Архитектура Аудит Военная наука Иностранные языки Медицина Металлургия Метрология Образование Политология Производство Психология Стандартизация Технологии |
Кошумча эмгек акысын алуу арызы.
Доо арызын айрым жеке адамдар да жазат. Ал кө бү нчө эл сотторуна берилет. Жеке кишилердин арызы ү й-жай, мал-мү лкү н бө лү ү, баласын кайра алуу, алимент, кошумча эмгек акысын ө ндү рү ү, турак-жайдан чыгаруу, карызын талап кылуу ж.б. жө нү ндө гү арыздын ү лгү сү:
9. Эсептешү ү арызы Бул арыз аткарылган иштерге тиешелү ү же оозеки макулдашуунун негизинде бү ткө рү лгө н жумушка эмгек акы тө лө п берү ү жө нү ндө жазылат: Бү ткө рү лгө н ишти мекемеде тү зү лгө н комиссия карап чыгып, иштин бү ткө рү лү шү жана сапаты жө нү ндө кө рсө тмө берет. Ал эми эсеп-кысап бө лү мү (бухгалтерия) комиссиянын актысында кө рсө тү лгө н эмгек акысын тө лө п бериши керек. Эсептешү ү арызы эркин жазылат, ошентсе да анда тө мө нкү лө р кө рсө тү лү шү керек. 1. Арыз жө нө тү лгө н мекеменин аты, жетекчинин кызматы, аты, жө нү; 2. Арыз жазуучунун маалыматы (дареги, паспорт номуру, ким тарабынан жана качан берилгени, ысымы, атасынын аты жана фамилиясы, туулган жылы); 3. Иш кагаздын аталышы (Эсептешү ү арызы); 4. Арыздын тексти; 5. Арыз берилген убагы, колу, арыз ээсинин аты, жө нү Эсептешү ү арызы тө мө нкү дө й аткарылат:
ЖАРЫЯ Жакынкы мезгилде болуучу ар тү рдү ү маданий (кинофильм, спектакль кө рсө тү ү, концерт берү ү, оюн-зоок) же коомдук (жарманке, кө ргө змө нү н ачылышы ж.б.) иш чараларды уюштурууну элге кабардар кылуу максатында колдонулган иш кагазы-жарыя. Оозеки формадагы жарыя телекө рсө тү ү дө н, радиодон берилет. Жарыянын маалым даректери: 1-маалымдаректе иш кагазынын аты белгиленет (ЖАРЫЯ) 2-маалымдаректе тексттин мазмуну. Ал кыска, так болуп сү йлө мдө рдү н маанилери логикалык ырааттуулук менен берилет; 3-маалымдарек- иш чаранын ө ткө рү лү ү чү убактысы; 4-маалымдарек-иш чаранын ө ткө рү лү ү чү жайы; 5-маалымдарек- иш чаранын ө ткө рү лү шү нө байланыштуу кошумча маалыматтар; 6-маалымдарек- иш чараны уюштурган мекеме же коомдук топ; Жарыя менен кулактандыруунун малым даректери, негизинен, окшош болот, бирок иш кагазында жарыянын аты айрым учурда белгиленсе, кээде аталбай эле, ө ткө рү лү ү чү иш чара баяндалат.
Акыркы мезгилде жарыянын калыптанган формасы ө згө ртү лү п, ө згө чө формадагы жарыялар басма сө з беттеринде жарык кө рө баштады.
Жарнамалык жарыялар тү рдү ү форматта жана формада даярдалат. Графикалык стилистиканын элементтери – тү рдү ү шрифттер, боёктор менен жазуу, ар кандай фигураларды, сү рө ттө рдү, фотолорду пайдалануу, жарнамалык тексттин жазылуу формалары ж.б. жарнамада ө тө кеӊ ири пайдаланылат.
Кызматка конкурстук негизде кабыл алуунун шарттары да жарыяларда берилет:
Билдирү ү да жарыянын бир тү рү катарына эсептелип, анын жалпы окшоштуктары бар.
Жарыя бардык учурда эле расмий тү скө ээ болбостон, кээде азил-тамаша тү рү ндө да тү зү лү шү мү мкү н. Мындай жарыялар окурмандын кызыгуусун пайда кылат.
Концерт, кинофильм жана спектаклдер жө нү ндө гү жарыялар, адатта афиша деп аталат.
Афишалар, адатта, кө ркө м кооздолуп, анда спектакль, жана кинофильмдин аталышынан тышкары пьесанын, кинофильмдин айрым бир каармандары же алардагы кээ бир окуялардын кө рү нү штө рү нү н элеси чагылдырылат. Кооздолгон мындай афиша кө рү ү чү лө рдү н кө ӊ ү лү н ө зү нө буруп, алардын кызыкчылыгын арттырууда жардам берет КУЛАКТАНДЫРУУ (Объявление) Белгилү ү бир уюмдун же топтун мү чө лө рү н алдыда боло турган иш-чараларга–чогулуш, жолугушуу ж.б. менен кабардар кылуу ү чү н колдонулган жазуу же оозеки тү рү ндө гү билдирү ү – кулактандыруу. Кулактандыруунун маалым даректери: 1– иш кагазынын аты (КУЛАКТАНДЫРУУ) 2– кулактандыруунун тексти; 3– ө ткө рү лү ү убактысы; 4– ө ткө рү ү жайы; 5– кошумча тү рдү ү маалыматтар; 6 – иш чараны уюштуруучу (мекеменин аталышы ж.б.) Бул маалым даректердин ичинен 3, 4, 5-маалым даректердин орду туруксуз болот. Алар кээде 1–маалым даректен кийин, айрым учурда текст менен аралаш берилиши ыктымал.
Мындай мазмундагы кулактандырууларда, адатта, 6-маалымдарек аткарылбайт, бирок иш- чаранын демилгечиси же уюштуруучусу тексттин мазмунунан билинип турат. Экинчиден, бул кулактандыруу билдирү ү катары массалык-маалымат каражаттарында берилгени менен мында кулактандыруунун мааниси басымдуулук кылары подтексттен даана байкалат. Башкача айтканда, жаӊ ы шайланган депутаттардын бул сессияга катышуусу аларга милдеттендирилип турат.Айрым кулактандырууларда «КУЛАКТАНДЫРУУ» деген сө здү н ордуна «Кө ӊ ү л бургула», «Студенттердин эсине», «Кызматкерлердин эсние» деген сыяктуу чакырыктар да колдонулат:
Кулактандыруу иш чаралар аткарылуудан кеминде бир жума мурда жарыяланышы керек. ТИЛ КАТ (Расписка) Мекеме менен уюмдан же бирө ө дө н буюм-тайым, карыз акча, ошондой эле эгин-тегин, мал, кездеме ж.б. алганда тил кат берилет. Тил кат -алган нерсесин тастыктоочу документ болуп эсептелет. Тил каттын негизги маалым даректери тө мө нкү лө р: 1. Документтин аталышы (Тил кат) 2. Текст: а) тил кат берү ү чү кишинин кызматы, фамилиясы, аты жана атасынын аты; б) акча, документ, буюм-тайым же башка бир нерсени берген кишинин кызматы, фамилиясы, аты. Атасынын аты (зарыл болгон учурда мекеменин аты); в) акча, документ, буюм-тайым же башка бир нерселердин аталышы жана алардын саны (зарылдыгына байланыштуу баасы, акчанын суммасы) кө рсө тү лө т; г)алынып жаткан буюмдун техникалак абалы (эгер ал машина, ар трдү ү аппараттар ж.б. болсо) 3. Тил каттын берилген убагы; 4.Тил кат берген кишинин колу; 5.Тил кат берген кишинин аты-жө нү; Алына турган акчанын суммасы же буюм-тайымдын баасы жана алардын саны тил катта толук кө рсө тү лү п, кашаанын ичинде жазуу менен берилиши шарт. Тил каттын жалпы маалым даректери: 1– иш кагаздын аты; 2 –текст; 3 –тил кат жазылган дата; 4 – тил кат берү ү чү нү н колу; 5 – тил кат берү ү чү нү н аты – жө нү; 6 – «кү бө лө р»; 7 -8 – кү бө лө рдү н аты, жө нү; 6, 7, 8, 9, 10-маалым даректердин тил катта болушу милдеттү ү эмес. Тил кат аркылуу тү зү лгө н мамиле кү бө лө рдү н болушун талап кылса гана, акыркы беш маалым дарек колдонулат. Чоӊ суммадагы акча-буюмду, мү лктү убактылуу ээлө ө дө гү юридикалык кү чкө ээ расмий иш кагаз болгондуктан, анын жазылышына ө згө чө кө ӊ ү л буруу зарыл. Тактап айтканда, текст менен коюлган колдун арасында бош калган жерлер сызылып ташталат. Тил каттын текстиндеги жазууларды ө чү рү ү гө, оӊ доого тыюу салынат. Эгерде андай оӊ доолор же ө чү рү ү лө р болсо, тил кат расмий кү чү н жоготкон деп эсептелет. Тил каттын ү лгү лө рү тө мө нкү дө й болот:
Тү шү нү к кат (Объяснительная записка) Кызмат тармагында, кызматка байланыштуу маселени, анын айрым жактарын тү шү ндү рү ү ү чү н жетекчиге же жогорку органдарга жиберилү ү чү расмий документ– тү шү нү к кат. Тү шү нү к кат–формасы жагынан баяндама катка жана билдирмеге окшош болот. Алардын айырмачылыктары тө мө нкү дө й: баяндама кат менен билдирмеде жумуштагы жетишкендиктер жана жетишпегендиктер баяндалып, кемчиликти четтетү ү жогорку инстанциялардан суралат. Чарбалык, финансылык, экономикалык маселелер билдирмеде чагылдырылат. Ал эми тү шү нү к катта аны жазган адам мекемеде кызматтык тартипти эмне себептен сактабай калганы кө рсө тү лө т. Тү шү нү к кат–жетекчинин талабы боюнча жазылат жана тү шү нү к кат жазган адамды жазалоого негиз болот. Тү шү нү к каттар–арналышы боюнча ички тү шү нү к кат жана тышкы тү шү нү к кат болуп бө лү нө т. 1. Ички тү шү нү к катты- негизинен кызматкер (жумушчу, илимпоз, студент, кызматчы ж.б.) же бө лү м башчысы мекеме жетекчисинин атына жазат. Анда эмгек тартибин бузган кызматкер же студент кетирген айрым кемчиликтер (маселен, ишке же окууга кечигип келү ү, буйруктун же айрым тапшырманын ө з убагында аткарылбай калышы, белгиленген тартипти бузуу, ага баш ийбегендик ж.б.) жана анын келип чыгышынын себептери далилденип кө рсө тү лө т. Тике тиешелү ү киши кол койгон мындай тү шү нү к кат кадимки эле кагазга жазылат.
Ички тү шү нү к каттын ү лгү лө рү тө мө нкү дө й болот:
2.Тышкы тү шү нү к кат мекеменин бланкына жазылат. Ал ушул ө згө чө лү гү менен ички тү шү нү к каттан айырмаланат. Тышкы тү шү нү к кат мекемелер ортосундагы ар кандай мамилелерди тейлейт. Тактап айтканда, бул иш кагаз мекеме тарабынан жогорку инстанцияларга жазылат. Тышкы тү шү нү к катта аны кайсы мекеме жазганы кө рсө тү лбө йт, себеби ал бланкта кө рсө тү лгө н. Тышкы тү шү нү к каттын маалым даректери: 1-маалым дарек–мекеменин бланкынын маалыматтары (министрликтин, анын тү зү мдү к бө лү ктө рү нү н аталышы, герб же эмблема ж.б. маалымдаректер); 2-маалым дарек–тү шү нү к кат жиберилген мекеме, анын жетекчисинин кызматынын аталышы жана аты-жө нү; 3-маалым дарек- тү шү нү к каттын тексти; 4-маалым дарек – тиркеме (эгерде ал зарыл болсо); 5-маалым дарек тү шү нү к кат жазуучунун кызматы; 6-маалым дарек – колу; 7-маалым дарек – аты, жө нү. Мындай тү шү нү к каттын жазылышында тө мө нкү учурлар эске алынышы зарыл: а) тү шү нү к кат ээсинин иштеген мекемесинин аталышы кө рсө тү лбө йт; б) тү шү нү к кат жазылган дата белгиленбейт. Жогорудагы маалыматтар мекеменин бланкына басмаканалык ыкма менен мурда эле басылган болот. Ал маалыматтарды кайталоону тү шү нү к каттын тили талап кылбайт. Тышкы тү шү нү к кат мекеменин тү зү мдү к бө лү мдө рү нү н пландаштырылган иш-чаралары аткарылбаганда айрым бир ө ндү рү штө гү кырсыктарда, кокустуктарда жазылат.
Тышкы тү шү нү к каттын ү лгү сү тө мө нкү дө й болот:
Тышкы тү шү нү к кат басылма тү рү ндө (компьютерде) даярдалат. Ал эми ички тү шү нү к каттар шартка ылайык кол жазма менен да жазылат.
Ө МҮ Р БАЯН (Автобиография) Киши ө зү нү н ө мү р жолун баяндап жазышы – ө мү р баян. Ө мү р баян бир тү рдү ү жазылбайт, ошондуктан ар бир киши ө зү жө нү ндө маалыматты ар тү рдү ү жазышы мү мкү н. Ал автор тарабынан эркин жазыла турган документ болуп эсептелет жана анда тө мө нкү маалымдаректердин болушу зарыл: 1. Документтин аталышы (Ө МҮ Р БАЯН) 2.Текст а) ө мү р баян жазган кишинин фамилиясы, ысымы жана атасынын аты; б) туулган кү нү, айы, жылы жана туулган жери; в) ата-энеси, ага-туугандары жө нү ндө кыскача маалымат; (фамилиясы, ысымы жана атасынын аты, иштеген жери); г) билими жана адистиги; д) иштеген иштери; е) акыркы иштеген жери жана аткарган кызматы; ё) сыйлыктары; ж) коомдук иштерге катышуусу; з) ү й-блө лү к абалы жана ү й-бү лө сү; и) ү йү нү н дареги; 3. ө мү р баян жазган кү н; 4. колу; 5. аты-жө нү;
Ө мү р баян атайын даярдалган баракка же жө нө кө й эле кагазга ишке жаӊ ы киргенде, окууга ө ткө ндө ө з колу менен жазылат. Ө мү р баяндын тексттин баяндаганда жогоруда кө рсө тү лгө н негизги маалыматтар биринчи жак аркылуу баяндалат. Ө мү р баянда келтирилген бардык маалыматтар мезгилдик ыраатта (хронологиялык тартипте) берилиши керек. Ө мү р баянды окуган, аны менен таанышкан киши ал адамдын басып ө ткө н ө мү р жолу, иштеген иштери, кө з карашы, ата-энеси, ү й-бү лө сү жө нү ндө толук тү шү нү к алгандай жазылышы зарыл. Ө мү р баяндын тилинде диалектизмдер, орой жана эскирген сө здө р болбошу керек. Автор бул документте ө зү н мактабайт. Ө мү р баян расмий иш кагазы болгондуктан, автордун ө мү рү ндө гү айрым терс (мисалы: соттолгону, согуш туткуну болгону ж.б.) далилдер жашырылып коюлбайт. Мамлекеттик сырлар ө мү р баянда берилбейт. Ө мү р баяндын жогоруда белгиленген маалым даректеринин баарынын текстте чагылдырылышы милдеттү ү эмес. Алардын зарыл эместери жө нү ндө маалымат берилбейт, айрымдарынын орду алмаштырылат. Биринчи жак менен жазылган ө мү р баяндарда автордун тилдик бө тө нчү лү гү чагылдырылат жана ал стилде сү йлө шү ү стилинин белгилери басымдуулук кылат, бирок расмийлү ү лү к сакталат. Биринчи жак менен жазылган ө мү р баяндын ү лгү сү:
Жогорудагы ө мү р баян кыска, так жазылган. Анда айрым маалым даректер башкача тартипте берилген. Бирок автор ө з ө мү р жолун кеӊ ири, так жана ырааттуу баяндаган. ЧАКЫРУУ (Приглашение) Ө ткө рү лү ү чү маараке–тойлорго, тү рдү ү жыйындарга, илимий жана практикалык конференцияларга, симпозиумдарга чакыруу ү чү н жазылган кабарлоо – чакыруу. Чакыруунун малымдаректери: 1. Иш кагазынын аталышы (Чакыруу); 2.Чакырылуучунун аты-жө нү; 3.Текст; а) жыйын, илимий конференциянын кимге, эмнеге арналышы, илимдин кайсы тармагы боюнча боло тургандыгы (айталык, талкуу кайсы темада болору ) кө рсө тү лө т; б) жыйындын, конференциянын аталышы; в) жыйынды, конференцияны ө ткө рү ү чү мекеме, уюмдун аттары; 4. Жыйындын, конференциянын ө ткө рү лү ү чү убагы, айы, кү нү, сааты; 5. Ө тү ү чү жайы; 6. Ө ткө рү ү чү мекеменин, уюмдун аталышы. Эгерде жыйынды бир нече мекеме, уюм биригип ө ткө рсө анда алардын аттары биринен кийин бири алфавит тартибинде толук кө рсө тү лө т. Чакырууда жыйындын, конференциянын кү н тартиби да кө рсө тү лү шү мү мкү н. Эгерде чакыруу илимий-практикалык конференцияга тү зү лсө, анда кандай баяндамалар боло тургандыгы (ар бир баяндаманын аталышы, баяндаманы ким жасай тургандыгы, баяндамачынын аткарган кызматы же илимий даражасы менен наамы) кө рсө тү лө т. Чакыруу компьютерде басылат же басмаканада кө п нускада даярдалат. Чакырылуучунун ысмы жана фамилиясы, же мекеме менен уюмдун аты чакырууга ылайыктуу коюлат. Расмий чакырылчу адамдын ысымы менен атасынын аты (Бек Шералиевич) же фамилиясы (урматтуу К.К. Кудайбергенов), чакырылган адам ө тө жакыны болсо Алымбек ага! Сайрагү л эже! Айымкан апа! Асан апа! деген сыяктуу бир тү рдү ө, же алардын илимий наамдары кошулуп (академик Акуновго, профессор Абдиевге) жазылышы мү мкү н. Чакыруунун тексти ү чү нчү жакта «…келү ү гө чакырат», «…катышууӊ узду ө тү нө т» тү рү ндө жазылат. Эгерде чакыруу белгилү ү бир мекеме же жеке адамдар тарабынан берилсе, анда ал биринчи жакта жазылып, акырында чакыруу жиберген мекеме же адам кө рсө тү лө т. Чакыруунун ар бир маалым дареги дайыма эле аткарыла бербейт. «ЧАКЫРУУ» деген аталышты жазбай койсо деле, тексттен иш кагазынын мазмуну чакыруу экендиги даана байкалат. 2-маалым даректин ордун барактын ортосуна, кээде оӊ жак бө лү гү нө жылдырып аткарууга болот. Чакырууда ө ткө рү лү ү чү иш-чаранын аткарылуу орду жана мө ө нө тү текстте так баяндалганы туура болот. Чакыруунун тө мө нкү дө й ү лгү лө рү н сунуш кылабыз:
Расмий иш чараларга даярдалган чакыруунун текстинин тү зү лү шү бир топ татаал болот. Мындай чакыруулар мамлекеттик жана коомдук мекемелерде даярдалат.
Мындай чакырууда адабий тилдин нормага ылайык сө здө р китеп сө здө рү жана сө з тизмектери активдү ү пайдаланылат. Чакыруунун дагы бир тү рү – чакыруу каты. Мындай каттар белгилү ү адамдарга же андай адамдардын тобуна жиберилет. Чакыруу катында ө ткө рү лү ү чү иш–чаранын максаты же кө тө ргө н тү йү ндү ү маселеси так кө рсө тү лү п, ага чакыруунун максаты ачык жазылат. Башкача айтканда, чакырылган адам ал жыйында ошол маселе боюнча сө з сү йлө шү же ө з пикирин билдириши биринчи планга коюлат. Чакыруу каты мекеменин бланкына жазылат. Чакыруу катынын маалым даректери: 1 -бланкта белгиленген мекеме жө нү ндө гү маалыматтар; 2-чакыруу катын алуучу адамдын иштеген жери жана аты-жө нү; 3-чакырылуучуга карата кайрылган каратма сө з; 4-чакыруу катынын тексти; 5-чакыруу катын жиберген мекеменин жетекчиси же жооптуу кызматкеринин аткарган кызматы; 6- колу; 7-чакыруу катын жиберү ү чү нү н аты-жө нү; Чакыруу каты жиберилген дата жана башка маалыматтар мекеменин бланкында кө рсө тү лө т. Чакыруу каты кызмат каттарына да окшоп кетет. Бирок чакыруу катынын мазмунуна чакырылуучунун макулдугу талап кылынбайт. Ал ушул белгиси менен расмий чакыруу катынан айырмаланат. Чакырууда жана чакыруу катында «сиз» ат атоочу гана колдонулат. РАСМИЙ ИШ КАГАЗДАР Иш кагаздарынын ичинен рамий иш кагаздар саны, аткарылуучу ө згө чө лү гү жана тү рлө рү боюнча ө здү к иш кагаздардан кескин айырмаланат. Расмий иш кагаздар деген терминдин ө зү да шарттуу болуп саналат. Бул топтогу иш кагаздарынын аткарылышында жетекчиликтин негизги фигура катары аракетте болушу, аларда ө здү к иш кагаздарына салыштырмалуу бир канча расмийлү ү лү к мү нө здү ү. Расмий иш кагаздарынын ар бир тү рү да, тү рчө лө рү да даярдалуу процесси боюнча бири-биринен айырмаланат. Мисалы, акт ө зү нчө иш кагазы катары бир канча тү рчө лө ргө бө лү нө т, бирок ал тү рчө лө рү н даярдоодо жана аткарууда алардын башкы белгилерине кө ӊ ү л буруу зарыл. Расмий иш кагаздарына акт, буйрук, протокол ж.б.у.с. иш кагаздар кирет. Булардын ар бирине айрым-айрым токтолобуз. АКТ Ар кандай уюмда, мекемеде тигил же бул иштин аткарылгандыгы же аткарылбагандыгы, бир мекемеден экинчи мекеменин кайсы бир буюм-тайымдарды ө ткө рү п алышы, келишимде кө рсө тү лгө н шарт аяктаса, кө рсө тү лгө н сумма ү чү н документтерди кабыл алышы ж.б. кү бө лө ндү рү ү максатында акт жазылат. Аны жазуунун негизги максаты буюм-тайымдарды же эки кишинин ортосундагы болгон чыр-чатакты, биринен экинчисине ө ткө рү лгө н нерселерди тастыктоо болуп эсептелет. Акт тү зү ү бир канча кө рү нү штө рдү ө з ичине камтыйт. 1. Кампанын эсеп-кысабы боюнча текшерү ү жү ргү зү лү п, анда буюм-тайымдардын канчасы чыгыш-канчасы кириш болгондугун текшерү ү учурунда эмнелер бар экендигин айгинелеген акт (атайын тү зү лгө н комиссия, же кампаны ө ткө рү ү гө байланыштуу) тү зү лө т.
Yлгү: Материалдык баалуулуктарды ө ткө рү п берү ү жө нү ндө акт
2. Акт колдо болгон буюм-тайымды аныктоо, алардын наркын, санын кө рсө тү ү (айрым учурда тигил же бул табигый кырсыкка байланыштуу буюм-тайымдын жок же жараксыз болушун чарбалык имараттын колдонууга жараксыздыгын ж.б. белгилө ө ) максатында да тү зү лө т. 3. Акт соода-сатык мекемелеринде, уюмдарда буюм-тайымдар жетпей калган учурларда алардын себептерин аныктоо максатында жазылат.
Бекитемин Кыргыз Республикасынын Популярное: |
Последнее изменение этой страницы: 2016-07-13; Просмотров: 2208; Нарушение авторского права страницы