КОМПЛЕКСИ ТАЪЛИМИЮ МЕТОДB

КОМПЛЕКСИ ТАЪЛИМИЮ МЕТОДB

Аз фанни Нархгузорb

( барои донишxeёни ихтисос[ои иrтисодb)

Хуxанд 2010

Комплекс дар асоси барномаи таълимии фан ва сатандарти давлатии маълумоти олии касбии Xум[урии Тоxикистон тартиб дода шудааст.

 

Комплекс дар Шeрои марказии таълимb-методии «Донишго[» му[окима ва тасдиr шудааст, суратxаласаи №   аз « » «   » 2010 

            Раиси ШМТМ, профессор _________ Хабилов Т.R.

 

 

Комплекс дар xаласаи КТМ-и факултаи «Молия ва иrтисодиёти бозор» му[окима ва тасдиr шудааст, суратxаласаи № аз « » «   » 2010 

 

            Раиси КТМ                          __________ Салимова М.

 

 

Комплекс дар xаласаи кафедраи «Молия, та[лил ва омор» баррасb ва тасдиr шудааст, суратxаласаи №  аз « » «   » 2010 

 

 

            Мудири кафедра дотсент  _________ Абдуллозода Д. Х.

 

           Мураттиб: дотсенти кафедраи

           «Молия, та[лил ва омор» __________ Абдура[монов М.

 

 

{АФТАИ ЯКEМ

Мавзeи 1. МО{ИЯТ, МАRСАД ВА ВАЗИФА{ОИ ФАН

НАRША:

1.1. Маънои нарх ва нархгузорb

1.2. Мо[ияти нарх

1.3. Маrсад, наrш ва вазифа[ои фан

1.4. Мазмун (предмет)-и фан, мавзeи омeзиш ва алоrамандии он

Маънои нарх ва нархгузорb

 

Омeзиши ин фанни му[ими иrтисодb аз ошкор кардани мазмун, мо[ият, наrш ва ма[фуми нарх ва нархгузорb оuоз мегардад.

Дар маф[уми умумb нарх ба[о, арзиш ва ё rимати молро ифода мекунад. Аз нуrтаи назари К. Маркс нарх ин арзише, ки дар мол таxассум ёфтааст. Бо ибораи дигар, нарх ин ифодаи пулии арзиши ягон мол буда, сат[ ва таносуби муайяни арзишро аниr нишон меди[ад.

Маълум мешавад, ки асоси маънои илмии нархро арзиш ташкил меди[ад. Арзиш ин ме[натест, ки дар мол зо[ир ва таxассум гардидааст. Ба uайр аз он нарх бо дигар вожа[ои иrтисодb, ба монанди арзиши аслb, ваrти кор ва ме[нати зарурии xамъиятb алоrаманд буда, омeзиши он[о барои чуrуртар фа[мидани мо[ият ва табиати иrтисодии нарх а[амиятнок дониста мешавад.

Нархгузорb дорои маънои хеле васеъ буда, xараёнест, ки ташкил, интихоб ва истифодаи ро[у услуб[ои асоснок муайян кардан, xорb намудан, амал, мушо[ида, назорат ва танзими давлатии нархро дар доираи такрористе[солот дар бар мегирад. Бо ибораи дигар, нархгузорb xараёни бунёдшавии нарх ва тариф[ои ма[сулотро ифода карда, бо ду ро[, аз он xумла а) бозоргонb ва б) танзимшавандаи давлатb амал менамояд.

 

1.2. Мо[ияти нарх

Мо[ияти нарх аз инъикоси хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат иборат аст. Нарх ма[фуми исте[солоти молb аст. Вай алалхусус дар шароити иrтисоди бозоргонb мо[ияти зо[ирb ва ботинии худро пурра инъикос менамояд. Вазифа ва функсия[ои нарх дар ин му[ит пурра ва мушаххас буда, [амаxониба омeхта мешаванд. Нарх чунин маф[уми иrтисодист, ки вай таърихи rадим дорад. Сарчашма[ои таърихb гуво[b меди[ад, ки нарх [амчун маф[уми иrтисодии исте[солоти молb дар доираи якчанд фарматсия[ои иrтисодию xамъиятb амал кардааст. Масалан, омeзиши таърихи афкори иrтисодb аз он ша[одат меди[ад, ки шо[ Асири Шамшиадат I дар сол[ои 1813 – 1781 пеш аз милод дар кишвари худ ба uалла, равuан ва пашм нарх[ои устувори давлатb xорb кардааст[1].

Имконияти истифодабарии нарх дар системаи исте[солоти хоxагии иrтисоди бозоргонb ни[оят са[е[ мебошад. Вай [амчун маф[уми махсус дар та[лили xараён[ои мухталифи иrтисодb барои ошкор кардани захира[ои мавxуда, муайян намудани ро[[ои самаранок сафарбаркунии захира[о ва таъмини самт[ои пешравии тараrrиёти иrтисодb истифода бурда мешавад.

Нарх ин на тан[о маф[уми иrтисодист, балки вай дорои а[амияти маънавию ахлоrb мебошад. Дар маф[ум[ои маънавию ахлоrии худ нарх rадру rимат, [урмату э[тиром, маrом ва мартабаро ифода менамояд. Тавассути нарх rадру rимати дeстb, [амдардию [амxонb, обрe ва иззати инсонb инъикос меёбад.

 

1.3. Маrсад, наrш ва вазифа[ои нархгузорb

 

Маrсади омeзиши фанни нархгузорb аз ба[о додан ба инкишофёбии xараён[ои иrтисодb дар мар[ила[ои гуногуни такрористе[солкунb иборат аст.

Нархгузорb [амчун фанни илмb дар доираи иrтисоди бозоргонb мавrеи асосиро ишuол намуда, дар тараrrиёти он наrши му[имро мебозад.

Ба наrши нарх ва тариф[ои хизматрасонb дар системаи исте[солоти иrтисоди бозоргонии Xум[урии Тоxикистон ба таври зерин ба[о дода мешавад.

Фаrат ба воситаи нарх (тариф) ба хароxоти xамъиятии исте[сол ва фурeши ма[сулот, натиxаи молиявии исте[солот ба[о дода шуда, самаранокии исте[солоти иrтисоди бозоргонb муайян мегардад, Дигар ягон маф[уми иrтисодb ин вазифаро иxро карда наметавонад. Дар ин амалиёти нарх ба сифати воситаи асосии rабули rарор оид ба идораи исте[солот истифода мешавад. Тавассути он маълумот[о барои ба[о додан ба самаранокии иrтисодии исте[сол ва фурeши ма[сулот, муайян намудани стратегияи пешравии тараrrиёт, бастани шартнома[ои манфиатнок, инкишофи робита[ои иrтисодb ва зиёд кардани [аxми фоида тайёр мегардад, ки вай дар оянда барои rабули rарордоди оrилона дар корхона асос мешавад.

Тибrи нарх ба фаъолияти иrтисодии корхона[ои гуногун моликият ва мухталифсо[а, аз он xумла, давлатb, xамоавb, кооперативb, хусусb, иxоравb, муштарак, са[[омb ва амсоли он[о ба[о дода мешавад.

 

Бозорb ва нархи бозорb

Дар xилди аввали асари "Капитал"- и К.Маркс[2] масъала[ои мутаносибии маф[ум[ои иrтисодии арзиши xамъиятb ва арзиши бозоргонb омўхтаву [амаxониба та[лил шудаанд, ки амали он[о то имрeз [ам аз нуrтаи назариявb иrтисоди бозоргонb а[амиятнок дониста мешавад. Xилди якуми «Капитал» ба омeзиши xараёни бевоситаи исте[солоти капиталистb бахшида шудааст. Xилди дуюми он xараёни мубодилоти сармояро меомўзонад. Дар xилди сеюм шакл[ои аниrи xараёни [аракати сармоя (дар ягонагb) тадrиr гардидаанд.

Дар xилд[ои I ва III "Капитал" арзиш [амчун ме[нати абстрактb (маънb)-и ба исте[соли мол сарфшуда тавсиф ёфтааст. Ме[нати абстрактb чун шакли махсуси инъикоси ме[нати xамъиятb ва робитаи xамъиятии байни одамон дар xараёни исте[солот, [ангоми мавxудияти зиддият байни ме[нати хусусb ва xамоавb ба[о дода шудааст. Арзиши xамъиятb - ин натиxаи хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат буда, [амчун як намуди хароxоти ме[натии дар шароити исте[солот сарф гардида фа[мида мешавад.

Фарrияти маф[ум[ои "арзиши xамъиятb" ва "арзиши бозорb" дар "Капитал" тан[о аз рўи дараxаи аниr баён шудани шароити xамъиятии исте[соли мол ба миён омадааст.[3]

Дар китоби якуми "Капитал" арзиши мол[ои ало[ида тадrиr шудаанд. Бо [амин сабаб фарrияти зиёд аз рўйи хароxоти ме[нати инфиродb нисбат ба як во[иди мол сарф шуда, ба амал омадааст. Маxмўи мол ва хароxоти ме[нате, ки [ар як исте[солкунанда ва [амаи исте[солкунандагон дар ин xо сарф кардаанд, таъсир намерасонад. Бо тарзи математикb хароxоти ме[нати миёна бо таври зерин [исоб карда мешавад. Масалан, агар дар гурў[и 1-ум ба як во[иди арзиши истеъмолb 20 соат, гурў[и 2-юм 15 соат ва 3-юм 10 соат ме[нат сарф шуда бошад, он го[ хароxоти ме[нати миёна ба 15 соат (20+15+10):3) баробар мешавад.

Дар xилди сеюми "Капитал" исте[соли мол на [амчун абстраксияи xараёни муомилот, балки ба арзиш вобаста омўхта шудааст. Дар натиxа на тан[о хароxоти ме[нати барои моли ало[ида сарфгардида, балки барои [амаи мол[ои исте[солшуда та[лил гардидааст. Аввал маф[уми иrтисодии мол аз нуrтаи назари ду омил, яъне арзиши истеъмолb ва арзиши он омeхта шуда, пас аз он [амчун маxмўи [амаи мол[о, яъне [амчун арзиши xамъиятb, тавсиф мегардад.

Тавассути ин тадrиrот К. Маркс ба хулосае омадааст, ки тибrи он барои исте[соли [аxми [амаи мол ме[нате сарф мешавад, ки вай бо хароxоти зарурии xамъиятb баробар буда, арзиши бозориро инъикос менамояд. Хароxоти зарурии ме[нат дар маxмeъ арзиши xамъиятии со[аро ба вуxуд меорад. Дар ин хусус муаллифи асари "Капитал" дигар ибораро истифода мебарад: арзиши бозории намуди ало[идаи мол мувофиrи хароxоти ало[идаи мол[ои дар шароит[ои мухталиф исте[солшуда муайян мешавад.

 

2.3. Арзиши бозорb, нархи бозорb

ва талаботу пешни[од

 

Дар rонуни арзиш нарх аз назари сифат ва миrдор омўхта шудааст. Бо назардошти сифат нарх ин шакли ифодаи арзиш аст. Аз назари миrдор бошад, нарх [амчун ифодаи пулии бузургии муайяни арзиш тавсиф ёфтааст. Дар xилди сеюми «Капитал» таuйирёбии нархи мол аз арзиши мол баромада, rонуният[ои таuйирёбии он омўхта мешавад. Таuйирёбb дар натиxаи таносуби муайяни талабот ва пешни[од ба амал меояд. Дар китоби аввал арзиши мол[ои ало[ида та[лил шуда, маф[уми “арзиши истеъмолb“ сифатан муrаррар гардидааст. Арзиши истеъмолии мол тибrи сифати худ талаботи муайяни инфиродиро бояд rонеъ гардонад. Дар xилди сеюми "Капитал" бошад, арзиши истеъмолb дар умумият та[лил шуда, маxмўи моли истеъмолшуда талаботи муайяни xамъиятиро rонеъ мегардонад.

Талабот ифодаи пулии талаботи xамъиятb буда, он па[лў[ои сифатb ва миrдории арзиши истеъмолии ба вуxуд оварда шударо дар бар мегирад. Ба ибораи дигар, талабот ин бевосита миrдори муайяни пул аст. {амин тавр, вай талаботи xамъиятие мебошад, ки бевосита ба миrдори муайяни пул вобастагb дорад. Пешни[од ин миrдори муайяни пул буда, ба ивази ма[сулоти исте[солшуда гирифта мешавад.

{амин тавр, маф[уми иrтисодии ваrти кори зарурии xамъиятb ё ба ибораи дигар, ваrти кори зарурии ме[натb омeзиши махсусро металабад. Умуман, хароxоти зарурии ме[нат ду маъноро ифода мекунад. Дар аввал асоси арзиши xамъиятии ме[натро ифода карда, дар маънои дуюм [аxми талаботи махсуси xамъиятиро инъикос мекунад, ки бевосита аз сарфи ме[нат вобаста аст. Яъне, бо хароxоти зарурии ме[нат равия ва дараxаи таuйирёбии нархи бозорb аз арзиши бозорb муайян мегардад.

Баробарии талабот ва пешни[од дар мавриди зерин ба амал меояд, ваrте ки [аxми муайяни намуди мол ба арзиши бозорb баробар мегардад. Яъне, талабот ва пешни[од дар [амон [олат баробар аст, ки агар нарх ба арзиши бозорb баробар шавад.

АДАБИЁТ: 1, 9, 10, 14, 15, 18, 19, 20, 22, 36, 40, 51, 63, 69.

 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи «Асос[ои методологии нархгузорb»

 

1. Асосгузори rонуни арзиш ва асари илмии он:

а) Капитали К.Маркс

б) Rоида[ои илми иrтисодии А. Маршалл

в) Сабаб[ои боигарии халr[ои А. Смит

г) Назарияи умумии шуuл, фоиз ва пули М.Кейнс

u) Экономикси Макконнелл

 

2. Аrида[ои илмии rонуни арзиш:

а) арзиш асоси хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат

б) аrида[ои дар нуrта[ои а, в, г ва u овардашуда

в) ме[нати [архела бо[амдигар муrоиса мегардад

г) мубодилоти мол дар асоси хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат

ба амал меояд

u) муносибат[ои арзиши мутаносибии талабот ва пешни[одро

муайян мекунад

 

3. Шарт[ои асосии наздикшавии нарх ба арзиш:

а) ба талабот мувофиrоии пешни[од

б) тараrrиёти оrилонаи исте[солот

в) бо талабот мувофиrоии пешни[од, тараrrиёти оrилонаи

исте[солот ва таносуби зарурии инкишофи исте[солот ва

истеъмолот

г) аrида[ои дар нуrта[ои а, б, в ва u оварда шуда  

u) таносубии исте[солот ва истеъмолот

 

4. Маф[ум[ои арзиши бозорb ва нархи бозорb:

а) аз [амдигар фарr мекунанд

б) ба [амдигар вобастаанд

в) аз рeйи намуд[ои ало[идаи ма[сулот ба [амдигар баробаранд

г) тибrи маxмeаи ма[сулот[о ба [амдигар баробаранд

u) аз рeйи намуди ало[идаи ма[сулот ва дар маxмeъгb баробаранд

 

5. Мо[ияти иrтисодии талаботи xамъиятb:

а) ифодаи арзиши мол

б) ифодаи пулии арзиш

в) шакли rонеъгардонии талабот

г) ифодаи арзиши аслии мол

u) ифодаи пулии талаботи xамъиятb

{АФТАИ СЕЮМ

Бунёдшавии нархгузории озод

Бо rарори Шeрои Вазирони собиr Итти[оди Шeравb аз 12 ноябри соли 1990 та[ти раrами № 134 Низомнома "Оид ба тартиби дар сол[ои 1990-1991 муайян кардани нарх[ои шартномавb (озод) ба мол[ои ниёзи мардум" тасдиr карда мешавад, ки аз [афт rисми асосb ва замима[о иборат буд.

Дар rисми умумии Низомнома мо[ият, мазмун ва тартиби истифодаи нарх[ои шартномавb муайян шудааст. Аз он бармеояд, ки нархи шартномавb барои [амон намуди мол[ое, ки ба сат[и зиндагии а[олb таъсири xиддb намерасонад, истифода бурда мешавад. Ба он[о мол[ои баландсифат, замонавb ва [аётан зарур набудаи исте[соли ватанb ва хориxb дохил гардидааст. Системаи нархи шартномавb (дар оянда озод), нарх[ои озоди яклухт ва нарх[ои озоди чаканаро дар бар мегирад. Нарх[ои озоди яклухт бо розигии тарафайни исте[солкунанда ва фурeшандаи ма[сулот муайян карда мешавад. Нарх[ои озоди чаканаро муассиса[ои савдо, чаканафурeш ва дигар корхона[ои молфурeшанда мустаrилона муайян менамоянд.

Rисми дуюми Низомнома ба механизми муайяншавии нархи озоди яклухти мол[ои ватанb ва хориxb бахшида шудааст. Вай дар асоси вазъи бозорb, сифат ва хусусият[ои истеъмолии мол бо шарти "франко - истго[и равона", "франко - истго[и rабул» ё «франко – анбор» [ангоми дар як минтаrа xойгир будани фурeшанда ва харидор [исоб мегардад . Фоида аз фурeш, [амчун фарrияти байни нархи озоди яклухт, хароxоти исте[солb ва андоз аз гардиши мол[ои зери аксизb буда [исоб карда мешавад. Арзиши аслии ма[сулоти бо нархи озоди яклухт фурeхташаванда [атман мувофиrи Низомнома оид ба наrшагирb, [исобгирb ва ба[оди[ии арзиши аслии ма[сулоти саноатb бояд муайян гардад.

Дар rисми сеюми Низомномаи мазкур механизми [исоби нарх[ои озоди чаканаи ма[сулоти ватанb ва хориxb оварда шудааст. Ин нархро муассиса[ои савдои чакана ва дигар фурeшанда[о вобаста ба вазъи бозорb муайян мекунанд. Нархи озоди чакана [амчун [осили xамъи нархи озоди яклухт ва болонархии савдо, ки барои но[ия[ои дар води[о буда то 20%, но[ия[ои шимоли Анrо ва ба он баробар шуда нисбат ба нархи озоди яклухт то 30 % муrаррар шудааст. Болонархии савдоро вобаста аз хароxот[ои наrшавии мубодилот, ниго[дорb ва фурeш, муассиса[ои савдои чакана мустаrилона муайян менамоянд. Аз [исоби болонархии савдо фонди хавфнок таъсис мегардад.

НАRША

8.1. Тавсиф ва намуд[ои усул[о

8.2. Хосият[ои усул[ои ба[оди[ии баллb, нишонди[анда[ои rиёсb

ва та[лили регрессионb

 

8.1. Тавсиф ва намуд[ои усул[о

{ар як намуди ма[сулот хосият[ои муайяни истеъмолb дорад. Ба он[о навъ, сифат, намуд, андоза, дарознокb, ранг, сифати масоле[, шакл ва таъинот дохил мешаванд, ки арзиши муайяни истеъмолии ма[сулотро инъикос менамояд. Одатан, мол тибrи хосият[ои истеъмолии он интихоб мегардад. Бо воситаи ин усул[о арзиши истеъмолии ма[сулот[ои гуногун бо [амдигар муrоиса карда мешавад. Истеъмолкунандагон барои харидани мол[ои даркорb хусусият[ои истеъмолии он[оро месанxанд. Арзиши истеъмолb вобаста ба намуд[ои гуногуни мол муайян мегардад.

{амин тавр, усул[ои хосият[ои истеъмолии ма[сулотро баэътиборгиранда ба фоиданокb, манфиатнокb ва самаранокии ма[сулот асос ёфтааст.

Ба [айати усул[ои хислат[ои истеъмолии ма[сулотро баэътиборгиранда усул[ои ба[оди[ии баллb, нишонди[анда[ои rиёсb, та[лили регрессионb ва омехта дохил мешавад, ки омeзиши мо[ият, таъинот ва афзалият[ои он[о мувофиrи маrсад аст.

 

8.2. Хосият[ои усул[ои ба[оди[ии баллb, нишионди[анда[ои rиёсb ва та[лили регрессионb

Нархи ма[сулот[ои мухталиф бо усули ба[оди[ии баллb дар асоси ба[оди[ии мумайизии инфиродb ё оммавb муайян мегардад. Дар натиxаи он[о ба хусусият[ои иrтисодию техникb ва истеъмолии ма[сулот ба[ои муrоисавb дода мешавад. Истифодабарии ин усул дар [ангоми муrоисаи ба[ои ма[сулот[ои сифати [архела дошта, ки асоси онро [исоби самаранокии иrтисодии имконпазир ташкил менамояд, ки аз маrсади усул[ои хосият[ои истеъмолии ма[сулотро баэътиборгиранда бармеояд.

Бо ин усули иrтисодb нархи ма[сулот дар асоси се амалиёти пайдарпайи ва ба [ам вобаста муайян мегардад. Аввал, балл[ои [ар як намуди ма[сулот мувофиrан аз рўйи сифат ва хусусият[ои фоиданоки он [исоб карда мешавад. Бо амали дуюм ба[ои арзиши [ар як балл [исоб мегардад. Дар охир, балл[о xамъбаст карда шуда, нархи ма[сулот муайян мегардад, яъне:

n

H= S (Бi*Вi)*Н¹

i =1

 

дар ин xо: n - миrдори хосият[ои истеъмолии ба[о додашаванда;

       Бi - ба[ои балли [ар як хусусияти истеъмолb;

       Вi - вазни rиёсии [ар як хусусияти истеъмолb;

       Н' - арзиши 1 балл.

 

Усули нишонди[анда[ои rиёсиро барои муайян кардани нархи ма[сулот[ои оддии таъиноти моддию техникии як хосияти асосии истеъмолb дошта истифода мебаранд. Барои [исоби нарх, одатан, [осилнокии иrтидор ва мавxудияти rисм[ои фоидаовар дар ма[сулот ба эътибор гирифта мешавад. Бо ин усул нархи [удуди баланд ё пасти ма[сулот бо ду амалиёт [исоб мегардад. Аввал, нархи rиёси (Н_R) [амчун нисбати нархи мутлаr (Н_М) ба rимати (нархи) хосияти асосии истеъмолb (Н_ПА) бо формулаи зерин

 

Н_R = Н_М : Н_ПА

[исоб карда мешавад. Бо амалиёти дуюм, нархи нав (Н_Н) [амчун [осили зарби нархи rиёсb бо нархи хосияти асосии истеъмолии ма[сулоти нав (Н^Н_ПА) муайян мегардад. Яъне,

 

Н_Н = Н_М : Н^Н_ПА.

 Бо усули нишонди[анда[ои rиёсb нархи яхдон, мошина[ои xомашeйкунb, чангкашак[о ва дигар техникаи рeзuор, ки як хосияти асосии истеъмолb дорад, муайян карда мешавад.

Усули та[лили регрессионb. Истифодаи ин усул бо маrсади асоснок кардани нарх риояи якчанд шарт[оро талаб мекунад, ки иxроиши он[о бо мошин[ои электронию [исоббарорb [озиразамон таъмин мешавад. Ба он шарт[о дохил мешаванд: гурў[бандии мол[о тибrи хосият[ои истеъмолb, муайян кардани хосият[ои истеъмолии ба арзиши аслb таъсири зиёдрасонанда, [исоби зариби регрессия ва ба[оди[ии иrтисодb - оморb ба натиxа[ои [исоб. Барои [исоби нарх бо ин усул функсияи зерин истифода бурда мешавад:

 

Нi = F (Х₁i, Х₂i, Х₃i, ... Хji,)

 

дар он xо: Нi - нархи ма[сулоти номгўи i;

       Хji- хосияти истеъмолии j-и ма[сулоти I.

       F – функсия

 

Тавассути усули та[лили регриссионb вобастагии бевоситаи нарх аз хосият[ои истеъмолии ма[сулот муайян мегардад.

 

АДАБИЁТ: 7, 10, 15, 16, 20, 48, 58, 66, 71, 80, 83. 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи «Нархгузорb тибrи хосият[ои истеъмолии ма[сулот»

1. Хусусият[ои истеъмолии ма[сулот:

а) дар б, в, г ва u овардашуда

б) нав ва намуд

в) андоза ва дарознокb

г) ранг ва сарфи масоле[

u) шакл ва таъинот

 

2. Тавсифи умумии хосият[ои истеъмолии ма[сулот:

а) фоиданокии ма[сулотро ифода мекунад

б) фоиданокb, манфиатнокb ва самаранокии ма[сулотро ифода

мекунад

в) манфиатнокb ва самаранокии ма[сулотро ифода мекунад

г) самаранокb ва фоиданокии ма[сулотро ифода мекунад

u) фоиданокb ва манфиатнокии ма[сулотро ифода мекунад

 

3. Намуд[ои усул[ои нархгузорb тибrи хосият[ои истеъмолии

ма[сулот:

а) усул[ои ба[оди[ии баллb ва омехта

б) усули нишонди[анда[ои rиёсb

в) ба[оди[ии баллb, нишонди[анда[ои rиёсb, та[лили регрессионb

ва омехта

г) усул[ои та[лили регрессионb ва нишонди[анда[ои rиёсb

u) усул[ои омехта ва та[лили регрессионb

 

4. Нишонди[анда[ои асосии усули ба[оди[ии баллии муrаррарb:

а) ба[ои баллии инфиродb

б) ба[ои баллии оммавb

в) ба[ои баллb ва вазни rиёсb

г) ба[ои баллb, вазни rиёс ва арзиши 1 балл

u) ба[ои баллb ва арзиши 1 балл

 

5. Нишонди[анда[ои асосии усули ба[оди[ии баллии такмилёфта:

а) нархи баланд ва xорb

б) нархи xорb ва паст

в) нархи паст ва баланд

г) дар нуrта[ои а, б, в ва u овардашуда

u) нархи баланд, нархи xорb ва нархи паст

{АФТАИ {АШТУМ

Мафзeи 9. РО{У УСЛУБ{ОИ НАРХГУЗОРИИ ВАЗЪИ БОЗОРИРО БАЭЪТИБОРГИРАНДА

НАRША:

9.1. Ро[[ои муrаррарии нархгузории бозоргонb

9.2. Услуб[ои махсуси нархгузории бозоргонb

 

9.1. Ро[[ои муrаррарии нархгузории бозоргонb

Дар xараёни нархгузории иrтисоди бозоргонb ро[[ои муайяне истифода мешавад, ки асоси онро вазъи бозорb ва таносуби талаботу пешни[оди дар он амалкунанда ташкил меди[ад. Он[о мешаванд муrаррарb (ауксионb, тиxоратb) ва махсус (лаuжанда, [удудb, безарарb, сегона, марженалb).

Бо усули ауксионb нархи ма[сулот (На) ба таври зерин муайян мегардад:

 

На = Н_И + Н_И

 

Нархи ауксионb, [амчун [осили xамъи нархи ибтидоb (Н_И) ва болонархии ба он ( Ни) муrаррар гардида, муайян карда мешавад.

Дар бозор харидуфурeши мол бисёр ваrт бо усулинархгузории тиxоратb xараён мегирад, ки шакли соддатарини он амалро бо таври зерин ифода кардан мункин аст:

 

H т= H и+Бф

 

дар он xо: Нт-нархи тиxоратb;

    Ни-нархи ибтидоb;

    Бф-болонархии фурeшанда.               

 

9.2. Услуб[ои махсуси нархгузории бозоргонb

Услуб[ои махсуси бозоргонb аз намуд[ои зерин иборат мебошад: [удудb, лаuжанда, безарарb, сегона ва маржиналb.

Дар таxрибаи нархгузорb ду тарзи [исоби нархи [удудb (лимитb) (Н_{УД) маълум аст. Тарзи якум бо формулаи зерин

 

Н_{УД = Нб + Нб

 

ифода мегардад. Асоси онро нархи базавb (Нб) ва болонархии он (sНб) ташкил менамояд. Тарзи дуюми нархгузории [удудb мураккабтар буда, формулаи онро [амчун

 

Н_{УД = Нб  + С_И х К_С

ифода кардан мумкин аст. Нархи ма[сулот [амчун нархи базавb ва [осили зарби самараи иrтисодии ма[сулот (С_И) ба зариби самаранокb (К_С) муайян мешавад.

Тарзи [исоби нархи лаuжандаи ма[сулот (Н_ЛАF) хеле мураккаб аст. Зеро, формулаи он таuйирёбии нархи восита[ои асосb, rувваи корb, ашё ва масоле[ро вобаста ба вазъияти иrтисодии баамаломада ва мувофиrи шартномаи басташуда тасвир мекунад:

 

        Н_ЛАF = Нб х (С + V + М) /100

ё

        Н_ЛАF  = Нб /100 (С + V + М)

 

дар ин xо: С-нишонди[андаи нисбии rимати таuйирнаёбанда - арзиши

              фонд[ои асосb, %;

              V - нишонди[андаи нисбии rимати таuйирёбанда – арзиши

              ашё ва масоле[, %;

 М - нишонди[андаи нисбии rимати таuйирёбанда - арзиши     

 rувваи корb, %.

 

 

АДАБИЁТ: 8, 10, 14, 15, 20, 48, 58, 66, 71, 80, 83. 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи «Ро[у услуб[ои нархгузории вазъи бозориро

Баэътиборгиранда»

1. Гурe[бандии ро[у услуб[ои нархгузории бозоргонb:

а) муrаррарb ва махсус

б) муrаррарb ва бозоргонb

в) бозоргонb ва муrаррарb

г) махсус ва бозоргонb

u) дар нуrта[ои а, б, в ва г овардашуда

 

2. Намуд[ои ро[[ои муrаррарии нархгузории бозоргонb

а) ауксионb

б) ауксионb ва тиxоратb

в) тиxоратb

г) махсус

u) дар нуrта[ои а, б, в ва г овардашуда

 

3. Намуд[ои услуб[ои махсуси нархгузории бозоргонb:

а) маржиналb ва лаuжанда

б) лаuжанда ва махсус

в) лаuжанда, [удудb, безарарb, сегона ва маржиналb

г) [удудb ва безарарb

u) безарарb ва сегона

 

4. Нишонди[анда[ои нархи лаuжандаро муайянкунанда:

а) нархи базавb ва арзиши rувваи корb

б) арзиши rувваи корb ва ашё

в) арзиши ашё ва нархи базавb

г) нархи базавb, арзиши фонд[ои асосb, ашё ва rувваи корb

u) арзиши фонд[ои асосb ва rувваи корb

 

5. Нишонди[анда[ои нархи безарариро муайянкунанда:

а) хароxоти доимb ва таuйирёбанда

б) зариби [олати безарарb

в) [аxми фурeши безарарb

г) хароxоти таuйирёбанда ва [аxми фурeши безарарb

u) дар нуrта[ои а, б, в ва г овардашуда

{АФТАИ НE{УМ

Тараrrиёти иrтисодb

Нарх дар интихоби модели тараrrиёти иrтисодb наrши му[имро иxро менамояд. Дар бозор талаботу пешни[од ба воситаи нарх омeхта шуда, мувозинати бозорb та[лил мегардад.

Иrтисодиёт дар мазмуни аввалаи худ [амчун ма[орати хонадорb фа[мида шуда, асоси хоxагидориро ташкил менамояд. Одатан, [амаи захира[ои исте[солb (rувваи корb, захира[ои табиb ва сармоя) дар ихтиёри маrомот[ои ма[аллии идоракунb мебошанд. Корхона[о иrтидори муайяни исте[солb доранд, ки он[о барои исте[соли ма[сулот, иxроиши кор ё хизматрасонb истифода бурда мешаванд. Дар маxмўъ маrомот[ои ма[аллb ва корхона[о асоси иrтисодиёти миллиро ташкил менамоянд. Барои он ки талаботи истеъмолии а[олb rонеъ гардад, бояд ма[сулот исте[сол карда шавад. Исте[соли ма[сулот сафарбар кардани [амаи захира[оро талаб менамояд. Дар навбати худ хароxоти захира[ои сафарбаргардида бояд пардохта шавад.

Бо амали якxояи маrомот[ои ма[аллии идоракунb ва корхона[о гардиши исте[солот таъмин мегардад. Гардиши исте[солот xараёни дутарафа мебошад. Аз тарафи маrомот[ои ма[аллии идоракунb ба ихтиёри корхона[о бо маrсади исте[соли ма[сулот захира[ои исте[солb дода мешаванд. Корхона захира[оро истифода бурда, ба коргарон музди ме[нат, фоизи rарз ва [аrrи истифодаи захира[ои табииро меди[ад. Коргарон ба ивази музди ме[нат ма[сулот мехаранд ва талаботи худро rонеъ мегардонанд. Ин гуна амали бо маrсади гардиши молро таъмин намудан бояд доимо давом дода шавад.

Таъмин намудани гирдгардиши мол дар система[ои иrтисодb бо ро[[ои гуногун [ал гардидааст. Асосан, ду ро[и [алли он[о мавxуд аст. Якум, ба нарх[о имконият дода шавад, ки дар бозор истифодаи захира[оро идора намояд. Дуюм, истифодаи захира[о бо амалиёт[ои сиёсb ва маъмурb идора карда шавад.

12.2. Мавrеи нарх дар омeзиш ва та[лили талабу пешни[од

Омўзиши талабот ва пешни[од ба масъала[ои му[имтарин ва мураккабтарини иrтисоди бозоргонb дохил мешавад, зеро асоси иrтисоди бозоргониро талабот ва пешни[од ташкил менамояд. Ма[з туфайли он ба вазъи бозор ба[о дода мешавад. Вазъи бозор маxмeи аломат[ое, ки [олати инкишофи иrтисодиёт ва бозорро дар давраи муайян нишон меди[ад. Ба аломат[ои иrтисодb даромади пулb, нарх, талабот ба мол, [аxм ва таркиби захира[ои моддb дохил мешаванд.

Талабот ва пешни[од аз рўйи нишонди[анда[о ва намуди ма[сулот омўхта мешаванд. Тибrи нишонди[анда[о он[о ба макроиrтисодb, микроиrтисодb ва минтаrавb таrсим мешаванд. Омўзиши талабот ва пешни[оди макроиrтисодb аз рўйи маxмўи нишонди[анда[ои иrтисодиёти миллb, микроиrтисодb мувофиrи маълумот[ои корхонаи ало[ида ва минтаrавb тибrи маълумот[ои вилоятb, ша[рb ва но[иявb xараён мегирад. Аз рўйи нишонди[анда[о омўзиши талабот ва пешни[од бо во[иди ченак[ои молb (аслb) ва пулb гузаронида мешавад. Во[иди молиро, асосан, дар миrёси корхона ва ё як намуди ма[сулот истифода мебаранд.

Бо истифодаи модели оддитарини иrтисоди бозоргонb ягон ма[сулоти ало[идаро, масалан uалларо аз нуrтаи назари таъсири нарх ба талабот ва пешни[од меомўзем.

Омўзиши талабот. {аxми талаботи истеъмолкунанда ба uалла аз омил[ои зерин вобаста аст: [аxми даромади истеъмолкунанда, миrдори uаллаи харидамешуда, нархи ма[сулоти uалларо ивазкунанда, нархи навъ[ои гуногуни uалла, шумораи харидорон, шавrу майли истеъмолкунанда нисбат ба ма[сулоти аз он тайёршаванда.

{аxми талабот вобаста ба сат[и нарх номутаносиб таuйир меёбад. Бо баробари пастшавии нарх [аxми талабот меафзояд ва дар натиxаи баландшавии он [аxми талабот кам мешавад. Яъне дар байни [аxми талабот ва нарх вобастагии баръакс мавxуд аст, ки онро rонуни талабот меноманд.

Омўзиши пешни[од. Бо тасвири графикb мо метавонем [олати пешни[одро дар бозор омўзем ва та[лил намоем. Ба фаъолияти исте[солкунанда ва ма[сулотфурўшандагон якчанд омил[ои иrтисодb таъсир мерасонанд. {аxми пешни[од аз омил[ои зерин, ба монанди хароxоти исте[солот, маrсади асосии ма[сулот исте[солкунанда ([ама ваrт фоидаи зиёд гирифтан ё дар натиxаи паст кардани нарх) ва нархи муrарраршуда вобаста мебошад.

{амин тавр, дар байни нарх ва [аxми пешни[од вобастагии мустаrим мавxуд аст, ки онро rонуни пешни[од меноманд.

 

12.3. Та[лили мувозинати бозор ва механизми танзими давлатии нарх

Ба мувозинати бозори мол аз рўйи маълумот[ои модели талаботу пешни[од ба[о дода мешавад. Мувозинати бозорро нархи баробарвазн таъмин менамояд. Нархи баробарвазн гуфта, таносуби устувори талаботу пешни[одро мефа[мад. Агар дар бозори мол нархи баробарвазн амал намоянд, ин аз он ша[одат меди[ад, ки [ам талаботи иrтисодии ма[сулотисте[солкунанда ва [ам истеъмолкунанда яку якбора rонеъ гардонида шудааст. Яъне, [аxми ма[сулоти исте[солгардида талаботи а[олиро rонеъ мегардонад ва исте[солкунанда аз фаъолияти хоxагидорb фоидаи дилхо[ мегирад.

Нархи баробарвазн дар натиxаи ба [амдигар пайваст кардани «хати талабот» ва «хати пешни[од» дар нуrтаи бурриши он[о [осил мешавад. Дар ин [олат баробарии нарх[ои бозорb ба нархи баробарвазн нисбатан таъмин мегардад.

Маълумот[ои дар омўзиши талабот ва пешни[од овардашударо истифода бурда, [олати баробарвазнии бозорро та[лил менамоем. Барои он боз як графики координатро тартиб меди[ем, ки дар хати шоrулии он сат[и нарх ва уфуrb - [аxми талабот ва пешни[од инъикос мегардад. Онро графики «Баробарвазнии бозор» меноманд. Ба он маълумот[ои график[ои «хати талабот» ва «хати пешни[од» мунтаносибан xойгир карда мешаванд.

Дар график xойи буриши хат[о бо [арфи Р ифода мегардад, ки rимати он ба Р (300, 600) баробар аст. Яъне, [ангоми нархи ма[сулот ба 300 сомонb баробар будан, 600 кг uалла харида мешавад. Талаботи истеъмолкунанда [ангоми ба маблаuи 180 [азор сомонb харидани uалла rонеъ мегардад ва аз [аxми он исте[солкунанда фоидаи дилхо[ мегирад.

АДАБИЁТ: 1, 10, 15, 16, 20, 28, 31, 38, 59, 76.

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Истеъмолb»

1. Хизматрасони[ои истеъмолb:

а) маxмeъ оид ба андоза ва ченак[ои тариф[о

б) маxмeъи андоз[ои хизматрасони[ои истеъмолb

в) маxмeъи ченак[ои хизматрасони[ои истеъмолb

г) маxмeъи пардохт[ои хизматрасони[ои истеъмолb

u) маxмeъи мизон[о оид ба андоза ва ченаки пардохти

хизматрасони[ои истеъмолb

 

2. Гурe[[ои асосии хизматрасони[ои истеъмолb:

а) хизматрасони[ои исте[солb ва а[олb

б) хизматрасони[ои исте[солb ва инфиродb

в) хизматрасони[ои а[олb ва оммавb

г) хизматрасони[ои исте[солb ва оммавb

u) хизматрасони[ои оммавb ва а[олb

 

3. Таснифоти хизматрасони[ои истеъмолb:

а) танзимшавандаи давлатb ва озод амакунанда

б) танзимшаванда, худтанзимшаванда ва озодамалкунанда

в) озодамалкунанда ва худтанзимшаванда

г) худтанзимшаванда ва танзимшавандаи давлатb

u) озодамалкунанда ва танзимнашаванда

 

4. Маxмeаи хизматрасони[ои истеъмолb дар шароити

бозор:

а) барномавии истеъмолкунандагон ва бонкb

б) бонк[ои тиxоратb ва давлатb

в) сайё[b ва бонк[ои тиxоратb

г) сайё[b, бонкb ва барномавии истеъмолкунандагон

u) бонк[ои тиxоратb ва сайё[b

 

5. Гурe[[ои маxмeаи хизматрасони[ои истеъмолb аз рeйи хосияти

пайдоиш ва амал кардан:

а) хизматрасони[ои таrсимшаванда

б) наrлиётb, гумрукb ва алоrавb

в) хизматрасони[ои таrсимшаванда ва таrсимнашаванда

г) хизматрасон[ои таrсимшаванда

u) гумрукb, алоrавb ва таrсимшаванда

Мавзeи 15. ИМКОНИЯТ{ОИ ИСТИФОДАБАРИИ ТАРИФ{ОИ

  ХИЗМАТРАСОНИ{ОИ ИСТЕ{СОЛB

НАRША:

15.1. Таъиноти тариф[ои боркашонb бо наrлиёти автомобилb

15.2. Мо[ияти тариф[ои боркашонb бо ро[и о[ан

15.3. Афзалият ва ма[дудият[ои тариф[ои боркашонb бо ро[и обb

 

15.1. Таъиноти тариф[ои боркашонb бо наrлиёти автомобилb

Наrлиёти автомобилb омили асосии фаъолияти самараноки иrтисодb [исобида мешавад. Фаъолияти самаранокии наrлиёти автомобилb ва сифати ро[[ои автомобилb суръати тези афзоиши ма[сулоти умумии миллииро таъмин менамояд.

Инро ба эътибор гирифта, {укумати Xум[урии Тоxикистон сохтмон ва таъмири ро[[ои автомобилгарди мамлакатро со[а[ои афзалиятнок [исобида, барои тараrrиёти он а[амияти аввалиндараxа додааст. Наrлиёти автомобилb зернизоми му[ими со[а[ои наrлиёт [исобида шуда, дар вобастагb бо наrлиёт[ои ро[[ои о[ану обb фаъолият мекунад.

Со[аи наrлиёти автомобилb якчанд хусусият[ои му[им доранд, ки ба xараёни нархгузорb таъсири муайян мерасонад. Наrлиёти автомобилb хислати зуд[аракатию чапuалатb дошта, бо сурати тез борро то истеъмолкунанда мерасад.

Афзалияти асосии наrлиёти автомобилb дар он аст, ки бо воситаи он бор мустаrиман аз анбори исте[солкунанда то xойи зарурb бе аз нав бор кардану фаровардан бурда расонида мешавад. Вале сат[и хароxотb боркашонb ба [ар во[иди бор дар наrлиёти автомобилb нисбат ба дигар наrлиётро баланд мебошад.

Донистан зарур аст, ки арзиши аслии боркашонии автомобилb нисбат ба дигар намуди наrлиёт[о (масалан, ро[и о[ан, обb) баланд буда, аз омил[ои зерини иrтисодb вобаста аст, аз он xумла: 

1) иrтидори боркашонии автомобил[о;

2) музди ме[нати коргарон;

3) намуд ва сарфаи сeзишворb;

4) шароит[ои ро[ию табий.

Дар Xум[урии Тоxикистон арзиши аслии боркашонb аз шароит[ои ро[ию табиb вобастагии зиёд дорад, зеро 93% масо[ати онро кe[истон ишuол кардааст.

Тариф[ои боркашонии наrлиёти автомобилb ба намуд[ои зерин xудо мешаванд: а) корбайъ, б) ваrтбайъ ва в) ба тариф[ои боркашонии байниша[рb ва байналхаrb. 

15.2. Мо[ияти тариф[ои боркашонb бо ро[и о[ан

 

Ро[и о[ан со[аи махсуси низоми наrлиётb [исобида мешавад. Фаъолияти самаранокии ро[и о[ан рушди мунтазами тараrrиёти иrтисодиро таъмин менамояд.

Ду самти асосии фаъолияти наrлиёти ро[и о[ан нархгузорb карда мешавад, аз он xумла: а) боркашонb ва б) мусофиркашонb. Дар иrтисодиёт [ар дуи он мавrеи му[имро ишuол менамояд.

Вале боркашони самти самараноктарини фаъолияти наrлиёти ро[и о[ан ба шумор рафта, хусусият[ои муайяни нархгузориро дорост, ки дар асоси он[о сат[и хароxот[ои боркашонb [исоб мегардад.

Афзалияти асосии наrлиёти ро[и о[ан аз rобилияти зиёд боргузаронb иборат аст. Бо [амин сабаб арзиши аслии боркашонb ба як во[иди бор бо наrлиёти ро[и о[ан нисбат ба автомобилb паст аст. Фоидаи меъёрии барои таъмин намудани самаранокии фаъолияти наrлиёти ро[и о[ан, ки нисбат ба як rатора – шабонарeзb [айати якшаклаи [аракаткунанда, вобаста ба масофаи боркашонb муайян мегардад.

Наrлиёти ро[и о[ан асосан дар боргардишии беруниrтисодии Xум[урии Тоxикистон истифода шуда, дар он [иссаи зиёдро ишuол менамояд. Барои [исоби арзиши боркашонb нархномаи «Тариф[ои боркашонb бо ро[и о[ан» истифода бурда мешавад.

Тариф[ои наrлиёти ро[и о[ан мусофиркашонb ва боркашонb ду хел мешаванд: а) танзимшаванда ва б) озодамалкунанда. Дар фаъолияти беруниrтисодb бошад, асосан, тариф[ои озодамалкунанда истифода ёфтаанд.

 

15.3. Афзалият ва ма[дудият[ои тариф[ои бокашонb бо ро[и обb

Наrлиёти обb ин ро[и анъанавию rадимтарини боркашонb ва мусофиркашонb [исобида шуда, rобилияти зиёди боргузаронb дорад ва дар инкишофёбии муносибат[ои тиxоратии xа[онb наrши му[имро мебозад. Боркашонb бо наrлиёти обb бо ро[[ои xудогона xараён мегирад. Дар асоси он низоми ягонаи наrлиёти ро[и обиро ташкил ва инкишоф додан uайриимконпазир аст.

Барои муайян кардани арзиши боркашонb ва мусофиркашонb бо наrлиёти ро[и обb низоми тариф[о истифода бурда мешавад. Асоси ин низомро арзиши аслии кори иxрошуда ва фоидаи муrарраргардида ташкил менамояд, ки сат[и он[о ба омил[ои гуногун вобаста аст.

Ба омил[ои асосии арзиши аслии боркашониро (мусофиркашонb)-ро бавуxудоваранда дохил мешавад: а) афзалият; б) ма[дудият ва в) таъмин намудани фаъолияти бехатарии наrлиёти обb. Яъне, ба арзиши аслии боркашонb ва мусофиркашонb бо наrлиёти ро[и обb маxмeи омил[ои иrтисодb таъсир мерасонад, ки аз шароит ва муносибат[ои дохилb ва берунииrтисодb вобастаанд.

Афзалият[ои боркашонb бо ро[и обb аз ин[о иборатанд: а) rобилияти зиёди боргузаронb, б) нисбатан арзиши аслии пасти боркашонb ва в) талаби маблаuгузории зиёд.

Бо баробари афзалият[о боркашонb бо ро[и обb ма[дудият[о [ам дорад, аз он xумла, ба он[о дохил мешавад: паст будани суръати боркашонb, дарознокии масофаи боркашонb, хатарнокb ва мавсимнокии фаъолият.

Низоми тариф[ои боркашонb бо ро[и обb дар асоси нархномаи тасдиrшуда муайян мегардад. Умуман, тариф[ои боркашонии обb ба гурe[[ои зерин таrсим мешавад: 1) тибrи киштиронb; 2) аз рeйи намуд[ои боркашонb ва 3) намуд[ои бор. Тариф[ои боркашонии обb аз рeйи намуд[ои ма[сулот равонакунb ба киштигардb, контейнерb, маxмeавb ва майда таrсим мешаванд.

Тариф[ои мусофиркашонb бо ро[и обb ба таври зерин таснифот мешавад: а) киштигардb; б) воситаи алоrа; в) дарознокии рафтуомад; г) суръати [аракат; д) шароит[ои рафтуомад ва uайра.

 

АДАБИЁТ: 6, 10, 14, 15, 19, 20, 35, 58, 66, 71.

 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи «Имконият[ои истифодабарии тариф[ои хизматрасони[ои

исте[солb»

1. Намуд[ои тариф[ои наrлиёти автомобилb:

а) корбайъ ва тариф[ои боркашонb

б) корбайъ, ваrтбайъ, тариф[ои боркашонии байниша[рb

ва байналхалrb

в) ваrтбайъ ва тариф[ои боркашонb

г) намуд[ои дар нуrта[ои а, б ва в овардашуда

u) корбайъ ва ваrтбайъ

 

2. Таснифоти омил[ои ба тариф[ои наrлиёти автомобилb

таъсиркунанда:

а) иrтисодb ва исте[солb

б) исте[солb ва иrтисодb

в) ро[и табиb ва исте[солb

г) иrтисодb ва ро[и табиb

u) иrтисодb, исте[солb, ро[и табиb

 

3. Омил[ои иrтисодии тариф[ои наrлиёти автомобилиро  

муайянкунанда:

а) иrтидори боркашонии автомобил[о

б) музди ме[нати коргарон

в) дар нуrтаи а, б, г ва u овардашуда

г) намуд ва сарфаи сeзишворb

u) шароит[ои ро[ию табиb

 

4. Омил[ои иrтисодии арзиши боркашонии наrлиёти ро[и о[анро

муайянкунанда:

а) rитъаи ро[и о[ан, намуди rатора ва шиддатнокии боркашонb

б) намуди rатора ва шиддатнокии боркашонb

в) шиддатнокии боркашонb ва rитъаи ро[и о[ан

г) rитъаи ро[и о[ан ва намуди rатора

u) дар нуrта[ои а, б, в ва г овардашуда

 

5. Мизони тариф[ои боркашонb бо ро[и о[ан:

а) аз рeйи rатора ва тонна муайян мегардад

б) аз рeйи тонна ва тонна-километр муайян мегардад

в) аз рeйи rатора-километр ва тонна-километр муайян мегардад

г) аз рeйи тонна, rатора, тонна-километр, rатора километр

муайян мегардад

u) аз рeйи дар нуrта[ои а, б, в ва г оварда шуда муайян мегардад

 

 

Мавзeи 16. ТАРИФ{ОИ ХИЗМАТРАСОНИ{ОИ А{ОЛB ВА ГУМРУКB

НАRША:

16.1. А[амият ва таснифоти тариф[ои хизматрасонии маишb

16.2. Наrш ва гурe[бандии тариф[о ба хизматрасонии алоrавb

16.3. Сиёсати гумрукb ва тавсифи хислат[ои тарифи он

 

16.1. А[амият ва таснифоти тариф[ои хизматрасонии маишb

Бо баробари баланд шудани сат[и зиндагии а[олb [аxми хизматрасони[ои маишии пулакb ва бепул ба он[о меафзояд.

Аз рeйи а[амияти иxтимоb хизматрасони[ои маишb дар Xум[урии Тоxикистон ба ду гурe[и асосb таrсим мешавад: 1) хизматрасонии махсуси а[амияти иxтимоb дошта ва  2) хизматрасонии муrаррарb (оммавb).

Хизматрасони[ои махсус барои таъминоти шароит[ои [аёти а[олb а[амияти калон дорад. Ба ин намуди хизматрасони[о таъминоти а[олb ба хона ва rонеъ гардонидани э[тиёx[ои тиббии он[о дохил мешаванд.

Тариф[ои хизматрасони[ои маишb талаботи оммавb дошта, тан[о тибrи омил[ои бозорb, яъне вазъи талабу пешни[од муайян мешаванд. Сат[и нарх ва тариф[о ба ин хизматрасони[о аз омил[ои xуuрофию мавсимнокb вобаста буда, таъсири он[о тибrи таrсимшавии минтаrавb ифода мегардад.

Тариф[ои хизматрасони[ои маишb аз рeйи арзиши истеъмолии он[о муайян шуда, rисман ба исте[соли арзиш[ои истеъмолb, ки талаботи инфиродиро rонеъ мегардонад, вобастаанд. Яъне дар ин маврид тариф[ои ин хизматрасони[о аз хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат ва ба нархи ма[сулот[ои истеъмолии оммавb алоrамандb дорад. Агар дар xараёни хизматрасони[о арзиш[ои истеъмолb бунёд нагарданд, он го[ тариф[о тан[о аз рeйи миrдор ва сифати ме[нати зарури xамъиятb сарфшуда муайян карда мешаванд.

Умуман, сат[и тариф[ои хизматрасони[ои маиширо омил[ои зерин муайян мекунанд: а) тариф[о ба хона[ои истиrоматb ; б) сифати хизматрасони[ои наrлиётb ва в) сифати хизматрасонии алоrавb.

 Аз рeйи амалиёт дар бозор тариф[ои хизматрасони[ои маишb таснифот мешаванд: а) озодамалкунанда; б) пурра танзимшаванда ва в) ма[дуд танзимшаванда.

Танзими давлатии тариф[о ба хизматрасони[ои манзилb-коммуналb вобаста ба вазъият[ои сиёсb , молиявb, маблаuгузорb ва дигар масъала[ои иrтисоди бозоргонb бояд xараён гирад.

 

16.2. Наrш ва гурe[банди[ои тариф[о ба хизматрасонии алоrавb

 

Хизматрасони[ои алоrавb дар тараrrиёти иrтисодии Xум[урии Тоxикистон наrши му[имро бозида аз почта ва барrb иборатанд. Мувофиrи таснифот хизматрасон[ои алоrавb гурe[бандb мешаванд: а) танзимшаванда; б) озодамакунанда ва в) хусусb. Хизматрасон[ои танзимшаванда аз рeйи миrёс ба xум[уриявb ва но[иявb таrсим шуда, аз тарафи маrомот[ои давлатии марказb ва ма[аллb xорb гардида, ба назорат гирифта мешаванд.

Мавrеи амалиёти хизматрасони[ои алоrавии танзимшавандаи xум[уриявb нисбатан усутувор буда, намуд[ои фаъолият[ои гуногунро , аз он xумла дастрас кардани нафаrа, хату мактуб[о, рeзнома[о, маxалла[о, интиrоли пулb ва ёрдампули[о, алоrаи телефон[ои байналмиллалиро дар бар мегирад. Дар шароити инкишофёбии муносибат[ои бозоргонb ба ихтиёри ташкилот[ои буxетb додани шабакаи алоrавии шо[ро[b ва дастрас кардани маълумот[о а[амиятнок дониста мешавад. Бо баробари он хизматрасони[ои алоrавb оид ба намоиш[ои телевизионb ва барнома[ои радио мавrеи му[имро ишuол менамояд.

Дар миrёси но[иявb ба хизматрасони[ои танзимшаванда пардохти истифодабарии телефон[ои ша[рb (но[иявb), xойгир кардани нуrта[ои телефонb, гуфтугузор бо телефон-автомат[ои ма[аллb дохил мешавад.

Тариф[ои озодамалкунанда аз тарафи ташкилот[ои алоrавb, ки дар асоси хароxот[ои xорb ва фоидаи муrарраршудаанд, муайян мегарданд.

 

16.3. Сиёсати гумрукb ва тавсифи хислат[ои тариф[ои он

Кодекси гумруки Xум[урии Тоxикистон аз 1 январи соли 2005 мавриди амал rарор дода шуда, асос[ои [уrуrb, иrтисодb ва ташкили фаъолияти гумрукиро дар мамлакат муайян менамояд. Мавrеи му[имро боб[ои пардохти гумрукb ва хироx[ои гумрукb, муайян намудани арзиши гумрукии мол, [исоби боx[ои гумрукb ва андоз, тартиб ва мe[лати пардохти гумрукb ва андоз ишuол кардааст. 

Тариф[о мувофиrи Кодекси гумруки Xум[урии Тоxикистон муайян гардида, амали он[о ба назорати давлатb гирифта шудааст, ки аз сиёсати он бармеояд. Дар он таркиби тариф[о, намуди тариф[о ва таркиби боx[ои гумрукb, тартиб ва методологияи пардохт[ои гумрукb, шароит[ои савдо, сиёсb ва дигар фаъолият[ои беруниrтисодb муайян гардидааст.

Кодекси гумруки Xум[урии Тоxикистон аз рeйи талабот[ои созишномаи асосb оид ба тариф[ои гумрукb (ГАТТ), ки мо[ият ва хислат[ои тариф[ои гумрукии байналмиллалиро муайян менамояд, тартиб дода шудааст.

Созишнома [амчун механизми асосии батанзимдарории муносибат[ои берунииrтисодb мамлакат амал менамояд. Кодекси гумруки Xум[урии Тоxикистон аз якчанд rисм ва модда[ои ало[ида ба [амдигар вобаста иборат буда, шарт[ои зарурии [амкории самараноки мамлакатро дар доираи иrтисодиёти xа[онb дорад.

Ду хосияти асосии кодекси мазкурро чунин ифода кардан мумкин аст: 1) муста[кам кардани фазои ягонаи иrтисодии мамлакат, таъмин намудани ягонагии сиёсати гумрукb, rонунгузории гумрукb ва хадамоти гумрукb; 2) ниго[ доштани сарварии меъёр[ои созишнома[ои байналмиллалb.

Умуман, дар таxрибаи нархгузорb якчанд усул[ои муайян кардани арзиши гумрукии мол истифода бурда мешавад, аз он xумла; 1) усули ба нархи харидуфурeши мол[ои воридотшаванда асосёфта; 2) усули ба нархи харидуфурeши мол[ои комилан мутобиr асосёфта; 3) усули ба нархи харидуфурeши мол[ои якхела асосёфта; 4) усули ба тар[и арзиш асосёфта; 5) усули ба xамъи арзиш асосёфта ва 6) усули э[тиётb.

 

АДАБИЁТ: 4, 10, 14, 15, 17, 19, 20, 24, 35, 41, 42, 71.

 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

 

Оид ба мавзeи «Тариф[ои хизматрасони[ои а[олb ва гумрукb»

 

1. Тариф[ои хизматрасонии маишb аз рeйи а[амиятнокии иxтимоb:

а) хизматрасонии муrаррарb

б) хизматрасонии а[олb

в) хизматрасонии кормандон

г) хизматрасони[ои махсус ва муrаррарb

u) хизматрасонии муrаррарb

 

2. Омил[ои тариф[ои хизматрасони[ои маиширо муайянкунанда:

а) тариф[о ба хона[ои истиrоматb

б) сифати хизматрасони[ои наrлиётb ва алоrа, тариф[ои хона[ои

истиrоматb

в) сифати хизматрасонии алоrа

г) сифати хизматрасони[ои наrлиётb

u) сифати хизматрасони[ои наrлиётb ва алоrа

 

3. Таснифоти тариф[ои хизматрасони[ои маишb:

а) озодамалкунанда ва озодамалнакунанда

б) ма[дуд танзимшаванда ва пурра танзимшаванда

в) озодамалкунанда, пурра танзимшаванда ва ма[дуд

танзимшаванда

г) пурра танзимшаванда ва танзимнашаванда

u) танзимшаванда ва озодамалкунанда

 

4. Таснифоти хизматрасони[ои алоrавb:

а) танзимшаванда ва xум[уриявb

б) танзимшаванда, озодамалкунанда ва хусусb

в) танзимшаванда ва озодамалкунанда

г) ма[аллb ва танзимшаванда

u) озодамалкунанда ва ма[аллb

 

5. Намуд[ои фаъолият[ои хизматрасони[ои алоrавb:

а) дастрас кардани нафаrа, хату мактуб[о

б) дастрас кардани маxалла ва рeзнома[о

в) дар нуrта[ои а, б, г ва u овардашуда

г) интиrоли пулb ва ёрдампули[о, алоrаи телефон[ои байналхалrb

u) ба ихтиёри ташкилот[о додани шабака[ои алоrавии шо[ро[b

 

{АФТАИ ЧА{ОРДА{УМ

 

Мавзeи 17. ТАРЗУ ХУСУСИЯТ{ОИ АСОСИИ НАРХГУЗОРB ДАР САНОАТ ВА КИШОВАРЗB

НАRША:

17.1. Тарзи нархгузорb дар саноат

17.2. Хусусият[ои нархгузорb дар со[аи кишоварзb

 

Тарзи нархгузорb дар саноат

{ар со[аи мухталифи иrтисодиёти миллb хусусият[ои ба худ хос дорад, ки [ангоми нархгузорb бояд ба эътибор гирифта шаванд. Аз ин нуrтаи назар омeзиши тарзи нархгузорb ба ма[сулот[ои саноатb, кишоварзb, саноати коркард, сeзишворию барrb ва дигар со[а[о зарурати му[им пайдо мекунад. Нархгузорb дар [амаи со[а[ои мухталиф тибrи методологияи ягона, дар асоси модели бунёд ва инкишофи иrтисоди бозоргонb xараён мегирад. Вале механизми дар амал татбиrи он гуногун аст ва вобаста ба шароити иrтисоди бозоргонии Xум[урии Тоxикистон xорb карда мешавад.

Xараёни нархгузорb аз нарх[ои ма[сулоти саноатb ибтидо мегирад, зеро саноат со[аи базавии иrтисодиёти миллb ба шумор меравад. Нарх[ои ма[сулоти саноатb [амчун rисми таркибии системаи нархи иrтисоди бозоргонb [исобида мешаванд.

Равия[ои асосии мукаммалгардонии системаи нархи ма[сулоти саноатb дар шароити иrтисоди бозоргонb ба таври зерин муайян шудаанд: ривоxи xараёни интенсивии тараrrиёти саноат, захиракунии самаранок, паст кардани масоле[ uунxоиш, барruунxоиш ва истифодаи технологияи бепартов аст.

Бо гузариш ба иrтисоди бозоргонb асоснок кардани нарх[ои ма[сулоти саноатb ба истифодаи услуб[ои махсус зарурат пайдо мекунад. Зеро инкишофи равияи uайрихароxотии нархгузорb ба ма[сулоти саноатb талаб менамояд, ки сифат, манфиатнокb ва xаб[а[ои истеъмолии ма[сулот нисбат ба баландшавии нарх зиёдтар афзуда, ба беасос зиёдшавии хароxот ро[ дода нашавад, зарарнокb пурра бартараф карда шавад, маrоми истеъмолкунанда дар xараёни нархгузорb пурзeр гардад.

Барои ба[оди[b хусусият[ои истеъмолии ма[сулот меъёр[ои арзишb истифода бурда мешавад. Ба он[о меъёри хароxот, фоида, [аrrи пардохти истифодаи захира[ои табиb ва rувваи корb дохил карда шудаанд. Нарх[о аз рeйи меъёри хароxоти инфиродии барои ма[сулоти аниr сарфшаванда, ки пастшавии арзиши аслии ма[сулот, бе[таршавии сифат ва xаб[а[ои истеъмолии онро ба эътибор мегирад, муайян карда мешавад.

Дар асоси меъёр[о, методологияи [исоби арзиши аслb ва тартиби муайян кардани фоида таuйир ёфта, тарзи нави [исоби фоидаи истифодабарии захира[ои ме[натb ва фонд[ои асосb дар со[аи саноат ва корхона[ои он истифода бурда мешавад.

Xараёни нархгузорb дар со[аи мошинсозb хусусият[ои ба худ хос дорад. Дар ин со[а нарх xараёни тезнавшавии исте[соли ма[сулоти нави дорои нишонди[анда[ои баланди самаранокии иrтисодb доштаро бояд [авасманд намояд. Тарзи муайян кардани нархи [удудb (Н[) мавrеи му[имро ишuол менамояд, зеро бо воситаи он самараи иrтисодии ма[сулоти нав бе[тар ба инобат гирифта мешавад:

 

Н[ = Нб + Си * Км

дар ин xо: Нб – нархи базавb;

    Си – самараи иrтисодb;

    Км – зариби манфиатнокии самараро ифодакунанда.

            

17.2. {усусият[ои нархгузорb дар со[аи кишоварзb

Кишоварзb дар тараrrиёти иrтисодиёти миллии Xум[урии Тоxикистон наrши [алкунанда мебозад. Кишоварзb со[аи rадимтарин, анъанавb ва асосb [исобида мешавад. {аxми ма[сулоте, ки аз ашёи кишоварзb бароварда мешавад, дар таркиби боргардиши чакана [иссаи зиёдро ташкил мекунад, ки аз рeйи он ба маrоми со[а ба[о додан мумкин аст.

Кишоварзb, ки со[аи асосии комплекси агросаноатиро (КАС) ташкил менамояд, омeзиши масъала[ои нархгузорb дар [удуди он мувофиrи маrсад аст. Нарх[ои дар КАС истифодашаванда ба [амаи дигар нархи ма[сулот[о таъсири калон мерасонад ва дар бунёди системаи нархи иrтисоди бозоргонb наrши му[имро иxро мекунад. Он[о дар таъмин намудани таносуби нарх[ои хариди ма[сулоти кишоварзb, яклухт ва чаканаи мухталиф мавrеи му[имро ишuол менамоянд.

Нархгузорb дар миrёси комплекси агросаноатb дар асоси ба [исоб гирифтани хусусият[ои хоси тараrrиёти кишоварзb бояд xараён гирад. Ин хусусият[о аз он иборат аст: а) замин [амчун воситаи асосии исте[солот; б) xойивазшавии замин uайримконпазир; в) мавсимнокии исте[солоти со[аи растанипарварb; г) вобаста будани натиxаи исте[солот аз боду [аво, иrлим ва [осилхезии замин; u) бо туфайли тараrrиёбии со[аи кишоварзb таъминшавии мустаrилияти озуrавории мамлакат ва д) афзалиятнок донистани тараrrиёти кишоварзb пешравии иrтисодиро муайян менамоянд.

Нарх[ои комплексии агросаноатb системаи муайянро ташкил меди[ад, ки ба он нархи хариди ма[сулоти кишоварзb, нархи яклухти саноатb, тарифа[ои хизматрасонb, нарх[ои [исобb, шартномавb, бозорb, чаканаи танзимшаванда ва озод дохил гардидааст. Мо[ияти он[о дар мавзeи системаи нарх шар[ дода шудаанд.

Дар арафаи исло[оти нархгузорb маълум гардида буд, ки системаи нархи комплекси агросаноатии собиr Итти[оди Шeравb ба талабот[ои замона xавоб дода наметавонад. Сабаб[ои асосии ин вазъиятро ба таври зерин эзо[ додан мумкин аст. Чи rадаре ки хоxаги[о ма[сулоти зиёд исте[сол карда ба давлат фурeшанд, он[о [амон rадар зиёд зарар медиданд. Хусусан, вазъияти иrтисодии минтаrа[ои ашёбароранда бад буд. Зеро бо системаи нархи xорb rисми зиёди даромади миллии он[о ба манфиати минтаrа[ои ма[сулоти ни[оb исте[солкунанда аз нав таrсим мегардид. Дар натиxа бо сарфи ме[нати якхела минтаrа[о ба сат[и тараrrиёти нобаробари иrтисодb ноил мешуданд.

Илова бар он, дар натиxаи амали нодурусти системаи нархи xорb, номутаносибии нарх[о, [осилнокb ва музди ме[нат, мубодилоти эквивалентb вайрон гардид, дотатсияи давлатb зиёд шуд, ки он то ба 25% [иссаи даромади миллb расид. Муносибат[ои молию пулb инкишоф наёфт ва мустаrилияти иrтисодии хоxаги[о таъмин нагардид.

Барои он ки нархгузорb дар со[а[ои комплекси агросаноатb ба шароити иrтисоди бозоргонb мутобиr карда шавад, вазифа[ои зерин бояд иxро гарданд: а) нарх[ои xорb ба хароxоти xамъиятb наздик бошад; б) таносуби нарх[ои гуногуни со[а бо дигар нарх[ои иrтисодиёти миллb ва xа[онb риоя гардад; в) бозори истеъмолии ма[сулоти кишоварзb бунёд ёбад; г) мустаrилияти пурраи иrтисодии хоxаги[о таъмин шавад; u) нарх[ои шартномавb ва озод истифодаи васеъ ёбад; д) муносибат[ои молию пулb тараrrb намояд ва е) xандирии системаи нарх таъмин шуда, нарх[о оид ба истифодаи захира[ои табиb xорb карда шаванд. Он[о ба бе[тар кардани [олати молиявии со[аи кишоварзb ва вазъияти иxтимоии истеъмолкунандагон, бунёди бозори ма[сулоти озуrаворb ва таъмин намудани таносуби талабот ва пешни[од мусоидат мекунанд. Иxроиши ин вазифа[о ба худтаъминоти мамлакат бо озуrа замина мегузорад.

Дар системаи нархи иrтисоди бозоргонb ма[сулоти комплекси агросаноатb тартиб ва xорb кардани нарх[ои шартномавb, озоди яклухт, озоди чакана ва танзимшавандаи давлатb мавrеи му[имро ишuол менамояд.

 

АДАБИЁТ: 2, 10, 14, 15, 18, 20, 51, 56, 61, 66, 82.

 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

 

Оид ба мавзeи «Тарзу хусусият[ои асосии нархгузорb дар саноат ва

Кишоварзb»

 

1. Равия[ои асосии мукаммалгардонии системаи нархи ма[сулоти

саноатb:

а) ривоxи xараёни интенсивии тараrrиёти саноат

б) дар нуrта[ои а, в, г ва u оварда шуда

в) захиракунии самаранок

г) паст кардани масоле[uунxоиш ва барruунxоиш

u) истифодаи технологияи бепартов

 

2. Нишонди[анда[ои rоидаи uайрихароxотии нарх:

а) баландбардории сифати ма[сулот ва маrоми истеъмолкунанда

б) бе[тар кардани манфиатнокии ма[сулот

в) сифат, манфиатнокb, хусусият[ои истеъмолии ма[сулот,

фоиданокb ва маrоми истеъмолкунанда

г) бе[тар кардани хусусият[ои истеъмолии ма[сулот

u) баланд бардоштани маrоми истеъмолкунанда ва таъмин

намудани фоиданокии ма[сулот

 

3. Меъёр[ои ба[оди[ии хусусият[ои истеъмолии ма[сулоти

саноатb:

а) меъёр[ои хароxот ва фоида

б) меъёр[ои фоида ва [аrrи пардохти захира[ои табиb

в) меъёри [аrrи пардохти rувваи корb, меъёр[ои хароxот , фоида,

[аrrи пардохт[ои гуногун

г) захира[о ва rувваи корb

u) дар нуrта[ои а, б, в ва г овардашуда

 

4. Нишонди[анда[ои фоидаи ма[сулоти базавии саноатиро

муайянкунанда:

а) фоидаи музди ме[нат ва зариби фоида аз рeйи музди ме[нат

б) маблаuи хароxот барои ниго[дории таx[изот ва зариби фоида

аз рeйи фоидаи фонд[ои асосb

в) фонди музди ме[нат ва маблаuи хароxот барои ниго[дории

таx[изот

г) дар нуrта[ои а, б, в ва u овардашуда

u) фонди музди ме[нат ва зариби фоидаи он, маблаuи хароxот оид

ба ниго[дории таx[изот ва зариби фоидаи он

 

5. Намуд[ои нархи ма[сулоти саноатb:

а) нархи яклухт ва чакана

б) нархи яклухти озод, озоди чакана ва xорb

в) нархи шартномавb ва давлатb

г) нархи корхона, базавb ва муrоисавb

u) [амаи нарх[ои овардашуда ва uайра

Мавзeи 18. ТАРТИБУ УСЛУБ{ОИ НАРХГУЗОРB ДАР СОХТМОН, КОМПЛЕКСИ СEЗИШВОРB-БАРRB ВА ТАДRИRОТ{ОИ ИЛМB

НАRША:

18.1. Тартиби нархгузорb ба ма[сулоти сохтмон

18.2. Xаб[а[ои асосии нархгузорb дар комплекси сeзишворию

барrb

18.3. Услуби нархгузорb ба ма[сули илмию техникb

 

18.1. Тартиби нархгузорb ба ма[сулоти сохтмон

Сохтмон хусусият[ои хоси тараrrиётро дорост, ки тартиби нархгузории онро муайян менамояд. Хусусият[ои нархгузорb ба ма[сулоти сохтмон, омил[ои ба сат[и нарх таъсиркунанда ва намуди нарх[ои истифода бурда мешуда бояд омeхта шаванд.

{ангоми нархгузорb дар ин со[а арзиши инфиродии мавзеи ало[идаи сохтмон бояд муайян гардад, ки xараёни хеле мураккаб аст. Ба мавзеъ[ои сохтмони бино, иншоот[ои исте[солb, маъмурb, истиrоматb, таъиноти маданb – маишb ва амсоли он[о дохил мешаванд, ки арзиши он[о аз рeйи нархнома[ои давлатb ва шартномавb муайян мегарданд.

Ба сифати нархи асосии ма[сулоти сохтмонb – арзиши сметавии кор[ои сохтмонию васлгардонb rабул шудааст. Асоси онро хароxоти кор[ои xустуxeb, [уxxат[ои лои[авb ва нархнома[о ба [исоби 1 м.кв. майдони истиrоматb (майдони умумb) ва масо[ати исте[солии (тибrи во[иди иrтидор: тонна, rуттии шартb, xуфт, метри тeлонb, [арфи чопb ва uайра) 1 м3 [аxми кори сохтмонb ташкил меди[ад.

Дар xараёни нархгузорb ба ма[сулоти сохтмонb мавrеи му[имро тарзи тартиб додани арзиши кор[ои xустуxeb, арзиши сметаи кор[ои сохтмонию васлгарb, тартиби муайян кардани меъёру нархнома[ои гуногун ишuол менамояд.

Тарзи тартиб додан ва механизми xорb кардани нарх[ои шартномавb дар сохтмон яке аз масъала[ои му[имтарини нархгузории озод ба шумор меравад, ки он дорои хусусият[ои хос аст. Барои муайян кардани нарх[ои шартномавb, [исоб[ои сметавb ё арзиши [исобии сохтмон истифода меёбад. Системаи нишонди[анда[ои ба[оди[ии сат[и техникb ва сифати [уxxат[ои лои[авb – сметавb тартиб ва тасниф мегардад.

Дар сохтмони асосb маxмeи нарх[ои шартномавb вобаста ба намуд ва таъиноти ма[сулот, яъне илмию техникb, сохтмонb ва саноатb истифода бурда мешавад. {ар як намуди масоле[и сохтмон ба худ мувофиr хусусияти муайянкунии таркиб, тартиби ба мувофиrа ва тасдиr кардани нарх[ои шартномавb дорад. Нарх[ои шартномавb тибrи хароxоти исте[сол ва фурeши ма[сулот, сифату хусусият[ои истеъмолии он ва rобилияти пардохта тавонистани талабот муайян карда мешавад.

Маrоми му[имро принсип, усул ва услуб[ои нархгузории шартномавb (озод) ба масоле[и сохтмон ва тарзи xорb кардани он ишuол менамояд. Асос[ои нархгузории озодро дастуруламал ва нишондод[ои методии маrомот[ои сохтмонb оид ба истифодаи нарх[ои шартномавb дар сохтмон муайян кардааст.

Тартиби муайян кардани нархи шартномавb дар сохтмон якчанд амал[ои пайдарпайро дар бар мегирад.

Мувофиrи талабот[ои умумии нархномаи сохтмонb арзиши тартиб додани лои[а (Ал), [уxxати корb (А[к) ва нархи шартномавb (Нш) бо формула[ои зерин [исоб мегардад:

а) арзиши тартиб додани лои[а

 

Ал=А[к * Т₁

 

Бо аломати Т₁ арзиши лои[а нисбат ба арзиши [уxxати корb ифода шудааст.

б) арзиши тартиб додани [уxxати корb

А[к =(а+в * х) * 3м * 3ф

 

Бо аломат[ои

а ва в – нишонди[анда[ои доимии мавзеи сохтмонb ба лои[а

гирифташуда;

х- нишонди[анда[ои асосb, ки бо 3м – зариби мураккабнокb ва

Зф-зариби фоиданокии мавзеи ба лои[а гирифта шуда ифода

гардидаанд;

в) нархи шартномавии (Ншл) лои[акашандаи асосb, ки тартиб додани лои[а ва [уxxати кориро дар бар мегардад, дар асоси формулаи зерин муайян карда мешавад:

Ншл=Аx+Ал+А[к.

 

Бо Аx арзиши кор[ои xустуxeb-илмb ифода шудааст.

18.2. Xаб[а[ои асосии нархгузорb дар комплекси сeзишворию барrb

Комплекси сeзишворию барrb со[а[ои афзалиятнок [исобида шуда, дар тараrrиёти иrтисодиёти миллии Xум[урии Тоxикистон наrши му[им мебозад. Ба сат[и нархи ма[сулоти он[о омил[ои табиию xуuрофb бевосита таъсир мерасонанд. Ин вазъият талаб менамояд, ки таносуби оrилона дар байни нархи ма[сулот[ои гуногун (ангишт, нафт, торф, гази табиb, нерeи барr ва u.) комплекси сeзишворию барrb rатъиян риоя карда шавад, ки дар он нархи ангишт маrоми эквивалентиро аз рeйи тавоноb иxро менамояд. Бо воситаи нарх истеъмоли сарчашма[ои uайрианъанавии ашё, барr ва захира[ои дуюм маротиба истифода мешуда [авасманд бояд гардад.

Нархи ма[сулот[ои сeзишворию барrb дар асоси ба инобат гирифтани хусусият[ои хоси тараrrиёти комплекс, аз он xумла ма[дудияти минтаrавb, [амдигаривазшавb ва таркиби [архелаи хароxот ба кор[ои xустуxeb муайян карда мешавад.

Системаи нархи бозории ма[сулоти сeзишворию барrb аз рeйи ба [исоб гирифтани xаб[а[ои rиматнок ва ивазшавии он[о бояд созмон дода шавад. {ангоми нархгузорb он имконият[о ба эътибор бояд гирифта шаванд, ки нафт ва гази табиb на тан[о сeзишворb мебошанд, балки он[о чун ашёи саноати кимиё дар бозори xа[он rимат доранд. Дар нархгузорb ба [исоб гирифтани хусусият[ои rиматнокии ма[сулот ва талабот[ои стандарти xа[онb а[амияти аввалиндараxа пайдо мекунанд. Барои муайян кардани нархи ин ма[сулот[о ба сифати хусусият[ои истеъмолии ма[сулот тавоногb (ба монанди Ккал) ва вазъи бозорb ба инобат гирифта мешавад.

Асоси системаи нархи комплекси сeзишворию барrиро нархи ангишт, нафт, гази табиb, торф ва rувваи барr ташкил менамояд.

Нархи ангишт омили [алкунанда ба [исоб меравад. Вазни rиёсии истифодаи он дар мувозинаи сeзишворb [иссаи зиёдро ташкил менамуд, ки вай аз са[ми калони со[а дар тараrrиёти иrтисодиёти миллb ша[одат меди[ад. Вазифаи асосии нархгузорb ба ин ма[сулоти му[им – ба тараrrиёти саноати ангишт фаро[ам овардани шароити мусоиди иrтисодb аст. Бо xараёни нархгузории бозоргонb афзоиши [осилнокии ме[нат, баландшавии сифати ма[сулот ва бе[таршавиии хусусият[ои истеъмолии ангишт баробари зиёдшавии даромади со[а [авасманд бояд карда шавад.

 

18.3. Услуби нархгузорb ба ма[сули илмию техникb

{исоби нархи ма[сули илмию техникb ни[оят мураккаб аст ва истифодаи услуби муайянро талаб менамояд. Ба ма[сули илмb натиxаи ме[нати илмию тадrиrотb, аз xумла [исоботи илмb, маърeза[о ва маrола[ои илмb, васоити таълим, дастур[ои методb, барномасозb ва амсоли он[о дохил мешаванд, ки ма[сули хиради инсон буда, пайваста туфайли пешравии илму техника [осил мегардад. Ба натиxаи он[о ба[ои холисона додан xараёни ни[оят мураккаб ба шумор меравад.

Ма[сулот[ои техникb инчунин натиxаи ма[сули аrл, фа[миш ва дониш мебошад, ки ба он[о мошин, таx[изот, дастго[ ва дигар восита[ои техникии пешrадам дохил мешаванд. Тарзи ба[оди[b ба rимати ма[сулот[ои техникb мураккаб бошад [ам, вай як xараёни аниr ба[оди[анда ба шумор меравад. Усули муайян кардани нархи ма[сулоти техникb дар мисоли саноати мошинсозb тавсиф мешаванд.

Таxрибаи нархгузорb нишон меди[ад, ки тарзи муайян кардани нарх[ои ма[сули илмb ва техникb [амчун xараёни ба [ам вобаста ва ягона амал менамояд.

Нархи ма[сули илмию техникb дар асоси якчанд амалиёт[ои пайдарпайи бо [ам пайваст муайян карда мешавад, ки он[о хусусият[ои ма[сулотро нишон меди[анд. Амалиёт[ои нархгузорb аз се зина иборат буда, асоси он[оро фоида ташкил мекунад. Дар аввал фоидаи меъёрb (Фм), баъд фоидаи иловагb (Фи) ва дар охир нархи ма[сулоти илмb – техникb (Нит) [исоб карда мешавад.

 

АДАБИЁТ: 5, 10, 15, 16, 18, 20, 50, 51, 56, 60, 61, 66, 74, 75.

 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

 

Оид ба мавзeи «Тартибу услуб[ои нархгузорb дар сохтмон, комплекси

сeзишворb-барrb ва тадrиrот[ои илмb»

1. Нишонди[анда[ои арзиши сметавии кор[ои сохтмонию

васлгардонb:

а) хароxоти кор[ои xустуxeb

б) [уxxат[ои лои[авb

в) дар нуrта[ои а, б, г ва u овардашуда

г) нархнома[о ба [исобb 1м² майдони истиrоматb

u) нархнома[о ба [исоби 1м³

 

2. Нишонди[анда[ои нархи шартномавии ма[сулоти сохтмониро

муайянкунанда:

а) хароxот оид ба исте[соли ма[сулот

б) хароxот оид ба фурeши ма[сулот

в) хусусият[ои истеъмолии ма[сулот

г) дар нуrта[ои а, б, в ва u овардашуда

u) сифати ма[сулот

 

3. Хусусият[ои тараrrиёти комплекси сeзишворию барrb:

а) ма[дудияти минтаrавb

б) ба[амдигаривазшавb

в) таркиби хароxоти [архела доштан

г) ма[дудияти минтаrавb ва ба[амдигаривазшавb

u) ма[дудияти минтаrавb, ба[амдигаривазшавb ва таркиби

хароxоти гуногун

 

4. Нишонди[анда[ои системаи нархи комплекси сeзишворb- барrb:

а) нархи ангишт, нафт, гази табиb, торф ва rувваи барr

б) нархи нафт ва гази табиb

в) нархи гази табиb ва rувваи барr

г) нархи нафт ва ангишт

u) нархи ангишт ва торф

 

5. Унсур[ои нархи (тарифи) яклухти гази табиииро

бавуxудоваранда:

а) арзиши аслии истихроxи газ

б) арзиши фонд[ои ба истихроx сарфгардида ва дар нуrта[ои а, в, г

ва u оварда шуда

в) арзиши аслии кашонидани газ

г) арзиши миёнасолонаи фонд[ои асосb

u) андоз[ои давлатb

{АФТАИ ПОНЗДА{УМ

Мавзeи 19. НАРХГУЗОРB ДАР БОЗОРИ XА{ОНB

НАRША:

19.1. Мо[ияти нарх[ои савдои бозори xа[онb

19.2. Намуд[ои нарх[ои савдои xа[онb

 

19.1. Мо[ияти нарх[ои савдои бозори xа[онb

Нарх[ои савдои бозори xа[онb дар инкишофи робита[ои беруниrтисодии Xум[урии Тоxикистон мавrеи му[имро ишuол намуда, он[о ба ду равия, яъне ба сат[b ва маълумотb таснифот мешавад. Омeзиши равия[ои нархгузории савдои бозори xа[онb та[лили ало[идаро металабад.

Нарх[ои xа[онb гуфта, маxмeи [амаи нарх[ои дар савдои бозори xа[онb амалкунандаро мефа[манд. Дар таxрибаи савдои байналхалrb нарх[ои зиёдеро истифода мебаранд, ки дар маxмeъ системаи нархи савдои бозори xа[ониро ташкил меди[ад. Ба [ар як намуди ма[сулот дар бозор[ои гуногун нарх[ои [архела истифода мешавад. Нарх[ои савдои xа[онb аз ваrт, xой, шарти фурeши ма[сулот ва вобаста ба хусусияти шартномаи басташуда, таuйир меёбад.

Дар xараёни нархгузории савдои xа[онb мавrеи му[имро интихоби ма[сулот, ро[и [исоб ва асоснок кардани нарх ишuол менамояд. Нарх[ои xа[онb ба шароити муrаррарии амал[ои харидуфурeши наrди xорb мутобиr карда мешаванд.

Бо ташаккулёбии муносибат[ои бозоргонb робита[ои беруниrтисодии Xум[урии Тоxикистон бо дигар давлат[ои xа[он бунёд ва инкишоф меёбанд, ки дар ин амал нарх наrши му[им мебозад. Инкишофи робита[ои беруниrтисодb тан[о бо истифодаи васеи нарх[ои xа[онb таъмин мегардад. Нарх[ои xа[онb дар шароити раrобати бозори xа[онb, таносуби муайяни талаботу пешни[оди байналмиллалb ва бо назардошти инкишофёбию xараёни бо[ампайвастшавии иrтисодb муайян карда мешавад.

Мо[ияти иrтисодии нарх[ои xа[онb аз инъикоси хароxоти зарурии xамъиятb дар миrёси байналмиллалb иборат аст.

 

19.2. Намуд[ои нарх[ои савдои xа[онb

 

Нархгузорb ба ма[сулот[ои содиротb ва воридотb xараёнест, ки бо воситаи он нархи ма[сулот[о интихоб, муайян ва xорb карда мешаванд. Дар шароити имрeза аксарияти давлат[ои хориxb ду принсипи муайянкунии нарх[ои савдои xа[ониро истифода мебаранд: яке дар асоси нарх[ои дохилb ва дигаре дар асоси нарх[ои савдои берунb.

Нарх[ои савдои xа[онb аз рeйи ду равия, яъне сат[и хароxот ва маълумотb будан таснифот гардида, ба намуд[ои ало[ида xудо мешаванд, ки омeзиши мо[ияти он[о а[амиятнок аст.

Дар савдои xа[онb нарх[ои аз рeйи сат[ ба[оди[анда васеъ истифода шудааст. Ба он[о нархи фурeшанда (содиротb) ва нархи харидор (воридотb), нархи бозории фурeшанда ва нархи бозории харидор дохил мешавад.

 Сат[и нархи савдои xа[он инчунин аз шарти xойи фурeши ма[сулот, ки дар он тартиби [исоб ва бозгардондани [ароxот[ои наrлиётb, суuуртавb ва бор кардану фаровардан муайян мегардад, вобаста аст.

Дар фаъолияти беруниrтисодb мавrеи му[имро xараёни ба[о додан ба самаранокии иrтисодии ма[сулот[ои воридотшаванда ишuол менамояд. Самаранокии иrтисодb дар натиxаи самараи иrтисодии аз истифодабарии ма[сулот ба амал омадаро ба арзиши хароxот[ои ме[натb, моддb ва молиявии он таrсим кардан [исоб мегардад.

Барои муайян кардани самаранокии мол[ои ниёзи мардум усули махсус истифода бурда мешавад. Асоси онро зариби исло[ кардан ташкил менамояд, ки бо воситаи он самараи истеъмолии ма[сулот ба[огузорb мегардад. Мо[ияти ин усулро амалиёт[ои гуногун, ба монанди исло[ кардани шарт[ои базавии харидуфурeши ма[сулот ва мукофотпули[ои комиссионии миёнарав[о ташкил меди[ад.

Xараёни муайян кардани сат[и оrилонаи нархи ма[сулот[ои содиротшаванда ду тарзи [исобро дар бар мегирад, аз он xумла а) хароxотb ва б) раrобатb. Истифодаи усули хароxотb барои гирифтани фоидаи дилхо[и фурeшанда равона гардидааст. Бо усули раrобатb ё маъмурb нархи ма[сулоти фурeхташаванда вобаста ба нархи раrибон муайян мегардад.

Арзиши аслии ма[сулоти содиротшаванда аз хароxот[ои асосb ва иловагb иборат аст. Хароxоти асосb ба монанди арзиши аслии ма[сулоти муrаррарb муайян карда мешавад. Ба хароxот[ои иловагb хароxот[о оид ба истифодабарии наrлиёт, барбанду борпеч кардан, додани мукофотпули[о ба фурeшанда[о, таъсис намудан, фонди захиравb, додани rарз ва ниго[ доштани ма[сулот аз хавфу хатар дохил мешавад.

Умуман, нархи содиротb вобаста ба хароxот[ои дохилиисте[солb ва хариду фурeши ма[сулот муайян мегардад.

 

АДАБИЁТ: 1, 10, 13, 15, 17, 20, 21, 24, 27, 30, 47, 54, 66.

 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

 

Оид ба мавзeи «Нархгузорb дар бозори xа[онb»

1. Маф[уми нарх[ои xа[онb:

а) маxмeаи [амаи нарх[ои дар савдои бозори xа[онb амалкунанда

б) нарх[ои савдои бозори xа[онb

в) нарх[ои байналхалrb

г) нарх[ои озодамалкунанда

u) нарх[ои танзимшаванда

 

2. Вобастагии нарх[ои савдои xа[онb:

а) аз ваrт ва xой

б) аз ваrт, xой, шарти фурeш ва хусусият[ои шартнома

в) аз xой ва шарти фурeши ма[сулот

г) аз шарти фурeши ма[сулот ва шартнома

u) аз хусусият[ои шартнома ва ваrт

 

3. Амалиёт[ои сат[и нарх[ои савдои xа[ониро муайянкунанда:

а) амалиёт[ои азими яклухт оид ба содирот ва воридоти ма[сулот

б) амалиёт[ои мунтазами содиротb ва воридотb

в) амалиёт[ои азими яклухт ва мунтазам оид ба содирот ва

воридоти ма[сулот

г) амалиёт[ои маш[ури савдои xа[онb

u) амалиёт[о оид ба харидуфурeши ма[сулот[о дар бозори

xа[онb

 

4. Равия[ои асосии сиёсати нархии савдои бозори xа[онb:

а) дар нуrта[ои б, в, г ва u оварда шуда

б) бакафолатгирии нарх

в) ба[удудгирии нарх

г) ниго[дории нарх

u) ёрии пулии нарх

 

5. Rоида[ои асосии нарх[ои савдои xа[ониро муайянкунанда:

а) ба нархи дохилb асосёфта

б) ба нарх[ои дохилb ва берунb асосёфта

в) ба нарх[ои берунb асосёфта

г) ба нарх[ои xа[онb асосёфта

u) ба нарх[ои дохили давлатb асосёфта

{АФТАИ ШОНЗДА{УМ

Мавзeи 20. ШАРТ, ОМИЛ{О ВА ТАНЗИМИ НАРХ{ОИ XА{ОНB

НАRША:

20.1. Мавrеъ ва инкишофи фаъолияти беруниrтисодb

20.2. Омил[ои нарх[ои xа[онb ва мо[ияти он[о

20.3. Шарт[ои амали нарх[ои савдои бозори xа[онb

20.4. Та[лили таxрибаи танзими давлатии нарх[ои xа[онb

 

АДАБИЁТ

1. Эмомалb Ра[мон. Суханронии Президенти Xум[урии Тоxикистон Эмомалb Ра[мон дар вохeрb бо а[лу илму маориф доир ба Соли маориф ва фар[анги техникb. //Xум[урият//. – Душанбе, 2009, аз 26 декабр, № 153 – 154. 1-2 с.

2. Постановление Госкомцен СССР от 29.12.1987г. № 882. Положение о порядке установления предприятиями договорных и оптовых цен на продукцию производственно-технического назначения и услуги производственного характера –М.: Прейскурант, 1988.

3. Постановление Правительства Республики Таджикистан от 1998г. № 202. – Душанбе, 1998.

4. Постановление Совета Министров СССР от 24.11.1990г. № 1134. Положение о механизме формирования в 1990-91 годах договорных (свободных цен) на товары народного потребления. – М.: Прейскурант, 1990.

5. Постановление КМ РТ от 8.01.92г. №3. Временное положение о порядке применения свободных (рыночных) цен и тарифов на продукцию производственно-технического назначения, товары народного потребления и услуг.-Душанбе,1992.

6. Постановление Министерство экономики и прогнозирования Республики Таджикистан от 15.04.1994г. Концепция осуществления ценовой и антимонопольной политики в Республике Таджикистан – Душанбе, 1994.

7. Постановление Правительства Республики Таджикистан от 4.05.1995г. № 310. Положение о порядке формирования и применения свободных цен и тарифов. –Душанбе, 1995.

8. Программа экономических преобразований в Республики Таджикистан. Душанбе. СМ РТ, 1993-70с.

9. Абдугафаров А., Ахмедова Д.А. Теоретические проблемы формирования модели рыночной экономики Таджикистана.- Худжанд: Рахим Джалил, 2006.-132с.

10.  Абдуuаффоров А. А., Азизов Ф. {. Луuати ша[ри вожа[ои иrтисоди бозоргонb. Дастури методb аз фанни «Курси назарияи иrтисод», Нашриёти ШХДИТ, 2008. – 114 с.

11.  Абдурахмонов М. Абдурахмонова Х. М. Ценообразование. Учебное пособие. Издание 2-ое. – Худжанд: «Нури маърифат». 2005. – 76 с.

12.  Абдура[монов М. Абдура[монова {. М. Асос[ои нархгузории иrтисоди бозоргонb. – Хуxанд: Омор, 2003. – 163 с. 

13.  Абдура[монов М. Маънои маф[ум[ои нархгузорb. Дастури методb: истило[и луuавb. – Хуxанд: Ношир, 2008. – 116 с.

14.  Абдура[монов М. Нархгузории озод: ташаккули назария ва амалиёт.-Хуxанд, Р.Xалил, 2002.-216 с.

15.  Абдура[монов М. Нархгузорb. Васоити таълим. – Хуxанд: Нашриёти Р. Xалил, 2001,-77с.

16.  Абдура[монов М. Нархгузорb. Дастуруламал. – Душанбе, Кофарнихонское ПОТ, 1994,-22с.

17.  Абдура[монов М. Нархгузорb. Барномаи таълимb, -Хуxанд: ДДХ, 2010 – 12с.

18.  Абдурахмонов М. Ценообразование. Методические указания. – Душанбе: ТГУ, 1994, -27с.

19.  Абдурахмонов М. Ценообразование. Учебное пособие для студентов ВУЗ-ов. – Худжанд ООП Комитета статистики Согдийской области, 2004. – 77 с.

20.  Азизов Ф. {., Бобокалонова Д. К., Му[адбердиев {., Эргашев А. Э. Курси назарияи иrтисод. – Хуxанд: «Нури маърифат», 2009. – 370 с. 

21.  Асос[ои фаъолияти иrтисодии хориxb. Васоити таълимb, – Душанбе, Ирфон, 1998 – 148с.

22.  Антология экономической классики. В 2-х томах. Т1. Предисловие И.А. Столярова. –М.: МП “Эконов”, 1991 –475с.

23. Ашуров Н., Лалбеков И. Муомилоти пулb rарз ва бонк.- Душанбе:XСШК «Матбуот», 2002.-271с.

24. Бобоев О., Ойма[мадов М. Асос[ои иrтисодии со[ибкорb. – Душанбе: ДПП “Анис”, 1997.

25. Бобоев М.Р. Экономическое развитие республики в условиях рынка. Обзорная информация. –Душанбе: Таджик НИИНТИ, 1991. –44с.

26. Бобокалони Исомат, Ма[бубаи Ма[мурод,Облоназари Каримзод, {аrбердии Му[адбердb. Назарияи иrтисод. Маxмeаи методb барои низоми кридитии таълимот.-Душанбе: XДММ «Офсет», 2009.- 452с.

27. Бойматов А.А., Rодиров А.Л. Асос[ои со[ибкорb ва маркетинг.-Хуxанд: Хуросон, 2002.-204с.

28. Вернигора Е.Е. Менеджмент. Учебное пособие. –М.: ИНФРА –М., 1999, -256с.

29. Вихляев А.А. Шавишвилли Д.Ф. Розничные цены –М.: Финансы и статистика, 1990. –271с.

30. Внешняя экономическая деятельность предприятия, -М.: Закон и право, 1996.

31. Гилберт А., Черчиль. Х. Маркетинговые исследования.СП: Издателство «Питер», 2000.-752с.

32. Дерябин Н.Н. Система ценообразования и финансов: пути совершенствования – М.: Политиздат, 1989. –80с.

33. Дяченко И.К. Система ценообразования. – М.: Политиздат. 1989.

34. Евдокимова Т.П. Организация и управление плановым ценообразованием. – М.: Экономика, 1983.

35. Загородников В.С. Шпаргалка «Цены и ценообразование». – М.: Издательство «Экзамен», 2007.-48с.

36. Иrтисоди амалb. Дар та[ти та[рири илмии проф. А.Х. Авезов- Хуxанд: Маркази хадамоти табъу нашр, 1999.-220 с.      

37. Казаков А.П., Минаева Н.В. Экономика. – М.: АП “Поиск”, 1996.

38. Кемпбелл Р. Макконнелл, Стенли Л. Брю. Экономикс, Том I и II. – М.: Республика, 1992. – 400 с.

39. Кемпбелл Р. Макконнелл, Стенли Л. Брю Экономикс: принципы, проблемы и политика. Пер. с 14 - го англ. изд. М.: ИНФРА – М, 2005. Глава 4.

40. Класс Эклунд. Эффективная экономика. Шведская модель. – М.: Экономика, 1991. – 400 с. 

41. Кодекси андози Xум[урии Тоxикистон. – Душанбе, 2008.-304с.

42. Кодекси гумруки Xум[урии Тоxикистон.- Душанбе, 2005.- 214-261с.

43. Комилов С.X., Rодиров Д.Б. Стратегияи нархгузорb.-Душанбе, 2000.-192с

44. Комин А.Н. Проблемы планового ценообразования. – М.: Экономика, 1971. -215 с.

45. Комин А.Н. Радикальная реформа цен. – М.: Экономика, 1989. – 126 с.

46. Краткий внешне-экономический словарь-справочник. – М.: Международные отношения, 1991.

47. Левшин Ф.М. Внешнеторговые цены. М.: Внешторгиздат, 1990.

48. Липсиц И.В. Коммерческое ценообразование. Учебник. – М.: БЕК, 2000. – 354 с.

49. Маджидов А.М., Мирсаидов А.Б. Цена и рынок: вопросы регулирования. – Худжанд: МП “Омор”, 1995.

50. Мазурин Л.И. Договорные цены на капитальное строительство. – М.: Финансы и статистика, 1991.

51. Маркс Карл. Капитал. Том I-III. -М.: Политиздат. 1985.

52. Нормативные акты по налогообложению. Выпуск 1. – Душанбе, ГГНУ РТ, 1992. – 112 с.

53. Нурмахмадов М., Комилов С.Д. Стратегия движения к рыночной экономике . Выпуск 1. – Душанбе: ТГУ, 1995. – 103 с.

54. Ойма[мадов М., Махшулов М. Асос[ои фаъолияти иrтисодии хориxb. Воситаи таълимb. – Душанбе: Ирфон, 1998. – 148 с.

55. Орипов А. Исло[оти андоз ва таъмини буxет. – Душанбе: СРДА XТ, 1993. – 128 с.

56. Павлов В.С., Шпрыгин В.И. Реформа ценообразования: цели, пути реализации. – М.: Экономика, 1991. – 368 с.

57. Парфенов В.А. Люди и цены в зеркале справедливости. – М.: Мысль, 1990. – 272 с.

58. 500 вопросов и ответов по налогам и ценам. Экспресс-консультация. – Душанбе: НПМП “Амри илм”, 1994. – 197 с.

59. Рыночная экономика: Выбор пути. – М.: Профиздат, 1991. – 200 с.

60. Рюмин В.П. Ценообразование научно-технической продукции. М.: Финансы и статистика. 1991. – 112 с.

61. Салимджанов И.К., Рубцов А.В. Договорные цены. – М.: Знание, 1990.

62. Сенчагов В.К. Реформа цен: проблемы и реальности. – М.: Финансы и статистика, 1991. – 112 с.

63. Самуэльсон Пол Э., Нордхаус Вильям Д. Экономика 18-е издание: Пер с англ. М.: ООО «И.Д. Вильямс », 2008. Гл. 4,5.

64. Система цен и эффективность хозяйствования. – М.: Наука и техника, 1991.

65. Слепнева Т. А., Яркин Е. В. Цены и ценообразование: Учебное пособие. М.: ИНФРА – М, 2001. – 240 с. 

66. Справочник по ценообразованию. – М.: Экономика, 1985, -20с.

67. Современный маркетинг. Под ред. В.Е.Хруцкого.–М.: Финансы и статистика, 1991.–256 с.

68. Стоимость жизни и ее измерение. Под ред. В.М.Рутгайзера и С.П.Шпилько. – М.: Финансы и статистика, 1991. – 176 с.

69. Тронов К. Категории: рыночная стоимость и рыночная цена в III томе Капитала. РЭЖ, 1992, 6 - № 6, с.74-88.

70. Усмонов И. У., Факеров {.Н., Хабибов С. {. И др. Менеджмент. Учебное пособие. Боби 1. Боби 2. боби 3. - Худжанд, 2005.

71. Хонxонов А. Луuати муосири исло[оти иrтисодb.-Душанбе: «Ирфон», 2006.-224с.

72. Хушвахт Гафуров. Таджикистан на рубеже и в XXI веке: Президент Эмомали Рахмонов и национальная экономика.- Душанбе.1999.-212с

73. {акимов А. Иrтисодиёти миллb: асос[ои бехатарb ва раrобатпазирb. – Душанбе: Ирфон, 2007. – 488 с. 

74. Ценообразование и рентабельность сельскохозяйственного производства. Под ред. И.И.Лукьянова. – М.: Экономика, 1991. – 327 с.

75. Ценообразование в агропромышленном комплексе. – М.: ВО Агропромиздат, 1989.

76. Цены и ценообразование. – Учебник для ВУЗ-ов. Под ред. Заслуженного деятеля науки РФ, д.э.н., проф. В.Е.Осипова. - Санкт-Петербург: “Питер”, 2000. – 464 с.

77. Цены и ценообразование (конспект лекции). – М.: «Издательство ПРИОР», 2001. – 128с.

78. Шариф Рахимзода. Муомилоти пулb ва rарз.- Душанбе: Ирфон, 2003, 100с

79. Щептянова И., Махокива Г., Пузыня Н. Цены и ценообразование. Учебное пособие – Санкт-Петербург. 2000. – 112 с.

80. Экономическая статистика. Учебник 2-ое издание, дополненное. – М.: ИНФРА-М, 1999. - 419-445 с.

81. Эргашев А., Му[адбердиев {. Раванди исте[солот ва моликият дар шароити бозор. – Душанбе, 2000. - 74 с.

82. Эргашев А., Му[адбердиев {. Муносибат[ои кишоварзb ва инкишофи комплекси аграрию саноатb дар шароити бозор. – Душанбе, 2000. – 120 с.

83.Яковец Ю.В. Плановое ценообразование. – М.: Экономика, 1986. – 239 с.

[1] Садиев Д. У. История древней Ассири. – М.: Наука, 1979. – 45 с.

[2] К.Маркс. Капитал, М.:Политиздат, 1985.

[3] Тронов К. Категории рыночная стоимость и рыночная цена в III-м томе "Капитала" К.Маркса. РЭЖ, №6, 1992, с.74-88.

КОМПЛЕКСИ ТАЪЛИМИЮ МЕТОДB

Аз фанни Нархгузорb

( барои донишxeёни ихтисос[ои иrтисодb)

Хуxанд 2010

Комплекс дар асоси барномаи таълимии фан ва сатандарти давлатии маълумоти олии касбии Xум[урии Тоxикистон тартиб дода шудааст.

 

Комплекс дар Шeрои марказии таълимb-методии «Донишго[» му[окима ва тасдиr шудааст, суратxаласаи №   аз « » «   » 2010 

            Раиси ШМТМ, профессор _________ Хабилов Т.R.

 

 

Комплекс дар xаласаи КТМ-и факултаи «Молия ва иrтисодиёти бозор» му[окима ва тасдиr шудааст, суратxаласаи № аз « » «   » 2010 

 

            Раиси КТМ                          __________ Салимова М.

 

 

Комплекс дар xаласаи кафедраи «Молия, та[лил ва омор» баррасb ва тасдиr шудааст, суратxаласаи №  аз « » «   » 2010 

 

 

            Мудири кафедра дотсент  _________ Абдуллозода Д. Х.

 

           Мураттиб: дотсенти кафедраи

           «Молия, та[лил ва омор» __________ Абдура[монов М.

 

 

{АФТАИ ЯКEМ

Мавзeи 1. МО{ИЯТ, МАRСАД ВА ВАЗИФА{ОИ ФАН

НАRША:

1.1. Маънои нарх ва нархгузорb

1.2. Мо[ияти нарх

1.3. Маrсад, наrш ва вазифа[ои фан

1.4. Мазмун (предмет)-и фан, мавзeи омeзиш ва алоrамандии он

12345678910Следующая ⇒

Поделиться: