Мазмун (предмет)-и фан, мавзeи омeзиш ва алоrамандии он

Нархгузорb ин фанни илми иrтисодb буда, омeзиши он дар шароити муосир а[амияти махсус пайдо мекунад. Вай ба худ хос мазмун (предмет), усул ва мавзeи омeзиш дорад.

Фанни нархгузорb xараёни муайян намудани сат[, таuйирёбb, омeзиши rонуният[о ва усул[ои асоснок [исоб кардани нарх (тариф[о) -ро дар давра[ои мухталифи такрористе[солкунb меомeзад, ки он мазмуни фанро ифода менамояд.

Дар нархгузорb, [амчун фанни илми иrтисодb, наrши му[имро усули он ишuол менамояд, ки вай восита ва ро[[ои омeзиш, xараёни дарк кардан, та[лил ва аrидагузории нархгузориро дар бар мегирад.

Ба мавзeи нархгузорb xараёни асоснок муайян намудани нархи мол дар мар[ила[ои гуногуни такрористе[солот, ба амсоли исте[солот, таrсимот, мубодилот ва истеъмолот дохил мешавад. Муайян кардани нархи мол дар доираи иrтисодиёти миллb, со[а[о, корхона ва исте[солот[ои ало[ида xараён мегирад, ки он[о мавзeи ало[ида омeзиши нархро ташкил меди[ад.

Нархгузорb фаннест, ки бо [амаи илм[ои муосир, аз он xумла фалсафа, тиб, иrтисод ва ба монанди он[о алоrамандии бевосита дорад. Алоrамандии нархгузорb бо илм[ои муосири иrтисодb а[амияти махсус пайдо мекунад.

АДАБИЁТ: 1, 10, 14, 17, 18, 19, 20, 26, 27, 31, 51, 63, 78, 79

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

 Оид ба мавзeи «Мо[ият, маrсад ва вазифа[ои фан»

1. Маф[уми умумии нарх:

а) ба[о, арзиш

б) арзиш

в) ба[о

г) rимат

u) ба[о, арзиш ва rимат

 

2. Нарх [амчун маф[уми иrтисодb:

а) арзиши мол

б) ифодаи пулии арзиши ягон мол

в) арзиши истеъмолb ё арзиши аслии ма[сулот

г) хароxоти зарурии xамъиятb

u) арзиши аслии дар мол таxассумёфта

 

3. Маф[уми арзиш:

а) хароxоти зарурии xамъиятb

б) ифодаи пулии хароxоти воrеb

в) арзиши пулии ма[сулот

г) ченаки ме[нати xамъиятb

u) ме[нати дар мол зо[ир ва таxассум гардида

 

4. Маънои нархгузорb:

а) низоми нархмуайянкунb

б) механизми амалиёти нарх дар бозор

в) xараёни мушо[ида ва назорати нарх

г) xараёни ташкил, интихоб ва истифодаи ро[у услуб[ои асоснок

муайян кардан, xорb намудан, амал, мушо[ида ва назорати

давлатии нарх

u) асоснок муайян кардани сат[и нарх, бунёди ситемаи нархи    

иrтисоди бозоргонb

 

5. Мо[ияти нарх:

а) инъикос кардани хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат

б) инъикос кардани хароxоти воrеии ме[нат

в) нишон додани арзиши аслии ма[сулот

г) инъикос кардани арзиши истеъмолии ма[сулот

u) инъикос кардани арзиши аслии ма[сулот

 

{АФТАИ ДУЮМ

 

Мавзeи 2. АСОС{ОИ МЕТОДОЛОГИИ НАРХГУЗОРB

НАRША:

2.1. Мо[ияти rонуни арзиш ва амали он

2.2. Ма[фум[ои иrтисодии арзиши бозорb ва нархи бозорb

2.3. Арзиши бозорb, нархи бозорb ва талаботу пешни[од

 

2.1. Мо[ияти rонуни арзиш ва амали он

Та[лили амали маф[ум[ои иrтисодии арзиши бозорb ва нархи бозорb, тарзи [исоби арзиши бозорb, нархи бозорb, талабот ва пешни[од аз рўйи аrидаи rонуни арзиши К.Маркс мавrеи му[имро дар доираи системаи иrтисодиёти бозоргонb ишuол менамояд.

Асос[ои назариявb ва амалии rонуни арзишро К. Маркс дар асари маш[ури худ "Капитал" [аматарафа тадrиr намудааст. Rонуни арзиш яке аз маф[ум[ои асосии исте[солоти молb ба шумор рафта, дар доираи иrтисоди бозоргонb а[амияти тадrиrотb пайдо кардааст. Амали rонуни арзиш ни[оят мураккаб буда, омўзиши он диrrати махсусро талаб менамояд. Нарх, ки ифодаи пулии арзиши муайяни мол мебошад, бо [амин сабаб омeзиши масъала[ои пайдоиш, фа[миш, зиддият ва амали rонуни арзиш дар xараёни нархгузорb а[амиятнок дониста мешавад.

Rонуни арзиш аrида[ои илмии зеринро ифода мекунад, ки он[о бевосита бо амали xараёни нархгузорb вобастаанд, аз он xумла:

1. Арзиши мол дар асоси хароxоти зарурии xамъияти ме[натие, ки дар мол таxассум ёфтааст, муайян гардида ва андозаи арзиш [атман ба давомнокии ваrти корb вобаста аст.

2. Тан[о дар натиxаи амали rонуни арзиш ме[нати [архела бо [амдигар муrоиса мегардад ва ба[огузорb карда мешавад.

3. Мубодилоти мол дар асоси хароxоти зарурии xамъият, ки барои исте[соли он сарф мешавад ва арзиши молро ифода мекунад, ба амал меояд.

4. Муносибат[ои арзишb (пулb) барои муайян кардани талабот ва ниго[ доштани мутаносибии оrилонаи исте[солоту истеъмолот истифода бурда мешаванд.

2.2. Маф[ум[ои иrтисодии арзиши

Бозорb ва нархи бозорb

Дар xилди аввали асари "Капитал"- и К.Маркс[2] масъала[ои мутаносибии маф[ум[ои иrтисодии арзиши xамъиятb ва арзиши бозоргонb омўхтаву [амаxониба та[лил шудаанд, ки амали он[о то имрeз [ам аз нуrтаи назариявb иrтисоди бозоргонb а[амиятнок дониста мешавад. Xилди якуми «Капитал» ба омeзиши xараёни бевоситаи исте[солоти капиталистb бахшида шудааст. Xилди дуюми он xараёни мубодилоти сармояро меомўзонад. Дар xилди сеюм шакл[ои аниrи xараёни [аракати сармоя (дар ягонагb) тадrиr гардидаанд.

Дар xилд[ои I ва III "Капитал" арзиш [амчун ме[нати абстрактb (маънb)-и ба исте[соли мол сарфшуда тавсиф ёфтааст. Ме[нати абстрактb чун шакли махсуси инъикоси ме[нати xамъиятb ва робитаи xамъиятии байни одамон дар xараёни исте[солот, [ангоми мавxудияти зиддият байни ме[нати хусусb ва xамоавb ба[о дода шудааст. Арзиши xамъиятb - ин натиxаи хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат буда, [амчун як намуди хароxоти ме[натии дар шароити исте[солот сарф гардида фа[мида мешавад.

Фарrияти маф[ум[ои "арзиши xамъиятb" ва "арзиши бозорb" дар "Капитал" тан[о аз рўи дараxаи аниr баён шудани шароити xамъиятии исте[соли мол ба миён омадааст.[3]

Дар китоби якуми "Капитал" арзиши мол[ои ало[ида тадrиr шудаанд. Бо [амин сабаб фарrияти зиёд аз рўйи хароxоти ме[нати инфиродb нисбат ба як во[иди мол сарф шуда, ба амал омадааст. Маxмўи мол ва хароxоти ме[нате, ки [ар як исте[солкунанда ва [амаи исте[солкунандагон дар ин xо сарф кардаанд, таъсир намерасонад. Бо тарзи математикb хароxоти ме[нати миёна бо таври зерин [исоб карда мешавад. Масалан, агар дар гурў[и 1-ум ба як во[иди арзиши истеъмолb 20 соат, гурў[и 2-юм 15 соат ва 3-юм 10 соат ме[нат сарф шуда бошад, он го[ хароxоти ме[нати миёна ба 15 соат (20+15+10):3) баробар мешавад.

Дар xилди сеюми "Капитал" исте[соли мол на [амчун абстраксияи xараёни муомилот, балки ба арзиш вобаста омўхта шудааст. Дар натиxа на тан[о хароxоти ме[нати барои моли ало[ида сарфгардида, балки барои [амаи мол[ои исте[солшуда та[лил гардидааст. Аввал маф[уми иrтисодии мол аз нуrтаи назари ду омил, яъне арзиши истеъмолb ва арзиши он омeхта шуда, пас аз он [амчун маxмўи [амаи мол[о, яъне [амчун арзиши xамъиятb, тавсиф мегардад.

Тавассути ин тадrиrот К. Маркс ба хулосае омадааст, ки тибrи он барои исте[соли [аxми [амаи мол ме[нате сарф мешавад, ки вай бо хароxоти зарурии xамъиятb баробар буда, арзиши бозориро инъикос менамояд. Хароxоти зарурии ме[нат дар маxмeъ арзиши xамъиятии со[аро ба вуxуд меорад. Дар ин хусус муаллифи асари "Капитал" дигар ибораро истифода мебарад: арзиши бозории намуди ало[идаи мол мувофиrи хароxоти ало[идаи мол[ои дар шароит[ои мухталиф исте[солшуда муайян мешавад.

 

2.3. Арзиши бозорb, нархи бозорb

ва талаботу пешни[од

 

Дар rонуни арзиш нарх аз назари сифат ва миrдор омўхта шудааст. Бо назардошти сифат нарх ин шакли ифодаи арзиш аст. Аз назари миrдор бошад, нарх [амчун ифодаи пулии бузургии муайяни арзиш тавсиф ёфтааст. Дар xилди сеюми «Капитал» таuйирёбии нархи мол аз арзиши мол баромада, rонуният[ои таuйирёбии он омўхта мешавад. Таuйирёбb дар натиxаи таносуби муайяни талабот ва пешни[од ба амал меояд. Дар китоби аввал арзиши мол[ои ало[ида та[лил шуда, маф[уми “арзиши истеъмолb“ сифатан муrаррар гардидааст. Арзиши истеъмолии мол тибrи сифати худ талаботи муайяни инфиродиро бояд rонеъ гардонад. Дар xилди сеюми "Капитал" бошад, арзиши истеъмолb дар умумият та[лил шуда, маxмўи моли истеъмолшуда талаботи муайяни xамъиятиро rонеъ мегардонад.

Талабот ифодаи пулии талаботи xамъиятb буда, он па[лў[ои сифатb ва миrдории арзиши истеъмолии ба вуxуд оварда шударо дар бар мегирад. Ба ибораи дигар, талабот ин бевосита миrдори муайяни пул аст. {амин тавр, вай талаботи xамъиятие мебошад, ки бевосита ба миrдори муайяни пул вобастагb дорад. Пешни[од ин миrдори муайяни пул буда, ба ивази ма[сулоти исте[солшуда гирифта мешавад.

{амин тавр, маф[уми иrтисодии ваrти кори зарурии xамъиятb ё ба ибораи дигар, ваrти кори зарурии ме[натb омeзиши махсусро металабад. Умуман, хароxоти зарурии ме[нат ду маъноро ифода мекунад. Дар аввал асоси арзиши xамъиятии ме[натро ифода карда, дар маънои дуюм [аxми талаботи махсуси xамъиятиро инъикос мекунад, ки бевосита аз сарфи ме[нат вобаста аст. Яъне, бо хароxоти зарурии ме[нат равия ва дараxаи таuйирёбии нархи бозорb аз арзиши бозорb муайян мегардад.

Баробарии талабот ва пешни[од дар мавриди зерин ба амал меояд, ваrте ки [аxми муайяни намуди мол ба арзиши бозорb баробар мегардад. Яъне, талабот ва пешни[од дар [амон [олат баробар аст, ки агар нарх ба арзиши бозорb баробар шавад.

АДАБИЁТ: 1, 9, 10, 14, 15, 18, 19, 20, 22, 36, 40, 51, 63, 69.

 

Савол[ои тести оид ба санxиши дониши донишxeён:

Оид ба мавзeи «Асос[ои методологии нархгузорb»

 

1. Асосгузори rонуни арзиш ва асари илмии он:

а) Капитали К.Маркс

б) Rоида[ои илми иrтисодии А. Маршалл

в) Сабаб[ои боигарии халr[ои А. Смит

г) Назарияи умумии шуuл, фоиз ва пули М.Кейнс

u) Экономикси Макконнелл

 

2. Аrида[ои илмии rонуни арзиш:

а) арзиш асоси хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат

б) аrида[ои дар нуrта[ои а, в, г ва u овардашуда

в) ме[нати [архела бо[амдигар муrоиса мегардад

г) мубодилоти мол дар асоси хароxоти зарурии xамъиятии ме[нат

ба амал меояд

u) муносибат[ои арзиши мутаносибии талабот ва пешни[одро

муайян мекунад

 

3. Шарт[ои асосии наздикшавии нарх ба арзиш:

а) ба талабот мувофиrоии пешни[од

б) тараrrиёти оrилонаи исте[солот

в) бо талабот мувофиrоии пешни[од, тараrrиёти оrилонаи

исте[солот ва таносуби зарурии инкишофи исте[солот ва

истеъмолот

г) аrида[ои дар нуrта[ои а, б, в ва u оварда шуда  

u) таносубии исте[солот ва истеъмолот

 

4. Маф[ум[ои арзиши бозорb ва нархи бозорb:

а) аз [амдигар фарr мекунанд

б) ба [амдигар вобастаанд

в) аз рeйи намуд[ои ало[идаи ма[сулот ба [амдигар баробаранд

г) тибrи маxмeаи ма[сулот[о ба [амдигар баробаранд

u) аз рeйи намуди ало[идаи ма[сулот ва дар маxмeъгb баробаранд

 

5. Мо[ияти иrтисодии талаботи xамъиятb:

а) ифодаи арзиши мол

б) ифодаи пулии арзиш

в) шакли rонеъгардонии талабот

г) ифодаи арзиши аслии мол

u) ифодаи пулии талаботи xамъиятb

{АФТАИ СЕЮМ

⇐ Предыдущая12345678910Следующая ⇒

Поделиться: