Ак кан (лейкоз, лейкемия)

Рак илдетинин катарына кирген лейкемия (ак кан, лейкоз) оорусу тууралуу тү шү нү к эл арасында тар болгондуктан оору ө тү шү п кеткен учурда гана дарыгерлерге кайрылышат. Бул дарт тууралуу билип алсаң ыз жамандыктан сак жү рө сү з деген ойдо коркунучтуу дартка арналган макаланы сунуш кылабыз.

Ак кан (лейкоз, лейкемия) - кан пайда кылуу системасынын шишик оорусу. Лейкемияда кан пайда болуу бузулуп, кан пайда кылуучу органдарда ө сү п жетилбеген клетка элементтери кө бө йө т. Натыйжада, боор, кө к боор баш болгон бир топ органдар шишип, кан азайып, иммунитет начарлап, ак кан оорусу пайда болот. Илимде ушул кү нгө чейин бул оорунун пайда болушу толук изилдене элек. Лейкемиянын эң негизги себептеринин бири болуп радиациялык нурдануу эсептелет.

 

Физикалык жактан чарчоо пайда болот жана тамакка табит жоголот

Кан тазалоочу тү йү ндө р шишийт

Ө пкө дем алуу оорлоп энтигет

Булчуң дар бошоп кү ч калбай калат

Боор жана кө к боор шишип чоң оё баштайт

Муундар сыздатып ооруйт

Тери тү нкү сү н кара терге тү шө т, кызыл тактар пайда боло баштайт, тилинип кеткен жерден кан агуу кү чө йт

Ак кандуулуктун жалпы белгилери

– Салмак азайып арыктайт

– Дене табы жогору болот

– Ө ң ү бозоруп кан азаят

– Мурдунан тез-тез кан агуу пайда болот

– Буттары ооруп баспай да калат

Ак кандуулук оорусуна чалдыккандар тө мө ндө гү эрежелерди сактоосу зарыл

– Ар кандай инфекциялык ооруларды жуктуруп алуудан сактануу керек жана суукка урунбай жылуу жү рү ү абзел

– Химиялык дарылануу мезгилинде же дары-дармектерди кабыл алып жаткан кезде туздуу тамак-аштан баш тартуу туура

– Ачуу тийген кү ндү н нурунан сактануу керек

– Дарыгерлер кө рсө ткө н, ө згө чө канды кө бө йтү ү чү азыктарды колдонуу сунушталат.

Оорунун алдын алуу

Курамында цикламат, сахарин, ацесульфам жана таттуу кошулмалар кошулган суусундуктардан алыс болуу жакшы. Себеби алар рак илдетин кү чө тү ү чү касиетке ээ. Андыктан иммунитетти кү чтө п ар дайым жакшы тамактанып, кү н нуру ачуу тийген жерлерде кө п убакыт жү рү ү дө н качуу керек. Ал эми кош бойлуу айымдар гемоглобинин тү шү рбө й тез-тез текшертип туруусу зарыл.

 

Улуттук онкология борборунун балдар онкологиясы бө лү мү нү н башчысы Гү лнара Сагыновна:

“Лейкемия оорусу менен келген балдардын 70-80 пайызы толугу менен айыгып кетишет”

– Ак кандуулук оорусу биздин мекенде кандай?

– Бул илдет жылдан-жылга ө сү ү дө. Ө ткө н айдын ичинде эле 5тен 10го чейин бала кабыл алдык. Бул рак илдетине кабылган балдардын саны жыл санап ө сү п баратканынан кабар берет. Баласы ак кандуулук илдетине жаң ы чалдыкканда эле бизге алып келбей жү рө беришет. Натыйжада, балада лейкемия ө тү шү п кеткен болот. Ө тү шү п бараткан лейкемияны дарылоо кө п убакытты талап кылат, айрымдарын дарылоого кеч болуп калат. Баласынан оорунун алгачкы белгилерин байкагандар тезинен кайрылса айыгып кетү ү мү мкү нчү лү гү кенен болот.

– Лейкемия оорусун элдик ыкмалар менен ү й шартында дарылоого болобу?

– Жок, болбойт. Бул деген рак ооруларынын бири. Мына ошол элдик ыкма менен ө зү м билемдикке салып ү й шартында дарылап жатышып абалы таптакыр оорлоп, баспай, купкуу болуп калганда алып келип туура эмес кылып жатышат. Ү й шартында дарылап койгондой бул сасык тумоо эмес.

– Ак кандуулуктун алгачкы белгилери ревматизм, кургак учук ооруларынын белгилерине окшошуп кетет экен...

– Ооба, ошондой. Ушунун айынан айрым дарыгерлер баланын дартын туура эмес аныктап дарылай беришип, акыры дене табы таптакыр тү шпө й, мурдунан кан токтобой калганда рак экен деп бизге жө нө ткө н учурлар болот.

– Лейкемия оорусу жаң ы башталган кезде келген балдардын 70-80 пайызы толугу менен айыгып кетишет. Бизде толук дарылануу эки жылды талап кылат жана ага болжолдуу тү рдө 4-5 миң доллар кетиши мү мкү н.

Корутунду

Кандын курамы

Дени соо кишинин канынын составы атайын жө нгө салуучу механизмдин натыйжасында туруктуу болот. Организмде ар кандай ө згө рү ү лө рдү кан сезет. Анын составынын ө згө рү шү бир катар ооруларды диагноздоодо мааниси чоң. Кан системасынын ооруларында анын составы кыйла ө згө рү лө т. Кан плазмасынын 90%и негизинен тамак сиң ирү ү системасынан келген суу, 7 — 8% белок жана ар кандай туздардан турат. Белок молекуласынын формасы жана ө лчө мү нө жараша альбуминдер жана глобулиндер болуп айырмаланат. Бул белоктун бири ар кандай ткань жана органдарга азык зат жана гормондорду ташыйт, экинчиси коргоо функциясын аткарат (к. Иммунитет).

Глобулинге протромбин жана фибриноген кирип, кандын уюшуна катышат. Плазмада, ошондой эле азык заттар (углеводдор, май жана башка), витаминдер, гормондор, ферменттер, кандын уюшун камсыз кылуучу атайын зат бар. Андан сырткары плазмада организмдин тиричилигинде пайда болгон керексиз заттар (зат алмашуу продуктусу) болуп, ал кан агымы менен бө йрө ккө жеткирилет.

Кан жө нү ндө тү шү нү к

Кан бул суюк ткан, плазмадан жана кандын бү ртү кчолорү нө н турат. Кан суюктук болгондуктан кан тамырлар аркылуу жү рө ктү н тынымсыз иштешине байланыштуу агып жү рө т. Кан, лимфа жана ткандардын арасындагы суюктуктар адамдын ички чө йрө сү нө кирет. Алар организмди керектү ү тамак заттар менен камсыз кылып, андагы клеткаларды жууп, иОрганизмдин ички чө йрө сү дайыма ө згө рү лү п туруучу, сырткы айлана чө йрө гө салыштырганда, ө здө рү нү н составы жана физико- химиялык касиеттерине жараша туруктуу келет. Аларга темпаратура осмотикалык басымдар ар канддай реакциялар мисал боло алат. Ички чө йрө нү н бир калыпта болушу, франциянын улуу физиологу Клод Вернар айткандай, жашоо турмуштун негизги шартынын бири болуп эсептелет, Ички темпаратуранын бир калыпта болушу, бардык органдардын жана системалардын бир калыпта иштешин камсыз кылып турат. Жү рө ктү н токтошу, кандын акпай калышы токтоосуздан ө лү мгө дуушар кылат. Ички чойронун бир калыпта болушун борбордук нерв система менен ички секрет бездери калыптандырып турат.

    Кан организмде тө мө нкү орчундуу кызматтарды аткарат:

1) Кычкылтек менен кө мү р кычкыл газын ташып жү рө т.

2) Организмди керектү ү тамак заттар менен камсыз кылат жана иштелип чыккан керексиз заттарды сыртка бө лү п чыгарат.

3) Кан тынымсыз агып жү ргө ндү ктө н организмдин темпаратурасын бир калыпта сактайт.

4) Кан гормондорду таркатат. Бул гормондор заттардын алмашууларын. Органдардын бир калыпта иштешин жө нгө салып турат.

5) Кан коргоочу кызматтарды аткарат. Мында кан организмге тү шкө н микробдорду, бактерияларды жок кылат. Ошону менен бирге иммунитеттерди пайда кылып, организмдин инфекциялык орууларды кабыл албоосун кү чө тө т.

Кандын кө лө мү жана физикалык-химиялык касиети

    Эгерде адамдын салмагы 70кг келсе анын организминде 5литр кан бар. Мындайча айтканда салмактын 6-8% кан тү зө т. Венадан кан алып туруп пробиркага куюп бир нече минут ө ткө ндө н кийин карай турган болсо кандын бү ртү кчө лө рү плазмадан оор келгендиктен чө гү п, анын плазмасы ү стү ндө калкып калат. Кандын бү ртү кчө лө рү 45%, плазмалары 55% тү зө т. Кандагы осмотикалык басым 7, 6-8, 1атм.га барабар келет. Анын 60% натрий хлор туздары тү зө т. Организмге кан менен кошо суулар жана минералдык туздар тынымсыз тү рдө келип тургандыктан осмотикалык басым дайыма туруктуу келет. Осмотикалык басымдын туруктуу болушу физиологиялык процестердин жү рү шү н, ө згө чө клеткалардын бир калыпта болушун жана алардын кө лө мү нү н туруктуулугун сактайт. Мына ошонун натыйжасында кандагы жү рү п турган реакциялар да туруктуу келет. Бул чө йрө дө реакциялар суутектин кө рсө тмө сү нө РН колдонулат. Нейтралдык чө йрө дө РН 7 ге барабар. Кычекылданганда РН-7ден азаят, ал эми щелочтонгондо РН 7, 36 га барабар келет.

      

Эритроциттер

Бул эки жагы кыбырылган диска формасындагы, ядросу жок клеткалар. Ядронун жоктугу эритроцитке кө п сандаган гемоглобиндердин батышына жардам берет. Формасы болсо анын бетинин кө бө йушунө тү рткү берет: адамдын денесинин бү ткү л ү стү нкү бетинин аянтынан 1500 эсеге ашуу менен кандын бардык эритроциттеринин ү стү нкү бети 3000м2 ка жетет.

      1мм3 канда 4-5 млн, адамдын бү ткү л канында болсо 25трлл. Эритроцит эсептелет. Жаң ы тө рө лгө н баланын 1мм3 канында 4, 5 ден 7млн. Го чейин эритроцит болот. Балдарда жана ө спү рү мдө рдө эритроциттердин саны бир топ жекече ө згорү ү лө ргө дуушар болуп турат.

       Канда эритроциттердин саны туруктуу келет. Ал бийиктикке кө тө рү лгө ндө, тө мө нкө атмосфералык басымда, сууну кө п жоготкондо, кү ч эмгектеринде, эмоциялык сезимдерде кө бө йуп турат. Эритроциттердин канда кө бө йуп кетишин эритроцитоз, ал эми азайып кетишин болсо эритропения дейбиз. Эритропения канды кө п жоготкондо, кна иштеп чыгуугу органдарда эритроциттердин пайда болушу тө мө ндө гө ндө же бузулганда байкалат.

        Эритроциттер жиликтердин ичиндеги кызыл чучуктардан пайда болот да, боордо жана кок боордо бузулат. Эритроциттердин жашоо узактыгы 100 кунго жетет.

         Эритроциттерди эн жука губкалар менен салыштырууга болот, анын бардык жылчыктары гемоглобинге толгон. Ар бир эритроцитте 265 млн. Малекулага чейинки гемоглобиндер болот.

Гемоглобин (Нb) татаал химиялык бирикме, ал белок глобинден жана темирден турат. Ал кычкылтек жана комү р кычкыл газ менен жең ил биригип, туруксуз кошулманы пайда кылат да, аларды женил берү ү касиеттерине ээ болот. Гемрглобиндин бул ө згө чө лү гү дем алуу процецинин негизин тү зө т.

      Чоң кишинин канында 700-800 г чейин гемоглобин болот. Скелет булчунунда миоглобин деген белок бар, ал организмдеги кычкылтектин 14% ке жакынын кошуп алышы мумкун. Бул кычкылтек жетишпегендеги резерв, ал кү ч эмгегинде чыгымдалат.

 Лейкоциттер

   Бул ядросу бар кан денечеси жана ө з алдынча кыймылдоого жондомдуу. Тү зү лү шү боюча эки группадагы лейкоциттерди ажыратабыз бү ртү ктү ү же бодурлуу, бү ртү ксү з же бодурсуз. Бү ртү ктү ү гө эозинофилдер, базофилдер нейтрофилдер, бү ртү ксү згө болсо моноциттер жана лимфоциттер кирет. Булардын кандагы катышын лейкоцитардык формула деп аташат.Айрым лейкоциттердин кандагы саны туруксуз келет: ал жашка ж.б. ар тү рдү ү абалдарга жараша ө згө рү лү п турат. Бү ртү ктү ү лейкоциттер жиликтердин ичиндеги кызыл мээлерден, моноциттер боордон, кө к боордон, лимфоситтер –лимфа тү йү ндө рү нө н жана кө к боордон пайда болушат. Лейкоциттердин жашоо ө мү рлө рү ар тү рдү ү: бир нече сааттан (нейтрофилдер) бир нече ондогон жылдарга чейин (лимфоциттер) жашашат.

      Чоң кишилерде лейкоциттердин саны 1мм3 канда 4-8 миң ге чейин жетип, ө згө рү п турат. Канда алардын азайып кетишин лейкопения деп атайт. Бул лейкоциттердин пайда болушу тө мө ндө гө ндө жана тү рдү ү ооруларда байкалат. Лейкоциттердин санынын кө бө йушун лейкоцитоз дейбиз. Ал кандын кайрадан бө лү штү рү лү шү нү н эсебинен, тамак ичкенден кийин, ар тү рдү ү эмоциялык сезимдерде, кү ч жумшалган жумуштардын таасиринде пайда болушу мү мкү н. Кө рсө тү лгө н жагдайларда лейкоцитоз ың гайлануучулук мааниге ээ.

      Лейкоциттердин эң маанилү ү кызматы организмди инфекциялардан коргоо болуп эсептелет. Канга коркунучтуу заттар кирип кеткен учурларда лейкициттер аларга умтулуп жетип, залалсыздандырат. Мындайда кө п учурда алардын ө здө рү ө лү п калышат. Лейкоциттер адицтешип: ар бир тү рү белгилү ү бир функцияларды аткарат. Нейтрофилдер менен моноциттер оору жугузуучу бактерияларды жейт. Бир лейкоцит 20га жакын бактерияларды крамап жок кылат. Бул фагоцитоз деп аталат. Фагоцитоз кубулушу 1883-жылы орустун улуу окумуштуусу И.И.Мечников тарабынан ачылган, бул ү чү н ал Нобель сыйлыгына татыктуу болгон.

         Эозинофилдер организм ү чү н зыяндуу болгон алерген заттарды жана ууларды сиң ирип алып, нейтралдаштырат.

           Лимфоциттер плазма клеткаларына айлануу менен антителлаларды иштеп чыгарат, организмди инфекциялык орууларды тоотпос кылат, б.а. иммуниттеттин тү зү лү шү нө тү рткү берет.

                         ТРОМБОЦИТТЕР

 

      Тромбоциттер 1842-жылы ачылган. Булар ядросуз, тегерек же сү йрү формадагы кан клеткалары. Булар жиликтердеги кызыл мээден пайда болот да, 8-11кү н жашайт. Чон кишинин 1мм3 канында 250-400 миң тромбоцит болот.

       Тромбоциттерге кандын уюшундагы негизги роль таандык. Кандын уюу процесси ү ч стадияда ө тө т. Биринчи стадида ө згө чө заттын таасир этишинин натыйжасында тромбоциттин ү бө лонү шү нө н канга чыккан кальций тузунан жана кандын белогунан тромбопластан пайда болот. Экинчи стадияда тромбоплстын канда дайыма болуучу зат протробинге таасир этү ү менен аны тромбинге айландырат. Бел процецти канда болуучу ө згө чө заттромбопропин жана кальций тузу ылдамдатып турат. Жана акыркы ү чү нчу стадияда тромбиндин таасири астында, кальций тузунун катышуусунда кандын белогу фибриногенден эрибес белок фибрин пайда болот. Ал жараны тыгыздап жаап калат.

     Кан кан тамырлар бө лү нгө ндө гана уюйт. Бө лү нбө гө н кан тамырларда уюбайт. Адамдын канында уютуучу уютууну болтурбоочу системалар жашайт. Алар туруктуу тең т салмактуулук абалында болушат.

     Кандын уюшу жашоодо чон мааниге ээ болгон организмдин коргонуу реакциясы болуп эсептелет. Эгерде кан мындай касиеттерге ээ болбосо, анда ар кандай эле, ал тургай анча арзыбаган жараат да кандын бү т агып кетишине жана ө лү мгө да алып келмек. Кээ бир адамдар гемофилия деп аталган оруу менен жабыркашат. Ал укумдан тукумга бнрилет да, кандын уюга болгон жө ндө мдү ү лү гү кескин тө мө ндө гө ндө билинет. Гемофилияда анча деле чоң эмес жаракат тиричилик ү чү н коркунучтуу, кандын жоголушуна алып келиши мү мкү н.

      Кандын уюшунда тромбоциттер негизги ролду ойнойт, бирок ал жападан жалгыз кан токтоткуч эмес. Алар иммуногендик касиеттерге ээ болушат да, эритроциттер менен катар ө тө оор кү ч жумуштарын аткарууда кычкылтекти ташууга катышат.

 

 

11. Колдонулган адабияттар:

· Биологическая роль микроэлементов и их значение в медицине. - Томск, 1977.

· Благой Ю.П., Галкин В.Л., Гладченко Г.О. и др. Металлокомплексы нуклеиновых кислот в растворах. - Киев: Наук. думка, 1991.

· Богоявленский Н.А. Индийская медицина в древнерусском врачевании. - М., 1956.

· Бровцын В.К., Зедгенидзе Г.А. Антиметастатическое действие микродоз хлорида ртути (II) // Актуальные вопросы иммунотерапии опухолей. - Юрмала, 1988.

· Вавилов С.И. Глаз и солнце. - М.: Изд-во АН СССР, 1961. 160 с.

· Вавилова Н.М. Гомеопатическая фармакодинамика. Ростов-на-Дону, 1992.

· Венчиков А.И. Биотики. - М., 1962.

· Венчиков А.И. Физиологически активные концентрации некоторых тяжелых металлов и йода // Физиология и токсикология. 1984. N 4.

· Венчиков А.М. Принципы лечебного применения микроэлементов в качестве биотиков. - Ашхабад, 1982.

· Волькенштейн М.В. Молекулярная биофизика. - М.: Наука, 1975.

· Воробьева Т.В., Исаева В.В., Ускова Л.В. Опыт лечения витуридом больных сахарным диабетом // Витурид. Роль ртути в жизнедеятельности организма: Материалы международного симпозиума. - Петрозаводск, 1995.

· Воронин Л.Г. Физиология высшей нервной деятельности. - М.: Высш. шк., 1979. 312 с.

· Вселенная, астрономия, философия. Изд-во МГУ. 1988.

· Гейто Д. Молекулярная психобиология. - М.: Мир, 1969.

· Геллерт Р., Бау Р. Рентгеноструктурные исследования металлонуклеотидных комплексов // Ионы металлов в биологических системах - М., Мир, 1982.

· Генкель П.А. Физиология растений. - М.: Просвещение, 1975. 335 с.

· Гершуни Г.В. Общая характеристика слуха у позвоночных животных // Физиология сенсорных систем. - Л.: Наука, 1972. Ч.2. (Руководство по физиологии).

· Глезер В.Д. Зрение и мышление. - Л.: Наука, 1983. 246 с.

· Глинка Н.Л. Общая химия. - Л., 1989.

· Годфруа Ж. Что такое психология?: В 2 т. - М.: Мир, 1992. Т. 1, 2.

· Голдсмит Д., Оуэн Т. Поиски жизни во Вселенной. 1983.

· Голубева Э.А. Способности и индивидуальность. - М.: Прометей, 1993. 304 с.

· Гончарук Г.А. Экспериментальное исследование влияния пестицидов группы ртутьорганических соединений на генеративную функцию и потомство // Гигиена и санитария. 1971. N 7.

⇐ Предыдущая12345

Поделиться: