Архитектура Аудит Военная наука Иностранные языки Медицина Металлургия Метрология
Образование Политология Производство Психология Стандартизация Технологии


Устойчивые словосочетания, идиомы. 1. vaktiyle в свое время. 2. vaktinde своевременно



1. vaktiyle в свое время

2. vaktinde своевременно

3. о zaman (zamanı nda) в то время, тогда

4. (25) yaş ı na girdi. Ему исполнилось (25) лет.

5. ne kadar? Сколько? (приблизительно); насколько?

ne kadar (da)....! Насколько....! До чего...! Как...!

6. bu kadar mı? И только-то?

7. о kadar настолько, так

8. ne gibi? Какой, какого рода?

9. bu gibi подобный, такой, такого рода

10. anneanne, bü yü kanne бабушка (по матери)

11. bü yü kbaba дедушка

12. en ç ok более всего
13. baş ü stü ne Есть! Слушаюсь!

14. ne bileyim (ben)? Откуда мне знать? 15. ö nceki (evvelki) gü n позавчера

Примечания:

1. В настоящее время для обозначения любого из супругов (муж,
жена) чаще всего используется слово eş. Слово refika (или harem) «суп­
руга», как арабское по происхождению, постепенно отмирает, a karı
«жена» употребляется только в обиходном языке.

2. Многочисленные наименования родственников и свойственников
используются в турецком обиходном языке и как формы обращения к
посторонним лицам. Так, равных или младших по возрасту называют
kardeş (im) «брат(ок)», более старших — уважительно, abla «сестрина»
или ağ abey (в произношении часто— â bi) «братец»; дети называют
женщин среднего и пожилого возраста teyze (или teyze hanı m) «те­
тенька», мужчин — amca ( или amca bey) «дяденька». Слово dayı обычно
служит формой обращения к крестьянам.

Объединением имен со значениями «тетя», «дядя» со словами zade, oğ ul и kı z образуются словосочетания «двоюродный брат», «двоюрод­ная сестра» (teyze zade /teyzezade/, teyze oğ lu, teyze kı zı, dayı zade, dayı oğ lu и т. п. ). Необходимый по смыслу аффикс принадлежности может присоединяться или в конце словосочетания (сложного слова) (teyzezadem, teyzeoğ lum — мой двоюродный брат (сын тетки со сто­роны матери)) и т. п. или после его первого компонента (teyzemzade, teyzemoğ lu).

3. В образовании придаточных причины нет никаких заслуживаю­
щих внимания особенностей, если не считать того, что персидский по


происхождению союз ç ü nkü обычно открывает собой новое предложе­ние и пишется с большой буквы (Okula gelmedi. Ç ü nkü hastadı r. — Он не пришел в школу, потому что болен). Впрочем, придаточные предложения этого типа мало характерны для строя турецкого языка.

4. Слово bile «даже» (в отличие от hattâ ) является энклитикой: ста­
вится всегда после того слова, к которому относится, и не несет ударе­
ния, например: Ben bunu bilmiyorum, hattâ babam bile bilmiyor. -
Я этого не знаю, и даже мой отец не знает.

5. Слово halk в зависимости от контекста переводится по-разному:
tiyatro halkı — зрители, otobü s halkı — пассажиры, ş ehir halkı — го­
рожане.



















СЛОВООБРАЗОВАТЕЛЬНЫЕ АФФИКСЫ

Аффикс -cı /-ç ı 4 присоединяясь к существительным, об­разует имена, обозначающие людей по их профессии, роду занятий (постоянному или временному), взглядам, привыч­кам и т. п.

ПРИМЕРЫ: neci? — человек какой профессии?, кто? iş ç i — рабочий; работник (iş — работа); yolcu — путешественник, путник (yol — путь); demirci — кузнец (demir — железо).

Имена на -сi изредка могут попадать в позицию опре­деления.

ПРИМЕР: sporcu bir genç —молодой спортсмен

(досл.: спортсмен — молодой человек).

Аффикс -daş (-taş ), в отдельных словах — -deş (-teş ), име­ет значение русских приставок «со-», «одно-» («однокласс­ник», «спутник» и т. п. ).

ПРИМЕРЫ: sı nı ftaş — одноклассник, однокурсник;

yaş taş — сверстник, ровесник, однолеток; yoldaş (или yol arkadaş ı )—спутник.

Суффикс - (h)ane, восходящий к персидскому hane «дом», образует несколько существительных с соответствующими значениями.


ПРИМЕРЫ: kü tü phane -— библиотека, «дом книги»; hasta(ha)ne — больница; dersane аудитория.


УПРАЖНЕНИЯ

13. Определите значения следующих слов, образованных посредством
аффиксов -cı, -daş и суффикса -(h)ane:

gazeteci, kapı cı, duvarcı, kitapç ı, odacı, saatç i, solcu, sağ cı, fabrikacı, gö zcü, arabacı, mektepç i, dilci, dü kkâ ncı, elektrikç i, gramerci, havacı, idareci, lokantacı, otelci, pazarcı, romancı, tiyatrocu, tı raş ç ı, iş teş, demirhane, yemekhane, sö zcü, ayakç ı, camcı.

14. (На закрепление ключевых слов 8-го урока):

(до № 19)

1. Yö netim iş i ç ok zor, sen buna hazı r değ ilsin. 2. Babanı z neci? — Vaktiyle mektepç iydi, ş imdi ç alı ş mı yor. 3. Neden zamanı nda (vaktinde) gelmiyorsunuz? 4. Atelyemizi ş u yü ksek mü hendis yö netiyor (idare ediyor). 5. Bu toplantı da ben hazı r bulunmadı m. 6. O zaman kaç yasindeydiniz? 7. Sı navda basan gö stermedi. Ş imdi acı acı anlatı yor. 8. Ты здешний? -Нет, я измирец. 9. Мы готовы к уроку. 10. Сегодня цехом руководит дежурный инженер.

(до № 39)

l. Bu masanı n bir eş i bizde de var. Eş imin masası... 2. Bay Ö mer ve eş i. 3. Eş e dosta her ş eyi anlattı. 4. Gü rü ltü ç ı karmayı n, ç ocuklar. Efendinin refikası uyuyor. 5. Ş u gü rü ltü cü adamı salondan ç ı karı n. 6. Fabrikanı z ne mal ç ı karı yor? 7. Cebinden bir fotoğ raf ç ı kardı. 8. Ne kadar da koca (muazzam, kocaman) apartman! 9. Ne kadar yazı yazdı nı z? Bu kadar mı? 10. Kadı n ü vey kı zı nı o kadar seviyor, o kadar seviyor(ki... ). 11. Gel ç ocuğ um, seni biraz seveyim. 12. Ş u kocaman ş ehirde yalnı z kaldı. 13. И только-


то? Мало. 14. Не снимайте пальто, здесь холодно. 15. Ве­ликий Синан (знаменитый турецкий архитектор). 16. Невест

ка у нас хорошая, только ленива, работать не любит; потому что родная мать ее не воспитала. 17. Этот человек тебе не пара (не твоя пара). 18. Он любит только сам себя. 19. Воспитанный юноша!

(до № 57)

1. Henü z gelmedi. 2. Henü z geldi. 3. Biraderzadem ç ok terbiyeli bir delikanlı. 4. Bö yle ş eyler bü yü k annemin (anneannemin) tuhafı na gidiyor. 5. Babaannemin evinde gü zel saatler yaş adı k. 6. Ne halazadem var, ne de amcaoğ lum (amcamoğ lu). Ö z amcam yok (ki)! 7. Ş u dayı ya dikkat edin. Buralı değ il galiba. 8. Семья моего дяди (по матери) живет очень хорошо. 9. Такого рода вопросов ему не задавайте. 10. Она пока что не замужем (холостая). 11. Пусть все это не покажется вам странным: мой двоюродный брат (сын тети по матери) — очень бедный землевладелец. 12. Разве ваша бабушка (по отцу) когда-нибудь выезжала из своей деревни (из своих краев)? 13. И это народ!

1. Meselenin (sorunun) ö zü nü anladı n mı? — Bir tü rlü anlamı yorum. 2. Ne gibi akrabam? O kadar ç ok akrabam var (ki)! 3. Dedim ya, bu iş i baş ka tü rlü yapmak gerek. 4. Amcamkı zı hasta oldu. — Nesi var? —Doktor bile bilmiyor. 5. Bak, ne gü zel tablo! Zengin renkler, bol bol gü neş ... — Doğ ru, gü zel. Yalnı z (ancak) pek de modern değ il. -Gene de satı nalmak istiyorum. 6. Ç abuk hastaneye gidelim. Biraderzademin bir ç ocuğ u doğ du. — Aferin! Benim biraderimin de dü n bir oğ lu dü nyaya geldi. 7. Воl parası oldu. Ş imdi bir oto bir de teyp (video) almak (satı n almak) istiyor. Ancak bu kasabada kimse satmı yor. —Dinleme, atı yor! 9. Солнце еще не взошло. 10. Возможно, это его родст­венник. 11. Вопрос сложный. Даже мой старший брат ни­как не понимает. 12. Эту повесть я пока не читал.


ТЕКСТ AHMET USTANIN Aİ LESİ

Bizim Ahmet usta gö rgü lü bir ç ilingir. Ahmet usta ve refikası Ayş e hanı m Ü skü darı n gü rü ltü lü bir sokağ ı nda iki odalı bir apartmanda oturuyorlar. Daireleri kocaman binanı n yanı nda, kü ç ü k bir evin ikinci katı ndadı r.

Bu ailenin evvelâ dokuz ç ocuğ u vardı fakat ne acı dı r ü ç ü tifodan Ö ldü ve ş imdi yalnı z altı sı kaldı. Dö rdü erkek ikisi kı zdı r. Oğ ulları nı n adları Metin, Ç etin, Ziya ve Kaya'dı r. Kı zları nı n isimleri Kü bra ve İ ffet'tir. En bü yü kleri Metin, en kü ç ü kleri ise İ ffet'tir. Bü tü n ç ocuklar ö z ana babaları nı ç ok seviyorlar.

Ahmet usta o kadar ihtiyar değ il, bu yı l 52 yaş ı na girdi. Karı sı Ayş e hanı m kacası ndan daha genç, 43 yaş ı ndadı r.

Kü bra Ziya'dan bü yü ktü r, onun ablası dı r. O, bü yü k ağ abeyi Metinden 4 yaş kü ç ü k, fakat Ziya'dan 3 yaş ve Kaya'dan 6 yaş bü yü ktü r. Ağ abeyleri Metin 23 yaş ı ndadı r. Bundan iki yı l evvel komş usunun kı zı Selime ile evlendi. Anası Ayş e hanı m gelininden pek memnun, ç ü nkü o ç ok eğ itimli (terbiyeli), ç alı ş kan ve ciddi bir kı zdı r.

Ç etin 21 yaş ı ndadı r. O henü z evli değ il, bekâ rdı r. Bu iki birader, babalan Ahmet usta gibi ç ilingirdirler fakat Ç etin ağ abeyi Metin kadar dikkatli, gö rgü lü ve baş arı lı değ ildir.

Kü bra, 19 yaş ı nda kara gö zlü siyah saç lı ve orta boylu bir kı zdı r. Yalnı z bu yı l babası nı n evine dö ndü. 6 yı l kadar Koyuncu adlı bir kö yde oturdu. Bu kö yde Kü branı n ç ok akrabası var: ihtiyar bü yü k annesi (anneannesi), dayı sı Orhan, ü ç dayı zadesi filâ n. Fakat Kü bra hep fakir teyzesi Fatma'nı n yanı nda kaldı. Ç ü nkü teyzesinin ö z ç ocuğ u yok. Kubra'yı gö zü gibi seviyor kadı n.

Ziya 16 yaş ı nda bir delikanlı, bü yü k ağ abeyleri kadar ç alı ş kan bir oğ landı r. Bu sene o bir teknik okuluna devanı etmeğ e baş ladı. Ev halkı Ziya'yı ç ok seviyor, ona basarı lar dileyor.

Kaya 13 yaş ı ndadı r. Erkek kardeş lerin en kü ç ü ğ ü dü r. O da ablası Kü bra gibi Mehmetli kö yü nde amcası nı n evinde 4 sene


kadar oturdu ve kö yü ş ehirden daha ç ok seviyor. Bir ş ey onun tuhafı na gidiyor. Acaba niç in insanları n ç oğ u kö ylerde değ il, hatta kasabalarda da değ il, ü lkenin bü yü k kentlerinde yaş amak istiyorlar. Ancak amcası Kerem bu insanlardan değ il. O tam halktan adamdı r ve 55 yı l iç inde bir defa olsun kendi memleketinden, kendi kö yü nden bir yere ç ı kmadı, yirmi kilometre uzakta(ki) demiryolunu bile gö rmedi. Kaya da onun gibi ç iftç i olmak istiyor.

Kü ç ü k iffet 1994 de doğ du ve henü z 6 yaş ı ndadı r. O daha okula gitmiyor. Kü bra ö zü ona evde ders veriyor amma, İ ffet biraz tembel bir kı zdı r, okumayı sevmiyor ablası nı dikkatla dinlemiyor.

ДИАЛОГИ Bİ R KONUŞ MA

Birinci mü hendis: Dilmaç ı mı z gene yerinde değ il! Kaç defa sö yledim ona. Geç kalmayı n, birader, dedim. İ ş gü nü mü z zamanı nda, tam saat dokuzda baş lası n. Hiç oralı değ il. Gidelim artı k. Daha ne kadar beklemek gerek?

İ kinci mü hendis: Nereye ö yle acele ediyorsunuz, beyefendim? Demin, daha doğ rusu bundan bir saat kadar ö nce o buradan otomobille geç ti. Galiba bir iş i var. İ ş te (kendisi) geliyor.

Birinci mü hendis (tercü mana): Neredeydiniz beyefendim? Niç in ö yle geç geliyorsunuz? Acaba ne gibi iş leriniz vardı da buraya uğ ramı yorsunuz?

Tercü man: Karı m ç ok rahatsı z, efendim. Erken saatte (cankurtaran arabası yle) karı mı hastahaneye gö tü rdü m filâ n. Bu iş en az yarı m saatimi aldı. Beni ç ok mu beklediniz?

Birinci m.: Bakı nı z saata, onu geç iyor. Demek tam bir saat bekliyoruz sizi, hatta biraz ç ok.


Т.: Bu kadar ç ok mu?

Birinci m.: Ne bileyim ben? Onun kadar galiba.

T.: Anladı k, beyim, anladı k. Affedersiniz! Ş imdi sizi nereye gö tü reyim? Sö yleyin. Ö devimi yapmağ a (yerine getirmeğ e) hazı rı m.

İ kinci m.: Bugü n kitap mağ azası na ve cam fabrikası na gitmek istiyoruz.

T.: Baş ü stü ne efendim. Bu gü ç sorun değ il ya! Bundan kolay ne var. Ö nce mağ azaya mı yoksa fabrikaya mı gidelim?

İ kinci m.: İ lk ö nce mağ azaya gidelim de (oradan) birkaç kitap satı n alalı m. Ö nceki gü n ö ğ leden sonra oraya tü rlü tü rlü kitaplar geldi. Gö zü mle gö rdü m. O semtteydim. Mağ aza zengin, vitrinlerinde kitaplar bol. Fakat bana bir kitap bile satmadı lar.

T.: Niç in (nası l) satmadı lar? Saat kaç ta gittiniz? İ kinci m.: Akş am saat 6-da. Fakat mağ aza kapalı ydı.

T.: Ha, anladı m! ö nceki gü n cumartesiydi, değ il mi? Cumartesi gü nleri bizde bü tü n mağ azalar saat altı da artı k kapalı. Elbette bazı nö betç i mağ azalar yok değ il. Yalnı z adreslerini bilmek gerek. Hem de bu gibi yerlere biraz daha erken gitmek lâ zı m.

Birinci m.: Bense evvelki gü n erken saatlerde bir iş yerindeydim.

İ kinci m.: Ne fabrikası o? Ne ç ı karı yor? Yalnı z mı gittiniz?

Birinci m.: Tü rlü mal, makina, teyp, video ç ı karı yor. Ama ne kadar bü yü k, ne kadar modern bir iş yeri! Atö lyeleri meydan kadar geniş, hastane gibi temizdir. Neler yok orada! Vallahi, eş ini (bö ylesini) bugü ne kadar gö rmedim. Yö netmeni de ç ok gö rgü lü. Fabrikası nı ç ok gü zel idare ediyor (yö netiyor).

İ kinci m.: Aferin! Ben de o iş yerini gö rmek istiyorum. Bildirinize teş ekkü r ederim. Bana adresini bildirmeyi unutmayı n.








УПРАЖНЕНИЯ

15. Ş u sorulara yanı t verin:

l. Kaç yı lı nda doğ dunuz? 2. O zaman babanı z kaç yaş ı ndaydı? 3. Ağ abeyiniz (ablanı z) kaç yaş ı ndaydı? 4. Babanı z necidir? O zaman neciydi? 5. Bü yü k babanı z neci oldu? 6. Bir teyze (hala, dayı, amca) zadeniz var mı? Nerede okuyor (ç alı ş ı yor)? Neci olmak istiyor? 8. Ç etin, ağ abeyi (ablası ) kadar gö rgü lü eğ itimli ve dikkatli bir genç mi? 9. Fatma teyze Kü brayı niç in gö zü gibi seviyor? 10. Kaya kimin gibi ç iftç i olmak istiyor? Neden? 11. Dilmaca ne oldu da iş yerine vaktinde gelmedi? Atmı yor mu dilmaç? 12. İ kinci mü hendis neden bir kitap bile satı n almadı? (İ kinci mü hendise... neden bir kitap bile satmadı lar? ) 13. Babaanneniz rai ç evirmen oldu, anneanneniz mi? 14. En İ yisi dilmaç mı ç evirmen (mü tercim) mi olalı m? 15. Sö yleyin, takvime baksı nlar; dü n kası mı n kaç ı ydı?

16. Исходя из вероятного смысла предложения, заполните пропуски
необходимыми словами и аффиксами:

1. Konya kenti İ stanbul... bü yü k... 2. Ahmet Usta(nı n) ailesinin

Koyuncu, Mehmetli... kö ylerde akraba.... idi. 3. İ ffet 1998

yı lı nda.... 4. Fabrikası nı o... iyi yö netmek bugü n... kolay değ ildir. 5. Saat on iki... bekledim, fakat mağ aza kapalı.... 6. Birkaç ay sonra Metin'in bir ç ocuğ u doğ sun da Ziya'nin bir birader.... 7. Dikkat eltim: ç evirmen dü n yerinde yok..., bugü n de... İ ş imiz duruyor. Ş imdi ne...? 8. — Ben o yı llarda ö ğ renciydim. — Peki, ağ abeyiniz...? 9. Denizli, Muğ la, Burdur... kentlerde anacaddeler pek iş lek ve gü rü ltü... 10. Kaya, amcası... ç iftç i olmak... 11. Metin, babası... tecrü beli ç ilingir... istiyor. 12. Ç etin, Metin... dikkatli....

17. Переведите на турецкий язык следующий отрывок:

Слесарь Эшреф родился в 1973 году. Он был вторым (ре­бенком) мальчиком мастера Нихата. Через некоторое время


родилось еще трос детей, но один из них примерно через I полгода (шесть месяцев) умер. Сейчас в семье мастера Нихата и его супруги Йылдыз-ханым четверо детей, трое (из них) мальчики, одна — девочка. Macтep Нихат и его семья живут в маленьком доме на одной из оживленных, шумных улиц в Ускюдаре. Вместе с ними живет и бабушка Эшрефа (по линии отца), Наилс-ханым. В 1993 году ей было ровно шестьдесят лет, а сейчас исполнилось шестьдесят семь. Эшреф, как и его старший брат Неджип, холост. Неджип иногда ездит к своим родственникам в деревню Ускумрукёй. Его дядя (по отцу) был довольно богатым землевладельцем. Он умер около года тому назад. Неджип хочет жениться на своей двоюродной сестре Фатме. Как много в Стамбуле красивых женщин и девушек! Но Фатъма и красивая, и очень трудолюбивая девушка. Жаль, Фатьма не здешняя, не стамбульчанка, и не хочет жить в го­роде. Неджип же не любит деревню. Он любит технику. Что теперь им делать?

У Эшрефа свои проблемы. Он почти каждый день заходит в дом мастера Ахмета. Там живет его бывший одноклассник и сверстник Четин. Они и поныне работают вместе, в мас- терской мастера Ахмета. Однако Четин не такой старатель- ный и способный слесарь, как Эшреф. Эшреф любит столько же своего друга Чстина, как и его сестру Кюбру. И даже, может быть, Кюбру несколько больше. Айше-ханым знает об этом и очень довольна. Одно кажется ей странным: Кюбра не очень- то глядит на Эшрефа, все ее внимание — на Неджипе...

18. Следующие словосочетания и предложения устно переведите на турецкий язык:

1. Шумный, как большой проспект. 2. До чего странный! 3. В высшей степени современный. 4. И только-то? 5. Такого рода опыт. 6. Он никак не поймет. 7. Друзья-приятели. 8. Пусть приходит вовремя. 9. Не будем шуметь 10. Он даже и не слу- шает. И. Я только что пришел. 12. Я же сказал! 13. В свое время он был военным. 14. Сделаю по-другому. 15. Это ка­жется мне странным. 16. Мы к этому готовы. 17. Он был дип-


ломированным инженером. 18. Его отчим был слесарем. 19. Пусть придет один. 20. Какого рода цех? 21. Об этом деле сообщи в полицию.


Поделиться:



Последнее изменение этой страницы: 2019-04-09; Просмотров: 310; Нарушение авторского права страницы


lektsia.com 2007 - 2024 год. Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав! (0.043 с.)
Главная | Случайная страница | Обратная связь