Багьа (Пак) Къуръандин умуми «тариф».

Сад лагьайди: Багьа (Пак) Къуръандин «тариф», адан тIварар ва лишанар.

 Багьа (Пак) Къуръан – Аллагь Тааладин келимаяр я авудна ракъурнавай Вичин расулдиз Мугьаммадаз (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз), инандирмишнава адаз ам «вагь́ й» яз адан гафарни манани, (вични) кхьенва ктабда, ва агакьнава (са несилдилай маса несилдал) гзаф жемятралди ва ам кIелунни ибадат я.

 Ва Къудратлу (Гзаф Гужлу) ва Гьайбатлу Аллагь – Ам  я «Къуръан» тIвар ганвайди Вичи Мугьаммад пайгъамбардиз (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) авудна ракъурнавай «вагь́ й» -диз; Аллагь Таалади сура «Инсан» 23-аятда адаз «Къуръан» яни «гзаф кIелдайди» лагьанва, вучиз лагьайтIа ам я гзаф кIелдай шей ва вичикай яргъа тахьана кIанзавай шей.

 Ва гьакIни адаз Аллагь Таалади «Ктаб» тIварни ганва, Аллагьди сура «Дишегьлияр» 105- аятда адаз «Ктаб» лагьанва, вучиз лагьайтIа ам я кхьена кIанзавайди ва дикъетсуздиз тун виже текъведай шей...

Ва гьакIни Аллагь Таалади лагьанва адакай ам я лагьана: «Фуркъа́ н» (гьахъ ва таб чара ийидайди), «Зикр» (Рикlел Гъун), «Гьуда́ » (Дуьз рекьин регьбервал), «Нур», «Шифа́ ъ»(Сагъ авун), «Гьаким» (камаллувал, гьаким), «Мав́ ъизагь»(вяз) ва масадбурни….чпини вирида къалурзавай Багьа (Пак) Къурандин чIехивал (зурба дережа) ва адан кардин (мураддин) тамамвал.

 Ва (Къуръандиз гьакlни лугьуда) «Мусгь́ аф», а келима къачунвайди я чпел Багьа (Пак) Къуръан кхьенвай «кьулар» (сугь́ уф) гафунай. Ам сагьа́ бий-ри (Пайгъамбардин диндин юлдашри) ганвай тIвар я, вичин чинрал Багьа Къуръан кхьенвай Ктаб къалурдайвал (а тIварцIи).

Багьа (Пак) Къуръан Аллагь Тааладин патай «вагьй» я Джабраил малаикди гваз эвичIнавай Мугьаммад пайгъамбардин (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) рикIел, Аллагь Таалади лугьузва сура «Шаирар» 192-195-аятра (аятрин мана): «Ва гьакъикъатда ам (Къуръан)- алемрин Раббидин Авудун я. Ам гваз Вафалу Руьгь (Джабраил) эвичIна. Ви рикIел, вун – игьтиятлувал авунин хабар гузвайбурукай хьун патал, Ачух (ва манаяр баян ийидай) араб чIалалди»

Ва Мугьаммад пайгъамбар (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) тушир сифтегьанди (цIийивал авурди) Расулрикай а карда; вири адан стхаяр Пайгъамбарар (Расулар), -абурун патав Джабраил малаик эвичIзавай Аллагь Тааладин патай «вагьй» гваз. Ва Аллагь Таалади – Пак я Ам – а чIехи аманат кардиз хкязава Вичиз кIаниди, Аллагь Таалади лугьузва сура «Гьяж» 75- аятда (аятдин мана): «Аллагь я хкязавайди малаикрикай расулар ва инсанрикайни. Гьакъикъатда Аллагь – Вири Ванер Къведайди, Вири Аквадайди я, ва Адаз лап хъсан чизва вуж дуьз къведатIа а аманат кардиз ва вуж дуьз къведачтIа; вучиз лагьайтIа вири Гьада халкь авунвайбур я, Аллагьди – пак я Ам, – лугьузва сура «Кьиса» 68- аятда (аятдин мана): «Ва ви Раббиди Вичиз кIан хьайи шей халкьзава ва хкязава»

 

Кьвед лагьайди: Багьа (Пак) Къуран – авудна ракъурайвал.

 Башламиш хьана «вагьй» атун Пайгъамбардиз Рамазан вацран цlерид лагьай юкъуз ислендиз 610- йисуз, Меккадин са дагъда авай «Гь́ ира́ ъ»- лугьудай магъарада; эвичIна адан къвалав Джабраил малаик и аятар гваз (аятрин мана): « КIела (вуна) – ви Раббидин тIварцIелди, Вичи (вири махлукьар) халкь авунвай, (Вичи) Инсан ивидин лахтадикай халкьнавай. КIела (вуна) – ва ви Рабби Лап Жумартлуди (Гзаф Хъсанвалдайди) – Вичи (инсандиз кхьинар) чир авур къелемдалди- Ада инсандиз адаз тийижирди чирна (сура Ивидин лахта: 1-5) ва хьана абур Къуръандикай атанвай сад лагьай аятар Аллагьдин Расулдиз.

 Ва хтана Пайгъамбар (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) абур гваз вичин хзандин патав рикI зурзаз ва вичин чан патахъай кичI кваз, ва ахъайна магъарада хьайи кIвалах вичин «уьмуьрдин юлдашдиз» – муъминрин диде – Хувайлидан руш Хадиджадиз (Аллагь рази хьурай вичелай), ва ада лагьана: «Гьакъикъатда заз зи чан патахъай кичIе хьана! » Ва Хадиджади адаз лагьана: «Ваъ (кичIе жемир), шад хьухь! Кьин хьуй Аллагьдал, – Аллагьди вун гьич (куьмек тагана) гьакI тадач; бес гьакъикъатда вуна мукьва-кьиливал хуьзва, рахунра керчеквалзава, залан пар ялзава, мугьмандиз гьуьрметзава, бедбахтвилер кьилел атайбуруз куьмекзава...» Ва Хадиджади ам Навфалан хва Варакъадин патав тухвана (ам чирвал, дуьз фикир авай, арифдар кас тир). Ва Хадиджади адаз лагьана: «Я, ими! Яб акала и ви стхад хцихъ». Ва Пайгъамбарди (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) ахъай авурла адаз вичиз акур кардин хабар, Навфалан хва Варакъади адаз лагьана: «Ам я малаик (Джабраил), Муса пайгъамбардин патавни эвичIай. Агь! ТиртIа зун ана жегьилди! Агь! АмукьнайтIа зун чан алаз, вун ви халкьди чукурдайла! » Пайгъамбарди (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) лагьана: «Бес чукурдани кьван зун абуру? » Варакъади лагьана: «Эхь! Вуж атанатIани вун гваз атанвай хьтинди гваз, – дугъриданни адаз (еке) душманвилер хьана, ва эгер зун агакьайтIа а ви йикъав (вахтундив), за ваз еке куьмек гуда». Ва адалай са куьруь вахтунилай Варакъа кечмиш хьана.

 Ва Багьа (Пак) Къуръан сад лагьана вири санал авудна ракъурнавач Пайгъамбардиз(Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз), вилик хьайи Пайгъамбарриз вири санал авуд авур хьиз, – ам анжах атана кьилди- кьилди (паяралди) къанни пуд йисан къене, я кьилди тамам сура къвезвай я са шумуд аят са сурадай.

Ам кьилди-кьилди (паяралди) атунин мана я Пайгъамбардин рикI мягькем хьун, вич мадни къуватлу авун ва адаз артух куьмек хьун, – гьар сеферда Джабраил малаик «вагьй» гваз адан къвалав атайла. Ам мадни мягькем ва мадни дурумлу жедайвал хура акъвазиз мушрикри ийизвай терсвилерин ва абуру авур аксивилерин «пайгъамбарвилин» сифте кьиляй аятар атайла. Пак тир Аллагьди лугьузва сура «Фаркь авун» 32- аятда (аятдин мана): « Ва кафирвал авурбуру лагьана: «Адаз Къуръан вири санлай (авудна) ракъурнавайтIа! » Гьа икI авунва (паяр яз Чна ам авудна ракъурнава), Чна ви рикI адалди мягькемарун патал, ва Чна ам баян гана ачухарнава (къайдадаваз кIелун эмирнава).

Ва гьакIни Багьа Къуръан кьилди- кьилди (паяралди) авудунин карда ава чIехи тербияламишунин карни: муъминар къвез-къвез (дережа-дережа) вилик фин патал чирвал къачунин ва «диндин къайдаяр» кьиле тухунин карда, абуруз мадни регьят хьун патал ам (Къуръан) чириз ва гъавурда гьатиз, ва гьакlни авамвилин, куфрдин, ширкдин зулуматрай (мичIивилерай) регьятдиз экъечIун патал имандин нурдихъ, Аллагь Сад тирди тестикьарзавай диндихъ ва илимдихъ(чирвилерихъ).

 

Пуд лагьайди: Багьа (Пак) Къуръан – кхьин (чарциз къачун).

ГьакIни Пайгъамбарди (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) еке фикир гана Пак Къуръан кхьиниз; дугъриданни ада эмир гана вичин савадлу (кIел-кхьин чизвай) сагьабийриз Пак Къуръан кхьин, ва ада абур «вагьй» кхьидай ксар яз тайинарна, ва абурукай виридалайни машгьурди сагьабий Сабитан хва Зейд тир.

Ва Пайгъамбарди гьар сеферда вичиз цlийи (пай) «вагьй» атайла ада ам хуралай чирзавай, ахпа ам лугьуз кхьиз тазвай «вагь́ й» кхьидай ксаривай садав, ва ада лугьузвай: «кхьихь (эцига куьне) и аятар а флан сурада виче ихьтин ихьтин аятар авай…» ва ада абуруз а сурадин тlвар кьазвай ва эмирзавай а (атай) аятар гьана кхьин, ахпа ада эмирзавай сагьабийриз чирун Багьа Къуръандикай авуднавай а пай ва ам хуралайни авун. Гьа икI Пайгъамбардин (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) девирда вири Къуръан кагъазра кхьенвай.

 Ва Джабраил малаик эвичIзавай Пайгъамбардин (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) патав адав Къуръан кlелиз таз гьар йисуз садра, амма Пайгъамбар(Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) кечмиш хьайи йисуз Джабраил малаикди кьве сеферда кIелиз туна адав (ахтармишиз ва гекъигиз) – адан аятар ва сураяр авай тартибдин къайдада аваз, – къе мусурманрин вилик квай «Мусгь́ афда» авайвал, амни Гьахъ Аллагьдин – Гзаф Берекатлу я Ам ва Виридалайни Вине я Ам – гафар тестикь хьун яз (аятрин мана): « Гьакъикъатда Чал ала – ам кIватIун (вири ви хура) ва (вуна) ам кIелун. Ва Чна ам ваз кIелдайла, (вун яб акализ) гугъуьна хьухь адан кIелунин. (сура Къиямат: 17-18) ва гьакIни: « (Бес) Чна вав кIелиз тада (Къуръан) ва ам ви рикIелай алатдач» (сура Виридалайни Вине Тирди: 6).

 Кьуд лагьайди: Багьа (Пак) Къуръан кагъазра кIватI авун (са ктабда).

Пайгъамбар (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) кечмиш хьайидалай кьулухъ тапшурмишна халиф Абубакра «кагъазар» тартибда туна Къуръан санал кIватI авун, са шейни квахь тавун патал Къуръандай эгер кьейитIа ам хуралай чидайбур ва я ам кхьенвай кагъазар телеф хьайитIа. Ва а еке метлеблу кIвалахдин кьиле акъвазна «вагьй» кхьидай кас тир Сабитан хва Зейд, ва ахтармиш авуна тестикь авурла ада вичи кIватI хъувурди «кагъазра» кхьенвайдахъни ва сагьабийрин хурара авайдахъ галаз сад тирди, – ада абур (кIватI хъувур кагъазар) туна хуьз Абубакран кIвале та ам кечмиш жедалди, ахпа хьана абур кьвед лагьай халиф Умаран кIвале ва ам кечмиш хьайила, абур туна хуьз Пайгъамбардин (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) уьмуьрдин юлдаш – (Умаран руш) Х́ афсадин кIвале.

 Ва Ислам дин вириниз чкlайла муьгьтеж хьана мусурманар кIелдай Къуръандин ктабриз. Меслят къалурна са бязи сагьабийри халиф Усманаз вири мусурманар кIватI авун са Къуръандин ктабдал, мусурманар вири гьадаз табий жедайвал. Ва тапшурмишна а кIвалах халиф Усмана Къуръан хуралай чидай са десте сагьабийриз чебни савадлубурукай хкяна, абурун кьиле авайди Сабитан хва Зейд (Аллагь рази хьурай вичелай) тир, асул яз ишлемишна абуру Абубакран (Аллагь рази хьурай вичелай) девирда «санал кIватI авур кагъазар», ва абуру а «санал кIватI авур кагъазар» са «мусгь́ афда» (ктабда) кIватIна, ахпа абуру адалай са шумуд чешне (чин) къачуна, ва ахпа ада гьар са еке уьлкведиз мусурман уьлквейрикай ракъурна са чешне, ва тапшурмишна (вири) мусурманриз а чешнейрилай гьарда (вичиз) «мусгьафдин» чешнеяр авун.

 Вири Къуръандин ктабар, исятда дуьньяда авай (гъилин хатIунал кхьенватIани ва я чапдай акъуднаватIани), абурун асул я Усманан девирда кIватI авур ва мусурман уьлквейриз ракъурай чешнейрилай къачунвай «Мусгь́ афар», абурулай тафаватлу тушиз я кхьенвай гафара я абурун тартибра.

Ва къенин йикъалдини мусурманар къайгъудик ква Пак Къуръан чапдай акъудунин, а карда жезвай цIийивилер ишлемишиз, жуьреба-жуьре цIийи алатар кардик кутаз, – лап тамамдиз ва лап хъсандиз – Къуръандин келимаяр кхьин ва чапдай акъудунин кар кьилиз акъудун патал, Усманан девирда кхьенвай, – ва гила «Усманан чешне» лугьуз машгьур тир, – къайдада.

Вад лагьайди: «Мусгь́ аф»-дин (Къуръандин ктабдин) тартиб ва ам паяриз паюн.

Багьа (Пак) Къуръандин сифте кьиле ава сура «Ачухзавайди (аль-Фатигь́ а)» эхиримжи кьилени – сура «Инсанар (ан-Нас)», ам ибарат я 114 сурадикай, ва а тартиб (Аллагьдин эмирдалди) «тайинарнавайди» я, яни Пайгъамбардилай атанвайди я. Ва ам «вагь́ й» (аятар ва сураяр Пайгъамбардиз) атай тартибдал бинеламиш туш; бес сифте сура «вагь́ й» яз атай я сура «Ивидин лахта», амма Къуръандин тартибда ам ала 96- лагьай чкадал. Ва сагьабийриз (Къуръандин) аятрин ва сурайрин тартиб Пайгъамбардин Къуръан кIелунай чир жезвай.

Къенин юкъуз «Мусгьаф» (Къуръандин ктаб) пайнава къанни цIуд паюниз (жуздиз), ва гьар са пай (жуз) абурукай пайнава кьве гьизб-диз, ва гьар са гьизб пайнава кьуд рубѓ -диз. Ва гьа и паюнар (вичин чIехи пай гьалда) алимрин алахъунар (кьабулнавай къарарар) я, регьятарун патал Багьа (Пак) Къуръан кIелун мусурманриз.

Ругуд лагьайди: Багьа (Пак) Къуръан чир авун

 Мусурманри кьетIен фикир гана Багьа (Пак) Къуръан чируниз; ам хуралай авуниз, дуьз къайдадалди кIелиз чируниз Пайгъамбардиз (Аллагьди) авудна гьа ракъурайвал. Гьа икI сагьа́ бийрин арада авай Къуръан хъсан кIелдайбуру (къа́ риъри) ва хуралай чизвайбуру (гьа́ физри) табиинриз (сагьа́ бийрин гуьгъуьнай атай мусурманрин несилдиз) ам чирна, – къайдадалди дуьз чириз, акъвазариз гьар са аятдал, гуз адан мана, та (абур) абурун манайрин гъавурда гьатна ва чирна абуру илимни амал санал. Ахпа табиинрин арада авай Къуръан хуралай чизвай ксари (гьа́ физри) медресеяр (мектебар) арадиз гъана ам кIелиз чирдай, – гьикI чпиз сагьабийри чирнатIа – дериндай ва вири лазим крар ахтармишиз. Ва гьа икI амукьна Багьа (Пак) Къуръан – хъсандиз чириз, хуралай ийиз адан аятар, кIелиз дуьз къайдадалди, – гьар са чирзавай касди вичин муаллимдивай тарс къачуз «сивяй сивиз лугьуз чириз» фасагьатлу араб чIалалди, – тазадаказ (цIийидаказ) гьа Аллагьдин Расулдиз(Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) атай жуьре, къенин йикъалди.

 Ва Багьа (Пак) Къуръан са шумуд жуьре кIелуналди кIелда, ва а «кIелунар»- ам Къуръандин келимаяр, адан гьарфар, абур лугьудай къайдаяр «ада» авун я, чебни табиинри чир авурвал «къа́ риъар» ва «гьа́ физар» тир сагьа́ бийривай, ва абуруни – Пайгъамбардивай (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) къачунвай ахпа ада (абуруз ам масадазни чирдай) «ихтияр»-ни («ижа́ за»-ни) ганвай. Ва чи девирда виридалайни машгьур Багьа (Пак) Къуръан кIелдай «кIелунин къайдаяр» я: «А́ сим-ан кIелунин къайда» – ада тарс гайи Сулейманан хва Гь́ афс-дилай агакьнавай, ва «На́ фиъ-ан кIелунин къайда»- агакьнавай Варш-дилай, ва гьакIни «кIелунин жуьре» Ад-Даврийдин агакьнавай Абу-Амр Аль-Басрийдилай, ва «кIелунин жуьре» Къа́ лу́ нан агакьнавай На́ фиъ-алай.

Ирид лагьайди: Багьа (Пак) Къуръан «тафсир» авун, яни баян гун.

 Къуръандин «тафсир» я – адан манайриз баян гана ачух авун. Ва ихтилатди (рахунри) вичин мурад-метлебдив агакьардач та чир жедалди ада вуч кар къалурзаватIа ва адахъ вуч мана аватlа. Ва гьакъикъатда Аллагьди гьевеслу ийизва Багьа (Пак) Къуръан кIелзавай кас адан манайрин гъавурда гьатиз алахъунихъ (фикир авунихъ), Пак тир Аллагьди лугьузва сура «Соа́ д» 29- аятда (аятдин мана): « Чна ваз (авудна) ракъурнавай Ктаб – берекатлуди я абуру адан аятрал фикирар авун патал ва рикIел гъун патал (несигьат) акьулрин сагьибри»

Ва Пайгъамбарди (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) сагьабийриз (Аллагь рази хьурай чпелай) абур гъавурда гьат тавур Багьа (Пак) Къуръандин манаярин баян гузвай. Амма сагьабийриз араб чIал хъсан чизвайвиляй ва Къуръан чпин чIалал атанвайвиляй абуруз а крари куьмекна гзаф хабарар кьуникай Къуръандин манайрикай (Пайгъамбардивай), ва вахтар йисар алатайла инсанрин муьгьтежвал Къуръандин «тафсир»-риз мадни артух хьана.

Ва Пайгъамбардилай (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз), адан сагьа́ бийрилай ва табиинрилай амукьай абуру Къуръандиз гайи баянрикай тешкил хьана тафсирдин илимдин «асул пай», – вичизни «Пайгъамбардилай (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз), сагьа́ бийрилай амукьнавай эсерралди ганвай тафсир»- лугьуда. Гьа и тафсирдин жуьре язва виридалай хъсандиз аятар гъавурда гьатдай рехъ, вучиз лагьайтIа гьада чаз ачухзава сифте девирдин мусурманар аятрин манайрин гъавурда гьат авур жуьре, абуруз араб чIал лап хъсан (устадвилелди) чизвайвиляй ва абур Пак Къуръан «вагьй» яз атай вахтара хьайи крара иштиракна, агьвалатрин юкьва яшамиш хьайивиляй.

(1) Тафсир-дин жуьреяр.

Тафсирдин алимри гьар жуьре илимрин терефриз (рекьериз) фикир гуниз килигна, – тафсир илимда гьар жуьре хилерни (терефарни) арадал атанва. Гьа икI: ава тафсирдин ктабар Къуръандавай араб чIалан месэлайриз баян (ва я гзаф фикир) гузвай, ва ава тафсирдин ктабар баян (гзаф фикир) гузвай шариатдин эмиррин ва къадагъайрин гьакъиндай, ва ава масабурни баян гузвай тарихдин месэлайриз, эдебрин гьакъиндай, ва (гьакIни ава тафсирар) – маса патарихъайни.

Тафсирдин алимри гьа и кIвалахдиз килигна пайнава «тафсир» кьве жуьредиз:

Сад лагьайди: «Пайгъамбардилай (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз), адан сагьа́ бийрилай ва табиинрилай амукьнавай эсерралди ганвай тафсир (яни гьабуру ганвай баянар аятриз)».

Кьвед лагьайди: Илимдин дуьз бинедаллаз фикирдалди (акьулдалди) ганвай тафсир (баян).

(2) Тафсирдин виридалайни хъсан жуьреяр ва адан къайдаяр.

Виридалайни вилик хьана кIанда амай тафсиррилай «Эсерралди ганвай тафсир» (яни чун сифте килигна кlанда гьадаз) вучиз лагьайтlа ам Пайгъамбардилай (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз), сагьа́ бийрилай ва табиинрилай атана чав агакьарнавай тафсир я, ва гьабур я виридалайни хъсан чизвай ксар а крар.

Ва эгер Къуръандин аятрин гъавурда гьатун патал мадни артух баяндиз муьгьтежвал аваз хьайитIа ва атIа тафсирдани къалурнавачтIа, тафсир ийизвай алимди кьилиз акъудна кIанда агъадихъ къвезвай къайдаяр (шартIар):

1- Хвена кIанда Пайгъамбардилай (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз), сагьа́ бийрилай ва табиинрилай атанвай аятрин манайрин баян, ва адаз аксиди гъун тавун.

2- Дуьз атана кIанда а ийизвай тафсир Пак Къуръанда аваз атанвай ва Пайгъамбардин (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) михьи суннатдини баян хгана ачухнавай умуми манайрихъ галаз, гьавиляй виже къведач тафсир ийизвай касдиз а манайриз акси тир тафсирар гуз. Ва Пак Къуръандин са аятри маса аятриз тафсир гузва ва абуру садбуру муькуьбуруз аксивал ийизвач. Ва Пайгъамбардин (Аллагьдин салаватарни саламар хьуй адаз) суннат атанва Пак Къуръанда куьрелди (умумидаказ) къалурнавай крар баян гана ачухиз ва тафсир гуз адаз.

3- Чир хьана кIанда (а касдиз) хъсандиз араб чIалан къайдаяр; гафари вуч манаяр къалурзаватIа, (акьалтIай фикир лугьузвай сад-садахъ галаз алакъалу гафарикай ибарат тир) келимаяр гьикI туькIуьрдатIа ва (абур) ишлемишдай жуьреярни. Пак Къуръан авудна ракъурнава араб чIалал, гьакI хьайила, адан гъавурда гьатна кIанда гьа чIалан къайдайрай.

4- Элкъуьрна хкана кIанда «муташа́ бигь» (яни сад хьтин са шумуд мана авай, гьар сад абурукай а аятдин гьакъикъи мана хьуниз дуьз къвезвай ачухсуз) аятар – «мугькам» (яни (мягькем) ачух манадин) аятрал. Ва Пак Къуръандин са аятри маса аятриз тафсир гузва, ва Къуръандин чIехи пай аятар «мугь́ кам»-бур, яни (мягькем) ачух манадинбур я. Амма хьи ава «муташа́ бигь» аятарни, мумкин я са бязи инсанар абурун гъавурда дуьз гьат тавун, ахьтин аятар элкъуьрна хкайла «мугькам» аятрал, – а карди куьмекда гьабуруни къалурзавай манадин гъавурда гьатиз ва абурун манаярни ачухиз, гьакъикъатда Пак тир Аллагьди лугьузва сура «Имранан хзан» 7-аятда (аятдин мана): «Ам я – (авудна) ракъурнавайди вал Ктаб (Къуръан), ава ана «(мягькем) ачух манадин» аятар чеб Ктабдин «диде (асул)» тир ва масабурни (аятар) – «(сад хьтин са шумуд мана авай, гьар сад абурукай а аятдин гьакъикъи мана хьуниз дуьз къвезвай) ачухсузбур». Ва чпин рикIера (дуьзвиликай) «майил хьун» (къерехдиз экъечIун) авайбур, абур ада авай «(сад хьтин са шумуд мана авай) ачухсузвал авайбуруз» табий жезва, фитне тIалабиз (тваз) ва адан баян тIалабиз (чпин гьевесрихъ кьадайвал), ва адан баян са Аллагьдилай гъейри садазни чизвач. Ва «(Ктабдикай) дерин чирвилер авайбуру» (чирвилера мягькембуру) лугьузва: «Чун адахъ инанмиш я, вири чи Раббидин патай я». Ва рикIел гъана менфят (ибрет) къачуда (несигьатдикай) – анжах акьулдин сагьибри».

5- Субут хьанвай илимдин гьакъикъатар кьабулун (куьмекчивал яз къачун) алемдихъ (дуьньядихъ) галаз алакъалу аламатриз (лишанриз) баян гудайла, ва тун тавун Пак Къуръандин тафсирда (инсаниятдин) илимдин фикирар, – Къуръандик а виче авачир манаяр кутун тийидайвал.

6- Мукъаят (яргъаз) хьана кIанда чIуру баянар гуникай (аятриз, ахьтин баянар) чпи Аллагьдин келимайрин манаяр михьи Шариатдин гьакъикъатдикай яргъаз ийидай(диндин къайдарихъ галаз дуьз текъведай), ва (чпи) араб чIалан къайдаяр чIурзавай, – амни я (аятдин) мана чIурувилихъ дегишиз алахъиз, я араб чIалан гьакъиндай авамвал себеб яз, ва я чIуру манаяр фикирдиз атун себеб яз, – чпикайни Аллагь Тааладин келимаяр михьи (яргъа) тир.

 

12345678910Следующая ⇒

Поделиться: