Упражнение №4. Переведите словосочетания на русский язык (с местоимением).

⇐ ПредыдущаяСтр 2 из 4Следующая ⇒

Укытучым, кү злә регез, аның урындыгы, уеныгыз, китабың, җ иребез, чә чә клә регез, аның гаилә се, сү зем, дә фтә рлә рең, улың, аларның тавышы, урыныгыз, тә рә зә лә ребез, соравың, хатларым, аның кө згесе, белемегез, бә йрә мегез, аларның туганы, кү ршелә регез.

Упражнение №5. Переведите.

а) Минем чын дустым, синең беренче имтиханың, аның яң а дә фтә ре, безнең усал этебез, минем акыллы кызым, сезнең файдалы киң ә шегез, аларның зур гаилә се.

б) Синең йортың ничә катлы? Аның хатыны бик матур. Минем бү лмә м һ ә рвакыт чиста. Сезнең кече улыгыз ничек укый? Безнең ә ниебез бик яхшы кеше. Аларның фатиры бишенче катта. Синең дә машинаң бармы?

Упражнение №6. Переведите.

Ваша жена, его ребенок, моя дочь, наши друзья, твой муж, мои глаза, ваше время, наша улица, его сосед, твои песни, ваши тетради, наше имя, их комната, ваша работа, его магазины, мой город, твои волосы, наша семья, ваши руки, мои ноги, ее мама, их место.

Упражнение №7. Переведите на татарский язык.

а) Мое белое платье, твой огород небольшой, его близкий сосед, наш зеленый город, ваши красивые глаза, их новая учительница.

б) Твоя комната светлая и чистая. Мой сын занимается спортом. Ее муж сейчас на работе. Сегодня у тебя есть время? У меня много хороших друзей. Ваш огород далеко от города? Наша любимая бабушка живет в деревне. Какая у вас машина? Его сестра тоже учится в КамПИ.

Упражнение №8. Вместо точек напишите подходящие по смыслу слова в нужной форме и переведите их на русский язык.

1) Минем дә яхшы, кызыклы... бар. 2) Безнең туган... чиста һ ә м матур. 3) Синең бу... бик озын, шуң а кү рә ул миң а ошамый. 4) Миң а бү ген сезнең ... кирә к. 5) Аның ... шундый яшь һ ә м таза, чө нки ул һ ә р иртә йө герә. 6) Аларның ... бик усал, сак бул! 7) Синең ... дө рес тү гел, хаталарың кү п. 8) Минем..... тырыш һ ә м акыллы, китапханә гә дә еш йө ри. 9) Аның ..... сө йлә шми, аң а инде ике яшь. 10) Синең яң а..... шә һ ә рнең кайсы районында?

(Сайлап алу ө чен сү злә р: бала, җ авап, ә ти, кү лмә к, китап, шә һ ә р, фатир, ярдә м, сең ел, эт)

Словосочетание существительное + существительное. В 3-м лице очень часто вместо местоимения аның употребляется существительное в притяжательном падеже с аффиксом –ның /-нең . Получаются такие словосочетания: кызның чә члә ре - волосы девочки, малайның тавышы- голос мальчика, мә ктә пнең бакчасы – сад школы.

Аффикс –ның /-нең употребляется не всегда: его добавляют, лишь тогда, когда речь идет о конкретном, определенном предмете или лице. Когда имеют в виду любой предмет или лицо, -ның /-нең опускается.

Шә һ ә рнең мә йданнары — площади города (этого)

Шә һ ә р мә йданнары — площади города (любого)

Упражнение №9. Переведите на русский язык.

Ә биемнең кү злеге, улымның дә фтә ре, кү ршенең баласы, укучының җ авабы, шә һ ә рнең исеме, Татарстанның башкаласы, кешенең йө рә ге, балалар бакчасы, студентлар эше, институтның китапханә се, укытучының соравы, кү ршенең эте, ә нинең туганы, хатынның кү злә ре, сең елемнең гаилә се, абыйның акчасы, ректорның приказы, дә рес башы, Азов диң гезе, ә тиемнең киң ә шлә ре.

Упражнение №10. Переведите на татарский язык.

Стол учителя, город Елабуга, президент Татарстана, столовая института, хозяин сада, температура воздуха, тетради учеников, ошибка студента, столица России, название деревни, песня Айдара, машина Руслана, школьный сад, окно квартиры, городские улицы, голос девочки, папины деньги, мамины часы, река Кама, озеро Байкал, книжная полка, жизнь человека, Кавказские горы, конец года.

Категория падежа

В татарском языке 6 падежей, как и в русском языке, однако значения их различаются.

1. Баш килеш (основной падеж ) отвечает на вопросы кем? нә рсә? (кто? что? ) и соответствует именительному падежу русского языка.

2. Иялек килеше (притяжательный падеж ) отвечает на вопросы кемнең? (чей? чья? чье? кого? ), нә рсә нең? (чего? ) и выражает определенную принадлежность одного предмета к другому. Его аффиксы –ның /-нең. К следующему за этим аффиксом слову присоединяются аффиксы принадлежности 3-го лица –ы/-е, -сы/-се. Например: ә нинең кү злә ре — мамины глаза, ә тинең машинасы — папина машина, укытучының ө стә ле — стол учителя.

Упражнение №11. Переведите. Составьте с ними словосочетания.

а) Кемнең? Ә нинең, кү ршенең, кызларның, Артурның, укытучыларның, шагыйрьнең.

б) Нә рсә нең? Урманның, йортның, шә һ ә рнең, кү лмә кнең, гаилә нең, ө стә лнең.

Упражнение №12. Допишите аффиксы. Переведите.

Иринаның дә фтә р..., бү лмә нең тә рә зә..., ә ниемнең исем..., дустымның киң ә ш..., шә һ ә ребезнең мә йдан..., кү ршелә рнең бакча..., апаң ның балалар..., ә тиең нең машина..., авылыгызның исем....

Упражнение №13. Переведите.

Работа отца, ребенок соседа, друг моего старшего брата, муж твоей младшей сестры, жена его младшего брата, дочь нашей старшей сестры, гости вашего праздника, отдых их семьи, сын его двоюродной сестры.

Упражнение №14. Ответьте на вопросы.

Бу кемнең дә фтә ре? Бу синең дә фтә рең ме? Дустың ның машинасы бармы? Кемнең китабы бар? Бу кемнең ручкасы? Сезнең ә ниегезнең исеме ничек? Аның ә тисенең исеме ничек? Андрейның апасы бармы? Сезнең шә һ ә регезнең урамнары нинди?

3.Юнә леш килеше (направительный падеж) — кемгә? (кому? к кому? на кого? ), нә рсә гә? (чему? к чему? на что? во что? ), кая? (куда? ). Направительный падеж обозначает тот предмет, по направлению к которому совершается действие или которого достигает предмет. Его аффиксы - га/гә, -ка/кә. Наример: ректорга, ә нигә , институтка, Чаллыга, ө йгә .

Упражнение №15. Допишите аффиксы. Переведите.

Кемгә? – кунаклар..., халык..., кешелә р..., табиб..., ә би..., егет..., сатучы..., хатын...

Нә рсә гә? Кая? – шә һ ә р..., кибет..., урам..., урындык..., ө стә л..., эш..., агач..., бакча..., Казан..., ут...

Упражнение №16. Переведите. Составьте с ними словосочетания.

В институт, домой, на работу, маме, знакомым, Ринату, в деревню, детям, родственнику, на вопрос, в Набережные Челны, на стул, собаке.

4. Тө шем килеше (винительный падеж) — кемне? (кого? ), нә рсә не? (что? ) и выражает прямой объект действия с оттенком определенности. Имеет аффиксы -ны/-не. Например: китапны, кызны, ә нине.

Упражнение №17. Допишите аффиксы. Переведите.

Кемне? – кыз..., балалар..., ә ни..., туганнар..., сең елем..., ирең..., бабай...

Нә рсә не? – эш..., китап..., фатир..., бу дә фтә р..., теге машина..., бу мә ктә п..., кул..., теге сумка...

Упражнение №18. Переведите.

Эту дверь, посуду, моего мужа, ребенка, улицу, дорогу, девушку, вашего сына.

5. Чыгыш килеше (исходный падеж) — кемнә н? (от кого? с кого? у кого? ), нә рсә дә н? (от чего? из чего? с чего? ) кайдан? (откуда? ). Исходный падеж обозначает откуда или с какого времени происходит движение, действие, откуда извлекается или из чего сделан предмет. Показателем исходного падежа являются аффиксы –дан/-дә н, -тан/-тә н, -нан/-нә н. Например: Чаллыдан, Казаннан, Ә лмә ттә н, институттан, эштә н, ө йдә н, китаптан, алтыннан, ө стә лдә н, урамнан.

Упражнение №19. Допишите аффиксы. Переведите.

Кемнә н? – укытучы..., ә ти..., табиб..., халык..., туган..., энем..., дустың...

Нә рсә дә н? Кайдан? – бакча..., җ ир..., урындык..., Казан..., дә рес..., урын..., кием..., елга..., эш..., Чаллы...

Упражнение №20. Переведите. Составьте с ними словосочетания.

Из деревни, у мальчика, от бабушки, со стола, из института, с урока, из Татарстана, у твоего мужа, из золота, от моего брата.

6. Урын-вакыт килеше (место-временной падеж) — кайда? (где? ), кемдә? (у кого? на ком? ), нә рсә дә? (на чем? в чем? ), ничә дә? (во сколько? ). Обозначает местонахождение предмета или времени, к которому относится действие или состояние. Имеет аффиксы -да/-дә, -та/-тә. Например: шә һ ә рдә , эштә , Чаллыда, институтта, урамда, ө стә лдә , кү ршедә , кибеттә .

Упражнение №21. Допишите аффиксы. Переведите.

Кемдә? – малайлар..., халык..., туганнар..., ә би..., кү ршелә р..., егет..., без...

Нә рсә дә? Кайда? – идә н..., урман..., ут..., эш..., мә йдан..., баш..., авыз..., уен..., шә һ ә р..., йө рә к...

падежи	аффиксы	вопросы	примеры
Б.к.	—	кто? что?	ә ни, ө стә л
И.к.	-ның /-нең	чей? кого? чего?	ә нинең
Ю.к.	-га/-гә -ка/-кә	(к) кому? (к) чему? куда? на что? во что?	ә нигә, эшкә
Т.к.	-ны/-не	кого? что?	ә нине, эшне
Ч.к.	-дан/-дә н -тан/-тә н -нан/-нә н	от кого? у кого(берут)? с кого? от чего? из чего? откуда?	ә нидә н, эштә н, урамнан
У-в.к.	-да/-дә -та/-тә	где? у кого? на чем? в чем?	ә нидә, эштә

Упражнение №22. Определите падеж существительных и переведите их на русский язык.

Урамга, китапны, ө стә лдә н, эштә, ө йгә, мә ктә пне, кибеттә н, бү лмә лә рдә, урындыкка, кулны, дә фтә рдә н, кызны, авылга, шә һ ә рдә, сорауга, балаларны, кү ршелә рдә н, китапта, эшкә, кешелә рдә н.

Упражнение №23. Переведите на татарский язык и составьте с ними словосочетания (предложения).

В институте, с работы, домой, эту комнату, на улице, со стола, в город, на стуле, из Казани, эту книгу, в магазин, в Набережных Челнах, сестре, у мальчика, на работе, из института, с улицы, в шкаф, в сумке, эту тетрадь.

(барырга, йө рү, уку, кайту, җ ыештыру, утыр, ал, яши, чыгу, керү, куй, бар, бир)

Упражнение №24. Выделите аффиксы (аффиксы числа, принадлежности и падежа), определите их значения и переведите на русский язык.

Например: урамнарыгызда – урам + нар(мн.ч) + ыгыз(2 л. мн.ч.) + да(м-в.п) – на ваших улицах.

Кызларыгызга, ө стә ллә ребездә, ә ниемә, балаларыбыздан, җ ырларым, кулыгызны, урының да, туганнарыбызга, кү ршелә ремнә н, бү лмә ң не, ә тиегездә.

⇐ Предыдущая 123 4 Следующая ⇒