretikünas binon vo ut voma, kel ebinof jönik. Jön binon ye ün atim jiniko valemikum, kas ibinon büikumo, ibä nedoy te golön ve melajol in ‘Juan les Pins’ u küpidön jibananis tö ‘Cap d’Antibes’ ad kanön stunidön lienis magifik, kels temunons yuni e sauni, e kels sekü stül atimik banaklotema dagetons gudiko lonöfi oksik; no jemoy plu dö koap okik: bos, kelos sinifon gevegam lü timäd Grikänik e lü dalestüm jöna. Tän gidükoy, das lestim jöna binon lestim sauna e näma, ibä tumats putülas magifik klöpöfülik, kels damufons e tülons okis in sab, blöfons, kisi solalit e lif in nated kanons kodedons. So, vätälölo vali, dial lönik oba jöna kanon pakobosumön me jenöfot, das “vom” e “jön” binons vöds, kels täodons odi — atos dalon pasagön klüliko ko büdakip anik.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pads: 22—23.

VERAT.

In el ‘Casino’ in ‘Monte Carlo’ man ägivom jimatane okik, kel neai igämof me rulät flonis 100. Ven äsäkof ome, su nüm kinik ämutof gämön, äkonsälom ofe ad sumön numi bäldota ofik. Äpladof flonis 100 sui nüm: 28. Glöpil ärolon züo ed äreafon fino sui nüm: 32. Täno älesuidikof.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 23.

COGEDS.

“No cedol-li i, o läd! das kvisin it binon frutikum?”

“O, fümo! Sisä ob it kvisinob, himatan obik fidom go nemödikumo.”

 

Lavogan: “Binosöv gudikum, if kanolöv blöfön votöpobini olik. Ek elogon-li oli tü timül, das midun pädunon?”

Dünetab: “Läbiko no.”

 

Dokan: “If himatan olik perom dönu sevälöfi, mutol givön ome väreti konyaka.”

Vom: “Du binom-li nesevälöfik? Atosi neai opardomöv obe!”

 

“O söl: ‘Jansen’! Lio ecedol-li, ad sebön de gad olik hogi lü kolatakav obik?”

“Kisi sagol-li? Dü yels valik at ecedob, das itüvob kolatameini!”

 

“Cedob, das mutob remön toodi nulik.”

“Döfi kinik tood bäldik labon-li?”

“Tood leno döfon. Ab no kanob pelön fovo dilasuämis.”

 

“Elifädob lomo takedo soari ko buk,” jipul äsagof.

“Ai dredob, das i ob osufob seimna nog somikosi,” jiflen ofik ägespikof.

 

“Kikodo ekoedol-li fotografön te bali telädanas?”

“Ag! cils et sümedons odi so voätiko, das äcedob osi yamiki ad leadön sumodön bofikis.”

 

“Yels degtel epasetikons, büä äsüadob, das no älabob lautatäleni.”

“Ed eklemol-li osi täno?”

“Nö! täno äbinob ya famik!”

 

Lotan ätenükom oki plidiko ed älogom ko plid logädik bovis vagik fo ok su tab.

“O ‘Ober’ ! vokolöd seimna isio cifi !”

Cif ädajonom oki smililölo sumätöfiko.

“Binol-li cif?”

“Si! o söl!”

“O cif! Bü yels kil i efidob is, e ven äklülädos, das no äkanob pelön, ebüedol sejedön obi.”

“Ag! o söl! atosi pidob mu vemo! Ab suemol, vo-li, das…”

“Lesi! no begolöd säkusadis! Dalob-li dönu begön ole?”

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pads: 23—24.

NUN.

Ünü foldil 3id yela: 1956 Vpamäks 300 peselons.

Se Volapükagased pro Nedänapükans. Yel: 1956. Pad: 24.

 

1957 (yelod 22id)

LIO SPETID E PLAK VOLAPÜKA BINONS-LI?

⇐ Предыдущая234567891011Следующая ⇒

Поделиться: